INFORMATIEBULLETIN PENSIOENAKKOORD

Transcriptie

1 Het federatiebestuur van de FNV heeft op 10 juni met de werkgevers en het kabinet een principeakkoord ondertekend over pensioen en AOW. Alleen FNV Bondgenoten stemde tegen in de federatieraad waarin alle FNV bonden zitting hebben. Waarover gaat het principeakkoord pensioenen? Het akkoord over pensioenen is vorig jaar juni gesloten: dit is de uitwerking ervan. Destijds heeft ongeveer 80% van de FNV-leden voor dit akkoord gestemd. Het principe akkoord dat er nu ligt, regelt niet alleen het aanvullende pensioen maar gaat ook over de AOW, de verhoging van de AOW-leeftijd na 2020, en tenslotte ook over ouderenparticipatie: het langer en gezond(er) aan het werk houden van oudere werknemers. Wat is pensioen? Wat is AOW? Je inkomen na pensioen bestaat uit twee delen: de AOW, een basisinkomen voor iedereen die met pensioen gaat. Daar bovenop krijg je pensioen, via je pensioenfonds. Bij FNV KIEM is dat bijvoorbeeld het Pensioenfonds voor de Grafimedia, Pensioenfonds PNO Media of Stichting Pensioenfonds Cultuur. Pensioen is een zaak tussen werknemer en werkgever. Je legt zelf de helft tot een derde deel van de premie in, je werkgever stort de rest. Waarom is er eigenlijk over een pensioenakkoord onderhandeld? 'De Nederlander' leeft gemiddeld steeds langer. Ook de mensen die in onze sectoren werken. Dat is natuurlijk goed nieuws, maar het betekent wel dat langer AOW en pensioen moet worden betaald dan waarmee rekening is gehouden. En vooral: langer dan waarvoor is gespaard. Daar komt bij dat de financiële crisis duidelijk heeft gemaakt dat de 'schokbestendigheid' van ons pensioenstelsel moet worden verbeterd. Hoewel het aantal pensioenen waarop daadwerkelijk is gekort beperkt is gebleven tot enkele duizenden, hebben gepensioneerden over de hele linie inmiddels een soms forse 'indexatie-achterstand' opgelopen (en dus koopkrachtverlies geleden). Het antwoord van de politiek op dat alles is duidelijk: AOW- en (vroeg)pensioenleeftijd moeten omhoog en pensioenfondsen moeten nog voorzichtiger opereren. Zo voorzichtig dat de pensioenopbouw van werknemers wordt beperkt en de koopkracht van gepensioneerden nog minder op peil kan worden gehouden. Dat kan namelijk alleen als pensioenfondsen mogen beleggen en dus enig risico mogen nemen. Simpelweg sparen, dat is meer dan eens bewezen, levert te weinig op. Voor al deze zaken bestaat in de politiek een meerderheid. Het zijn bovendien onderwerpen waarover de bond aan de cao-tafel eigenlijk niks kan regelen. Het betreft namelijk stuk voor stuk wetten, en daarvoor moeten we nu eenmaal in 'Den Haag' zijn. Daarover moeten we dus met de politiek onderhandelen. Die onderhandelingen worden overigens niet door FNV KIEM gevoerd, maar door de vakcentrale FNV. Die heeft eerst met werkgevers onderhandeld en daarna samen met werkgevers met het kabinet. 1

2 Is dit de zoveelste verslechtering? Worden onze belangen nu verkwanseld? Het pensioen dat mensen nu in bijvoorbeeld opbouwen in de sectoren grafimedia, kunst- en cultuur en entertainment en media is, anders dan vaak wordt gedacht, beter dan 'vroeger'. Beter dan ongeveer 25 jaar terug. Toen ging je bijvoorbeeld op je 25ste pas pensioen opbouwen, nu gebeurt dat zodra je de sector inkomt. Je bouwt nu ook over een groter deel van je inkomen pensioen op. De bond verkwanselt niks, maar voorkòmt juist dat anderen dat doen. De politiek voorop. Wie de plannen van het kabinet (inclusief de PVV) kent, weet dat. Die plannen liggen bij de Tweede Kamer, die daar dus in meerderheid vóór is. Als wij daar niks aan doen betekent dit dat je straks pas vanaf je 66ste AOW ontvangt en dat pensioenfondsen minder ruimte krijgen om opbouw en koopkracht van pensioenen op peil te houden en dat er niks is geregeld voor mensen met een zwaar beroep. Wat is er nou afgesproken? AOW Afgesproken is dat de standaard AOW-leeftijd stijgt met de toenemende levensverwachting. In 2020 gaat die omhoog naar 66 en vijf jaar later (in 2025 dus) naar verwachting naar 67. Dat laatste wordt in 2015 aan de hand van de dan bekende cijfers bekeken. Anders dan in de nu bij de Tweede Kamer liggende plannen (waarbij de AOW-leeftijd voorlopig alleen nog naar 66 gaat), kan iemand volgens het akkoord er straks toch nog voor kiezen om z'n AOW vanaf 65 te laten ingaan, net als nu. Wie dat doet, krijgt 6,5 % minder AOW, maar wordt min of meer gecompenseerd met de ophoging van de AOW vanaf 2013 tot 2028 met 0,6% extra per jaar en door het anders inzetten van belastingkortingen en ouderentoeslagen. Wie een vol jaar eerder stopt met werken, krijgt die 6,5 procent korting. Ook kunnen mensen vanaf 65 jaar nog kiezen om een, twee of bijvoorbeeld drie maanden later te stoppen met werken. Zo kunnen ze zelf het moment kiezen dat het best past bij hun persoonlijke omstandigheden. Mensen die nu al AOW ontvangen of voor worden, ontvangen vanaf 2013 uiteraard ook de extra verhoging van 0,6% per jaar. FNV Bondgenoten noemt die extra verhoging een 'sigaar uit eigen doos' en is onder meer om deze reden tegen het akkoord. Die 0,6% wordt namelijk betaald uit een besparing op de nu bestaande AOW-toeslag en enkele belastingkortingen voor ouderen. Die worden voor de hogere inkomens afgebouwd. De toeslag en belastingkortingen die overblijven, zullen echter worden ingezet voor mensen met lagere inkomens. Die krijgen ze dus bovenop die 0,6%. Volgens de eerste berekeningen behoren de meeste mensen in onze sectoren tot die groep. 2

3 Aanvullend pensioen Afgesproken is ook dat pensioenfondsen de mogelijkheid krijgen om te kiezen voor een mix tussen zekerheid over het startpensioen en koopkrachtbehoud daarná, die het beste past bij de deelnemers van het fonds in kwestie. Hoewel wel eens anders wordt beweerd, is absolute zekerheid over beide tegelijk niet te regelen. Hoe meer zekerheid je over het startpensioen wil, hoe meer geld een pensioenfonds in buffers moet vastzetten om die 'garantie' te kunnen waarmaken. Geld waarmee dus niet kan worden belegd. En beleggen is nu eenmaal nodig om pensioenen te kunnen indexeren. Hoe meer zekerheid, hoe minder kans op indexatie. Om te voorkómen dat schokken op de financiële markten direct fors doorwerken in de pensioenen, zoals nu (door kortingen of het een aantal jaren achter elkaar bevriezen van het pensioen), mogen pensioenfondsen straks tien jaar de tijd nemen om die schokken op te vangen. De gevolgen daarvan kunnen dan dus worden 'uitgesmeerd'. Gaat het binnen die tien jaar weer beter, dan zullen de negatieve gevolgen dus minder erg zijn dan nu. Tegenover deze verbetering voor bijvoorbeeld (gepensioneerde) kunstenaars en grafici staat het onder voorwaarden verdwijnen van de 'bijstortingsverplichting' die sommige ondernemingspensioenfondsen, zoals bijvoorbeeld Shell, nu kennen. Die uitsmeermogelijkheid van 10 jaar weegt in onze optiek op tegen het onder voorwaarden verdwijnen van de bijstortingsverplichting.. De wettelijke regels die sparen voor pensioen mogelijk maken, blijven anders dan in de voorstellen van het kabinet zo veel mogelijk hetzelfde. Dat is voor ons erg belangrijk. Daar hebben we om een fatsoenlijke regeling te houden in het verleden maximaal gebruik gemaakt van de ruimte in die wettelijke regels. Een forse verslechtering daarvan zou ons dus direct flink raken. Ouderenparticipatie: Wat wordt er geregeld om oudere werknemers aan het werk te houden en te krijgen? Tenslotte worden er in het pensioenakkoord ook afspraken gemaakt die er voor moeten zorgen dat oudere werknemers fit naar de finish kunnen, of (als ze bijvoorbeeld werkloos zijn) weer aan het werk worden geholpen. * Nu wordt aan mensen die langer doorwerken een "doorwerkbonus" betaald, waarvoor in de praktijk eigenlijk nooit iemand in aanmerking komen. Deze doorwerkbonus wordt vervangen door (een betere) mobiliteitsbonus. * Werknemers krijgen een persoonlijk budget om zich bij te scholen. * Er zijn afspraken gemaakt om deeltijdpensioen te bevorderen. * Oudere werknemers moeten aan het werk worden geholpen, onder andere door leer/coachingbanen/stages en betere bemiddeling. *Afspraken over vitaliteit, gezondheid en arbeidsomstandigheden, die er vooral op zijn gericht om mensen gezond aan het werk te houden. 3

4 FNV KIEM vindt deze maatregelen die bijdragen aan duurzame inzetbaarheid van ouderen zeer belangrijk. Juist voor oudere werknemers geldt, dat het een groot risico is om je baan kwijt te raken, en dat werkgevers je minder snel een kans geven. Dat moet met de afspraken verbeteren. Zonder akkoord is van dergelijke afspraken geen sprake. Waarom is een zeker risico nemen voor pensioenfondsen zo belangrijk? Geld wordt minder waard door inflatie en sparen levert niet genoeg op. Indexatie betekent dat je pensioen zijn waarde behoudt: zodat je over twintig of veertig jaar in de winkel dezelfde boodschappen kunt kopen als nu. Indexatie betaalt een pensioenfonds uit de winsten op beleggingen. Daarom beleggen pensioenfondsen. Dit levert meer winst op, maar ook meer risico. Met alleen maar sparen, lukt het niet een zo hoog mogelijk aanvullend pensioen te krijgen. Bijvoorbeeld een inleg van 100 euro zou in de afgelopen 25 jaar met sparen nu 308 euro waard zijn, met beleggen 514 euro. Als er door pensioenfondsen alleen was gespaard, was ons huidige pensioen ongeveer 40 procent lager of de premie 70 procent hoger. Nominale zekerheid (zonder indexatie naar koopkracht) is voor iedereen schijnzekerheid. In de onderstaande tabel wordt dit geïllustreerd. Bij loonontwikkeling van 3% Nominale waarde Reële waarde Nominale waarde als percentage van reële waarden % % % Dus als 20 jaar lang een nominale aanspraak niet wordt aangepast is deze inmiddels nog maar iets meer dan de helft waard, en na 40 jaar nog slechts iets meer dan 30%! Nominale zekerheid is dus een schijnzekerheid waarvoor pensioendeelnemers op de lange termijn niets kopen! In het pensioenakkoord is afgesproken dat de keuze voor meer zekerheid of meer kans op indexatie per pensioenfonds gemaakt kan worden. Er is gekozen voor meer ruimte en flexibiliteit. De fondsen kunnen binnen de geschetste kaders zelf invulling geven aan de pensioenen. Zo kan Stichting Pensioen Cultuur een andere afweging maken dan bijvoorbeeld Pensioenfonds Grafimedia Maar ons pensioen is toch het beste ter wereld? Inderdaad: het Nederlandse pensioenstelsel hoort tot de wereldtop, maar zelfs de top bleek niet bestand tegen de gevolgen van de financiële crisis. De dreun was zo groot dat zelfs een 4

5 goed fonds ook nu geen garanties kan bieden. De afgelopen jaren kon uw pensioen niet meestijgen met de koopkracht. Daarom wil FNV KIEM een betere mix van zekerheid en koopkracht. Met wat er nu ligt aan voorstellen, zouden de fondsen de kredietcrisis beter hebben doorstaan dan nu het geval was. De risico s van een nieuwe financiële crisis worden beter afgedekt in het nieuwe stelsel. Zo krijgen pensioenfondsen meer tijd om hun financiële buffers aan te laten groeien. Daardoor wordt de kans kleiner dat pensioenfondsen de pensioenen moeten verlagen of niet kunnen indexeren (koopkrachtverlies). Is dit akkoord goed of slecht voor jongeren? Goed nieuws voor de jongeren: we worden steeds ouder, we worden steeds gezonder en willen dus langer actief van ons pensioen genieten. We worden nu vijf jaar ouder dan in de jaren 50 en 60, toen het pensioenstelsel er kwam. In de toekomst worden we waarschijnlijk nog ouder. De vergrijzing maakt de AOW duurder dan voorheen en zorgt dat de verhoudingen scheef groeien: er komen steeds meer gepensioneerden. Nu zijn er voor elke gepensioneerde vier werkenden, straks zijn dat er nog maar twee. Daarom hebben we vorig jaar al afgesproken dat de pensioenleeftijd meestijgt met de levensverwachting. Op deze manier ontvangt iedere generatie even lang pensioen. Het pensioen wordt in dit akkoord toekomstbestendiger en schokbestendiger, en voorkomt zo dat de kosten de pan uit gaan rijzen. En een schokbestendiger pensioen dat ook in de toekomst houdbaar is, is goed voor de mensen die nu nog pensioen moeten opbouwen én voor de koopkracht. Jarenlang niet indexeren is in ieder geval niet goed voor jongeren. Zeker op de langere termijn. Ontspringen werkgevers de dans, omdat de premie wordt gemaximeerd? De premie wórdt niet gemaximeerd. Net als nu kunnen ook straks aan de cao-tafel afspraken worden gemaakt over de inhoud van de pensioenregeling, de hoogte van de premie en de verdeling daarvan tussen werkgever en werknemer. Net als nu kan er dus voor gekozen worden een deel van de onderhandelingsruimte te besteden aan pensioen. In het akkoord staat wel dat er een eind komt aan de 'automatische premieverhoging' als we in de toekomst gemiddeld nóg ouder worden. Los van het feit dat een dergelijk automatische premiestijging de koopkracht van werknemers aantast daar waar die een deel van de premie betalen (en dat is bijna overal), zal deze afspraak in de praktijk voor onze pensioenfondsen niet zo veel uitmaken. De premies hebben hun maximum al bereikt. Het grootste deel daarvan wordt door werkgevers betaald. 5

6 Werkgevers blijven dus gewoon meebetalen. In het akkoord is ook afgesproken dat het verlagen van de premie als het beter gaat eveneens niet langer 'automatisch' gebeurt. Ook dat is belangrijk, want soms zijn problemen ontstaan doordat toen pensioenfondsen er goed voorstonden een lagere premie werd betaald dan eigenlijk was afgesproken. Liggen straks alle risico's alleen bij werknemers en gepensioneerden? FNV Bondgenoten zegt van wel. Daarom is ook dit één van zijn redenen om het akkoord af te wijzen. Net als nu zal er als bijvoorbeeld de beurzen instorten niet automatisch méér premie worden betaald. Dat zou overigens ook niet echt helpen. Een voorbeeld: het pensioenfonds voor de grafimedia heeft nu 11 miljard euro in kas. Stel dat daar in een crisis 10% van verdampt: dat is 1,1 miljard. Aan premie komt nu jaarlijks 160 miljoen euro binnen. Als die zou worden verdubbeld, levert dat 160 miljoen extra op. En een dergelijk verdubbeling zal natuurlijk nooit plaatsvinden. Dat kost namelijk niet alleen de werkgever veel geld, maar ook de werknemer. Bijna 100 euro per maand. Meer premie betalen lost het niet op. Het akkoord geeft pensioenfondsen de mogelijkheid grote schokken over een periode van tien jaar 'uit te smeren'. Dat verkleint de risico's van een crisis voor het pensioen aanzienlijk. Hadden we deze mogelijkheid de afgelopen jaren gehad, dan zouden hoogstwaarschijnlijk minder pensioenen zijn gekort en zou het koopkrachtverlies voor gepensioneerden kleiner zijn geweest. En tenslotte kan, zoals gezegd, de premie niet meer zo makkelijk worden verlaagd. Werkgevers blijven dus in goede tijden meer betalen dan op dat moment strikt noodzakelijk is. Dat maakt het fonds dan sterker voor als het minder gaat. Welk alternatief bieden de tegenstanders van het nu overeengekomen akkoord? Goede vraag. De negatieve elementen uit het akkoord in beeld brengen is één ding, wat beters voor elkaar krijgen is iets anders. Natuurlijk zijn er mooiere plannen te bedenken, maar ze moeten wel gerealiseerd worden. Door werkgevers te overtuigen. En de politiek. Dat kan niet vanuit de luie stoel. Als het akkoord niet wordt aangenomen en het niet lukt werkgevers en politiek op andere gedachten te brengen, dan zijn we gelet op wat de meerderheid in de politiek wil met zijn allen slechter af. Dat is geen dreigement, maar de realiteit. Het is dus nog maar de vraag wie het meest met de pensioenen gokt. Het gaat uiteindelijk niet om wat je wilt, maar om wat je binnenhaalt. Tenslotte is het goed om te beseffen dat mensen die kritisch zijn over het akkoord dat niet allemaal om dezelfde redenen zijn. Voor sommigen gaat het akkoord te ver, voor anderen niet ver genoeg. Sommigen willen bijvoorbeeld de AOW nog veel sneller verhogen, of het pensioen nog onzekerder maken. 6

7 Hoe nu verder? Alle leden van FNV KIEM ontvangen nu een uitnodiging voor een van onze bijeenkomsten in het land. Later zullen de leden aangeschreven worden om hun stem uit te brengen in een referendum. Dit zal per internet of telefoon gaan. Bij de uitnodiging voor het referendum zal een uitgebreid informatiepakket worden toegevoegd, inclusief berekeningen, zodat een goede afweging gemaakt kan maken. De uitslag van het referendum zal door het bondsbestuur van FNV KIEM worden besproken. Die bepaalt vervolgens of de bond 'voor of tegen' is. Zegt de achterban van de FNV uiteindelijk 'ja' tegen het nu behaalde resultaat, dan zal het worden omgezet in een definitief akkoord en worden uitgevoerd. Het kabinet heeft aangegeven de eigen voorstellen dan in te trekken. Wordt het bereikte resultaat afgewezen, dan ligt de bal in eerste instantie bij datzelfde kabinet. Het is dus niet zo dat dan het plan van FNV Bondgenoten op tafel ligt. Het is dan aan het kabinet. Dat moet dan bepalen of ze de nu bij de Tweede Kamer ingediende voorstellen handhaaft. Minister Kamp heeft gezegd dat dat gebeurt. En dat staat ook in het regeerakkoord. De bal ligt dan ook zeker bij ons. Zoals gezegd, is de meerderheid in Den Haag voor een verregaande verslechtering van AOW en (vroeg)pensioen en zullen we met zijn allen 'uit onze luie stoel' moeten komen om dat nog tegen te houden. FNV KIEM zal dan de strijd aangaan, maar kan dat alleen als onze leden (en ook niet-leden) massaal in beweging komen. Tenslotte: of het akkoord nu wordt goedgekeurd of afgewezen, in beide gevallen zullen straks aan de cao-tafel afspraken moeten worden gemaakt over een nieuw pensioencontract. Het maakt dan natuurlijk wel uit of dat moet met een akkoord of onder de nu aangekondigde slechtere wetgeving. 7