Rapportage Behoeftenonderzoek. Taalontwikkeling Ouderbetrokkenheid en Participatie

Transcriptie

1 Rapportage Behoeftenonderzoek Taalontwikkeling Ouderbetrokkenheid en Participatie Amsterdam ITTA 2013

2 Rapportage Behoeftenonderzoek Taalontwikkeling Ouderbetrokkenheid en Participatie Amsterdam, december 2013 Expertisecentrum Taalontwikkeling Ouderbetrokkenheid en Participatie ITTA, drs. Jacqueline de Maa en drs. Yolande Timman Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 2

3 Voorwoord Dit behoefteonderzoek werd uitgevoerd in het kader van het Expertisecentrum Taal, Ouderbetrokkenheid en Participatie (TOP). Het ITTA verzorgt dit Expertisecentrum in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Directie Integratie en Samenleving. In het onderzoek zijn de behoeften van ouders, scholen en schoolbesturen en gemeenteambtenaren met betrekking tot Taal en Ouderbetrokkenheid in kaart gebracht. Alle mensen die tijd hebben gemaakt om met ons te spreken en/of een vragenlijst in te vullen, willen wij van harte bedanken voor hun bereidwilligheid en openheid. Wat tijdens de interviews met de ouders opviel was hun enorme betrokkenheid. Zij praatten graag over hun wensen en behoeften en gaven ook blijk van een grote leergierigheid. Ook zetten zij zich vol enthousiasme aan het invullen van de individuele vragenlijst wat voor een aanzienlijk aantal ouders een moeilijke taaltaak was. Voor het bereiken van de ouders en het begeleiden van ouders bij het invullen van de vragenlijsten, zijn wij veel dank verschuldigd aan de docenten en coördinatoren van scholen en de medewerkers van Radio Dalmar. Met name het vinden van ouders die geen gebruik maken van het bestaande aanbod Taal en Ouderbetrokkenheid, was door hun inzet mogelijk. De eerste resultaten van het onderzoek zijn in de zomer van 2013 voorgelegd aan een panel van experts. Wij hadden baat bij hun beschouwingen, kritische opmerkingen en suggesties. Het panel bestond uit Anne Bos (BOS Advies), Christine Clement, Khadija El Hamdaoui en Sanne Elbrink (Stichting Lezen en Schrijven), Annette Diender (Beter Presteren), Paula Gouw (OCW), Folkert Kuiken (UvA), Sylvia van Luijk (Gemeente Rotterdam, Ron Oostdam (UvA / HvA), Ans Roest (Gemeente Amsterdam) en Charlotte Servatius (Stichting Schrijf Pedagogische Hulp). Als laatste gaat onze dank uit naar Ilse Stroeve en Elwine Halewijn voor hun bijdrage aan het onderzoek en de rapportage. Ilse voor haar hulp bij de afname en het verwerken van interviews en Elwine voor haar continue steun, kritische blik en zinnige commentaren. Amsterdam, 23 december 2013 Jacqueline de Maa jacqueline.demaa@itta.uva.nl Yolande Timman yolande.timman@itta.uva.nl Bent u geïnteresseerd in het Expertisecentrum TOP? Kijk op Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 3

4 Inhoudsopgave 1. Inleiding Achtergrond en doelstelling onderzoek Opbouw rapport 9 2. Opzet onderzoek Onderzoeksvragen Gegevensverzameling Werkwijze anderstalige ouders in cursus Werkwijze anderstalige ouders niet in cursus Werkwijze Nederlandstalige ouders in cursus Werkwijze scholen / schoolbesturen Werkwijze gemeenteambtenaren Respondenten Respondenten anderstalige ouders in cursus Respondenten anderstalige ouders niet in cursus Respondenten Nederlandstalige ouders in cursus Respondenten scholen / schoolbesturen Respondenten gemeenteambtenaren Resultaten ouders Inleiding Resultaten anderstalige ouders die deelnemen aan een cursus TOP Verantwoordelijkheid voor het leren Verantwoordelijkheid voor de opvoeding Vaardigheden: het Nederlands Mondelinge communicatie Schriftelijke communicatie Kennis over het onderwijs, de schoolvakken en de aanpak van school Contact tussen school en ouders Activiteiten op school 20 Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 4

5 3.2.9 Thuisactiviteiten Belemmeringen om thuis te helpen Wensen met betrekking tot de TOP-cursus Samenvatting Anderstalige ouders die niet deelnemen aan een TOP-cursus: respondenten Dalmar Cursusbehoefte Verantwoordelijkheid voor het leren Kennis Vaardigheden Taalbegrip leerkrachtgesprek Activiteiten thuis Activiteiten op school Contact met school De gewenste TOP-cursus Samenvatting Nederlandstalige ouders die niet deelnemen aan TOP-cursus Cursusbehoefte Activiteiten thuis Activiteiten op de peuterspeelzaal of school Contact met school Gewenste Topcursus Samenvatting Resultaten scholen en schoolbesturen Uitkomsten Primair onderwijs De visie op de verantwoordelijkheid De belangrijkste doelstelling van TOP-activiteiten De taalvaardigheid van ouders en de taalkeuze 33 Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 5

6 4.1.4 De communicatie ouders - school Didactisch partnerschap Pedagogisch partnerschap Participatie Kennis en vaardigheden Taalgebruik in de school TOP-cursussen De schoolpopulatie Voortgezet onderwijs Samenvatting scholen en schoolbesturen Resultaten gemeentelijk beleidsambtenaren Uitkomsten Gemeentelijk beleidsambtenaren Doelstelling en inhoud Docent oudercursus TOP-activiteiten en -beleid Verwachtingen van gemeenten Knelpunten bij het versterken van de taalvaardigheid van de ouders Educatief thuisklimaat Samenvatting gemeenteambtenaren Samenvatting en conclusies Respondenten en representativiteit Welke visie hebben ouders op de rolverdeling tussen ouders en school? Samenvatting Conclusie Welke behoeften hebben ouders op het gebied van kennis en taalvaardigheid om hun rol als partner van de school te kunnen vervullen? Samenvatting Conclusie 51 Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 6

7 6.4 Wat zijn de wensen van de ouders met betrekking tot een cursus TOP? Samenvatting Conclusie Welke visie heeft de school op de rolverdeling tussen ouders en school? Samenvatting Conclusie Welke behoefte hebben scholen met betrekking tot de taalvaardigheid, de betrokkenheid en de participatie van de ouders? Samenvatting Conclusie Wat is de visie, de doelstelling en het beleid van gemeentelijke beleidsmedewerkers met betrekking tot TOP? Samenvatting Conclusie Wat zijn de overeenkomsten en wat de verschillen in visie en behoeften tussen ouders, scholen/schoolbesturen en gemeenten? Discussie en aanbevelingen voor de praktijk Rolverdeling ouders en school Educatief thuismilieu De inhoud van de TOP-activiteiten Informatie vanuit school Eigen taal Subsidiëring Huiswerk Participatie en ouderbetrokkenheid Afstemming op de behoeften van ouders en school 62 Literatuur 64 Bijlage 1 Interviewleidraad Anderstalige ouders 65 Bijlage 2 Vragenlijst Anderstalige ouders 66 Bijlage 3 Vragenlijst ouders Dalmar 69 Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 7

8 Bijlage 4. Leidraad Nederlandstalige ouders 74 Bijlage 5 Vragenlijst Nederlandstalige ouders 75 Bijlage 6 Vragenlijst scholen / schoolbesturen 79 Bijlage 7 Vragenlijst beleidsambtenaren / gemeenten Inleiding 1.1 Achtergrond en doelstelling onderzoek Ouderbetrokkenheid heeft momenteel de aandacht van politiek en beleid. Hierbij richt men zich veelal op opvoeding, ondersteuning van het kind thuis en betrokkenheid van de ouders bij school. Niet alle ouders zijn zijn zonder hulp in staat om deze ondersteuning te bieden. Wanneer de ouders laaggeletterd en/of laagtaalvaardig zijn, is het in veel gevallen niet mogelijk van hen te vragen hun kind ondersteuning te bieden op educatief gebied. Om hiertoe in staat te zijn hebben de ouders zelf ook training nodig onder andere op het gebied van taalvaardigheid. Dat vergt een bredere verbinding tussen de taalontwikkeling van het kind, de taalontwikkeling van de ouders, ouderbetrokkenheid thuis en op school en de (taal)leerpraktijk van het kind. De taalontwikkeling van de ouders is een essentiële schakel in het geheel. Daarnaast is taalontwikkeling van de ouders ook cruciaal voor de eigen empowerment en de participatie in de samenleving. Tot slot kunnen we stellen dat het actief zijn van ouders op school, in de buurt, in (vrijwilligers)werk een gunstig effect kan hebben op de ontwikkelingsmogelijkheden van de kinderen. Het Expertisecentrum Taalontwikkeling Ouderbetrokkenheid en Participatie (TOP) 1 is juist gericht op de relatie tussen taalontwikkeling en ouderbetrokkenheid die in de aandacht rond ouderbetrokkenheid minder aan bod komt. In dit kader staat het onderhavige onderzoek. Hoe de taalontwikkeling van kinderen verloopt, hangt direct samen met de kwaliteit van het educatieve thuismilieu. Een kind van hoogopgeleide ouders krijgt in het algemeen van jongs af aan veel prikkels, in het Nederlands of in de eigen taal, om zelf te gaan lezen en zijn taal verder te ontwikkelen. Thuis zijn er volop boeken, wordt er voorgelezen, is er veelal een beleid voor tv-kijken en wordt er over nieuws en televisieprogramma s gesproken. De alledaagse interactie is stimulerend en verdiepend. Daarbij weten hoogopgeleide ouders de weg in de school en sluit hun interactiegedrag aan op hoe in het onderwijs wordt gecommuniceerd met de kinderen. Bij laaggeletterde ouders is het interactiepatroon over het algemeen meer concreet en beschrijvend. Er wordt minder gedaan aan voorlezen, educatieve spelletjes, zingen en rijmen. Als kinderen ouder zijn, worden ze minder geholpen met huiswerk. Ook sluit het taalgebruik minder aan op dat van de school. Met andere woorden, er gaapt een enorme kloof tussen school- en thuismilieu. Om taalachterstanden echt aan te pakken, is het belangrijk een verbinding leggen tussen het onderwijs, de activiteiten thuis en de (taal)ontwikkeling van ouders. De vraag is nu hoe je de (taal)ontwikkeling van ouders het beste zo kunt stimuleren dat zij hun kinderen kunnen steunen op educatief gebied. Er is veel bekend over wat gunstig is voor de ontwikkeling van kinderen: steunen, sturen, het hebben van hoge maar reële verwachtingen en het bieden van een rijke 1 Het Expertisecentrum TOP wordt door het ITTA uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Zie Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 8

9 leef- en leeromgeving voor informeel leren. De dagelijkse gesprekken aan de keukentafel maken het verschil. Er is minder bekend over de vraag hoe laaggeletterde / laagtaalvaardige ouders zich deze ontwikkelende en stimulerende manieren van communicatie eigen kunnen maken en hoe daar in een TOP-cursus aan gewerkt kan worden. In een TOP-cursus kan een verbinding gelegd worden tussen de taalvaardigheid van de ouder, de taalvaardigheid van het kind en het educatief thuismilieu. Ouders verbeteren in een dergelijke cursus hun Nederlandse taalvaardigheid en daarbij leren ze hoe ze de (taal)ontwikkeling van hun kind kunnen stimuleren. Het programma staat dus niet alleen in dienst van de ontwikkeling van het kind, maar richt zich ook op de ontwikkeling van de ouder. De inhoud van de cursus hangt af van de doelgroep van de betreffende cursus en van de behoeften van de deelnemers. Er is weinig bekend over wat ouders hier zelf voor ideeën over hebben. Wat zijn de denkbeelden, vragen en wensen met betrekking tot TOP-cursussen van de ouders zelf? Het is van groot belang meer inzicht te krijgen in de leerbehoeften van de ouders. Uit onderzoek blijkt dat leerinhouden die aansluiten bij de behoeften en interesses van deelnemers effectiever zijn dan leerinhouden die dat niet doen (Vermeersch en Vandenbroucke, 2010). Daarom heeft het Expertisecentrum TOP een behoeftenonderzoek uitgevoerd onder laaggeletterde / laagtaalvaardige ouders van kinderen in vve en po. In het onderzoek hebben wij bovendien ook de wensen en behoeften geïnventariseerd van twee andere bij TOP betrokken partijen: scholen / schoolbesturen en gemeenteambtenaren. Als onderdeel van de inventarisatie van wensen en behoeften is ook antwoord gezocht op de vraag hoe de ouders, scholen en gemeenten de rolverdeling zien tussen ouders en school met betrekking tot het leren van de kinderen Op basis van alle informatie kan een adequaat beleid en een vruchtbare praktijk op het gebied van TOP gerealiseerd worden, dat: 1. Afgestemd is op de verwachtingen van de drie actoren (en de verwachtingen afgestemd kunnen worden op de werkelijkheid); 2. Motiverend is voor ouders en dat hen ondersteunt bij de ontwikkeling van hun kennis Tevens kan dat beleid aansluiten op de verwachtingen van de andere actoren. 1.2 Opbouw rapport In hoofdstuk 2 wordt de opzet van het onderzoek geschetst, daarna wordt in hoofdstuk 3 de resultaten van de ouders weergegeven, eerst van anderstalige ouders die al aan een cursus deelnemen, vervolgens van ouders die niet aan een cursus deelnemen en van Nederlandstalige ouders. Daarna worden in hoofdstuk 4 en 5 de resultaten van de enquêtes onder de scholen / schoolbesturen en van de gemeenteambtenaren weergegeven. Vervolgens worden in hoofdstuk 6 de antwoorden van de drie partijen samengenomen en met elkaar vergeleken. Tot slot worden in hoofdstuk 7 de implicaties van het onderzoek voor het beleid en de praktijk op het gebied van TOP geformuleerd. Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 9

10 2. Opzet onderzoek 2.1 Onderzoeksvragen 1. Welke visie hebben ouders op de rolverdeling tussen ouders en school? 2. Welke behoeften hebben ouders op het gebied van kennis en taalvaardigheid om hun rol als partner van de school te kunnen vervullen? 3. Wat zijn de wensen van de ouders met betrekking tot een cursus TOP? 4. Welke visie heeft de school op de rolverdeling tussen ouders en school? 5. Welke behoefte hebben scholen met betrekking tot de taalvaardigheid, de betrokkenheid en de participatie van de ouders? 6. Wat is de visie, de doelstelling en het beleid van gemeentelijke beleidsmedewerkers met betrekking tot TOP? 7. Wat zijn de overeenkomsten en wat de verschillen in visie en behoeften tussen ouders, scholen/schoolbesturen en gemeenten? 2.2 Gegevensverzameling Er is via verschillende stromen informatie verzameld om de onderzoeksvragen te beantwoorden: 1. groeps- en individuele interviews met ouders, 2. enquête onder scholen en schoolbesturen door middel van een digitale vragenlijst, eventueel aangevuld met informatie via een kort telefonisch interview, 3. enquête onder beleidsmedewerkers van de lokale overheid door middel van een digitale vragenlijst, eventueel gevolgd door een kort telefonisch interview, 4. expertraadpleging na tussenrapportage. Hoewel er bij de gegevensverzameling is uitgegaan van beide ouders, zijn in de praktijk vooral moeders bereikt. Bij de anderstalige ouders zijn enkele vaders geïnterviewd. Bij de Nederlandstalige ouders zat één vader. Bij de ouders die via radio Dalmar zijn geïnterviewd is niet bekend of het vaders of moeders zijn. Hieronder wordt per subgroep aangegeven hoe de informatieverzameling is aangepakt Werkwijze anderstalige ouders in cursus Om de behoeften en wensen van ouders op het gebied van TOP in kaart te brengen, zijn er verschillende groepen ouders bevraagd. De grootste groep van de respondenten bestaat uit anderstalige ouders die deelnemen aan een cursus TOP. Aanvullend zijn ook anderstalige ouders die niet aan een TOP-cursus deelnemen, bevraagd. Aan negentien personen uit de doelgroep is door Radio Dalmar een vragenlijst voorgelegd. Deze lijst bevatte een combinatie van vragen voor het groepsinterview en de individuele vragenlijst. De lijst werd vertaald door een medewerker van Radio Dalmar. Tot slot is er ook een aantal laagopgeleide Nederlandse ouders geïnterviewd. Bij het benaderen van de ouders is om praktische redenen aangesloten bij bestaande oudercursussen. Hierbij is rekening gehouden met een divers aanbod. De ouders die zijn geïnterviewd werkten met verschillende programma s. Deze keuze heeft tot gevolg dat er geen evenredige vertegenwoordiging van de verschillende doelgroepen en achtergronden is. Er is weliswaar een grote diversiteit in land van her- Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 10

11 komst van de deelnemers, maar er is geen samenhang met de hoeveelheid mensen met een bepaalde achtergrond woonachtig in Nederland. De ouders werden bezocht tijdens de TOP-cursus. Hen werd eerst een groepsinterview afgenomen met behulp van een leidraad (bijlage 1). Hierna vonden individuele interviews plaats met behulp van een vragenlijst die de ouders individueel konden invullen (bijlage 2). Bij alle groepsinterviews was de docent aanwezig, eenmaal was er tevens een onderwijsassistent aanwezig. De docenten hielpen soms bij het afnemen van het groepsinterview en in de meeste gevallen met het invullen van de individuele vragenlijst Dit laatste is namelijk een taak die een bepaalde mate van lees-, schrijf- en studievaardigheid vereist die veel anderstalige laaggeletterden nog niet hebben en/of hadden op het moment van afname. De groepsinterviews hadden als eerste doel het op gang brengen en voeren van een discussie. Daarbij dienden ze ook ter inhoudelijke voorbereiding van het invullen van de individuele vragenlijsten. In het groepsgesprek konden begrippen en woorden uit de vragenlijsten die begripsproblemen zouden kunnen opleveren, alvast verduidelijkt worden. In het groepsinterview is gevraagd naar de visie van ouders op de rolverdeling tussen ouders en school over leren en opvoeden, naar kennis en vaardigheden die ouders nodig hebben om hun rol als partner te kunnen vervullen, naar het contact met school en naar wensen met betrekking tot een TOP-cursus. Een deel van deze vragen is ook in de individuele vragenlijsten opgenomen. In deze lijsten werd ook bevraagd wat de ouders thuis en op school aan activiteiten op het gebied van TOP uitvoeren. Hieronder worden de uitkomsten beschreven Werkwijze anderstalige ouders niet in cursus Naast de groep anderstalige ouders die deelnamen aan een cursus TOP, en die als zodanig relatief eenvoudig te benaderen waren, is gezocht naar manieren om ook ouders te bevragen die niet aan een cursus deelnamen en daardoor ook moeilijker te bereiken zijn. Via de stichting Dalmar, een organisatie van en voor Somaliërs die onder andere taallessen met de radio en in de buurt verzorgt, is in Den Haag een groep ouders benaderd die niet aan een TOP-cursus deelnamen. Aan de mensen die bij Dalmar op het spreekuur komen, is een vragenlijst voorgelegd. Deze lijst is een combinatie van het groepsinterview en de individuele vragenlijst (zie bijlage 3). De lijst werd indien nodig vertaald door een medewerker van Radio Dalmar. Deze hielp desgewenst ook met het invullen van de lijst. Opgemerkt moet worden dat de aldus verkregen gegevens minder betrouwbaar zijn dan die verkregen zijn uit de combinatie van groepsinterview en de individuele vragenlijst waarmee in de oudercursussen is gewerkt. Bij deze werkwijze waren de ouders zeker een uur intensief met de materie bezig, er werd gediscussieerd, betekenissen werden uitgelegd, kennis werd geactiveerd. Door praktische beperkingen kon deze werkwijze bij Dalmar niet gevolgd worden Werkwijze Nederlandstalige ouders in cursus Het was moeilijker Nederlandstalige ouders deel te laten nemen aan het onderzoek dan anderstalige ouders. Nederlandstalige ouders, ook de laagtaalvaardige en/of laaggeletterde onder hen, nemen veelal niet deel aan een cursus of ander aanbod voor (taal- en) ouderbetrokkenheid. In eerste instantie leek er via een aantal scholen een ingang te zijn. Er zijn contacten geweest in Heerenveen, Zwolle, Kampen, Breda, Eindhoven en Arnhem. Tevens is geprobeerd om via de Stichting Lezen & Schrijven in contact te komen met scholen met laaggeletterde Nederlandstalige ouders. Vaak leken deze contacten veelbelovend, soms waren er al afspraken voor interviews gemaakt. De meeste gingen echter niet door. Via workshops waarin activiteiten tussen ouder en kind werden gestimuleerd, is het alsnog gelukt om een Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 11

12 aantal ouders te spreken in Eindhoven en Arnhem. Zie voor de interviewleidraad en de vragenlijst de bijlagen 4 en Werkwijze scholen / schoolbesturen Om de visie en behoeften van scholen en schoolbesturen op het gebied van Taalontwikkeling, Ouderbetrokkenheid en Participatie en/of ouderbetrokkenheid in kaart te brengen, is via de een digitale vragenlijst voorgelegd aan 25 scholen en dertien schoolbesturen. Zie voor de schriftelijke versie bijlage 6. De lijst van benaderde scholen is tweeledig samengesteld en bestaat uit enerzijds de scholen waar de oudergroepen zijn geïnterviewd en anderzijds een aantal scholen uit een eerdere steekproef met een hoog percentage gewichtenleerlingen. Daarnaast is ook geprobeerd vo-scholen in het onderzoek te betrekken Werkwijze gemeenteambtenaren Om de visie en behoeften van gemeenten op het gebied van Taalontwikkeling, Ouderbetrokkenheid en Participatie en/of ouderbetrokkenheid bij vve in kaart te brengen, is een digitale vragenlijst voorgelegd aan beleidsmedewerkers van de G37, de 37 grootste gemeenten. De schriftelijke versie vindt u in bijlage Respondenten Respondenten anderstalige ouders in cursus Er zijn tien lesgroepen van ouders bij tien verschillende scholen bezocht. In totaal hebben 92 anderstalige ouders uit deze lesgroepen deelgenomen aan het onderzoek. De ouders zijn afkomstig uit in totaal 27 landen. Marokko is het sterkst vertegenwoordigd: 33 moeders (36 %) komen uit dit land, 8 ouders zijn afkomstig uit Turkije en eveneens 8 uit Nigeria, 6 uit Ghana. Andere herkomstlanden zijn onder andere: India, Bulgarije, Pakistan, Afghanistan. De meest genoemde moedertaal is het Berber (21%) gevolgd door het Arabisch (18%) en Turks (10%). Verder worden onder andere genoemd: Twi, Punjabi, Igbo, Engels, Spaans. Zoals in figuur 1 te zien is, heeft bijna een kwart van de ouders in het geheel geen onderwijs gevolgd. Daar staat tegenover dat 28% mbo, hbo of universiteit gedaan heeft. Verder zijn er ouders die alleen basisschool hebben en ouders die ook voorgezet onderwijs volgden (beide 20% ). Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 12

13 onderwijsachtergrond geen po vo (m)bo hbo/wo overig Figuur 1. Onderwijsachtergrond van de ouders Respondenten anderstalige ouders niet in cursus Deze subgroep van de onderzoeksgroep ouders bestaat uit negentien personen. Zeventien respondenten komen uit Somalië, één uit Jemen en één uit Turkije. Achttien van hen (95%) zijn tussen de vijf en tien jaar in Nederland. Van de respondenten geeft 89% aan geen opleiding gevolgd te hebben. Twaalf van hen hebben nooit een cursus TOP of NT2 gevolgd, zeven wel Respondenten Nederlandstalige ouders in cursus Elf Nederlandstalige ouders hebben de vragenlijst ingevuld. Deze ouders hebben kinderen op de peuterspeelzaal en/of in het primair onderwijs. Het aantal kinderen dat zij hebben, loopt uiteen van één tot en met zes. De respondenten geven op de vragenlijst als volgt hun eigen opleidingsachtergrond aan: Een ouder geeft aan geen opleiding gevolgd te hebben. Vier ouders melden expliciet een mbo-opleiding te hebben gevolgd (mbo-4, niet nader gespecificeerd, sociaal pedagogisch werk en uiterlijke verzorging). Een ouder vermeldt een hbo-opleiding te hebben (lerarenopleiding geschiedenis) en verder vermeldt een ouder dat ze zich omschoolt in ICT. Een ouder zegt middelbare school te hebben. Van drie anderen is wel duidelijk dat zij eveneens een opleiding hebben gevolgd, maar niet welke: twee ouders noemen zorg en welzijn / detailhandel, waarbij het niet duidelijk is of deze vmbo of mbo is. Een vierde ouder zegt een opleiding gevolgd te hebben maar geeft niet aan welke Respondenten scholen / schoolbesturen Er zijn reacties van tien scholen voor primair onderwijs gekomen op de digitale vragenlijst. De scholen zijn gelegen in Amsterdam (Bijlmer en Amsterdam West), Eindhoven, Heerenveen, Heusden, Hoogenveen, Loon op Zand, Rotterdam, Utrecht, Waalwijk. De respondenten zijn leerkracht/specialist ouderparticipatie, directeur (tweemaal), IB er/leerkracht, leerkracht/taalcoördinator, schoolcoördinator, bestuursadviseur en manager Onderwijs en kwaliteit. Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 13

14 Er is één ingevulde vragenlijst uit het voortgezet onderwijs teruggekomen en een uitgebreide mail van een andere vo-school. De laatste school heeft de vragenlijst niet ingevuld omdat beleid dat er eerder wel was, is stilgelegd toen de subsidie werd stopgezet Respondenten gemeenteambtenaren Twaalf personen, uit tien verschillende gemeenten hebben deze vragenlijst ingevuld. Daarnaast zijn er drie inhoudelijke mails van beleidsmedewerkers uit drie andere gemeenten binnengekomen, waarin zij toelichten waarom zij de vragenlijst niet hebben ingevuld. De gemeenten die de vragenlijsten hebben ingevuld zijn: Amersfoort, Amsterdam (twee reacties), Arnhem (twee reacties), Delft, Den Haag, Helmond, Leiden, Maastricht, Nijmegen en Rotterdam. De functies van de respondenten waren: bestuursadviseur, secretaris Coördinator OnderwijsKansen, beleidsmedewerker, senior-projectleider ouderbetrokkenheid, beleidsadviseur vve-coördinator, beleidsadviseur (driemaal), beleidsmedewerker van o.a. vve-schakelklassen. De mails waren afkomstig uit: Apeldoorn, Deventer en Venlo. De belangrijkste uitkomsten worden verderop beschreven. Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 14

15 3. Resultaten ouders 3.1 Inleiding Om de behoeften en wensen van ouders op het gebied van TOP in kaart te brengen, zijn er verschillende groepen ouders bevraagd: Anderstalige ouders in cursussen TOP Anderstalige ouders die niet deelnemen aan een cursus TOP Nederlandstalige ouders die niet deelnemen aan een cursus TOP Hieronder wordt de verkregen informatie uit deze drie subgroepen afzonderlijk besproken. Daarna volgt een conclusie over de gehele doelgroep ouders. 3.2 Resultaten anderstalige ouders die deelnemen aan een cursus TOP In deze paragraaf beschrijven we de resultaten van het onderzoek onder de anderstalige ouders in een TOP-cursus. Aan elk onderwerp uit de interviewleidraad en vragenlijst wordt voor de leesbaarheid een aparte paragraaf gewijd Verantwoordelijkheid voor het leren De eerste vraag in het groepsinterview betrof de verantwoordelijkheid voor het leren van de kinderen: is vooral de school verantwoordelijk, of vooral de ouders of beiden? De ouders zijn het er vrijwel allen over eens dat zowel de school als de ouders verantwoordelijk zijn voor het leren van de kinderen. Het is belangrijk dat de school en ouders contact hebben en goed met elkaar samenwerken. De school kan niet zonder de ouders en de ouders kunnen niet zonder de school waar het om het leren van de kinderen gaat. Iedereen vindt het belangrijk dat ouders thuis ook veel doen, zoals bij hun kinderen informeren naar hoe het op school gaat. In een van de gesprekken zijn enkele ouders van mening dat vooral de school voor het leren verantwoordelijk is. In de discussie zeggen zij dat de ouders verantwoordelijk zijn in de periode voor de kinderen naar school gaan en dat daarna de school verantwoordelijke nummer één wordt. Anderen vinden dat je niet van nummer één en nummer twee kunt spreken. In deze discussie blijven enkele moeders benadrukken: ik denk dat de school het belangrijkste is. Maar ook zij bevestigen: Thuis moeten de ouders ook veel doen: vragen hoe het met je kind gaat, helpen met huiswerk. De school is verantwoordelijk voor het eigenlijke leren op school, de ouders zijn thuis verantwoordelijk voor het begeleiden en stimuleren van hun kind. Daarbij kan de school ouders informatie aanreiken over wat ze thuis kunnen doen om ondersteuning te geven bij het leren. Ouders willen graag helpen, maar weten niet altijd hoe. Dit punt komt in de gesprekken steeds terug Verantwoordelijkheid voor de opvoeding De ouders zijn volgens de respondenten medeverantwoordelijk voor het leren en het opvoeden van hun kinderen. Zo moeten ze ervoor zorgen dat hun kind op tijd naar bed gaat. Er moet goed contact met de school zijn, zodat de school het aan de ouders kan laten weten als er problemen met het kind zijn. Dan kan samen naar een oplossing gezocht worden. De ouders vinden dat zij als ouders verantwoordelijk zijn voor de opvoeding thuis. De school/leerkracht mag wel een advies of mening geven op dit gebied, maar het is aan de ouder om te beslissen wat hij/zij hiermee doet. Opvoeden blijft de taak van de ou- Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 15

16 ders. Adviseren mag, bemoeien niet, zeggen verschillende ouders. Zolang het maar niet te persoonlijk wordt en de leerkracht niet zegt: Je moet dit, of je moet dat.... Als het gaat over bedtijd, het huiswerk of het gedrag van het kind, willen veel ouders wel advies van de leerkracht, omdat dit in het belang van het kind wordt gezegd. Dit advies moet volgens de ouders positief geformuleerd en onderbouwd zijn. Een moeder zegt: Ik ga er vanuit dat de juf het goed weet, dus ik neem het van haar aan. Ik merk dan ook dat het werkt. Ook andere moeders vinden het fijn om tips te krijgen van de leerkracht. Als het kind in de klas lastig is, is dat thuis vaak ook zo, wordt gezegd. Andere moeders vinden dat als de school en leerkracht je adviezen geven over opvoeding, hiermee dingen die je niet goed doet, kunnen worden verbeterd. Een aantal ouders benadrukt dat tips over praktische zaken welkom zijn, maar dat het bij zaken als het geloof anders ligt. Hier gaan ouders op hun eigen manier mee om. Met privézaken mag de school zich niet bemoeien, zo zegt een aantal ouders. Op de vraag van de interviewer wat zij met privé bedoelen, antwoorden zij: Dat is privé'. En privé is privé. In het gesprek dat daarop volgt blijkt, dat men bijvoorbeeld kleding privé vindt, maar voeding niet. Enkele ouders zijn van mening dat de school zich ook meer dwingend met de opvoeding mag bemoeien. Daar tegenover staan ook ouders die vinden dat de school in het geheel niets over de opvoeding thuis mag zeggen. Zij geven aan geen behoefte aan advies en tips te hebben. Behalve als er serieuze problemen zijn met het kind: dan moeten ouders en school zich samen inzetten om dit op te lossen Vaardigheden: het Nederlands Een deel van de ouders geeft in het gesprek aan dat zij als ouder medeverantwoordelijk zijn voor het leren, maar dat zij het lastig vinden om die verantwoordelijkheid waar te maken doordat zij de Nederlandse taal niet goed spreken. Een goede taalbeheersing is noodzakelijk om je kind goed te kunnen begeleiden. Daarom is het belangrijk, zo zegt men, dat de ouders zelf ook leren. Daar staat en valt alles mee. Iemand citeert haar moeder die analfabeet is: Als je niet kan lezen en schrijven, ben je als een blinde. Andere ouders zeggen dat je altijd met vakken kunt helpen waarbij taal een minder grote rol speelt, zoals rekenen. Dit kun je volgens hen ook in je eigen taal doen. Anderen zijn het daar niet mee eens. Alle ouders vinden het erg belangrijk dat je zowel de mondelinge als de schriftelijke informatie vanuit de school kunt begrijpen, zoals de schoolkalender en brieven, en dat je een gesprek kunt voeren met de leerkracht Mondelinge communicatie De helft van de ouders geeft in de individuele vragenlijst aan, dat zij de leerkracht tijdens een gesprek helemaal of voor een groot deel begrijpen. De andere helft antwoordt dat zij een beetje of bijna niets begrijpen. Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 16

17 Alles Veel Een beetje Niets Figuur 2. Begrijpt u de leerkracht tijdens een gesprek? Wanneer men het niet begrijpt, vraagt 58 % van de ouders altijd wat de leerkracht bedoelt, 31% doet dit soms. Slechts 2% vraagt dit nooit (zie figuur 3). Soms Altijd Nooit Figuur 3. Geeft u het aan als u de leerkracht niet begrijpt? In een van de groepsgesprekken blijkt echter dat ouders hier meer moeite mee hebben, dan ze in het gesprek en in de vragenlijst aangeven. Wanneer ze vertellen dat ze altijd om verduidelijking vragen, merkt de docent op: is dat wel zo? Dan doen jullie toch niet altijd?. In het gesprek dat daarop volgt blijkt dat meer ouders dit vaak juist niet doen. Zij vinden het erg lastig om steeds opnieuw aan te geven als ze iets niet begrijpen. Een moeder zegt: Ik begrijp het steeds niet, en dan denk ik: laat maar even, het komt later wel. Verschillende ouders geven aan dat zij de leerkracht tijdens een gesprek vaak wel begrijpen, maar dat zij zelf nog niet genoeg Nederlands spreken om terug te kunnen praten. Veel ouders vinden dat ze hier zelf aan moeten en kunnen werken. Een respondent zegt: Twee jaar geleden ging ik altijd naar het tienminutengesprek met een tolk. Nu lukt het me om alleen naar de gesprekken van school te gaan Schriftelijke communicatie Voor een goede verstandhouding tussen de school en ouders is het belangrijk dat de ouders de informatie die de school verstrekt, goed begrijpen. De ouders geven in de gesprekken aan dat zij zich hiervan Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 17

18 bewust zijn. In de individuele vragenlijsten zegt ruim de helft van hen veel of bijna alles van de nieuwsbrief of het schoolrapport te begrijpen. Daar staat tegenover dat 47% van de ouders slechts een beetje of bijna niets begrijpt (zie figuur 4). Soms vertalen kinderen of bekenden de brieven voor de ouders. Een beetje Veel Niets of bijna niets Figuur 4. Mate van begrip van de nieuwsbrief of het rapport van school Men is het erover eens dat het taak van de ouders is om Nederlands te leren, maar ouders van enkele scholen zeggen dat de informatie vanuit de school onnodig ingewikkeld geformuleerd is. De school zou meer aandacht kunnen geven aan duidelijker en eenvoudiger schrijven in de schriftelijke informatie zoals nieuwsbrieven. Op andere scholen wordt dit al gedaan. Er is daar veel aandacht voor helder taalgebruik. Op enkele scholen worden de nieuwsbrieven altijd gecontroleerd en soms herschreven door de docent Taal en Ouderbetrokkenheid. Tijdens een van de gesprekken blijkt dat ouders de nieuwsbrieven weliswaar begrijpen of iemand weten te vinden die het voor ze vertaalt, maar dat ze niet altijd de informatie uit de nieuwsbrief kunnen plaatsen of gebruiken. Zo wilden ouders van een school weten hoe ze huiswerkbegeleiding konden geven. De docent van de oudercursus gaf aan dat informatie over huiswerk uitgebreid in de nieuwsbrief had gestaan. Dit was echter niet voldoende om het zelf te doen. De moeders wilden graag zien wat en hoe ze het moeten doen (zie ook hieronder bij Thuisactiviteiten.) Kennis over het onderwijs, de schoolvakken en de aanpak van school Driekwart van de ouders geeft aan meer te willen weten over wat de kinderen leren op school. Iets meer dan de helft van de respondenten wil ook informatie over het Nederlandse onderwijssysteem, zoals over de verschillende scholen (basisschool, middelbare school) en over de niveaus (vmbo, havo etc.). Voorts willen ouders graag weten wat activiteiten op school zijn en hoe je hier als ouder aan deel kunt nemen. Bijna alle ouders willen hun kinderen helpen met huiswerk, maar veel ouders hebben hier problemen mee. Dit komt enerzijds door de taalbarrière. Een andere vaakgenoemde reden is dat ouders vroeger zelf de schoolvakken niet of op een geheel andere manier hebben gekregen. Het systeem is veranderd en daardoor moeten de ouders het zelf eigenlijk ook opnieuw leren. Een moeder zegt: Als ik mijn dochter help met huiswerk, zegt zij dat ik het niet goed doe en dat ze het in de klas heel anders leren. Dan weet ik niet hoe ik het wel moet doen. Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 18

19 Een punt dat steeds terugkomt, is een grote behoefte van ouders aan informatie over de inhoud van de vakken en wat de kinderen precies leren op school. Wat zij vooral missen is kennis over hóe de kinderen de stof krijgen aangeleerd. Hierover willen ze graag meer informatie vanuit de school en advies met voorbeelden over hoe zij thuis kunnen begeleiden bij het huiswerk. Naast het feit dat de leerstof anders aangeboden wordt dan ouders gewend zijn, zijn er ouders die weinig onderwijs genoten hebben (21% in het geheel niet). Wanneer ouders zelf niet kunnen lezen of rekenen, is het bijna onmogelijk thuis hulp te bieden. Sommige scholen werken met bepaalde ouderprogramma s, zoals Overstap of Het Ei van Columbus, die ouders materiaal in handen geven om thuis te helpen met leren. De ouders die hieraan deel nemen, zijn blij met deze instrumenten. Een Nederlands-Marokkaanse moeder die in Nederland geboren is, merkt op dat ze weinig vooruitgang ziet in de Nederlandse taalontwikkeling van haar kind en minder dan in haar eigen taalontwikkeling van toen zij die leeftijd had. Ze ziet dit ook bij andere kinderen en vraagt zich af wat hier de oorzaak van is. Ze wil hier iets aan doen, maar weet niet hoe ze het moet aanpakken. Daarom wil ze graag meer inzicht hebben in waar de kinderen in de klas mee bezig zijn en wat haar kind precies leert. Op basis hiervan zou ze thuis willen oefenen en vooruitgang toetsen. Op een school ontstond een discussie over het beleid van de school om vooral in te zoomen op taal en rekenen. Sommige ouders vonden dat de kinderen veel te weinig vakken kregen en dat daardoor de overgang naar het voortgezet onderwijs veel te groot was. De ouders waren bezorgd of de kinderen wel genoeg leerden Contact tussen school en ouders Vrijwel alle ouders geven aan veel waarde te hechten aan een goed contact met de school/leerkracht. Via dit contact kunnen ouders en school elkaar duidelijk maken wat de wederzijdse verwachtingen zijn. Alle ouders vinden dat je als ouder hoort te weten hoe het gaat met je kind, bijvoorbeeld hoe het zich gedraagt in de klas, of het sociaal is en goed luistert. Je moet het ook weten wanneer je kind zich minder goed ontwikkelt op een bepaald gebied. Als je hier kennis van hebt, weet je ook beter hoe je hier thuis mee om moet gaan en kun je er aan werken. Om te weten wat het niveau van je kind is, moet je weten wat en hoe getoetst wordt en ook welk niveau past bij de leeftijd van je kind. Hierover moet je kennis hebben en daarvoor is een goed contact met de leerkracht van je kind belangrijk. Bij problemen of zorgen moet er snel contact worden gelegd met de ouders. De leerkracht moet niet wachten tot het tienminutengesprek, maar direct de ouder aanspreken of bellen. Op de meeste scholen zijn er weinig of geen problemen in het contact tussen school en ouders. Vaak heerst er een gemoedelijke en open sfeer. Zo vertelt een moeder hoe blij ze is met het onderwijs op de school van haar kind, omdat het zoveel opener en vriendelijker is dan in haar land van herkomst. Ze ziet dat haar zoon zich erg prettig voelt op school en niet bang is, zoals zij vroeger wel was. Tijdens de groepsgesprekken vertellen enkele vrouwen dat zij soms niet zoveel durven op school, door problemen met de taal. Maar de meeste ouders zeggen hier niet erg veel moeite mee te hebben. Op één school geeft de docent aan dat ze wel degelijk merkt dat ouders terughoudend zijn om op de school of leerkracht af te stappen en hier stemmen sommige ouders die eerder aangaven geen drempel te ervaren, dan toch ook mee in. Zij zijn bang dat de leerkracht hen niet (goed) begrijpt en dat maakt hen onzeker: Ik blijf stil. Tweederde van de ouders heeft behoefte aan meer en vaker contact met de leerkracht van hun kind. Ze willen vaker op school komen voor gesprekken met de leerkracht. Deze gesprekken zijn niet alleen Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 19

20 goed voor je kind, maar ze hebben ook een goede invloed op je eigen taalontwikkeling (woordenschat) merkt een ouder op. Soms vraagt de leerkracht of ouders even in de klas willen komen kijken en er zijn thema- of inloopochtenden op de scholen. Dit vindt op de meeste scholen nu een paar keer per jaar plaats. Veel ouders vinden dit te weinig, omdat dit naar hun mening ontzettend belangrijk is. Ze zouden het liefst zo vaak mogelijk komen om te zien waar de kinderen mee bezig zijn op school. Een vader zegt: Je kunt je kind dan volgen en stimuleren in de dingen die goed gaan. Als je je kind brengt, mogen ouders ook altijd even mee de klas in. Je moet dan wel zorgen dat je op tijd bent, zegt een moeder. Ook hier moet er afstemming zijn tussen school en ouder. Op één school is er elke maand een kind-moederactiviteit in de Ouderkamer, waar de juf bij is. Deze school staat altijd voor de ouders klaar, de leerkrachten luisteren naar hen en geven tips hoe ze met hun kinderen kunnen omgaan. De samenwerking is heel goed, de ouders voelen zich zeer serieus genomen. Elke dag zijn ouders welkom in de ouderkamer, waar ook de MR of ouderraad aanwezig is. In de ouderkamer kunnen ze ook terecht met vragen. De school doet haar best om nieuwe ouders in de ouderraad te krijgen. De directeur komt soms langs in de ouderkamer en luistert dan naar de vragen van ouders. De school wil graag weten wat de ouders willen. Dit wordt door de ouders op prijs gesteld. Iets minder dan de helft van de ouders (38 van de 91) geeft aan ook meer contact met andere ouders te willen hebben Activiteiten op school Alle ouders vinden het belangrijk om naar ouderavonden en andere bijeenkomsten op school te gaan. Als ouder kun je verder investeren in het contact met de school door deel te nemen aan activiteiten die door de school worden georganiseerd. Vrijwel alle ouders vinden dit belangrijk. Als ouders op school helpen, heeft dat niet alleen een positief effect op het contact met de school en de leerkrachten, maar ook op de kinderen. Deze vinden het leuk als de ouders actief zijn op school. Ze zijn trots. mijn mama werkt in de bibliotheek. Bijna de helft van de ouders wil (meer) helpen in de klas. Een kwart van de ouders geeft aan leesouder te willen zijn. Vanwege een tekort aan eigen leesvaardigheid kunnen andere ouders deze taak niet op zich nemen. Sommigen van hen zouden dit graag willen doen. Op een van de scholen worden moeder-kindactiviteiten georganiseerd waar ouders onder meer leren voorlezen. Dit wordt positief gewaardeerd door de ouders. Je kunt je handen ook uit de mouwen steken als overblijfmoeder of door te helpen met schoonmaken, zegt een moeder. Het is misschien de taak van de schoonmaker, maar die heeft niet veel tijd of die ziet het niet. Dan moet je zelf opstaan en meehelpen. Sommige ouders helpen met koken op school en maken dan gerechten uit hun eigen land. Zo krijgen de kinderen ook iets mee van allerlei culturen. Veel genoemd wordt het bijdragen aan het kerstfeest: het kerstetentje en de kerstboom versieren. Ook zetten ouders zich in als vrijwilliger voor projecten als de Verteltas of het Rugzakproject. Verder gaan ouders mee met allerlei uitjes, zoals schoolreisjes, naar de kinderboerderij of de bibliotheek. Een ouder vertelt dat ze gevraagd is bibliotheekmoeder te worden. Ze wil dit graag, maar het lijkt haar wel moeilijk. Wat de formele ouderparticipatie betreft, blijken lang niet alle ouders te weten wat de ouderraad en de Medezeggenschapsraad (MR) is. Bij uitleg blijken veel ouders erin geïnteresseerd. Een moeder zegt: Het is belangrijk dat je weet wat er gebeurt, niet alleen met je eigen kind maar ook met de kinderen van anderen. Voor de meesten is dit nu nog niet aan de orde, maar misschien iets voor later. Enkele Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 20

21 moeders zitten wel al in de ouderraad en vormen daardoor een verbinding tussen de school en andere ouders, bijvoorbeeld door problemen van anderen aan te kaarten bij de school. Figuur 5. Wat zou u meer willen doen op school? Thuisactiviteiten In de groepsgesprekken komt naar voren dat veel ouders zoveel mogelijk proberen om hun kind thuis goed te ondersteunen. Zij noemen als activiteiten die zij thuis met hun kind doen: boekjes lezen, kinderprogramma s kijken, huiswerk maken, voorlezen, spelletjes spelen, samen internet gebruiken, leesoefeningen maken, liedjes zingen en naar de bibliotheek gaan. Veel ouders zeggen ook vaak met hun kind over school te praten. Een moeder maakt hierbij wel de kanttekening dat je hierdoor niet altijd werkelijk iets te weten komt: Ik zeg altijd: hoe was het op school? Maar mijn dochter zegt alleen Leuk. Een andere moeder zegt dat het belangrijk is om tijd te maken voor je kind thuis. Om de rust te nemen om te gaan zitten en door te nemen hoe de dag was. Uit de individuele vragenlijsten komt het volgende beeld naar voren (zie figuur 6). Het meest genoemd wordt: vaak over school met praten met je kind ( 82,5 % van de ouders), gevolgd door samen naar de bibliotheek gaan (78%), naar leerzame programma s op televisie kijken (70%), 67% geeft aan leerzame spelletjes te doen, 63% zegt voor te lezen en 48% doet leerzame computerspelletjes. Figuur 6. Wat doet u nu thuis om uw kind te helpen met leren? Ouders zijn zich bewust van het belang samen naar leerzame programma s op televisie te kijken, maar in praktijk komt het er vaak niet van. Zo zegt een moeder dat ze zich voorneemt om thuis naar leerzame programma s te kijken, maar dat de kinderen toch eerder naar andere programma s kijken, zoals Dora. Een andere moeder vertelt dat haar dochter over educatieve programma s zegt: Dat is voor baby s. Ook genoemd wordt dat de kinderen op hun eigen kamer kijken, of tv kijken terwijl de moeder kookt. Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 21

22 Anderen kijken wel samen, bijvoorbeeld voordat de kinderen naar bed gaan. Eén ouder vindt samen televisie kijken niet zo belangrijk: Je kijkt naar een kastje, ik doe liever een spelletje. Op één school werken ze met Overstap, op een ander met Het Ei van Columbus en op weer een ander met Goed, Beter, Best! Genoemd wordt ook de Verteltas. Een moeder probeert meteen thuis toe te passen wat ze in de cursus leert. De kinderen vinden dit leuk. Als waardevolle projecten worden ook genoemd de Leeskampioen (in Eindhoven). Een moeder heeft zelf contact opgenomen met de Voorleesexpress. Helaas was daar geen plek meer, maar ze wil het volgend jaar weer proberen. Een moeder vertelt over samen met je kind leren. Een leerkracht geeft elke week een aantal woorden op die je samen met je kind moet leren. De andere deelnemers aan het interview vinden dit interessant. Een moeder geeft aan dat ze graag zou leren hoe ze de woorden die ze in de TOP-cursus leert, meer kan gebruiken in verhaaltjes voor haar kind. Aan inhoudelijke informatie over het huiswerk is, zoals eerder opgemerkt is bij Schriftelijke communicatie, een grote behoefte. Bijna alle ouders willen weten hoe het huiswerk in elkaar zit zodat ze hier beter bij kunnen begeleiden. Dit zou bijvoorbeeld vorm kunnen krijgen door middel van voorlichting over huiswerk. Daarbij zouden veel ouders beter Nederlands willen leren om hun kinderen te kunnen helpen met school. Op één school vertellen ouders dat er in het buurthuis huiswerkbegeleiding wordt gegeven. Van deze school gaat niemand daar naartoe, maar andere ouders uit de buurt wel. Ze vragen zich af of de school hier misschien mee kan samenwerken. Het is opvallend dat veel ouders vinden dat de scholen te weinig huiswerk geven. Een vader vindt het belangrijker dat er meer huiswerk komt dan dat hij leert hoe hij zijn kind thuis kan helpen. Ook een aantal andere moeders vindt dat er meer huiswerk gegeven kan worden, met name voor begrijpend lezen en rekenen. Dat er meer huiswerk gegeven moet worden, wordt door meerdere ouders op verschillende scholen benadrukt Belemmeringen om thuis te helpen De vraag naar waar ouders thuis moeite mee hebben, is open geformuleerd. Als u uw kind thuis wilt helpen, wat vindt u dan moeilijk? Eén ouder geeft als antwoord niets, en één: met alles. Daartussenin worden allerlei problemen genoemd, vooral met de Nederlandse taal. Sommigen geven aan de taal of Nederlands in het algemeen moeilijk te vinden (16 keer), anderen benoemen het specifieker: met zinnen maken, schrijven, schrijven en goed praten of grammatica. Voor ouders die het Nederlands niet of nauwelijks beheersen, is het heel moeilijk om kinderen te helpen met schoolwerk. Zij vinden dat ze eerst zelf beter Nederlands moeten leren. Ook geven veel ouders aan moeite te hebben met de lesstof van het huiswerk. Dit maakt het voor hen erg lastig hun kind hierbij te ondersteunen. Ook hier wordt de wens geuit: dat de school de ouders helpt door voorlichting te geven over hoe de kinderen les krijgen in de klas en laten zien hoe het huiswerk in elkaar zit. Een moeder heeft moeite met de Nederlandse uitspraak en zegt dat zij hierin juist van haar kinderen veel kan leren. Als je nog niet zo goed Nederlands spreekt, kun je je kinderen beter in je eigen taal helpen, zegt iemand: Anders nemen ze de verkeerde dingen over. Soms spreken de ouders thuis twee talen. Een vader vertelt dat als hij met zijn zoon thuis bezig gaat, hij zijn zoon vraagt wat dingen betekenen of hij pakt het woordenboek. Het is nog lastig om zijn zoon te helpen met huiswerk. Hij begrijpt hem vaak wel, maar vindt het zelf nog heel lastig om Nederlands te spreken. Ondanks dat in het groepsgesprek een aantal keer is genoemd dat je ook kunt helpen met rekenen in je eigen taal, geven meerdere ouders aan het helpen met rekenen moeilijk te vinden (negen keer genoemd). Sommigen noemen hier de nieuwe aanpak die de school hanteert en die anders is dan zoals zij het zelf geleerd hebben. Andere ouders hebben zelf geen rekenles gehad. Sommige ouders zouden graag zien dat de school rekenlessen aan ouders gaat aanbieden. Rapportage Behoeftenonderzoek - Expertisecentrum TOP (ITTA) 22