Thema 8: Gezinnen 1 Waar komt al mijn geld vandaan?

Transcriptie

1 Thema 8 Gezinnen 1 Waar komt al mijn geld vandaan? Wat zul je leren? De voornaamste bronnen van inkomsten van een gezin kunnen opsommen. De verschillende stelsels van vergoedingen verklaren en beoordelen. Het verschil tussen arbeid in dienstverband en als zelfstandige kunnen uitleggen en voorbeelden kunnen geven. De inkomensvorming uit arbeid omschrijven m.b.t. stelsels van vergoedingen van arbeid in dienstverband versus zelfstandige. De voornaamste inhoudingen op het loon kunnen opsommen en bondig kunnen verklaren. De werkwijze voor een loonberekening kennen. Een eenvoudige loonberekening kunnen maken: RSZ, belastbaar loon, nettoloon, patronale bijdrage en totale loonkost. Het onderscheid tussen geldkapitaal en goederenkapitaal kennen en kunnen verduidelijken met voorbeelden. De verschillende inkomsten uit kapitaal omschrijven en toelichten. Info & analyse In het begin van het schooljaar leerden we de economische kringloop. Wie komt deze eenvoudige kringloop nog even op het bord tekenen? In deze kringloop zie je dat de gezinnen in ruil voor de geleverde een ontvangen. Met dat loon kunnen ze dan en kopen. Geldoverschotten kunnen worden. Sparen levert op en zo kun je dan je inkomen nog vergroten. Hoe de gezinnen een inkomen verwerven en hoe het kan worden besteed, leer je in dit hoofdstuk. Hoe kom je aan een inkomen? De klas wordt in groepjes van 3 à 4 leerlingen verdeeld. In elke groep worden volgende taken verdeeld: groepsleider, verslaggever, woordvoerder De groepsleider laat iedereen aan het woord komen, zorgt ervoor dat iedereen zijn taak uitvoert De verslaggever noteert de antwoorden. De woordvoerder leest de opgave voor, zal ook achteraf het groepsresultaat voorlezen. 129

2 Heb jijzelf een inkomen? Hoeveel is dat per maand? (De verschillende leden van je groep zullen waarschijnlijk een verschillend inkomen hebben. Iemand die bijvoorbeeld veel zakgeld krijgt, moet misschien ook wel zijn kleren kopen!) Spreek een bedrag af waarrond je verder gaat werken (maak bijvoorbeeld een gemiddelde): EUR Hoe kom jij aan dit geld? Heb je er iets voor moeten doen? Vul de tabel aan: Hoe kom je aan het geld? Hoeveel In sommige maanden is je inkomen misschien groter. Waarom? Zoek voorbeelden en vul de lijst verder aan. Je zou graag een computer, brommer kopen. Hoe zou je aan extra geld kunnen komen? Welke inkomens zijn er in het gezin waar jij deel van uitmaakt? Inkomensvorming uit arbeid. Waarom werken mensen? Het belangrijkste motief is zeker Soms zijn er nog anderen redenen. Geef er een 130

3 In onderstaande afbeeldingen herken je zeker een aantal beroepen. Welke? Ze kunnen ook in 2 groepen verdeeld worden. Vul de beroepen in de juiste kolom aan. Werken in dienstverband Werken als zelfstandige De mensen uit deze groep werken in dienst van een werkgever. Tussen de werknemer en de werkgever bestaat een contract dat voor beide partijen rechten en plichten meebrengt. Deze mensen werken in eigen naam en voor eigen rekening. Het zijn zelfstandigen. Als een persoon voor een werkgever (een baas) werkt en ervoor een loon ontvangt, dan werkt hij Een arbeider verricht vooral arbeid en een bediende levert overwegend arbeid. 131

4 We onderscheiden volgende zelfstandigen: De handelaars : en De land- en tuinbouwers De vrije beroepen : en Tot welke groep je ook behoort, zelfstandige of werknemer, steeds zijn er voor- en nadelen. Voor deze oefening werken de leerlingen per 2. Leerling 1 zoekt 3 voordelen van werken in dienstverband. Leerling 2 zoekt 3 nadelen van werken in dienstverband. Daarna verwisselen ze de lijstjes en proberen nog enkele voor- of nadelen toe te voegen. Op het bord komt achteraf de samenvatting, daarna worden de nota s aangevuld. Zelfde werkwijze voor zelfstandige arbeid. Werken in dienstverband Voordelen Nadelen Werken als zelfstandige Voordelen Nadelen Vergoeding van arbeid Inkomen van Belg steeg met 4,5 procent in 2004 De gemiddelde Belg had in 2004 een netto belastbaar inkomen van euro, of 4,5 procent meer dan in Dat betekent dat de Belg, bovenop de inflatie, 2,4 procent rijker werd. Dat leidt de federale overheidsdienst Economie af uit de fiscale statistieken van het aanslagjaar De stijging van het gemiddelde inkomen per inwoner was het sterkst in het Waalse Gewest (+5,5 pct), voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (+4,3 pct) en Vlaanderen (+4 pct). Het gemiddelde inkomen blijft wel het grootst in Vlaanderen ( EUR). De rijkste provincie was net als in 2002 en 2003 Vlaams- Brabant, met een gemiddeld inkomen per inwoner van EUR. Waals-Brabant staat op twee, Antwerpen op drie. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is met EUR het armst. Per gemeente staat het Oost-Vlaamse Sint-Martens-Latem opnieuw bovenaan met een gemiddeld fiscaal inkomen van euro per inwoner, voor Keerbergen ( euro) en Lasne ( euro). 132

5 Het gemiddelde inkomen is het grootste in Vlaanderen / Wallonie. (markeer het juiste antwoord) De rijkste provincies zijn (nummer van 1 tot Antwerpen Vlaams Brabant Waals Brabant De armste is. Het zal je wel opgevallen zijn dat de inkomens van gezin tot gezin kunnen verschillen. Hoe is dat te verklaren? Niet alle prestaties worden op dezelfde manier beloond. Zo zal een geschoolde werkman verdienen dan een ongeschoolde. Een directeur in een bedrijf zal een inkomen ontvangen dan de bediende die voor hem werkt. Eerlijk? Houd er wel rekening mee dat de directeur de leiding op zich neemt en veel verantwoordelijkheid draagt. Loon is de vergoeding voor arbeid. (algemene betekenis) Andere termen worden ook gebruikt. Maak een keuze uit salaris, loon, ereloon, wedde. Vul telkens de juiste term in (je mag een woordenboek gebruiken): Een arbeider, die vooral lichamelijke arbeid levert, ontvangt een Een bediende, die vooral geestelijke arbeid levert, krijgt een of. Dokters, notarissen, ontvangen voor hun prestaties een of honorarium. Nominaal en reëel loon - koopkracht In volgende tekst staan zeker enkele woorden waarvan de betekenis niet zo duidelijk is. Maak een lijstje van deze woorden en zoek de betekenis ervan op in een woordenboek. (thuis of in de klas) Brutoloon stijgt met 3,8 procent Veelbelovende conclusies van SD Worx en Hudson/De Witte & Morel Dit jaar gaan de brutolonen in de Belgische bedrijven met gemiddeld 3,8 procent omhoog, cao-verhogingen en indexaanpassingen inbegrepen. Zonder indexering blijft nog altijd een stijging over van 2 procent. Dat beweren toch de bedrijven SD Worx en Hudson/De Witte&Morel, op basis van eigen studie- en enquêtemateriaal De gemiddelde loonstijging van 3,8 procent gaat vooral naar het vaste loon. Toch neemt de waaier van variabele en extra legale verloningsvormen toe, en kunnen steeds meer werknemers daarvan profiteren. Terwijl een variabel loon, winstdeelnemingen of bonussen vroeger alleen toegekend werden aan (hogere) kaderleden, krijgt nu ook al ongeveer een derde van de bedienden een of andere vorm van variabel loon in cash. Klassiekers bij de extralegale voordelen zijn de toekenning van een gsm (94 procent van de bedrijven), een bedrijfswagen (87 procent), hospitalisatie- en pensioenverzekeringen (85 procent). Het verloningsbeleid heeft ook steeds meer aandacht voor technologische vernieuwing. Zo betaalt 61 procent van de ondernemingen de internetaansluiting van (sommige) werknemers. Andere ondernemingen stoppen in het verloningspakket technologische,,hebbedingetjes'' zoals een pda/organizer (28 procent) of een blackberry (21 procent). Stijgers met stip zijn voordelen waarmee de werkgever zijn steentje bijdraagt tot een beter evenwicht tussen werk en gezin: was- en strijkdiensten, cultuurcheques (JIR/KDR) 133

6 Uit deze tekst blijkt dat een werknemer bovenop zijn loon soms nog een aantal extralegale voordelen krijgt. Noem er min. 5: Welke vind jij het interessantste? Het geldbedrag dat het loon vertegenwoordigt noem je het nominaal loon. Wat je met je nominaal loon werkelijk kunt kopen, noem je het reëel loon. Voorbeeld: Stel dat je een loon hebt van 5 000,00 EUR per maand. (nominaal loon). Dat is veel, zou je zeggen, maar een brood zou 10,00 EUR kosten, een liter benzine 5,00 EUR. Voel je je nu nog zo rijk? De koopkracht van de gezinnen, wat ze werkelijk kunnen kopen, is dus belangrijker voor hen dan het nominaal loon. Om de koopkracht op peil te houden, worden de lonen geregeld aangepast aan het indexcijfer van de consumptieprijzen. Het indexcijfer is een weerspiegeling van de kosten van levensonderhoud. (Over het indexcijfer leer je volgend jaar meer). Oefening Twee jaar geleden beschikte het gezin Waumans over een gezamenlijk maandelijks inkomen van 2675,00 EUR. Hiervan werd 2065,00 EUR aan het huishouden besteed. Vandaag beschikt datzelfde gezin over een maandelijks gezinsinkomen van 2845,00 EUR. Voor dezelfde huishoudelijke kosten als vóór twee jaar, betalen ze nu 2285,00 EUR. Hoe evolueerde het nominaal loon? Gestegen of gedaald? Hoe evolueerde het reëel loon? Gestegen of gedaald? De koopkracht van het gezin is t.o.v. twee jaar geleden. Het reëel loon van de gezinnen kan op peil gehouden worden door het loon te (aan te passen aan de levensduurte). Arbeidsovereenkomst De meeste mensen werken in dienstverband. Bij indiensttreding sluiten werkgever en werknemer een arbeidsovereenkomst af. In dit contract verbindt de werknemer zich om onder het gezag van de werkgever arbeid te verrichten in ruil voor een vergoeding (loon). De inhoud van deze overeenkomst mag niet in strijd zijn met de wettelijke bepalingen. Welke gegevens moeten er volgens jou in zo n arbeidsovereenkomst vermeld worden?. 134

7 Wil je meer over dit onderwerp weten typ dan in een zoekmachine voorbeeld arbeidsovereenkomst. Je vindt hier interessante sites om op je vragen een antwoord te krijgen en ook heel wat voorbeelden van arbeidsovereenkomsten. Loonsystemen Bij de indiensttreding zullen werkgever en werknemer afspreken hoe de berekening van het loon zal gebeuren. Is het loon afhankelijk van de arbeidsduur, dan spreek je van een tijdloon (uurloon). Hangt je loon af van het rendement, bijvoorbeeld afgewerkte stukken, dan spreek je van een stukloon. Werkgevers kunnen ook premies toekennen voor: Loonberekening Werknemer en werkgever spreken bij aanvang van een arbeidscontract een loon af. Dit is het brutoloon. De werkgever is echter verplicht bij de uitkering van het brutoloon een reeks afhoudingen te doen. Het bedrag dat de werknemer uiteindelijk op zijn rekening krijgt is het nettoloon. Samengevat: Brutoloon afhoudingen = nettoloon De voornaamste afhoudingen zijn de werknemersbijdrage voor de RSZ en de bedrijfsvoorheffing. Boetes en loonbeslag komen gelukkig minder voor. Voornaamste inhoudingen op het loon: RSZ: R voor S Z De werknemer levert een deel van zijn loon af aan de RSZ. (13,07%) Waarom is dat nodig? Surf naar om hierop een antwoord te vinden: De RSZ heeft tot doel aan werknemers en hun familieleden bepaalde tegemoetkomingen te waarborgen wanneer zij zich in een toestand bevinden waarbij zij geheel of gedeeltelijk hun arbeidsinkomen verliezen door? Zoek 3 voorbeelden lasten moeten dragen waarvan wenselijk is dat ze deze niet zelf moeten dragen. (2) 135

8 De RSZ komt dus tussen in volgende gevallen: (6) Met de werknemersbijdragen alleen kan de RSZ niet alle uitgaven dekken. Daarom wordt ook de werkgever verplicht bovenop het brutoloon een bijdrage te leveren aan de RSZ: de patronale bijdrage of werkgeversbijdragen. De bijdragen voor de RSZ worden steeds berekend op het brutoloon. Ook de overheid zal d.m.v. subsidies bijdragen. Verder kan de RSZ rekenen op intresten verkregen uit beleggingen van gelden, die niet onmiddellijk moeten worden uitgegeven. Vul nu het schema verder aan: % van brutoloon % van brutoloon Subsidies intresten RSZ Bedrijfsvoorheffing De overheid doet allerlei uitgaven zoals: het betalen van overheidspersoneel (bv. ), het aanleggen en onderhouden van, en Om deze uitgaven te kunnen doen heeft de staat heel wat nodig. Daartoe heft de overheid. Geef enkele voorbeelden van belastingen: De bedrijfsvoorheffing is niets anders dan een voorschot op de jaarlijks te betalen belasting op het inkomen. Voor de berekening hiervan zijn oa de gezinssituatie en het aantal personen ten laste belangrijk. M. Torfs heeft een jaarinkomen van EUR. Hieirop moet hij 4823,5 EUR belastingen aan de staat betalen. Het voorbije jaar werd er maandelijks 365,12 EUR bedrijfsvoorheffing van zijn loon afgehouden. Bereken de belastingen: 136

9 Voorbeeld van een loonberekening We nemen als voorbeeld de loonfiche nr. 354 van Mevr. Van Boven, gehuwd, geen kinderen. Brutoloon 1710,99 EUR, werknemersbijdrage: 13,07%, bedrijfsvoorheffing, 270,38 EUR, werkgeversbijdrage: 34,70% van het brutoloon. Brutoloon 1710,99 EUR - afhouding RSZ (13,07%) - 223,63 EUR Belastbaar inkomen 1487,36 EUR - afhouding bedrijfsvoorheffing - 270,38 EUR Netto-inkomen 1216,98 EUR Werkgeversbijdrage: 34,70% van het brutoloon = 34,70% van 1710,99 EUR = 593,71 EUR Totale loonkost: Brutoloon + werkgeversbijdrage = 1710,99 EUR + 593,71 EUR = 2304,70 EUR Inkomen door het verstrekken van kapitaal Je kunt ook een (extra) inkomen verkrijgen door het verstrekken van kapitaal. Bekijk hiervoor bovenstaande afbeeldingen. Wat stellen ze voor? Kapitaal: elke vorm van bezit die inkomsten oplevert. Wordt je kapitaal in goederen geïnvesteerd, dan spreek je van goederenkapitaal. Goederenkapitaal Land- en tuinbouwgronden Huizen, garages, flats Winkels, magazijnen, kantoren Opbrengst 137

10 Bestaat je kapitaal uit geld, dan spreek je van geldkapitaal. Je geld laten renderen kan op verschillende manieren. Zoek 2 voorbeelden van geldkapitaal: Hoe heet de opbrengst? Over sparen en beleggen zal je in dit hoofdstuk nog veel meer leren. Inkomen uit sociale vergoedingen Schoolpremie ( ) Om de ouders financieel te ondersteunen bij de start van het nieuwe schooljaar, komt er in augustus opnieuw een schoolpremie. De schoolpremie geldt voor alle kinderen die in de loop van het kalenderjaar minstens 6 en hoogstens 17 jaar oud zijn. Voor het schooljaar komen met andere woorden de kinderen die geboren zijn van 1 januari 1990 tot 31 december 2001 in aanmerking. Hoeveel bedraagt de schoolpremie? Voor kinderen van zes tot twaalf jaar (geboren van 1 januari 1996 tot 31 december 2001) bedraagt de premie 51,00 EUR. Voor kinderen van twaalf tot zeventien jaar (geboren van 1 januari 1990 tot 31 december 1995) bedraagt de premie 71,40 EUR. Het wettelijk pensioen U bent werknemer, zelfstandige of ambtenaar. Of misschien zult u aan het einde van uw loopbaan deze statuten gecombineerd hebben. Uw statuut is bepalend voor de berekening van uw pensioen. De eerste pensioenpijler is het welverdiende wettelijke pensioen waar u recht op hebt na jaren werken. En óf u er recht op hebt! U betaalt zelf al uw hele loopbaan voor de pensioenen van uw medeburgers. Het pensioenstelsel is immers gebaseerd op het repartitieprincipe: de actieve bevolking van vandaag betaalt de pensioengerechtigden van vandaag. Een principe dat in maatschappelijke debatten trouwens hoe langer hoe meer in vraag gesteld wordt. Bij de loonberekening zag je dat het brutoloon werd verminderd met de RSZ-bijdrage. Weet je nog waarvoor de overheid deze bijdrage gebruikte? Binnen de sociale vergoedingen kun je een onderscheid maken: tussen inkomens die het oorspronkelijke inkomen vervangen zoals je noemt ze dan ook vervangingsinkomens tussen inkomens die het oorspronkelijke inkomen aanvullen zoals Surf naar en bereken a) hoeveel kinderbijslag je ouders moeten ontvangen? b) hoeveel een alleenstaande mama met 2 peuters(2en 4 j.) ontvangt? 138

11 Toevallige inkomsten Speciale jackpot 100 miljoen bij Euro Millions Mysterieuze weldoener slaat opnieuw toe Nadat een tweetal weken geleden enkele bejaarden een gloednieuw briefje van 50 euro in de bus vonden, heeft de mysterieuze weldoener blijkbaar zijn of haar tactiek veranderd en nu ook een geldbankje in de bus gedropt hebben van jongere mensen. Eén constante vinden we terug in het verhaal, namelijk het feit dat het hier om oude, versleten postbussen gaat. In Beernem vermoedt men dat er al veel meer mensen een bankbriefje in hun postbus hebben gevonden Waarom spreken we hier van toevallige inkomens? Kun je nog andere bedenken? 139

12 Kernleerstof De meeste mensen verwerven een inkomen door het leveren van arbeid. Ze werken in dienstverband of als zelfstandige. Voor de gepresteerde diensten ontvang je een loon, wedde (salaris) of ereloon. Het geldbedrag dat je loon vertegenwoordigt, noem je het nominaal loon. Wat je in realiteit met je loon kunt kopen, is het reëel loon. Er bestaan verschillend loonsystemen. Brutoloon RSZ = belastbaar loon. Belastbaar loon bedrijfsvoorheffing = Nettoloon. De RSZ zorgt voor een vervangingsinkomen als het loon wegvalt door ziekte, invaliditeit, werkloosheid, opruststelling, of een aanvullend inkomen zoals kinderbijslag Ook kapitaal kan een opbrengst opleveren. Kapitaal: elke vorm van bezit die inkomsten oplevert. Wordt je kapitaal in goederen geïnvesteerd, dan spreek je van goederenkapitaal, zoals o.a. huizen, gronden, winkelpanden (opbrengst = huur, pachtgeld en handelshuur). Bestaat je kapitaal uit geld, dan spreek je van geldkapitaal, zoals geld op je spaarrekening (brengt intrest op). Naast inkomens uit arbeid en kapitaal kan je ook nog toevallige inkomsten of inkomsten uit sociale vergoedingen ontvangen. Sleutelbegrippen Werken in dienstverband, zelfstandige arbeid, arbeider, bediende, loon, wedde (salaris), ereloon, nominaal loon, reëel loon, koopkracht, arbeidsovereenkomst, brutoloon, RSZ, belastbaar loon, bedrijfsvoorheffing, nettoloon, goederenkapitaal, geldkapitaal, vervangingsinkomen, aanvullend inkomen, toevallige inkomsten 140

13 Oefeningen 1 Lees aandachtig volgend artikel. Nog nooit zoveel studenten aan de slag Vorig jaar hadden drie op vier studerende jongeren tussen 15 en 25 jaar een vakantiejob tijdens de zomermaanden. Dat cijfer lag nog nooit zo hoog. Ook tijdens het schooljaar werken meer studenten dan ooit tevoren. Keerzijde van de medaille is dan weer dat het zwartwerk onder studenten stijgt, zegt uitzendbureau Randstad, dat een onderzoek uitvoerde bij studerende jongeren. Studenten die niet werken, zijn uitzonderingen, zegt Randstad. Maar liefst 90 procent van de studenten werkt. Het gaat om jobs in bedrijven tijdens de schoolvakanties of tijdens het schooljaar, klusjes en vrijwilligerswerk. In de zomervakantie werken drie studenten op vier, buiten de vakanties gaat het om vier op tien. De populairste studentenjobs in bedrijven zijn winkelbediende, productiearbeider, barman, keukenhulp of administratief bediende. Voor velen is het geld de belangrijkste reden om een studentenjob te zoeken. Gemiddeld verdient een student euro voor 30 werkdagen. Dat geld gaat vooral naar ontspanning (uitgaan, vakantie...) en persoonlijke spullen (gsm, kleding...). Toch wordt ook 20 procent van het loon gespaard, vooral dan bij de -18-jarigen. Een kleine groep jobstudenten werkt om studies te kunnen betalen. Dertig procent van de studenten werkt ook als vrijwilliger, bijvoorbeeld in een sportclub, ngo of jeugdbeweging. Hoewel heel wat studenten kiezen voor een studentenjob, weet nog altijd minder dan de helft van de studenten (48 procent) precies hoe de studentenregeling in elkaar zit. Sinds oktober 2005 is het mogelijk om twee keer 23 dagen aan sterk verminderd RSZ-tarief te werken. Informatiecampagnes blijven dus noodzakelijk om te vermijden dat studenten de opgelegde termijnen niet overschrijden, zegt Randstad. Een op vijf studenten werkt bovendien zonder contract. In bepaalde sectoren ligt dat aandeel nog hoger. Bij -18- jarigen loopt dit aandeel op tot 42 procent. Bron: Belga, Uit dit artikel blijkt dat heel wat jongeren een vakantiejob hebben of zelf tijdens het jaar werken. Welke zijn de populairste jobs? Markeer het antwoord in de tekst. Wat is de voornaamste reden om een studentenjob te zoeken? Hoeveel verdient een student gemiddeld voor 30 werkdagen (markeren in de tekst). Wat gebeurt er met dat geld? Wil je dat alles goed geregeld wordt, sluit dan met je werkgever een af. Na het lezen van het artikel kan een gesprek gevoerd worden met de hele klas. Wie deed al eens vakantiewerk? Wat waren je ervaringen? Wie gaat er dit jaar vakantiewerk doen? Welk werk zal je doen? Waarom wil je dat doen?

14 2 Bij elk van volgende afbeeldingen zoek je: het beroep, of het om zelfstandige arbeid of om arbeid in dienstverband gaat, de vergoeding voor de geleverde prestatie: Beroep: Arbeid: Vergoeding: Beroep: Arbeid: Vergoeding: Beroep: Arbeid: Vergoeding: 3 Welke vergoeding krijgen volgende personen voor de geleverde arbeid? een notaris een secretaresse een fabrieksarbeider een directeur van een onderneming een dokter een bakkersgast het diensthoofd van de boekhouding 4 Groepswerk: in groepjes van 2 tot 4 leerlingen wordt volgende tekst gelezen en een gemeenschappelijk antwoord geformuleerd. Heel wat werkgevers bieden jobs in het zwart aan. Elk jaar opnieuw zijn er ook duizenden jobstudenten die bewust of uit onwetendheid zo n zwarte job aanvaarden. Zwartwerk ziet er op het eerste gezicht winstgevend uit. Maar als je het wat van naderbij gaat bekijken, dan zie je dat de eventuele voordelen niet opwegen tegen de vele gevaren die aan zwartwerken verbonden zijn. We geven je de belangrijkste argumenten om niet aan zwartwerk te beginnen. Als zwartwerker heb je bij conflicten met je werkgever geen enkel been om op te staan. Je bent niet ingeschreven in het personeelsregister, je hebt geen contract, er is geen enkel juridisch bewijs dat je bij die werkgever arbeid hebt gepresteerd. Voor zwartwerkers wordt meestal geen arbeidsongevallenverzekering afgesloten. Als je een arbeidsongeval krijgt, dan sta je er helemaal alleen voor. Zwartwerken betekent dat er op je loon geen RSZ en belastingen worden betaald. Als jobstudent ben je echter grotendeels (op 2,5 % na) vrijgesteld van het betalen van sociale zekerheid en helemaal van het betalen van belastingen. Het is dus niet zinvol om je hiervoor op glad ijs te wagen. Ten slotte is zwartwerk ook nog illegale tewerkstelling. Je loopt een reëel risico om betrapt te worden. De financiële en juridische gevolgen zijn niet van de poes. 142

15 Geef een voorbeeld van zwartwerk. (te bespreken in je groep) Som 4 nadelen op bij het werken in het zwart en bespreek ze ook even met de leden van je groep. Ondanks deze nadelen is er toch zwartwerk. Zou je toch een reden kunnen bedenken, waarbij zwartwerk voordelen heeft? 5 Wat is een mogelijk nadeel van het uurloon systeem? Wat is een mogelijk nadeel van het uurloon systeem? Hoe kan de werkgever deze problemen oplossen? 6 Som 5 uitgaven van de RSZ op: 7 Waar de RSZ het nodige geld om haar uitgaven te dekken? 143

16 8 Bereken het netto-inkomen van bediende Hyghens. Zijn echtgenote werkt niet en ze hebben geen kinderen. Het brutoloon bedraagt 2851,65 EUR. De bedrijfsvoorheffing is 902,61 EUR. 9 Bereken aan de hand van de volgende gegevens het belastbaar inkomen, het netto-inkomen en de totale loonkost voor de werkgever: Brutoloon 2566,48 EUR RSZ werknemer 13,07 % RSZ werkgever 34,70 % Bedrijfsvoorheffing 780,52 EUR Loonfiche Bruto RSZ Belastbaar Bedrijfsvoorheffing Nettoloon Bedrijfslasten Patronale bijdrage Totale loonkost 10 Bereken het netto-inkomen van mevr. De Mont. Haar echtgenoot werkt in hetzelfde bedrijf en ze hebben 2 kinderen. Haar brutoloon bedraagt 1719,98 EUR. Bedrijfsvoorheffing 426,70 EUR. Loonfiche Bruto RSZ Belastbaar Bedrijfsvoorheffing Nettoloon Hoeveel kost mevr. De Mont aan de werkgever als je weet dat de patronale bijdrage 32,99 % bedraagt? 144

17 11 Dhr. De hondt voert bij mevr. Van Eetvelt graafwerken uit. Hij vertelt dat hij 14,00 EUR per uur verdient. Zijn werkgever rekent mevr. Van Eetvelt 29,00 EUR/uur aan. Verdient de werkgever dan niet meer dan dhr. De hondt en dit zonder inspanning? Verklaar je antwoord. 12 Uit onderstaande tekst blijkt dat je niet overal evenveel verdient. Probeer de tekst samen te vatten. Belg met minimumloon verdient 13 keer meer dan Bulgaar BRUSSEL - Een Bulgaar met een wettelijk minimumloon verdient dertienmaal minder dan een Belg in dezelfde situatie. Omgerekend in effectieve koopkracht blijft de Belg vijf keer meer verdienen. Dat blijkt uit statistieken die Eurostat, het statistisch bureau van de Europese Unie, maandag heeft gepubliceerd. Eurostat vergeleek de minimumlonen in de twintig lidstaten van de Europese Unie waar deze wettelijk geregeld worden. De verschillen zijn zoals verwacht aanzienlijk, van 92 euro per maand in Bulgarije over euro in België tot euro in Luxemburg. Een Luxemburger verdient zo zeventien maal meer dan een Bulgaar. Aan de rangschikking verandert weinig wanneer abstractie wordt gemaakt van de prijsverschillen tussen de lidstaten en de effectieve koopkracht in kaart wordt gebracht. Wel slinken de verschillen tussen arm en rijk omdat de koopkracht van de werknemers met een minimumloon in de arme lidstaten sterk toeneemt. Een Bulgaar met een minimumloon verdient dan slechts zeven keer minder dan een Luxemburger in dezelfde situatie. 13 Vervolledig onderstaand schema Inkomen uit arbeid Inkomen uit kapitaal INKOMEN Inkomen uit sociale vergoedingen Toevallige inkomsten 145

18 Wat-en-hoe-overzicht Wat? 1 De voornaamste bronnen van inkomsten van een gezin kunnen opsommen; 2 De verschillende stelsels van vergoedingen verklaren en beoordelen; 3 Het verschil tussen arbeid in dienstverband en als zelfstandige kunnen uitleggen en voorbeelden kunnen geven. 4 De inkomensvorming uit arbeid omschrijven m.b.t. stelsels van vergoedingen van arbeid in dienstverband versus zelfstandige; 5 De voornaamste inhoudingen op het loon kunnen opsommen en bondig kunnen verklaren; 6 De werkwijze voor een loonberekening kennen; 7 Een eenvoudige loonberekening kunnen maken: RSZ, belastbaar loon, nettoloon, patronale bijdrage en totale loonkost; 8 Het onderscheid tussen geldkapitaal en goederenkapitaal kennen en kunnen verduidelijken met voorbeelden; 9 De verschillende inkomsten uit kapitaal omschrijven en toelichten. 10 Sociale vergoedingen kunnen toelichten. 11 Toevallige inkomsten kunnen verklaren en toelichten. Hoe? 1 Studeer de kernleerstof. Waarom heb je geld nodig, hoe kan je het bekomen? 2 Studeer de kernleerstof. 3 Herhaal de leerstof. Som enkele beroepen op en leg uit of ze zelfstandige arbeid of arbeid in dienstverband verrichten. Je kan ook gebruik maken van de werkaanbiedingen in de krant. 4 Studeer de kernleerstof. Som enkele vooren nadelen van beide systemen om. Welk soort arbeid zou jij verkiezen en waarom? 5 Studeer de kernleerstof. Herhaal de oefeningen. 6 Idem 7 Herhaal de oefeningen. Maak er nog enkele nieuwe (zie optimumsite). 8 Zoek enkele voorbeelden van geldkapitaal. Wat bedoelt men hiermee? Welke vergoeding krijg je ervoor? 9 Idem voor goederenkapitaal. 10 Bedenk enkele voorbeelden en licht ze toe. 11 Bedenk enkele voorbeelden en licht ze toe. 146

19 Extra oefening Wat als loon niet werkt? De mening van 5000 professionals Wat maakt, naast je loon, van jou een geëngageerde werknemer? Dat was de essentie van een grootschalig onderzoek van jobat, Hay Group, UAMS en de Fcto Image Building. Meer dan 5000 professionals gaven hun mening over de kwaliteiten van hun chef, hun werkomstandig-heden, hun balans tussen werk en privé Ontdek wat ons motiveert en vooral, wat we missen op de werkvloer. Je loon is belangrijk maar niet alleenzaligmakend. Naast de nullen op je bankrekening bestaan er nog factoren die je motiveren om elke dag geëngageerd aan de slag te gaan. Geëngageerde medewerkers steken immers meer energie in hun job, zijn productiever en creëren dus meer toegevoegde waarde voor de organisatie. De kwaliteit van het werk blijkt de allerbelangrijkste factor om geëngageerd te zijn om te blijven. (interessante, uitdagende job, het gevoel een waardevolle job te doen, een job die mij iets bijbrengt, ) Ook niet te onderschatten is het effect van een bekwaam management op het engagement van de werknemers (bekwame leiding in de organisatie, een erkenning van de geleverde prestaties,, de kwaliteit van de producten/dienstverlening...) Een job die combineerbaar is met de privé situatie van de werknemer vindt men zeer belangrijk. Voor meer dan de helft van de ondervraagden is werkzekerheid een reden om zich te engageren. Als er over beloning wordt gesproken, primeert de interne billijkheid (een gelijkwaardige behandeling van vergelijkbare functies/medewerkers). Werknemers vinden van zichzelf meestal dat ze goed bezig zijn en een waardevolle bijdrage leveren. Zo is 76% ervan overtuigd, dat zijn job bijdraagt tot het behalen van de bedrijfsdoelstellingen. Driekwart vindt ook dat hij genoeg vrijheid en beslissingsbevoegdheid krijgt om zijn job efficiënt uit te voeren. Slechts 40% vindt dat zijn organisatie aandacht heeft voor de privé situatie van de werknemer en 70% zegt dat het management niet luistert naar zijn klachten. De verloning blijft natuurlijk nog een belangrijke drijfveer voor de meeste werknemers. Helemaal snor zit het op dat gebied niet. Slechts de helft van de personen vindt dat hij redelijk vergoed wordt voor wat men aan de organisatie geeft. Nog minder werknemers zijn tevreden over de extralegale voordelen die ze ontvangen. Velen hebben het gevoel minder te verdienen dan zijn tegenhanger in andere organisaties. 70% denkt ook dat loonsverhogingen niet eerlijk verlopen. Niet veel werknemers geven spontaan toe tevreden te zijn over hun loon. Van alle ondervraagden zegt 55% bereid te zijn meer te geven dan verwacht wordt; de overigen doen niet meer dan gevraagd. Waarom is het belangrijk dat werknemers gemotiveerd zijn? (ingekort artikel) Zoek in de tekst 5 punten die een werknemer belangrijk vindt. Toch is niet iedereen tevreden. Geef 3 punten waar de werknemer meer aandacht zou voor moeten hebben. 147

20 Bereken het nettoloon van Ferre, vrijgezel, als zijn brutoloon 2 566,49 EUR bedraagt. De werkgeversbijdrage loopt op tot 33,15 % en de ingehouden voorheffing bedraagt 619,01 EUR. Wat kost Ferre aan zijn werkgever? De loonberekening: 148