Ontwikkeling watersport IJsselmeergebied 2009

Transcriptie

1 Ontwikkeling watersport IJsselmeergebied 2009 Deelrapportages provincies Flevoland, Fryslân, Gelderland, Noord-Holland en Overijssel Lelystad, december 2009

2 Ontwikkeling watersport IJsselmeergebied Deelrapportage provincie Flevoland 2009 Lelystad, december 2009

3 Voorwoord Dit rapport geeft inzicht in de ontwikkeling van de watersport in het IJsselmeergebied inclusief Randmeren, hierna te noemen IJsselmeergebied. Extra aandacht wordt besteed aan de ontwikkelingen in het tot de provincie Flevoland behorende deel van het gebied. Sinds 1994 wordt in opdracht van de meeste omringende provincies, jaarlijks onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van de watersport in het IJsselmeergebied. Voorheen werden de resultaten vooral op vaargebied gegroepeerd, waardoor de ontwikkelingen op provinciaal niveau maar beperkt zichtbaar werden. Dit jaar is de rapportage ingrijpend veranderd en wordt niet meer één rapportage voor het IJsselmeergebied gemaakt, maar krijgen de provincies ieder een op hun grondgebied toegesneden rapportage. De gevolgde meetmethodiek is onveranderd. Alle jachthavens in het gebied worden benaderd tot een respons van (nagenoeg) 100% is bereikt. Veranderingen in bijvoorbeeld ligplaatscapaciteit, bezettinggraad, type boot, herkomst ligplaatshouders en winterstallingmogelijkheden worden hierdoor direct zichtbaar. Niet alleen de ontwikkelingen in het afgelopen jaar worden gemeten, ook wordt gevraagd naar uitbreidingsplannen, zowel aan bestaande havens als aan gemeenten en projectontwikkelaars. De uitkomsten van het onderzoek, trends in de watersport en toekomstverwachtingen worden jaarlijks besproken met de (36) jachthavens verenigd in het Platform jachthavens IJsselmeergebied. Het platform komt 3 keer per jaar bijeen en fungeert als klankbordgroep voor Waterrecreatie Advies. Er zijn ook een aantal havens uit de Waddenzee die aan dit overleg deelnemen, zodat effecten van het ene gebied op het andere gebied kunnen worden besproken. De resultaten van het overleg zijn voor zover relevant in deze rapportage verwerkt. Het verzamelen en analyseren van cijfers is noodzakelijk om inzicht te krijgen in hetgeen zich in de watersport afspeelt. Dit is belangrijk voor de sector, voor overheden en het ontwikkelen van beleid, maar ook om eventuele effecten op de in het gebied te beschermen natuurwaarden te kunnen inschatten. 15 jaar geleden, in 1994, wist niemand hoeveel ligplaatsen en boten er in het IJsselmeergebied waren. Die situatie is gelukkig veranderd. Dank zijn wij verschuldigd aan de opdrachtgevers, dit jaar de provincies Noord-Holland, Fryslân, Flevoland, Overijssel, Gelderland en aan Rijkswaterstaat. Ook dank aan de jachthavens die weer bereid waren ons van geactualiseerde gegevens te voorzien. Gelet op het belang hopen wij dat dit onderzoek, ondanks de huidige economische situatie, in de komende jaren kan worden voortgezet. Foto omslag: De Bataviahaven in Lelystad met een nieuw gebouw als icoon aan de kust tijdens de 13 e editie van de Bataviahavendagen en de Nationale Sloepenshow. Opdrachtgever: Opgesteld door: Provincie Flevoland Afdeling Economische Zaken Postbus 55 Contactpersoon: Dhr. S. Broekhuizen Tel: Postbus 123, 8200 AC Lelystad Tel , fax info@waterrecreatieadvies.nl Website:

4 Inhoudsopgave: 1. Algemeen Doelstelling Definities Gebiedsindeling Methodiek 2 2. Resultaten jachthavenmonitor in Aantal jachthavens en exploitatievorm Verhuur vaste ligplaatsen Aantal vaste ligplaatsen, aantal boten, bezettingsgraad en wachtlijsten Aantal zeil- en motorboten, lengte van de boot Herkomst ligplaatshouders Passanten Aantal specifieke passantenplaatsen Aantal bootovernachtingen en verblijftijd bezoekende boten Aantal persoonsovernachtingen Winterstalling 8 3. Trends Ontwikkeling van de watersport ( ) Toekomstverwachting Uitbreidingsplannen Uitbreidingsplannen bij bestaande jachthavens Plannen voor nieuwe jachthavens Chartervaart en riviercruisevaart Traditionele chartervaart en motorchartervaart Riviercruisevaart Sluizen en sluispassages Conclusies 18 Bijlagen: 19 Brief aan de jachthavens Tabel: Kengetallen IJsselmeergebied 2009 Tabel: Kengetallen subregio Randmeren Tabel: Kengetallen aandeel provincie Flevoland in het IJsselmeergebied 2009 Tabel: Kengetallen aandeel provincie Flevoland in de subregio s Overzicht vuilwaterstations in het Flevolandse deel van het IJsselmeergebied (bron:

5 1. Algemeen 1.1. Doelstelling Inzicht geven in de ontwikkeling van de grote watersport door onderzoek te doen bij de jachthavens in het IJsselmeergebied. De resultaten worden vergeleken met de ontwikkelingen in het tot de provincie Flevoland behorende deel van het gebied. Waar mogelijk of relevant worden gesignaleerde verschillen verklaard. Om meer inzicht te krijgen in de vaarbewegingen, zijn dit jaar voor het eerst ook de sluispassages in het IJsselmeergebied in deze rapportage opgenomen Definities De door Waterrecreatie Advies gehanteerde definitie van een jachthaven is als volgt: er is sprake van een jachthaven, als er verhuur van lig- en/of passantenplaatsen voor de recreatievaart en/of chartervaart dan wel winterstallingactiviteiten plaatsvinden. Daarbij wordt geen ondergrens voor het aantal ligplaatsen gehanteerd. Een jachtmakelaar die in een jachthaven een verkoopsteiger huurt wordt niet als zelfstandige jachthaven geteld, maar een jachtwerf die bijvoorbeeld winterstallingmogelijkheden biedt wel. Door uit te gaan van deze definitie is het aantal jachthavens meestal groter dan men verwacht. Het geeft echter wel een volledig beeld en ook inzicht in hetgeen er in de winter met de recreatievloot gebeurt. Schepen bij eigen woningen of in sloten en kanalen vallen buiten het onderzoek. Met passantenplaatsen in jachthavens worden specifieke passantenplaatsen bedoeld. Dit zijn plaatsen die niet op seizoen- of jaarbasis worden verhuurd. Niet verhuurde of tijdelijk vrijgekomen ligplaatsen (ligplaatshouder op vakantie of een weekend weg) worden in de praktijk meestal eerst als passantenplaats benut Gebiedsindeling Het IJsselmeergebied is geen vast afgebakende regio. Het is een grootschalig en uniek zoetwater gebied, van internationale betekenis voor de watersport. Het biedt openheid en ruimte. Meer ruimte dan op de binnenwateren en meer beschutting dan op zee. Lekker zeilen, rust en genieten van de ruimte worden door watersporters genoemd als belangrijkste motieven om in het IJsselmeergebied te varen 1. Behalve IJsselmeer, Markermeer, Gouwzee en IJmeer worden ook de Randmeren en het Ketelmeer en Zwarte Meer tot het IJsselmeergebied gerekend. De grens tussen kustzone en binnengebied is niet scherp. In 1994, bij de start van dit monitoronderzoek is aan de jachthavens gevraagd of hun ligplaatshouders voornamelijk op het grote water van het IJsselmeergebied of op de binnenwateren waren gericht. Op basis daarvan is destijds de begrenzing van het gebied bepaald. Tot op heden is aan die indeling weinig veranderd. Bijna alle havens doen dus al 15 jaar mee. Nu ook bij een aantal provincies het binnengebied wordt gemonitord, is het mogelijk dat de gebiedsindeling nog wat wordt aangepast. Vooralsnog is dit niet gebeurd om een trendbreuk te voorkomen. Makkum Workum Hindeloopen Den Oever Stavoren Medemblik Enkhuizen Hoorn Volendam Warns Lemmer Emmeloord Vollenhove Urk Kampen Lelystad Zwolle Monnickendam Elburg Almere Amsterdam Harderwijk Muiden Huizen Nijkerk Amersfoort 1 Onderzoek vaargedrag IJsselmeergebied & Waddenzee, Waterrecreatie Advies, februari

6 Het blauwe water op bovenstaand kaartje wordt tot het IJsselmeergebied gerekend. Havens die hieraan grenzen, ook al liggen ze achter de sluis doen mee aan het jaarlijks onderzoek naar de ontwikkeling van de watersport in het IJsselmeergebied 2. Het water grenst aan de provincies Flevoland, Noord-Holland, Utrecht, Gelderland, Overijssel en Fryslân. Vanaf aanvang doen alle havens in Flevoland mee, dus inclusief de havens binnen de dijk. Deze rapportage betreft dus de hele provincie Flevoland. In de tabellen in de bijlage wordt de provincie nog verdeeld in 3 subgebieden: Flevolandse havens die grenzen aan groot water (IJmeer, Markermeer, IJsselmeer en Ketelmeer), havens die grenzen aan de Randmeren (Gooimeer t/m Vossemeer) en havens binnen de dijk incl. 2 jachthavens in de regio Zwarte Meer. In Fryslân doen alle havens in de steden langs de kust mee, ook de havens achter de sluis zoals in Lemmer. In Workum zijn dit de havens tot de spoorbrug en bij Stavoren de havens aan het Johan Frisokanaal tot en met Marina Friesland bij Warns. In Overijssel doen de havens aan de IJssel in Kampen mee. Verder wordt het Zwarte Meer tot het gebied gerekend, de havens aan het Kadoelermeer t/m Vollenhove en de havens aan het Zwarte Water tot Zwolle. Ook Roggebotsluis hoort bij Overijssel. In Gelderland betreft het de havens die aan de Randmeren grenzen (Elburg, Nunspeet, Harderwijk, Ermelo, Nulde en Nijkerk). Onder de provincie Utrecht vallen de havens in Bunschoten en de havens langs de rivier de Eem vanaf Amersfoort. Net als in Fryslân doen in Noord-Holland alleen de havens mee in de steden die aan het IJsselmeergebied grenzen (al dan niet achter de sluis). In Amsterdam is een grens getrokken. De havens achter de Oranjesluis aan de noordkant van het IJ t/m de Sixhaven doen mee en de havens aan het Bovendiep aan de monding van het Amsterdam-Rijnkanaal. De overige havens in de stad niet Methodiek Op 24 juni 2009 is aan alle jachthavens een vragenformulier met begeleidende brief verzonden, waarna op 1 september 2009 een 'herinneringsmailing' volgde. De bedrijven kennen de procedure en erkennen het belang van dit onderzoek. De spontane respons op de eerste mailing was ondanks de drukte van het hoogseizoen 52%. Na een herinneringsmailing steeg de respons naar 67%. Niet respondenten zijn daarna telefonisch benaderd, waarna het onderzoek in oktober met een respons van nagenoeg 100% is afgesloten. Naast de bestaande jachthavens worden ook gemeenten en projectontwikkelaars benaderd, waarvan bekend is of het vermoeden bestaat dat zij plannen hebben voor het ontwikkelen van nieuwe jachthavens. Deze groep wordt jaarlijks gebeld met de vraag of er ontwikkelingen zijn. De uitkomsten van het onderzoek, trends in de watersport en toekomstverwachtingen worden besproken met de (36) jachthavens verenigd in het Platform jachthavens IJsselmeergebied. Het platform komt 3 keer per jaar bijeen. 2 Ontwikkeling watersport IJsselmeergebied, Waterrecreatie Advies, jaarlijkse rapportages 1994 t/m

7 2. Resultaten jachthavenmonitor in Aantal jachthavens en exploitatievorm Aantal jachthavens Aandeel provincie Flevoland Exploitatievorm in het Provinciaal IJsselmeergebied Aantal jachthavens aandeel in % Commercieel ,3 % Gemeente ,0 % Rijk of provincie 2 0 % Stichting ,0 % Vereniging ,4 % Totaal ,4 % Er zijn in het IJsselmeergebied in 2009 twee nieuwe jachthavens bijgekomen. De belangrijkste nieuwkomer is de haven van de Watersportvereniging IJburg, maar ook in Lelystad is op Noordersluis Jachthaven De Noordvaarder geopend. Er zijn geen jachthavens verdwenen, zodat het aantal jachthavens in het Flevolandse deel van het IJsselmeergebied met één is toegenomen tot 45. In 2009 behoorde ruim 20% van de jachthavens in het IJsselmeergebied tot de provincie Flevoland. Zoals ook uit onderstaande grafiek blijkt, zijn er in Flevoland relatief weinig (4%) havens die door een gemeente worden geëxploiteerd en relatief veel commerciële havens (64%). De havens in Dronten en Swifterbant zijn door de gemeente verkocht aan de plaatselijke watersportvereniging. Verandering van exploitatievorm komt vaker voor. De enige twee door het Rijk geëxploiteerde havens in het IJsselmeergebied liggen in Noord-Holland, te weten de passantenhaven in Marken en de museumhaven in Enkhuizen. Exploitatievorm van de jachthavens Totaal IJsselmeergebied Deel provincie Flevoland 0% 20% 40% 60% 80% 100% Commercieel Gemeente Rijk of provincie Stichting Vereniging Voor een deel van de 221 deelnemers aan het onderzoek is de exploitatie van de haven ook de hoofdactiviteit. Onderstaande tabel laat zien dat 176 van de 221 jachthavens meer dan 20 ligplaatsen hebben. Deze 176 havens beheren 99,3% van de ligplaatscapaciteit in het gebied. Dit is vergelijkbaar met het Flevolandse deel, waar 35 van de 45 havens met meer dan 20 ligplaatsen 99,3% van de capaciteit beheren. Deze havens in Flevoland hebben gemiddeld 271 ligplaatsen. Dat is veel meer dan in het totale IJsselmeergebied, waar de jachthavens met meer dan 20 ligplaatsen gemiddeld 202 ligplaatsen hebben. Soort jachthaven IJsselmeergebied Aantal jachthavens Totaal aantal ligplaatsen Aandeel provincie Flevoland Aantal jachthavens Totaal aantal ligplaatsen Jachthavens met meer dan 20 ligplaatsen Jachthavens met maximaal 20 ligplaatsen Passantenhaven, geen vaste ligplaatsen Alleen winterstallingactiviteiten Alleen vaste plaatsen historische schepen Gehele monitorbestand

8 2.2. Verhuur vaste ligplaatsen Aantal vaste ligplaatsen, aantal boten, bezettingsgraad en wachtlijsten Totaal Aandeel provincie Flevoland Kengetallen in het Totaal in de Provinciaal IJsselmeergebied provincie aandeel in % Aantal jachthavens ,4 % Aantal vaste ligplaatsen ,7 % Aantal boten op vaste ligplaatsen ,2 % Gemiddelde bezettingsgraad 91,4 % 86,2 % Aantal schepen op een wachtlijst ,8 % Drukfactor 10 % 5 % In het IJsselmeergebied is de gemiddelde bezettingsgraad 91,4%. Dat ligt iets onder de 92% die door HISWA Vereniging als noodzakelijke ondergrens wordt beschouwd om op economisch verantwoorde wijze een jachthaven te kunnen exploiteren. In de provincie Flevoland is de gemiddelde bezettingsgraad, zowel aan de kust als in de Randmeren en het binnengebied, nog aanzienlijk lager. Toch staan er in Flevoland ruim 500 boten op een wachtlijst. Dit geeft aan dat er booteigenaren zijn die geen passende ligplaats kunnen vinden. Afmetingen van de (nieuwe) boot, gewenste box en prijs kunnen daarbij een rol spelen. De hoogte van de wachtlijst gedeeld door de beschikbare capaciteit wordt de drukfactor genoemd. Hoe hoger de drukfactor, hoe groter het probleem. Een drukfactor van 5% is niet hoog. Het probleem met wachtlijsten speelt zich hoofdzakelijk af in het Noord-Hollandse deel van het IJsselmeergebied waar de drukfactor 17% bedraagt. Verschillen met 2008 Totaal in het IJsselmeergebied Aandeel provincie Flevoland Verschil Aantal Verschil Aantal in in Aantal In % 2009 Aantal In % Aantal jachthavens ,9 % ,3 % Aantal vaste ligplaatsen ,7 % ,0 % Aantal boten op vaste ligplaatsen ,0 % ,0 % Gemiddelde bezettingsgraad in % 91,4 % - 0,6 86,2 % - 0,8 Aantal schepen op een wachtlijst ,1 % ,3 % In het IJsselmeergebied zijn er in jachthavens, 242 ligplaatsen en 10 boten bijgekomen. Omdat er meer ligplaatsen bijkwamen dan boten, is de gemiddelde bezettingsgraad gedaald van 92,0% naar 91,4%. Het aantal schepen op een wachtlijst is in het IJsselmeergebied ten opzichte van 2008 met 1% gestegen. In het Flevolandse deel van het IJsselmeergebied zijn er 91 ligplaatsen bijgekomen. Dit komt niet alleen door het nieuwe haventje in Lelystad. Ook elders, verspreid over de hele provincie hebben diverse jachthavens een aantal ligplaatsen bijgebouwd. Het aantal boten is nagenoeg gelijk gebleven, waardoor de gemiddelde bezettingsgraad met 0,8% is gedaald naar 86,2%. De toename van het aantal schepen op een wachtlijst wordt veroorzaakt door de gemeentelijke havens op Urk en in Almere

9 Aantal zeil- en motorboten, lengte van de boot Totaal Aandeel provincie Flevoland Kengetallen in het Totaal in de Provinciaal IJsselmeergebied provincie aandeel in % Aantal boten op vaste ligplaatsen ,2 % Aantal zeilboten ,9 % Aantal motorboten ,9 % Aandeel zeilboten 68,1 % 67,3 % Aandeel motorboten 31,9 % 32,7 % Gemiddelde bootlengte 9,6 m 9,7 m Gemiddeld komt het percentage zeil- en motorboten in Flevoland nagenoeg overeen met de verdeling in het IJsselmeergebied. De verschillen in Flevoland zijn echter aanzienlijk Het percentage zeilboten langs de IJssel- en Markermeerkust incl. het Ketelmeer bedraagt bijna 90%. Dit zijn ook de uitgesproken zeilgebieden. In de Randmeren zijn de zeil- en motorboten procentueel ongeveer gelijk verdeeld. In de binnenwateren van Flevoland bedraagt het percentage zeilboten slechts 10%. Dit is dan ook een uitgesproken vaarregio voor motorboten. Verschillen met 2008 Totaal in het IJsselmeergebied Aandeel provincie Flevoland Verschil Aantal Verschil Aantal in in Aantal In % 2009 Aantal In % Aantal zeilboten ,3 % ,7 % Aantal motorboten ,1 % ,5 % Totaal aantal boten % ,0 % Gemiddelde bootlengte 9,6 m 0,05 m 0,5 % 9,7 m 0,09 m 1,0 % Het aandeel motorboten is in het IJsselmeergebied toegenomen van 30,9% in 2008 naar 31,9% in De gemiddelde bootlengte is met 5 cm gestegen. De gemiddelde bootlengte is met 5 cm gestegen. De conclusie is dat het totaal aantal boten niet veel verandert. Er komen boten bij en er verdwijnen boten, waarbij het percentage motorboten stijgt en de gemiddelde lengte toeneemt. In de provincie Flevoland daalt het percentage zeilboten iets sneller dan in het IJsselmeergebied. De gemiddelde lengte van de boten is in Flevoland met gemiddeld 9 cm flink gestegen. Kennelijk heeft Flevoland nog plaats voor grotere schepen. Het kan zijn dat de diverse uitbreidingen hier debet aan zijn, maar de Flevolandse havens zijn gemiddeld ook nieuwer / moderner (en qua capaciteit groter) dan in de rest van het IJsselmeergebied Herkomst ligplaatshouders Totaal in het IJsselmeergebied Aandeel provincie Flevoland Aantal Verdeling Verdeling Aantal in % in % Boten op vaste ligplaatsen Ligplaatshouders uit Nederland ,9 % ,0 % Ligplaatshouders uit Duitsland ,6 % ,0 % Ligplaatshouders uit België 112 0,3 % 23 0,3 % Ligplaatshouders uit overige landen 365 1,1 % 62 0,8 % Bijna 82% van de ligplaatshouders in het IJsselmeergebied is afkomstig uit Nederland. Naast de Nederlanders zijn vooral de Duitse ligplaatshouders belangrijk. Flevoland biedt plaats aan bijna 25% van de Duitse ligplaatshouders in het IJsselmeergebied

10 Verschillen met 2008 De herkomst van de ligplaatshouders in het totale IJsselmeergebied verschuift. Zo was in ,4% afkomstig uit Nederland, tegen 81,9% nu. Flevoland is ten opzichte van 2008 het enige deel van het IJsselmeergebied waar het percentage Duitse ligplaatshouders een klein beetje is gestegen, van 15,9 naar 16%. In het Ketelmeer is tegen alle trends in, dit jaar het percentage Duitsers toegenomen. Het aandeel Duitse ligplaatshouders in het hele IJsselmeergebied daalt echter en dit proces loopt al een aantal jaren. Ook in de provincie Zeeland is het percentage Duitse ligplaatshouders sinds 2003 met 0,5% gedaald naar 11,2% in Duitsers in het zuidelijk deel van het IJsselmeergebied komen vooral uit het Ruhrgebied, in het noordelijk deel ook uit Noord- en Midden Duitsland (globaal tot Hamburg). Er is geen specifiek onderzoek naar gedaan, maar aangenomen wordt dat het aantal Duitsers dat de boot verplaatst naar de Oostzee, Mecklenburg Vorpommern en Brandenburg beperkt is. In onderstaande tabel wordt zichtbaar hoe bovenstaand zich vertaald naar aantallen ligplaatshouders. Er zijn 183 boten van Duitse ligplaatshouders en 10 Belgische boten uit het gebied verdwenen. Anderzijds zijn er 158 boten van Nederlanders en 45 boten van andere buitenlanders bijgekomen. Het saldo is daardoor +10. Uit deze cijfers blijkt dat er meer in het gebied aan de hand is dan uit het saldo kan worden afgeleid. Nader onderzoek naar het vertrek van Duitse ligplaatshouders uit het IJsselmeergebied is gewenst om de negatieve ontwikkeling te kunnen keren. Totaal in het IJsselmeergebied Aandeel provincie Flevoland Verschil Aantal Verschil Aantal in in Aantal In % 2009 Aantal In % Ligplaatshouders uit Nederland ,6 % ,3 % Ligplaatshouders uit Duitsland ,3 % ,4 % Ligplaatshouders uit België ,2 % % Ligplaatshouders overige landen ,1 % % Totaal % ,0 % 2.3. Passanten Passanten zijn de bezoekende boten die tegen betaling in een jachthaven verblijven. Gebruikelijk is dat passanten tijdelijk vrijgekomen of niet verhuurde vaste ligplaatsen gebruiken. Sommige historische havensteden of steden met een bijzonder achterland trekken meer passanten dan het aantal uitvarende ligplaatshouders. Enkhuizen, Stavoren en Hindeloopen zijn daar voorbeelden van, maar ook Batavia Stad begint meer passanten te trekken. Voor deze bezoekers worden speciale plaatsen gereserveerd. Deze plaatsen worden specifieke passantenplaatsen genoemd en worden niet op jaarof seizoensbasis verhuurd. Ook komt het voor dat passanten tegen een speciaal tarief in de vorm van een week- of maandkaart langer in een haven verblijven. In die gevallen wordt de boot vaak voor een periode onbemand achtergelaten. Niet alle jachthavens weten hoeveel bootovernachtingen aan deze langpassanten moeten worden toegerekend. Bij de bepaling van de gemiddelde verblijftijd worden deze langpassanten zonder persoonsovernachtingen niet meegeteld Aantal specifieke passantenplaatsen Totaal Aandeel provincie Flevoland Kengetallen in het Totaal in de Provinciaal IJsselmeergebied provincie aandeel in % Aantal jachthavens ,4 % Aantal vaste ligplaatsen ,7 % Aantal niet verhuurde ligplaatsen ,7 % Aantal specifieke passantenplaatsen ,3 % 3 Evaluatie watersportbeleid provincie Zeeland , Waterrecreatie Advies, april

11 Het betreft hier specifieke passantenplaatsen in jachthavens. Flevoland heeft in verhouding tot de ligplaatscapaciteit een redelijk deel van het aantal specifieke passantenplaatsen. Aanlegplaatsen in het landelijk gebied, zoals de plaatsen van de Stichting Gastvrij(e) Meren zitten hier niet in Aantal bootovernachtingen en verblijftijd bezoekende boten Op het moment dat het monitoronderzoek werd gehouden, zomer 2009, konden de havens nog geen bezoekersaantallen voor heel 2009 opgeven. Daarom wordt standaard gevraagd naar de bezoekende schepen in het voorgaande jaar. Onderstaande tabellen gaan dan ook over de passanten in Totaal Aandeel provincie Flevoland Kengetallen in het Totaal in de Provinciaal IJsselmeergebied provincie aandeel in % Aantal jachthavens ,4 % Aantal bootovernachtingen in ,7 % Gemiddelde verblijftijd 1,3 1,4 Als de gemiddelde verblijftijd in het IJsselmeergebied gemiddeld 1,3 dagen is, gaat het dus om bootovernachtingen / 1,3 verblijfsdagen = ca bezoekende boten. Uit diverse onderzoeken naar het vaargedrag van watersporters 4 is gebleken, dat 60-70% van de passanten hun thuishaven elders in het IJsselmeergebied heeft. Daarnaast zijn belangrijke herkomstgebieden de Friese binnenwateren en de Hollandse Plassen. Verschillen met 2007 Het aantal passanten het IJsselmeergebied is in 2008 ten opzichte van 2007 licht gedaald (-1,3%). In Flevoland is het aantal passanten met 2,9% gestegen. Verder is de gemiddelde verblijfstijd van passanten in de jachthavens toegenomen van 1,35 naar 1,38 dagen. Een gemiddelde verblijftijd van afgerond 1,4 is voor Flevoland een uitstekend resultaat. De gemiddelde verblijfstijd van passanten in de Randmeren is gestegen van 1,41 naar 1,45 dagen Aantal persoonsovernachtingen In voorgaande jaren zijn door Waterrecreatie Advies diverse onderzoeken uitgevoerd, waarbij toervaarders rechtstreeks werden benaderd met een reeks vragen over hun vaargedrag, waaronder de vraag: Met hoeveel personen bent u meestal aan boord? In navolgende tabel staan de resultaten van deze onderzoeken. Het aantal personen aan boord is niet over het gehele jaar constant. In de schoolvakanties varen er veel meer gezinnen met kinderen, dan in het voor- en naseizoen. De onderzoeken zijn verdeeld over het gehele vaarseizoen uitgevoerd. Vaargebied Zeilboten Motorboten IJsselmeergebied & Waddenzee 5 2,5 2,5 Noordzee 6 2,7 2,1 Randmeren en binnenwateren Flevoland 7 2,7 Amsterdam 8 2,4 Fryslân en Leeuwarden 9 2,8 Deltagebied 10 2,9 2,6 4 Onderzoek vaargedrag IJsselmeergebied & Waddenzee, Waterrecreatie Advies, februari 2003; Onderzoek vaargedrag Randmeren en binnenwateren van Flevoland, Waterrecreatie Advies, december 2006; Onderzoek vaargedrag Fryslân en Leeuwarden, Waterrecreatie Advies, oktober Onderzoek vaargedrag IJsselmeergebied & Waddenzee, Waterrecreatie Advies, februari Onderzoek vaargedrag Noordzee, Waterrecreatie Advies, januari Onderzoek vaargedrag Randmeren en Flevoland, Waterrecreatie Advies, december Onderzoek watersport Amsterdam, Waterrecreatie Advies, oktober Onderzoek vaargedrag Fryslân en Leeuwarden, Waterrecreatie Advies, oktober Onderzoek vaargedrag Deltagebied, Waterrecreatie Advies, januari

12 In 2008 werd 51% van de bootovernachtingen geboekt in de regio Lelystad, Urk en het Ketelmeer. De jachthavens aan de Randmeren telden 34% van de overnachtingen, het binnengebied 9% en het IJmeer 7%. Rekening houdend met genoemde verdelingen zijn in Flevoland gemiddeld 2,5 personen aan boord. Daarmee genereren de bezoekende boten in de jachthavens ruim persoonsovernachtingen (= bootovernachtingen x 2,5 personen). In de Randmeren bestaat de mogelijkheid om tegen betaling te overnachten op de aanlegplaatsen van de Stichting Gastvrij(e) Meren. Bij het Onderzoek vaargedrag Randmeren en binnenwateren Flevoland (2006) is vastgesteld dat van de overnachtingen in het gebied 61% in een jachthaven plaatsvindt en 39 % op een aanlegplaats. Aannemelijk is dan ook dat er in de Randmeren en het binnengebied naast de overnachtingen in de jachthavens nog ca persoonsovernachtingen plaatsvinden op de diverse aanlegplaatsen. Langs de IJssel- en Markermeerkust zijn nauwelijks aanlegplaatsen en bijbehorende overnachtingen verwaarloosbaar. Het aantal persoonsovernachtingen door passanten in Flevoland kan dan ook worden geschat op ca Niet alleen de bezoekende boten generen overnachtingen, ook de ligplaatshouders verblijven gedurende het vaarseizoen een aantal nachten in de eigen haven aan boord, al dan niet na afloop van een dagtocht. Op basis van een onderzoek in Aalsmeer wordt gerekend met gemiddeld 20 overnachtingen per seizoen in de eigen haven 11. Daarmee genereren de verhuurde ligplaatsen nog ca persoonsovernachtingen (= boten x 20 overnachtingen x 2,5 personen). Het totale aantal persoonsovernachtingen in de Flevolandse jachthavens en op de diverse aanlegplaatsen kan derhalve worden geschat op ca Winterstalling Totaal Aandeel provincie Flevoland Kengetallen in het Totaal in de Provinciaal IJsselmeergebied provincie aandeel in % Aantal boten op vaste ligplaatsen ,2 % Aantal boten buiten op de wal ,8 % Aantal boten binnen in een loods ,5 % Aantal boten dat in het water blijft ,5 % Totaal aantal boten in de winter ,8 % Percentage boten dat in gebied blijft 89 % 88 % Uit de tabel blijkt dat in de winter 24,8% van alle boten in het IJsselmeergebied in het Flevoland overwinteren. Het aanbod aan winterstallingmogelijkheden in loodsen in Flevoland is verhoudingsgewijs beperkt. Verschillen met 2008 Het aantal boten dat in de winter in het IJsselmeergebied verblijft, is toegenomen van in 2008 tot in Ook het percentage overwinteraars ten opzichte van het aantal boten in de zomer stijgt, zowel in het IJsselmeergebied als in Flevoland. Dit betekent dat steeds meer mensen hun schip in de winter niet meer mee naar huis nemen, maar het schip in het gebied achterlaten. In onderstaande tabel wordt zichtbaar hoe bovenstaand zich vertaald naar aantal boten. Totaal in het IJsselmeergebied Aandeel provincie Flevoland Verschil Aantal Verschil Aantal in in Aantal In % 2009 Aantal In % Aantal boten buiten op de wal ,3 % ,0 % Aantal boten binnen in een loods ,6 % ,0 % Aantal boten dat in het water blijft ,3 % ,6 % Totaal aantal boten in de winter ,8 % ,3 % 11 Onderzoek gemeente Aalsmeer over verblijf aan boord in verband met Toeristenbelasting - 8 -

13 In het IJsselmeergebied zijn waarschijnlijk dankzij een reeks zachte winters meer boten in de winter in het water gebleven. Dit gaat ten koste van de droge winterstalling buiten op de wal. Het aantal boten in loodsen is toegenomen. In Flevoland is het aantal boten in het water wel toegenomen, maar het aantal schepen op de wal is gelijk gebleven en het aantal boten in loodsen is gedaald. In de winter van 2008 op 2009 kon eindelijk weer worden geschaatst. Welke verschuivingen dat veroorzaakt in de komende winter moet worden afgewacht, maar het ligt voor de hand dat het aantal boten op de wal zal toenemen

14 3. Trends 3.1. Ontwikkeling watersport Sinds 1965 is het aantal ligplaatsen in het IJsselmeergebied toegenomen tot Hiervan heeft de provincie Flevoland ligplaatsen. In onderstaande grafiek is te zien hoe de ligplaatscapaciteit in het IJsselmeergebied (zwart) in de periode is toegenomen. De historische lijn ( ) is afgeleid van de gegevens die door de jachthavens bij aanvang van het monitoronderzoek in 1994 werden verstrekt. Vanaf de start van de monitor zijn zowel de ligplaatscapaciteit (ronde stip, linker as) als de gemiddelde bezettingsgraad (driehoekjes, rechter as) bekend. In dezelfde grafiek is het aandeel van de provincie Flevoland (blauw) getekend. Aantal ligplaatsen Ontwikkeling watersport (2009) Totaal IJsselmeergebied en het provincie Flevoland deel Bezettingsgraad In 2009 in het IJsselmeergebied: ligplaatsen gemiddelde bezettingsgraad: 91,4% In 2009 in de provincie Flevoland: ligplaatsen gemiddelde bezettingsgraad: 86,2% Jaar Historische groei ligplaatscapaciteit IJsselmeergebied Gemeten aantal ligplaatsen IJsselmeergebied Historische groei ligplaatscapaciteit Flevoland Gemeten aantal ligplaatsen Flevoland Bezettingsgraad IJsselmeergebied Bezettingsgraad provincie Flevoland De introductie van polyester in de jachtbouw maakte het mogelijk jachten in serie te gaan bouwen tegen een, ten opzichte van hout en staal, concurrerende prijs. In heel Nederland werden globaal vanaf de 60-er jaren van de vorige eeuw jachthavens gebouwd om de groeiende recreatievloot op te vangen. Verder speelt de aanleg van Flevoland en het ontstaan van de recreatiemogelijkheden in de Randmeren een rol in de toename van het aantal schepen in het IJsselmeergebied. De grafiek laat deze ontwikkeling prachtig zien. Ook de dip / recessie in de 80-er jaren is zichtbaar en het daarop volgend herstel. Flevoland heeft in de afgelopen 40 jaar een flink aandeel gehad in de groei van de watersport in het IJsselmeergebied. Fluctuaties in de bezettingsgraad worden vooral veroorzaakt door uitbreiding van bestaande of oplevering van nieuwe havens

15 3.2. Toekomstverwachting Het is lastig om op dit moment een goede verwachting voor de toekomst te bepalen. In de afgelopen jaren werd in het Overlegplatform jachthavens IJsselmeergebied uitgegaan van een langzame afname van de groei, mede in verband met de vergrijzing en een afname van de groei van de bevolking. Sinds 1965 is het aantal ligplaatsen in het IJsselmeergebied toegenomen van ca naar bijna nu, een toename van ruim ligplaatsen in ca. 45 jaar. In de komende 20 jaar (tot 2030) werd tot nu toe uitgegaan van een toename van het aantal ligplaatsen met ca tot Door de huidige crisis stagneert de toename van het aantal boten. In de 80-er jaren is dit tijdens de toenmalige (olie)crisis ook gebeurd. Als er geen boten bijkomen, daalt de vraag naar ligplaatsen en de ontwikkeling van het aanbod. Plannen worden uitgesteld. De groei die resteert zal niet evenwichtig over het gebied worden verdeeld. Het aantal boten in sommige delen van het IJsselmeergebied zal stabiliseren, Naar verwachting zal de grootste groei voornamelijk plaatsvinden in de Randstad, globaal de driehoek Hoorn, Lelystad, Amsterdam. Ontwikkelingen zoals (de Schaalsprong van) Almere en IJburg (2 e Fase) spelen daarin een rol. Ook Lelystad groeit en is bezig haar waterfront te ontwikkelen. De belangstelling voor wonen aan het water neemt toe, ook in het zuidelijk IJsselmeergebied. De ontwikkeling van waterfronten en mogelijkheden voor wonen aan het water spelen in op de groeiende behoefte om het water te kunnen beleven. De schaal en de kwaliteit van het water spelen daarbij een belangrijke rol. Bij de ontwikkeling van waterfronten loopt de Friese IJsselmeerkust voorop. In Lemmer, Makkum en Workum (en vele andere plaatsen in Fryslân) zijn in de afgelopen decennia duizenden vakantiewoningen en woningen voor permanent verblijf met een eigen ligplaats aan het water gebouwd. Dat sommige jachthavens hier wel eens problemen mee hebben is begrijpelijk. Zij zien potentiële of bestaande ligplaatshouders weglekken en dat gaat ten koste van hun eigen bezettingsgraad of groei. Anderzijds zijn er in Fryslân ontzettend veel boten bijgekomen en daar profiteert iedereen van, ook bestaande havens (o.a. winterstalling, passanten en vooral imago). Aantal ligplaatsen en boten Aantal ligplaatsen, boten en passanten in het IJsselmeergebied Aantal passanten Jaar 2010 Aantal ligplaatsen in het IJsselmeergebied Aantal boten met een vaste ligplaats Aantal geregistreerde passanten Toename van het aantal ligplaatsen en boten in jachthavens betekent niet dat automatisch ook het aantal vaarbewegingen toeneemt. De grafiek hiernaast toont aan dat het aantal passanten in het IJsselmeergebied stabiel is, zelfs licht daalt terwijl het aantal ligplaatsen en het aantal boten toeneemt. Vroeger ging men meerdere weken achter elkaar met de boot op vakantie. Tegenwoordig is niet alleen sprake van vakantiespreiding, maar onderneemt men ook meerdere soorten (kortere) vakanties. Natura 2000 zorgt op dit moment vooral in het zuidelijk IJsselmeergebied voor vertraging bij de uitbreiding van bestaande en aanleg van nieuwe jachthavens. Het blijkt moeilijk te zijn om objectief de gevolgen van de verschillende vormen van waterrecreatie op de natuurwaarden in te schatten 12. In opdracht van het Ministerie van LNV is een belangrijke stap gemaakt met de Audit Pleziervaart en Natura Behalve problemen met de uitbreiding van jachthavens heeft men in het zuidelijk 12 Jachthaven Muiden, Second opinion significante effecten Natura 2000, Waterrecreatie Advies, april Audit Pleziervaart en Natura 2000, Omgaan met onzekerheden in effectbeoordelingen, Kenniscentrum Recreatie, november

16 IJsselmeergebied problemen met waterplanten. Vooral in de Randmeren en langs de Noord- Hollandse Markermeerkust neemt de overlast jaarlijks toe. De wens om te gaan varen hangt verder af van de kwaliteit van de voorzieningen. Ook de ruimtelijke kwaliteit krijgt meer aandacht, vooral in de provincie Fryslân. Is het mooi, klopt het, is het leuk, wat valt er te beleven? De concurrentie met andere vormen van vrijetijdsbesteding al dan niet in het buitenland neemt toe. Daarom is meer aandacht nodig voor de kwaliteit en belevingswaarde van watersportgebieden en vaardoelen zoals steden en dorpen. De invloed op de kwaliteit en belevingswaarde van het IJsselmeer door de voorgenomen bouw van het windmolenpark Noordoostpolder moet derhalve niet worden onderschat. Watersport is breder dan het varen met een boot en levert een belangrijke bijdrage aan de regionale en lokale economie. De omzet van de watersportindustrie in het IJsselmeergebied kan worden geschat op 630 miljoen per jaar en de bijbehorende werkgelegenheid op arbeidsplaatsen (Fte) 14. De gevolgen van de recessie zijn ook binnen de waterrecreatiesector zichtbaar geworden. Jachtwerven, makelaars en importeurs maken zware tijden door. De verkoop van boten stagneert, net als de verkoop van huizen en auto s. Toch blijkt uit deze monitor dat nog steeds boten van eigenaar en plaats veranderen. De recessie had afgelopen zomer ook een positieve kant. Vakantie in eigen land werd gestimuleerd en in combinatie met een mooie zomer vertaalde zich dat in extra vaarbewegingen en passantenovernachtingen. Deelnemers aan het Platform jachthavens IJsselmeergebied verwachten in 2009 een groei van 5 tot 10%. Behalve de toename van het aantal inwoners in de Randstad (incl. Almere en Lelystad) is er ook al jaren een trek naar groter water. Eigenlijk is de hele groei in het IJsselmeergebied in de afgelopen decennia daar een voorbeeld van. Watersporters verleggen hun vaargebied telkens verder, tegenwoordig gaan velen in het hoogseizoen naar de Waddenzee en de Noordzee. Daardoor stijgen de sluisbewegingen in de Afsluitdijk (zie ook hoofdstuk 6). Verder zorgt vergrijzing in de vloot voor veranderingen en voor kansen. Het juiste product moet op de juiste plaats worden aangeboden zoals voorzieningen voor passanten in de Waddenzee om de toenemende druk uit het IJsselmeergebied op te vangen. Een toename van het percentage motorboten is vervelend voor de havens aan het IJsselmeer, maar biedt kansen voor de binnenwateren van Overijssel, Flevoland en voor de Randmeren. Seizoensverlenging is een kans, maar men moet de watersporter in die periode wel iets kunnen bieden. Zoals blijkt is de toekomstverwachting afhankelijk van veel factoren. Veranderingen kunnen worden gemeten en sommige ontwikkelingen kunnen worden beïnvloed. Het aantal niet-werkenden en gepensioneerden zal in de komende jaren toenemen. Het is aan de sector en aan de diverse overheden om ervoor te zorgen dat het IJsselmeergebied een concurrerend en een onderscheidend toeristisch product blijft. 14 Bewerking Kerncijfers Toerisme Noord-Holland 2002 op basis cijfers NML uit

17 4. Uitbreidingsplannen 4.1 Uitbreidingsplannen bij bestaande jachthavens 6 bestaande jachthavens in Flevoland hebben concrete uitbreidingsplannen voor in totaal nieuwe ligplaatsen. 2 havens geven aan problemen te hebben met de gewenste uitbreiding. Realisatie van veel plannen in het IJsselmeergebied worden voor een belangrijk deel vertraagd door (procedures rond) de nieuwe natuurwetgeving. Naast genoemde 6 havens zijn er nog 8 havens die aangeven binnen hun havenkom uitbreidingsmogelijkheden te hebben, maar nog geen concrete (realisatie)plannen. Het gaat bij deze 8 havens in totaal om ca plaatsen. Omdat dit onderzoek naar de ontwikkeling van de watersport jaarlijks plaats vindt, is ook goed zichtbaar dat havens plannen uitstellen. Procedures zorgen voor vertraging. Daarnaast wordt ook rekening gehouden met de uitkomsten van dit onderzoek (ontwikkeling capaciteit en bezettingsgraad) en met de economie. Op dit moment stabiliseert het aantal boten en ligt het voor de hand plannen uit te stellen. Realisatie van de nieuwe jachthaven in Hoorn is daar een voorbeeld van. De gemiddelde scheepslengte neemt wel bijna overal toe. Dit heeft gevolgen voor de boxmix, de procentuele verdeling van de ligplaatsen qua lengte. Veel, vooral oudere havens moeten eigenlijk herinrichten. Om hetzelfde aantal schepen plaats te kunnen bieden is ruimte nodig, los van eventuele wensen om de capaciteit te vergroten. Soms zijn uitbreidingen nodig om de gewenste of noodzakelijke kwaliteit of voldoende rendement te kunnen (blijven) leveren. De gemiddelde bezettingsgraad in Flevoland is (te) laag. Toch staan er ca. 500 schepen bij de verschillende havens op een wachtlijst. Deels gaat het om verplaatsingen vanwege prijs of kwaliteit, of omdat men qua afmetingen geen passende ligplaats kan krijgen voor een (nieuwe) boot. Soms staat men op meerdere wachtlijsten genoteerd, maar het kan ook zijn dat men zich niet inschrijft, omdat de gewenste ligplaats in een bepaalde haven toch niet op een redelijke termijn beschikbaar zal komen. Wachtlijsten moeten in ieder geval niet worden gezien als absoluut getal of tekort aan ligplaatsen. Er zit meer achter. Hoe actueel zijn wachtlijsten, worden ze geregeld opgeschoond? Moet men jaarlijks een bijdrage betalen om op een wachtlijst te blijven staan? Het aantal schepen op een wachtlijst gedeeld door de capaciteit, de drukfactor, geeft wel een indicatie van de (lokale) ernst van het capaciteitsprobleem (zie hoofdstuk ) Plannen voor nieuwe jachthavens Zoals te verwachten, zijn er in Flevoland vrij veel plannen voor nieuwe jachthavens. Het gaat vooral om de gemeenten Almere en Lelystad, plannen die onder andere deel uitmaken van de Schaalsprong Almere en de Kustvisie van Lelystad. Deze plannen zijn nog niet erg concreet, maar in aantal ligplaatsen wel omvangrijk. Op één plan na, is realisatie gepland (ver) na Het gaat dus om toekomstige ruimtelijke reserveringen

18 5. Chartervaart en riviercruisevaart 5.1. Traditionele chartervaart en motorchartervaart De traditionele chartervaart betreft historische schepen die op commerciële basis worden verhuurd. Veelal gaat het om klippers en tjalken. In de afgelopen jaren zijn er ook nieuwe schepen gebouwd die onder deze categorie vallen. De vroeger wel gebruikte term bruine vloot gaat niet meer op. De meeste schepen hebben hun bruine zeilen vervangen door witte zeilen. Het gaat om een volwassen bedrijfstak die kwalitatief goede voorzieningen biedt. Naast de zeilende chartervaart is ook de motorchartervaart belangrijk geworden. Het gaat dan veelal om historische- of voormalige vrachtschepen die zijn verbouwd om groepen mensen te vervoeren. Bekend zijn o.a. de fietsboten. Het schip fungeert als varend hotel en de gasten fietsen van locatie naar locatie. De chartervaart, zowel de zeilende- als de motorchartervaart kennen het begrip vaste ligplaats nauwelijks. Er wordt gewerkt met begrippen als thuishaven, opstapplaats en vaargebied. Een opstapplaats is een plaats in een haven waar de gasten aan boord komen. De meeste traditionele charterschepen hebben een vaste opstapplaats. Een deel van de vloot uit Kampen is een aantal jaren geleden verhuisd naar Lelystad als gevolg van de aanleg van de Eilandbrug ten noorden van Kampen (N50) over de IJssel. Deze schepen varen voor charterkantoor Naupar en hebben hun vaste opstapplaats in de Bataviahaven. Ook in Lelystad- Haven en bij Flevo Marina hebben een aantal traditionele charterschepen een vaste opstapplaats. Nadat de schepen hun gasten aan boord hebben, gedragen zij zich als passant en ontstaat ruimte voor bezoekende schepen. Het aantal plaatsen voor deze schepen wordt bepaald door lokale omstandigheden en de beschikbare meters kade. Hierbij wordt rekening gehouden met de gemiddelde lengte van de schepen en het aantal schepen dat naast elkaar kan en mag afmeren. In de provincie Flevoland zijn door de jachthavens in totaal 86 plaatsen voor traditionele charterschepen opgegeven. Een overzicht van het aantal charterschepen, gemiddelde omzet en weekprijzen, totale capaciteit en aantal overnachtingen is verkrijgbaar bij de Belangenvereniging Beroepschartervaart (BBZ) in Enkhuizen Riviercruisevaart De oorsprong van de riviercruisevaart ligt in Duitsland, het bekende reisje langs de Rijn. De schepen zijn groter geworden en tegenwoordig is een lengte van 130 meter geen uitzondering meer. Ook in het IJsselmeergebied neemt het aantal riviercruiseschepen toe. Een aantal komt het gebied binnen via de IJssel, maar ook Amsterdam is voor veel schepen zowel vaardoel als opstapplaats. De riviercruisevaart kent veel internationale passagiers. Als een schip een haven aandoet wordt dit een call genoemd. Amsterdam Cruise Port (ACP) in Amsterdam registreert het aantal calls van schepen in de provincie Noord-Holland. Bekende havens voor dergelijke schepen in het IJsselmeergebied zijn Amsterdam, Enkhuizen, Hoorn en Kampen. Stavoren is als haven in opkomst. Vaak worden bustochten ondernomen of steden bekeken. De bestedingen van de passagiers aan land kunnen aanzienlijk zijn als men de passagiers (via de rederijen) kan verleiden tot een bezoek aan de stad. De schepen zijn georganiseerd via een aantal grote, veelal buitenlandse rederijen, die overtuigd moeten worden een stad of provincie aan te doen. Schepen passeren regelmatig de Houtribsluizen, maar slechts weinig schepen leggen aan. Het aantal calls in Lelystad bij de Bataviahaven bedraagt volgens de havenmeesters dit jaar ca. 20. Lelystad wordt op dit moment alleen aangedaan om bijvoorbeeld water te tanken of afval kwijt te raken. De passagiers gaan niet van boord. De lengte van riviercruise- en passagiersschepen in de Randmeren wordt begrensd door de afmetingen van de sluizen (Roggebotsluis en Nijkerk, scheepslengte max. 85 meter). Harderwijk en Elburg worden regelmatig bezocht, ook omdat daar een aantal rederijen gevestigd zijn

19 6. Sluizen en sluispassages Het jaarlijkse onderzoek naar de ontwikkeling van de watersport geeft inzicht in de ontwikkeling van het aantal boten, ligplaatsen, passanten, bezettingsgraad etc. Om meer inzicht te krijgen in bijbehorende vaarbewegingen, zijn voor het eerst ook de sluispassages in het gebied bijeen gebracht. De passagecijfers zijn afkomstig van de betrokken beheerders. Bij de grotere sluizen wordt beroepsen recreatievaart apart geteld, bij de kleinere vaak niet. Slechts een deel van de in dit overzicht opgenomen sluizen kunnen als toegangspoorten tot het IJsselmeergebied worden beschouwd, de overigen liggen in het gebied en geven inzicht in de intensiteit van de vaarbewegingen ter plaatse. Kaart: Beleidsvisie Recreatietoervaart Nederland De nummers corresponderen met de sluizen in de tabel op de volgende bladzijde

20 Sluispassages in de provincie Flevoland Nr Sluisnaam Plaatsnaam Verschil Aantal In % 1 Houtribsluizen Lelystad ,1% 2 Roggebotsluis Dronten ,1% 3 Nijkerkersluis Nijkerk ,1% 4 Zuidersluis Almere ,6% 5 Vaartsluis Almere ,9% 6 Noordersluis Lelystad ,2% 7 Larsersluis Zeewolde ,9% 8 De blauwe Dromer Zeewolde ,3% 9 Kampersluis Ketelhaven ,9% 10 Ketelsluis Ketelhaven ,6% 11 Voorstersluis Kraggenburg ,1% 12 Friesesluis Lemmer ,7% 13 Urkersluis Urk ,9% 14 Marknessersluis Marknesse ,6% 15 Almere-Haven sluis 1 Almere Sluispassages in de provincie Fryslân Nr Sluisnaam Plaatsnaam Verschil Aantal In % 16 Lemstersluis 2 Lemmer ,3% 17 Prinses Margrietsluis Lemmer ,5% 18 Johan Frisosluis Stavoren ,3% 19 Sylroedeslûs 1 Hindeloopen Sluis Workum 2 Workum ,4% 21 Sluis Makkum 2 Makkum ,5% 22 Lorentzsluizen Kornwerderzand ,7% 23 Linthorst Homansluis Nijetrijne ,0% Sluispassages in de provincie Noord-Holland Nr Sluisnaam Plaatsnaam Verschil Aantal In % 24 Stevinsluis Den Oever ,6% 25 Stontelersluis 2 Den Oever ,9% 26 Westerhavensluis 2 Medemblik ,4% 27 Zeesluis Edam 2 Edam ,8% 28 Kloosterdijksluis 2 Monnickendam Grafelijkheidssluis 2 Monnickendam onbekend Oranjesluizen Amsterdam ,5% 31 Groote Zeesluis 2 Muiden ,4% 32 Naviduct Enkhuizen ,7% Sluispassages in de provincie Overijssel Nr Sluisnaam Plaatsnaam Verschil Aantal In % 33 Sluis Kuinre Kuinre ,3% 34 Sluis Blokzijl Blokzijl ,3% 35 Arembergersluis Zwartsluis ,3% 36 Beukerssluis Wanneperveen ,5% 37 Ganzensluis IJsselmuiden ,0% 1 Sluispassages zijn bij benadering 2 Sluispassages zijn totaaltelling, beroepsvaart niet of minimaal

21 In de zomer van 2008 liet het weer door veel regen en wind te wensen over. Dit heeft effect gehad op het gedrag van watersporters. In 2008 laten in het IJsselmeergebied de doorvaart in Lemmer, de vaart door de Noordoostpolder en de doorvaart bij Zwartsluis de grootste plus zien. Ook de Larsersluis bij Zeewolde en de verbindingen vanaf het IJsselmeergebied met de binnenwateren van Noord-Holland, Edam, Monnikendam en Den Oever hebben het goed gedaan. Hieruit zou kunnen worden geconcludeerd dat het binnengebied dus van het slechte weer heeft geprofiteerd. Lelystad, Enkhuizen en de Lorentzsluis bij Den Oever hebben geen goed jaar gehad. De sluisbewegingen bij Kornwerderzand daarentegen zijn wel iets toegenomen. Het is onduidelijk waardoor dit wordt veroorzaakt. Onderstaande grafiek geeft een overzicht van de passages naar de Waddenzee over een reeks jaren. Het is duidelijk dat het aantal schepen dat richting Waddenzee (en Noordzee) vaart stijgt 15. Vanaf globaal 1985 namen vooral de passages via Kornwerderzand toe. Vanaf 2000 is ook een sterk stijgende lijn waarneembaar ten aanzien van de sluispassages bij Den Oever. Deze groei heeft te maken met het instellen van een 24-uurs bediening in Den Oever en het ondieper worden van de Boontjes tussen Kornwerderzand en Harlingen Den Helder Den Oever Kornwerderzand Harlingen Lauwersoog Delfzijl Het bijhouden van sluispassages in het IJsselmeergebied, bij voorkeur over een reeks van jaren, geeft belangrijke aanvullende informatie over (de gevolgen van) de ontwikkeling van de watersport, veranderingen in het gebruik en de invloed van het weer. 15 Concept Havenvisie Wadden, Verantwoord Varen op het Wad, Oranjewoud en Waterrecreatie Advies, juli