Handleiding Strategieles Voorspellen niveau A

Transcriptie

1 Handleiding Strategieles Voorspellen niveau A Een onderdeel van Nieuwsbegrip Zilver zijn de strategielessen. De strategielessen zijn bedoeld om de strategieën voor begrijpend lezen bij de leerlingen te introduceren en aan te leren. Ook kunnen de leerlingen in de lessen met de strategieën oefenen. In elke strategieles staat één strategie voor begrijpend lezen centraal. In deze les is dat de strategie Voorspellen. De strategie wordt steeds behandeld in de context van het stappenplan bij Nieuwsbegrip. De les is opgebouwd rond de volgende kopjes: Wat doe je in deze les? Zo staat het in het stappenplan Zo werkt het Zo doe je het Nu oefenen Lukt het? Kopieer voor elke leerling het leerlingmateriaal van de strategieles Voorspellen Laat bij Zo werkt het de modeltekst op het digibord zien. Op het Hulpblad wordt het gebruik van de strategie Voorspellen voor leerlingen gedemonstreerd. Deze pagina kan eventueel geplastificeerd worden, zodat leerlingen deze bij de basislessen erbij kunnen pakken, als hulpmiddel bij het voorspellen. De leerlingen weten waarom het handig is om, voordat je een tekst gaat lezen, de strategie voorspellen te gebruiken. De leerlingen kunnen de strategie voorspellen toepassen. Wat doe je in deze les? Bespreek de inleiding en de doelen van deze les klassikaal. pagina 1 van 9

2 Zo staat het in het stappenplan Wijs de leerlingen op het stappenplan dat ze bij Nieuwsbegrip in de basislessen kunnen gebruiken. Het is belangrijk dat de leerlingen deze les kunnen plaatsen als een verdieping van iets wat ze al vaker doen. Zo werkt het Geef een demonstratie van de strategie voorspellen door de volgende tekst voor te lezen en met uw eigen woorden te modelen. Gebruik hierbij de modeltekst. Laat de tekst op het digibord zien. Een voorbeeld van het modelen vindt u onder deze modeltekst: Van graftombe naar glazen kist Over Toetanchamon is al veel gesproken. Toetanchamon is een beroemde Egyptische farao die leefde in de 14 e eeuw vóór Christus. Vallei van de Koningen Toetanchamon is een mummie van meer dan drieduizend jaar oud. In 1922: Howard Carter 1922 ontdekte Howard Carter de plek waar de farao begraven lag. Hij onderzoekt de sarcofaag. vond zijn graftombe in de Vallei van de Koningen in de plaats Luxor in Egypte. De farao lag in een gouden sarcofaag en op zijn gezicht zat een schitterend dodenmasker. Jong gestorven Inmiddels ligt Toetanchamon niet meer in zijn gouden sarcofaag, maar in een speciale glazen kist die zijn lichaam beschermt tegen warme en koude lucht. In 2005 is het lichaam van de farao opnieuw onderzocht. Men heeft toen ontdekt dat Toetanchamon jong was toen hij stierf: hij was 19 jaar. Eindelijk te zien Toetanchamon was eigenlijk geen belangrijke koning, want daar was hij te jong voor. Maar toch is hij heel beroemd geworden sinds hij ontdekt is in zijn gouden sarcofaag. Nog steeds gaan veel mensen naar zijn graftombe in de Vallei van de Koningen. Inmiddels kan ook iedereen zien hoe de farao er echt uitzag. Na drieduizend jaar zag zijn gezicht er natuurlijk niet fraai meer uit. Maar onderzoekers hebben uitgezocht hoe het gezicht er vroeger uitzag. Daarna hebben ze het nagemaakt op de computer. Je ziet het hiernaast. Het dodenmasker Naar: Nieuwsbegrip week 45, 2007 pagina 2 van 9

3 Modelen: doe hardop denkend voor hoe u voorspelt wat er in de tekst te lezen zal zijn. Volg het script hieronder niet letterlijk, maar doe het in uw eigen woorden. (voorbeeld) We gaan samen een tekst lezen. Ik begin niet meteen te lezen. Ik lees eerst de titel en de kopjes van de tekst. En ik kijk naar de plaatjes bij de tekst. Ook kijk ik of er opvallende woorden of getallen in de tekst staan. Tekst Ik lees dat de titel van de tekst is: Van graftombe naar glazen kist Nu lees ik de kopjes van de tekst. Ik lees het eerste kopje: Vallei van de Koningen En het tweede en derde kopje: Jong gestorven Eindelijk te zien Er staan ook foto's bij de tekst. Ik zie daarop een doodskist, een soort masker en gezichten. Ik lees ook de teksten die bij twee van de drie foto s staan : Howard Carter onderzoekt de sarcofaag - Het dodenmasker Er staan ook getallen in de tekst: Ik denk dat die getallen te maken hebben met dat iemand in de 14 e eeuw leefde, dat hij 19 jaar was en dat er iets werd onderzocht in 1922 en in 2005 is er ook iets met hem gebeurd. 14 e eeuw, 1922, 2005, 19 jaar Nu ga ik een voorspelling doen. Waar zou de pagina 3 van 9

4 tekst over gaan? Ik zie aan de titel dat de tekst gaat over iemand die eerst in een graftombe lag en nu in een glazen kist. Op de plaatjes zie ik een doodskist. Er staat bij dat het een sarcofaag is. Ik weet niet of dat hetzelfde is als een graftombe. Het eerste kopje is 'Vallei van de Koningen'. Ik weet niet wat dat is. Door het tweede kopje weet ik dat er iemand jong gestorven is. De man die dood is gegaan zal dus niet oud zijn geworden. En aan het derde kopje zie ik dat iets of iemand eindelijk te zien is. Misschien de man in de glazen kist? Dus ik denk dat er lang geleden iemand dood is gegaan. Deze man lag eerst in een sarcofaag en is nu in een glazen kist gelegd. De man was jong toen hij dood ging. Alle mensen kunnen hem nu zien, omdat hij in de glazen kist ligt. Ik ga nu de tekst helemaal lezen: Van graftombe naar glazen kist Over Toetanchamon is al veel gesproken. Toetanchamon is een beroemde Egyptische farao die leefde in de 14 e eeuw vóór Christus. Het gaat dus over Toetanchamon. Ik had al voorspeld dat hij in de 14 e eeuw leefde. Dat klopt dus niet, want er staat de 14 e eeuw vóór Christus. Het is dus heel veel langer geleden dat hij leefde. Ik lees weer verder: Vallei van de Koningen Toetanchamon is een mummie van meer dan drieduizend jaar oud. In 1922 ontdekte Howard Carter de plek waar de farao begraven lag. Hij vond zijn graftombe in de Vallei van de Koningen in de plaats Luxor in Egypte. De farao lag in een gouden sarcofaag en op zijn gezicht zat een schitterend pagina 4 van 9

5 dodenmasker. Ha, dat dodenmasker had ik al op het plaatje gezien.ik dacht dat er iets werd onderzocht in Ik weet nu dat in 1922 de plek is ontdekt waar Toetanchamon was begraven. (En door het onderschrift bij de foto weet ik ook dat in 1922 de sarcofaag is onderzocht door Howard Carter, de ontdekker van het graf. Ik lees het volgende stukje: Jong gestorven Inmiddels ligt Toetanchamon niet meer in zijn gouden sarcofaag, maar in een speciale glazen kist die zijn lichaam beschermt tegen warme en koude lucht. In 2005 is het lichaam van de farao opnieuw onderzocht. Men heeft toen ontdekt dat Toetanchamon jong was toen hij stierf: hij was 19 jaar. Hier staat in dat Toetanchamon nog maar 19 jaar was toen hij stierf. Hij werd toen in een sarcofaag gelegd. En nu ligt hij in een glazen kist. Ik had al voorspeld voordat ik de tekst ging lezen dat die man 19 jaar was. Dat klopt dus. Ik had ook voorspeld dat hij nu in een glazen kist ligt. Dat klopt dus ook. Ik had ook voorspeld dat er in 2005 nog iets met hem was gebeurd. Ik weet nu wat er is gebeurd: het lichaam van de farao is toe opnieuw onderzocht. Toen hebben ze dus ontdekt dat hij 19 jaar was toen hij dood ging. Ik lees verder: Eindelijk te zien Toetanchamon was eigenlijk geen belangrijke koning, want daar was hij te jong voor. Maar toch is hij heel beroemd geworden sinds hij ontdekt is in zijn gouden sarcofaag. Nog steeds gaan veel mensen naar zijn graftombe in de Vallei van de Koningen. Inmiddels kan ook iedereen zien hoe de farao er echt uitzag. Na drieduizend jaar zag zijn gezicht er natuurlijk niet fraai meer uit. Maar onderzoekers hebben uitgezocht hoe het pagina 5 van 9

6 gezicht er vroeger uitzag. Daarna hebben ze het nagemaakt op de computer. Je ziet het hiernaast. Het klopt wat ik dacht. Omdat Toetanchamon nu in een glazen kist ligt, kan iedereen zijn gezicht zien. Ik heb nu de hele tekst gelezen. Volgens mij klopte het helemaal wat ik voorspeld had. Ik kijk nog even naar mijn voorspelling. Ik had voorspeld dat er de tekst zou gaan over iemand die in de 14 e eeuw leefde. Maar dat klopte niet, want het ging over iemand die in de 14 e eeuw vóór Christus leefde. Dat was dus Toetanchamon. Ik voorspelde ook dat deze man eerst in een sarcofaag lag en nu in een glazen kist is gelegd. Dat klopte ook. Ik had ook goed voorspeld dat Toetanchamon jong was toen hij dood ging, nog maar 19 jaar. En het klopte ook dat alle mensen hem nu kunnen zien, omdat hij in de glazen kist ligt. Toen ik ging voorspellen wat de tekst mij zou vertellen, wist ik niet of een graftombe hetzelfde was als een sarcofaag. Ik denk dat het niet hetzelfde is. De sarcofaag is een soort kist. Die lag in de graftombe. Als ik zeker wil weten wat het verschik is, moet ik dat opzoeken. Bespreek nu wat er in de les wordt gezegd bij 'Zo werkt het'. Benadruk dat je de volgende zinnetjes kunt gebruiken bij het hardop voorspellen: Ik lees... Ik zie... Ik weet... Dus ik denk... pagina 6 van 9

7 Zo doe je het Op het Hulpblad wordt het gebruik van de strategie voorspellen voor leerlingen gedemonstreerd. Wijs de leerlingen erop dat ze deze kunnen gebruiken als hulpmiddel bij het voorspellen. Bij opdracht 1 oefenen ze met het Hulpblad (achter in het leerlingmateriaal). Nu oefenen Oefenen met voorspellen (klas) 1. Laat de leerlingen het Hulpblad voor zich nemen. Lees eerst zelf één tekstballon hardop voor. Laat de volgende ballonnen door steeds een andere leerling hardop voorlezen. 2. Stel samen met de leerlingen vragen bij elke tekstballon aan de leerling die op dat moment de tekstballon voorleest. Het gaat er daarbij om dat de leerlingen controleren of ze het snappen. Voorbeeldvragen: - Wat doe je met de kopjes? - Heb je de titel nodig bij het voorspellen? - Waarom is het lastig als er geen foto bij de tekst staat? - Wanneer is het moeilijker om een tekst te lezen: als je niets over het onderwerp weet of als je er al wel wat over weet? - Waar moet je ook alweer naar kijken als je gaat voorspellen? - Wanneer valt een woord op? - Wat zie je aan een getal? Aan de slag met voorspellen (klas) 1. Laat de leerlingen het stappenplan en het Hulpblad pakken. Geef aan dat in de les ook handige tips staan. 2. Ga dan hardop voorspellen. Begin zelf en geef het stokje dan door aan een goede leerling. Daarna is een andere leerling aan beurt, enzovoorts. Gebruik bij het voorspellen de aangegeven vragen. 3. Reageer steeds op de leerling die aan de beurt is. Als reactie op het antwoord van een leerling kunt u bijvoorbeeld zeggen: 'Dus je las in de titel dat je ergens niet mag gillen. En je zag een foto met twee mensen in een achtbaan. Bij de foto las je dat het moeilijk is om je mond te houden in een achtbaan. In de kopjes las je: Stil zijn, Buren en Gilverbod werkt niet. Je weet dat achtbanen in een pretpark staan. Je weet ook dat mensen vaak gillen en schreeuwen in een achtbaan. pagina 7 van 9

8 Je denkt dus dat de mensen die gillen in de achtbaan te veel geluid maken. Het heeft waarschijnlijk iets te maken met de buren. Daarom is of wordt het verboden om te schreeuwen in dat pretpark.' Je voorspelling opschrijven (samen) 1. Laat de leerlingen in tweetallen de vragen 1 tot en met 4 maken. Ondersteun de leerlingen waar nodig. Bespreek de antwoorden klassikaal na. 2. De leerlingen overleggen in de tweetallen bij welke tekst ze beter konden voorspellen, tekst 1 of tekst 2. Bespreek ook deze vraag klassikaal na. Bij tekst 2 kunnen de leerlingen de tekst zelf wel lezen, bij tekst 1 is de tekst onleesbaar. Ongemerkt zul je bij het voorspellen ook andere woorden uit de tekst zien staan, waarmee je je hersenen aan het werk zet. Je bent dan al aan het nadenken; dingen die je weet zullen dan naar boven komen. Het zal dus waarschijnlijk makkelijker zijn om bij tekst 2 te voorspellen. Aan de andere kant zal de voorkennis bij tekst 2 beperkter zijn. In dat geval zullen sommige leerlingen wellicht beter kunnen voorspellen bij tekst 1. pagina 8 van 9

9 1 Ik lees: Lokfiets succes tegen diefstal, GPS, Groot succes, Ook in België, E-bikes. 2 Ik zie: een agent en veel fietsen met een afzetlint en een fiets met heel veel sloten eraan bij een brug. 3 Ik weet: eigen antwoord van de leerling. 4 Dus ik denk: eigen antwoord van de leerling. 5 Het antwoord kan per leerling verschillen. Bij tekst 2 kunnen de leerlingen de tekst zelf wel lezen, bij tekst 1 is de tekst onleesbaar. Ongemerkt zul je bij het voorspellen ook andere woorden uit de tekst zien staan, waarmee je je hersenen aan het werk zet en wat je al weet naar boven komt. Aan de andere kant zal de voorkennis bij tekst 2 beperkter zijn. In dat geval zullen sommige leerlingen wellicht beter kunnen voorspellen bij tekst 1. Lukt het? De leerlingen vullen zelfstandig en individueel het schrijfkader in. Dit kan eventueel ook op een ander moment na de les, als herhaling van de theorie. Vraag de leerlingen wat ze van de les vonden en of de doelen van de les zijn gehaald. Wijs de leerlingen erop dat ze in de basislessen van Nieuwsbegrip ook steeds de strategie Voorspellen toepassen, en soms extra oefenen in de eerste opdracht. Ze mogen het Hulpblad ook bij de basislessen gebruiken. Ik ga een tekst lezen. Dan ga ik eerst voorspellen waar de tekst over gaat. Ik lees de titel en de kopjes. En ik kijk naar de plaatjes of foto's. Ik kijk ook of er opvallende woorden of getallen in staan. Ik denk aan wat ik al weet. Dan doe ik een voorspelling. Ik zeg dan waar de tekst over gaat. Ik heb de tekst gelezen. Ik bedenk dan of mijn voorspelling klopte. pagina 9 van 9