GOUDEN LESSEN PRIJZENFESTI- VAL. In groep 7 van meneer Henk 2. PRIJZENFESTIVAL. Geldrekenen/Grote getallen Vincent Klabbers

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "GOUDEN LESSEN PRIJZENFESTI- VAL. In groep 7 van meneer Henk 2. PRIJZENFESTIVAL. Geldrekenen/Grote getallen Vincent Klabbers"

Transcriptie

1 GOUDEN LESSEN 2. PRIJZENFESTIVAL PRIJZENFESTI- VAL Geldrekenen/Grote getallen Vincent Klabbers In groep 7 van meneer Henk middenbouw Meneer Henk is al ruim over de vijftig en dat zou je niet zeggen als je hem voor de klas ziet staan. Zo mogen de kinderen in zijn groep hem gewoon meneer Henk noemen, ook al heet hij meneer Van der Molen. bovenbouw ouw eren veel leren in korte tijd geldrekenen grote getallen Door zijn grote vakkennis en oprechte aandacht voor kinderen slaagt hij erin om af te wijken van de methode wanneer het leerproces van de kinderen hierom vraagt. Zo heeft hij de afgelopen weken gemerkt dat het rekenen met geld nog niet gaat zoals het moet. Laatst met die miljoenennota, die eigenlijk een miljardennota is, werd het probleem heel zichtbaar. De kinderen weten niet wat de betekenis is van die grote getallen. Eerlijk gezegd is dit al bij euro en euro het geval. En daarom blijft de rekenmethode even in de kast. Speciaal voor zijn groep 7 organiseert meneer Henk vandaag een Prijzenfestival. In de personeelskamer heeft meneer Henk hier al over gesproken met een collega uit groep 4. Juffrouw Marijke zag onmiddellijk mogelijkheden om in haar groep een Prijzenfestival te organiseren met een prijs van honderd euro.

2 2 Gouden Lessen Woord vooraf In deze Gouden Les maak je kennis met meneer Henk en met zijn groep 7. Je kunt lezen hoe meneer Henk voor zijn groep een Prijzenfestival organiseert. Het rekenen met geld en grote getallen krijgen hierin speciale aandacht en de rekenboeken blijven even in de kast. Krachtig onderwijs is doelgericht en aantrekkelijk voor de leerlingen. Dat weet meneer Henk maar al te goed. In deze Gouden Les vertelt hij over de keuzes die hij in het Prijzenfestival heeft gemaakt. Agnes en Annabel, bijvoorbeeld, zijn echt zwak met rekenen. Getallen zijn voor hen al heel snel grote en té grote getallen. Gelukkig hebben zij een leraar die speciaal voor hen een VIP-arrangement heeft bedacht. Het Prijzenfestival is een educatief ontwerp dat na een minimale aanpassing geschikt is voor zowel midden- als bovenbouw. Op pagina 11 lees je hier meer over. Gouden Lessen bieden aantrekkelijk en resultaatgericht aanbod waarvoor weinig voorbereidingstijd nodig is. In deze Gouden Les vertelt meneer Henk hoe hij zijn kinderen een prijs laat winnen met rekendoelen in het achterhoofd. Mede namens het team en de auteur, Sietske Zagers Uitgever GOUDEN LESSEN 2. PRIJZENFESTIVAL PRIJZENFESTI- VAL Geldrekenen/Grote getallen Vincent Klabbers

3 Prijzenfestival 3 Inhoud 04 Prijzenfestival 08 Werkblad cheque 09 Werkblad wensen en kosten 10 Grote getallen en geldrekenen met de rekenmethode 11 Hoe groot zijn grote getallen? 12 Een duit in het zakje 13 VIP-arrangement 14 Planning en materialen Prijzenfestival

4 4 Gouden Lessen Prijzenfestival Het is dinsdagmorgen. Meneer Henk staat bij de deuropening van zijn klaslokaal om de kinderen van groep 7 te begroeten. Ze komen één voor één binnen voor alweer een nieuwe lesdag. Gisteren hebben ze een rekentoets gemaakt en meestal begint de dinsdagmorgen dan met het bekijken van de resultaten. Voor veel kinderen is dat geen feestje. Agnes en Annabel weten dit maar al te goed. Toch zal blijken dat de rekenles van vandaag wel degelijk een feest wordt. Een rekenfeest dat aansluit bij de toetsresultaten. Weet je, zegt hij, ik zat gisteren met mijn vrouw op de bank en ineens zegt ze tegen mij, Henk, als we een grote geldprijs zouden winnen, wat zou jij daar dan mee doen? Eerst moest ik lachen want we doen nooit mee aan een loterij. En dan kun je ook niets winnen. Maar daarna hebben we er toch wel een uur over gesproken. En een lol dat we hebben gehad. Pinda s er bij en een lekker drankje. Je kent dat wel. Wat is het leuk om gewoon een keer te doen alsof je een prijs hebt gewonnen. Veel kinderen in mijn groep hebben nog te weinig inzicht in de waarde van geld én in de samenstelling van grote getallen. In het Prijzenfestival geef ik grote getallen betekenis door er geldprijzen van te maken. Wanneer de laatste leerling binnen is, gaat meneer Henk zitten. Niet achter zijn bureau maar op een hoge kruk aan de zijkant van het lokaal. Hé, zegt Brian, gaan we niet rekenen? Uit ervaring weten de kinderen dat er iets bijzonders gaat gebeuren als meneer Henk op zijn kruk gaat zitten. En jawel hoor. Het digibord blijft zelfs uit en meneer Henk begint te vertellen.

5 Prijzenfestival 5 En wat er toen in de klas van meneer Henk gebeurde was fantastisch. Daar had je bij moeten zijn. Meneer Henk liet een fl inke stilte vallen en met een glimlach keek hij in het rond. De reacties van de kinderen kwamen vanzelf. Je kon er op wachten. Laten we dat ook een keer doen, riep Samantha zonder een vinger op te steken door de klas. Zeker drie kinderen reageerden onmiddellijk met steunbetuigingen. Hoezo, reageerde de meester traag en hij trok een zo dom mogelijk gezicht. Bedoel je nu werkelijk dat je wilt doen alsof iedere leerling in onze groep een geldprijs heeft gewonnen? En dan fantaseren waaraan we het geld gaan uitgeven? Opnieuw viel er een stilte en dan Dat is eigenlijk een fantastisch idee. We gaan het gewoon doen. Na het speelkwartier beginnen we. Ik speel dan alsof ik van een loterij ben en dan bied ik jullie een prijs aan. Precies zoals op de televisie. En nu gaan jullie eerst zelfstandig aan de slag met een tekst uit het aardrijkskundeboek. Dan heb ik mooi de tijd om nog een paar dingen te regelen voor de uitreiking van de prijzen. De leswisseling die daarna volgde, verliep razendsnel. Dit doe ik vaker op deze manier. Wanneer het enthousiasme en de leertrek toenemen, zorg ik eerst voor een rustmoment. Ik stel de uitvoering van het gezamenlijke plan dan even uit. Werken aan het prijzenfestival is leuk maar vraagt ook om concentratie en werkrust. Na het speelkwartier komt meneer Henk bewust iets te laat het lokaal binnen. Dat kan gemakkelijk want de kinderen zitten startklaar en hebben de juiste verwachtingen over wat er gaat gebeuren. Beste kinderen, zegt meneer Henk. Vandaag is de uitreiking van het Prijzenfestival en hierbij overhandig ik jullie een cheque voor ieder drietal in deze groep ter waarde van euro. Hij houdt een groot bord omhoog waar het geldbedrag met grote letters op staat. Je krijgt één prijs met z n drieën. Het bedrag moeten jullie eerlijk verdelen. En met deze mededeling maken alle kinderen in hun hoofd de eerste rekensom. Ik heb gekozen voor drietallen en de grootte van de prijs heb ik daarop afgestemd. Nu heeft iedere leerling euro. De kinderen moeten inzicht krijgen in de grootte van dit getal in samenhang met de waarde van geld. Mijn groep telt 28 leerlingen. Ik heb dus ook twee tweetallen. Voor hen heb ik een cheque gemaakt met daarop het bedrag van euro. Jullie hebben deze prijs eerlijk gewonnen, vervolgt meneer Henk, en daarom gaan we onmiddellijk een plan maken waarin staat hoe we het geld kunnen uitgeven. Om elkaar te helpen, werken we in groepen van drie kinderen. Je mag vandaag gerust fantaseren dat je al achttien bent of eenentwintig. Dat lijkt me wel een keer leuk. Wie heeft er al een idee? Er zijn veel vingers in de lucht en meneer Henk weet dat hij nu moet kiezen voor veel korte beurten. Dit is nodig om recht te doen aan het enthousiasme waarvan hij zelf de veroorzaker is. Met knikjes en een enkele handbeweging geeft hij beurten zonder zelf inhoudelijk te reageren. U kunt het werkblad op pagina 8 afdrukken op A3-formaat en hierin het bedrag noteren dat past bij uw groep. Cheque Bedrag Handtekening, Nienke wil een eigen paard, Frank wil de nieuwste Ipad en Liane wil een zilverkleurige Vivacity. Dat is een scooter, meneer, vult Sietske aan. Je mag ook gerust hele dure dingen kopen, roept Floor, die behoorlijk goed kan rekenen. We hebben immers een ton per persoon gewonnen, zegt ze. Ja een huis, dan wil ik wel een huis met een zwembad, zegt Frank. Laat die Ipad dan maar zitten. Nee dat kan niet, zegt Floor. Een huis is weer te duur en Frank kijkt haar geïrriteerd aan. Floor zei toch zelf dat het ook duur mocht zijn. Meneer Henk maakt voor zichzelf een notitie. We moeten terug komen op een ton als én als 1000 kilogram. Ook noteert hij enkele vragen die later van pas kunnen komen: Wie heeft er een scooter of een huis op zijn verlanglijstje staan? Met tussen haakjes: prijzen vergelijken.

6 6 Gouden Lessen Meneer Henk heeft de teugels even laten vieren en nu grijpt hij in. Zo is het goed. Ik wil zelf ook nog iets zeggen. Je krijgt nu 20 minuten de tijd om in groepen te bedenken waaraan je het geld gaat besteden. Natuurlijk weet je nu nog niet van alles wat het kost. Laat het geldbedrag dan maar even weg. Het gaat eerst om jouw wensenlijstje. Morgen werken we hieraan verder en straks krijg je een speciale huiswerkopdracht mee die ook gaat over het Prijzenfestival. Donderdagmiddag vraag ik aan enkele kinderen om aan de klas te presenteren hoe ze het prijzengeld willen besteden. Hoe we dit precies aanpakken, zal ik op een ander moment vertellen. Om de kinderen structuur te bieden deel ik werkbladen uit met daarop twee kolommen. De ene om wensen te noteren en de andere om bedragen op te schrijven. Onderaan het blaadje staat een streep met een optelteken waaraan de kinderen direct kunnen zien dat het totaalbedrag bepaald moet worden. Aan het huiswerk van vandaag mogen de kinderen grotendeels zelf inhoud geven. Iedere leerling krijgt een werkblad ter ondersteuning van het huiswerk. Daarop noteren ze de producten of diensten van hun keuze. Om de berekening kloppend te kunnen maken, moet iedere leerling weten wat de kosten zijn van een product of een dienst. Als huiswerk verzamelen de kinderen het ontbrekende cijfermateriaal. Thuis maken ze daarbij gebruik van reclamefolders, het internet en eventueel ook van de kennis van een vader of moeder. Kinderen die dit willen, mogen samenwerken. Dit biedt mogelijkheden om taken te verdelen en om gegevens te vergelijken. Uiteindelijk moet de berekening van iedere leerling kloppen. Noteer je wensen. Tel daarna alle kosten bij elkaar op. Heb je geld over? + U kunt het werkblad op pagina 9 voor de kinderen kopiëren ter ondersteuning van de huiswerkopdracht. Een auto met een chauffeur is bijvoorbeeld een product én een dienst. De auto betaal je eenmalig en dan is hij van jou. Die chauffeur betaal je steeds opnieuw om iets voor je te doen, namelijk in jouw auto te rijden. Wanneer je stopt om hem te betalen, stopt die chauffeur natuurlijk met zijn werk. Een mobiele telefoon is ook zo n voorbeeld. Het is een product en het abonnement waarmee je kunt bellen en kunt internetten is een dienst. Maar een meneer of mevrouw die iedere week jouw slaapkamer schoon komt maken, is echt alleen een dienst. Bij giften stellen de kinderen zich onmiddellijk goede doelen voor en dan steekt Jort zijn vinger op. Meneer, mag je ook beleggen? Het is even stil in de klas want de meeste kinderen kunnen het nu even niet volgen. Jort legt uit wat beleggen is en meneer Henk voegt een vijfde trefwoord toe aan het lijstje op het digibord. Prima, zegt hij. Beleggen mag, maar het hoeft niet. Laten we wel afspreken dat je minstens de helft van het geld besteedt aan producten of diensten. En dat vinden de kinderen oké. Wat er woensdag gebeurt, laat zich gemakkelijk raden. De kinderen werken in drietallen verder en helpen elkaar bij het maken van een opsomming van wensen en de daaraan verbonden kosten. Daarna bekijken ze elkaars werk en voeren een check uit. In het groepje van Annabel is discussie ontstaan over een reis naar Amerika. Annabel heeft veel tijd besteed aan het vergelijken van prijzen. Volgens Sietske maakt het niet uit of zo n reis nu 2600 euro kost of 200 euro meer. Als de reis maar goed is. Je moet er wel een fl ink bedrag bij optellen voor excursies en souvenirs. Met zo n helikopter over de Grand Canyon vliegen is heel duur, maar dat moet je echt gaan doen. Anders krijg je er later spijt van. En dan gaat meneer Henk naar het digibord. Hij opent een overzicht trefwoorden. De kinderen lezen de woorden: producten, diensten, giften en spaargeld. Hieraan, zegt meneer Henk, kun je het geld besteden en in gesprek met de kinderen krijgt ieder trefwoord betekenis. De voorbeelden komen van alle kanten en de kinderen vullen hun huiswerklijstje aan. Ze hebben immers nieuwe ideeën gekregen door de inbreng van hun meester. Tijdens mijn eerste jaren als leraar schrok ik van vragen waarop ik niet direct het antwoord wist. Nu niet meer. Ik vraag aan de betreffende leerling om te vertellen wat hij bedoelt en ik reageer met het lesdoel in mijn achterhoofd. Verder heb ik nog een notitie gemaakt over het beleggen en het sparen. Volgende week ga ik voorbeelden van de kinderen gebruiken voor het rekenen met procenten.

7 Prijzenfestival 7 Het vergelijken levert nieuwe ideeën op én bijstellingen. Bij het aanpassen van een of enkele getallen, verandert ook het totaalbedag. Zo vinden steeds herberekeningen plaats. En dat ziet meneer Henk met tevredenheid gebeuren. Ik ga van het ene groepje naar het andere om op maat vragen te stellen. Mijn doel is nu dat kinderen referentiematen ontwikkelen voor de waarde van grote geldbedragen. Een splinternieuwe fiets met veel versnellingen kost ongeveer 1000 euro, een grote reis naar Amerika kost per persoon zo n 5000 euro en voor euro kun je twee sportauto s kopen. Wanneer de meeste groepen klaar zijn met het controleren van elkaars werk, vraagt meneer Henk om stilte. Hij neemt plaats op zijn kruk en vertelt over de afronding van het Prijzenfestival dat morgen gaat plaatsvinden. Ieder drietal kiest dadelijk het mooiste plan van het groepje en dat mag je met z n drieën voor de hele groep presenteren. Je krijgt nu nog even de tijd om samen een keuze te maken en af te spreken hoe je de presentatie wilt aanpakken. Op donderdagmiddag krijgt het Prijzenfestival zijn hoogtepunt. Om de beurt presenteren de kinderen als drietal het mooiste plan voor de besteding van het prijzengeld. Op een groot vel papier staat de berekening keurig uitgewerkt. Onderaan de streep staat euro. Als een soort rekenspreekbeurt geven de kinderen een toelichting op de keuzes die gemaakt zijn. We dachten eerst, zegt Frank, dat je ook een huis kon kopen maar dat lukt niet voor een ton. Een huis kost wel drie ton en als je een heel groot huis met een zwembad wilt hebben, moet je soms een miljoen betalen. Dat is een 1 met zes nullen. Dat hebben we opgezocht. Een vakantiehuisje is met wél te betalen. Maar dat heb ik toch maar niet gedaan. Toen heb ik opgezocht wat een camper kost en we hebben een hele mooie gevonden voor Kijk, hier heb ik een plaatje. Frank houdt een knipsel ophoog en kijkt met een trotse blik in de richting van Floor. Wat jullie gedaan hebben met die camper is wel slim, zegt Annabel. Jullie hebben gekeken naar dure wensen. Wij zijn begonnen met een hele rij met goedkope dingen van Bart Smit en daarmee kom je niet snel aan euro. Zelfs een fi ets is eigenlijk niet zo duur als je veel geld hebt. Met onze prijs kun je er wel 100 kopen. Sietske steekt netjes haar vinger op en vertelt dan dat haar groepje ook speelgoed wilde kopen. Wij hebben gewoon opgeschreven dat we voor 2000 speelgoed wilden kopen en daar zit dan wel al een spelcomputer bij. Dat is een uitstekend idee, vult meneer Henk aan. Je kunt de prijs eerst in grotere stukken verdelen. Dan heb je het grote bedrag verdeeld over verschillende potjes. Het gaat er om dat de activiteiten rondom het verdelen van het prijzengeld referentiematen opleveren. Een nieuwe scooter kost zomaar 1500 euro en voor een gewoon huis is 2,5 ton geen vreemde prijs. De referentiematen op dit vlak moeten combinaties maken tussen grote getallen, geldbedragen en de waarde van producten of diensten. Tijdens de presentatie van Ahmed, Bennie en Corrie vertelt Ahmed over hoe ze te werk zijn gegaan. Wij hebben alleen gerekend met afgeronde getallen, zegt hij. Een paar euro meer of minder maakt toch niet uit op zo n groot bedrag. Hé? roept Stefanie van een ander groepje. Dat hebben wij wel gedaan. Dat is veel meer werk. Meneer Henk heeft een neus voor onderwijskansen. Hij neemt het woord en vraagt aan de hele groep wanneer het verstandig is om getallen af te ronden. Wanneer alle groepen aan de beurt zijn geweest met presenteren, worden de berekeningen ingeleverd. Meneer Henk zegt dat hij ze na schooltijd op gaat hangen, achter in het lokaal. Dan kunnen de ouders het ook eens bekijken want over een week is het ouderavond. Dat gaat nooit goed, zegt Floor en meneer Henk kijkt haar verbaasd aan. Nee, zegt ze, het past niet. De oppervlakte van die achterste muur is niet groot genoeg. Meneer Henk krijgt een glimlach op zijn gezicht. Hij heeft een nieuw rekenidee.

8 8 Werkblad cheque Gouden Lessen Werkblad cheque Bedrag Handtekening, Cheque

9 Prijzenfestival Werkblad wensen en kosten 9 Noteer je wensen. Tel daarna alle kosten bij elkaar op. Heb je geld over? + Werkblad wensen en kosten

10 10 C 1 Hoeveel geld samen? Gouden Lessen a Je krijgt van elke munt één. Hoeveel geld heb je dan? b Je krijgt van elk briefje één. Hoeveel geld heb je dan? C 1 C 2 Grote getallen en C 2 Hoeveel euro samen? geldrekenen met De kinderen besteden 200 euro aan cadeautjes en zo maken zij de waarde van dit bedrag concreet. Toch ligt het accent in deze opgave bij het optellen, schatten en afronden blok 6 van hele getallen. Uit: Alles telt, leerlingenboek 5a, p.100. Reken onder elkaar uit. Vergeet niet te schatten. aa = = = = 96 Reken uit wat het kost. Schat eerst. Bloemenwinkel Flora koopt in: aa 40 kerststerren 72 1,80 C de rekenmethode a b c 3 Cadeautjes kopen voor 200. Patrick heeft om blok cadeautjes 5te kopen voor de kinderen in het ziekenhuis. Hij wil zoveel mogelijk kopen. a Welke dingen kan hij allemaal kopen? b Hoeveel geld houdt hij over? les 10 herhalen 39 Hoelang zijn de nachten? Geef het in uren en minuten aan b zondag bc = = = = = werkschrift C 3 blz. Hoeveel km 316 legt = de maatschrift aarde af? blz. 16 en 17 computer = = LB5a_B3L11.indd :14:15 ab c d 3,50 35 bossen tulpen 122,50 9,90 C 1 C 2 12 vazen van 9,90 118,80 16 vazen van 5,95 95,20 be les 5 herhalen aa b c bd be zon op zon op zon op zon op zon op zon onder zon onder zon onder zon onder zon onder Weet je hoe het zit met zomer- en wintertijd? 9 zon op zon onder vrijdag zaterdag vazen van 8,12 292, ,95 8, aa Hoelang duurt de dag op vrijdag? b Is het op zaterdag zomer- of wintertijd? c Worden de nachten langer of korter? bd Welke maand is het? In een jaar legt de aarde een afstand om de zon af van ongeveer 940 miljoen km. aa Is 940 miljoen meer of minder dan 1 miljard? b Hoeveel km legt de aarde per maand ongeveer af? c Hoeveel legt hij per week ongeveer af? bd En op deze schoolmorgen? Aarde zon Tijdens het Prijzenfestival krijgen de kinderen inzicht in de grootte van geldbedragen. Ze onderzoeken de waarde van geld en ontwikkelen referenties. Het optellen van geldbedragen is in het Prijzenfestival een nevendoel. De onderstaande rekenopgaven zijn allemaal waardevol en sluiten op verschillende manieren aan bij de leerdoelen van het Prijzenfestival. Venus Mercurius Mars Kinderen vermenigvuldigen kleine geldbedragen door eerst schattend te rekenen. Een koppeling tussen geldbedrag en een product hoeft niet gemaakt te worden. Uit: Alles telt 7b, leerlingenboek 7b, p. 96. C 3 Bekijk de grafiek. Het temperatuurverloop op een dag in mei. C 18 aa C 4 Hoe laat Zet was op volgorde temperatuur van groot het naar hoogst? klein. maximumtemperaturen Kinderen ordenen grote getallen van groot 17 naar klein. De getallen krijgen in deze rekenopgave geen betekenis. De namen voor 16 getallen zoals miljoen, miljard en AE (astronomische eenheid) worden geoefend. 15 Uit: Alles telt, leerlingenboek 8b, p ab Hoeveel graden was het om 5 uur s middags? aa 2,5 miljoen c Wat was de gemiddelde temperatuur? Kies uit: b 1 miljard ,9 miljoen 0,75 miljard 16 ºC c ºC ºC 115 miljoen 1 4 miljard 0,4 miljard bd Hoe lang zat de temperatuur boven het bd 100 miljard km 0,9 AE 0,875 AE 1250 miljoen km gemiddelde? a ,5 miljoen uur C 4 Reken uit. Luuk heeft mooie cijfers voor rekenen gehaald: 7,8 6,9 9,3 8,8 7,2 aa Wat was zijn hoogste cijfer? LB8b_B5L01.indd 48 0

11 Prijzenfestival 11 Cheque Hoe groot zijn grote getallen? Voor een leerling uit groep vijf is het een hele klus om de hoeveelheid 1000 te overzien terwijl kinderen in groep drie hun handen vol hebben aan hoeveelheden als 10 of 20. In groep acht leren kinderen rekenen met miljoenen en miljarden. Maar welk getal is voor kinderen groot? Je weet pas of een getal groot of klein is wanneer je je hierbij een voorstelling kunt maken. Om dit inzicht te verwerven, is onderwijs nodig. Een kaal getal krijgt betekenis door het te benoemen. In deze Gouden Les gebeurt dit door van grote getallen geldbedragen te maken. Het geldbedrag wordt in gedachten uitgegeven en daarmee gekoppeld aan concrete producten of diensten. Voor kinderen worden dit referentiematen. Een bedrag van euro staat dan ineens voor vier nieuwe gezinsauto s. En met een bedrag van 100 euro kun je met drie personen naar de Efteling maar dan zitten de drankjes er nog niet bij. Nadat kinderen de waarde van een geldbedrag kennen, is het volgende doel dat inzicht ontstaat in de opbouw van een geldbedrag. Door de grootte van het getal aan te passen en daarmee de hoogte van het geldbedrag, kun je het Prijzenfestival op maat maken voor iedere midden- en bovenbouwgroep. Zelfs een prijs van een tientje in het eerste semester van groep drie kan een Gouden Les opleveren. Cheque Bedrag: 100 euro Cheque Bedrag: Cheque Bedrag: 1000 Bedrag: Cheque Bedrag: 1 miljoen euro

12 12 Gouden Lessen Een duit in het zakje Greep krijgen op geldbedragen zoals een miljoen of een miljard verloopt op dezelfde manier als greep krijgen op de geldbedragen tien of honderd. Eerst leer je de waarde ervan kennen. Daarna ga je de structuur van het getal doorzien. Tenslotte kun je bewerkingen met het getal uitvoeren. Het gewicht van onze oude gulden is 10 gram. Een berg van guldens weegt 1000 kilogram. Daarom is een ton een naam voor zowel de hoeveelheid als voor het gewicht 1000 kilogram. Een bankbiljet van 1000 euro en een bankbiljet van 10 euro verschillen in oppervlakte nauwelijks van elkaar. Alleen aan de getallen op de bankbiljetten kun je afleiden dat de waarden van deze bankbiljetten van elkaar verschillen. Met geld kun je de waarde benoemen van een product of van een dienst. Geldrekenen lijkt hierin veel op meten. Toch zijn er grote verschillen. De waarde van een euro als maat verandert voortdurend. Gelukkig is dit met maten zoals een meter of een kilogram niet het geval. De betrekkelijke waarde van geld is snel aangetoond met munten die in het verleden in Nederland zijn gebruikt. Wie heeft er thuis in de keukenlade nog een oude Nederlandse munt liggen?

13 Prijzenfestival 13 VIP-arrangement Voor Agnes en Annabel is de opdracht om euro uit te geven aan de moeilijke kant. Meneer Henk wist dit op basis van de toetsresultaten van afgelopen maandag. Even heeft hij overwogen om hun een prijs te geven met een lager geldbedrag. Maar dit plan was snel van tafel. Agnes en Annabel moeten als het om rekenwerk gaat, meer zelfvertrouwen krijgen en met een prijs van bijvoorbeeld 1000 bereik je eerder het tegenovergestelde. Daarom biedt meneer Henk zijn leerlingen Agnes en Annabel een VIP-arrangement. Hij doet dit als onderdeel van zijn instructie aan de hele groep met een gezicht alsof hij het ter plekke bedenkt. Een VIP-arrangement is een lesontwerp dat aan de ene kant rekening houdt met leerdoelen en aan de andere kant met het competentiegevoel van de kinderen voor wie het VIP-arrangement is bedacht. Wil je weten hoe dit is gegaan? Meneer Henk vertelt in de hele groep dat hij zelf ook graag mee doet aan het Prijzenfestival. Dan kunnen de leerlingen ook eens zien wat hij met al dat geld wil gaan doen. Meneer Henk kan daarbij wel wat hulp gebruiken. De leerlingen weten namelijk dat hij een drukke baan heeft. En dan kijkt hij met een glimlach in de richting van Agnes en Annabel en vraagt hen op de vrouw af of zij hem willen helpen. En dat doen ze maar al te graag. Meneer Henk heeft een brief geschreven aan Agnes en Annabel. Het is een extra rekenopdracht waarover meneer Henk regelmatig in gesprek kan gaan met Agnes en Annabel. Tijdens de presentatie van het plan van meneer Henk, zullen Agnes en Annabel het woord voeren. E Beste Agnes en Annabel, Fijn dat jullie mij willen helpen. Ik heb opgeschreven wat mijn wensen zijn maar ik weet niet wat het allemaal kost. - Caravan voor 4 personen - Cruise voor mijn vrouw en ik - Sportauto met een open dak sparen schenken aan Amnesty International - Een hele grote platte televisie - Een computer en een laptop van Apple Houd ik nu geld over of kom ik tekort? Fijn dat jullie dit voor mij uit gaan zoeken. Hier heb ik nog een rekentip die je misschien kunt gebruiken. Honderd duizend euro Verdelen in tien delen van Groetjes van meneer Henk Tien duizend euro Een belangrijk verschil tussen een handelingsplan en een VIP-arrangement is dat kinderen het laatste ervaren als een traktatie. Ik bied ondersteuning aan die er voor zorgt dat mijn VIP s veel leren én trots kunnen zijn op zichzelf.

14 14 Gouden Lessen Planning en materialen Prijzenfestival Planning Dinsdag Het Prijzenfestival noemen als idee Officieel aanbieden van de prijs Een begin maken met een wensenlijst 45 minuten Huiswerk Huiswerkopdracht toelichten: - Noteer wat je gaat opzoeken in kranten, folders, internet, etcetera - Noteer als huiswerk wat jouw wensen gaan kosten. 15 minuten Woensdag Kinderen werken verder aan hun wensenlijst Kinderen controleren het rekenwerk van elkaar Verschillen bespreken tussen producten, diensten, giften en spaargeld 30 minuten Donderdag Presenteren per groep van een wensenlijst met daarbij het kostenplaatje 45 minuten Een nieuw Prijzenfestival starten met andere geldbedragen. Materialen Grote cheque met geldbedrag Grote vellen papier Werkblad cheque Werkblad wensen en kosten Folders en tijdschriften Stiften, scharen en lijm

15 Prijzenfestival 15 Colofon Auteur: Vincent Klabbers Ontwerp en opmaak: Reaktorº mediaontwerpers, Zwolle Illustraties: Richard Flohr, De Meern Fotografie: Vincent Klabbers, Oirschot Rekenopgaven: Alles telt, Reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs (2 e editie). Amersfoort: ThiemeMeulenhoff. ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor Primair Onderwijs, Voortgezet Onderwijs, Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie en Hoger Onderwijs. Meer informatie over ThiemeMeulenhoff en een overzicht van onze leermiddelen: of via onze klantenservice (088) ISBN Eerste druk, eerste oplage, 2011 ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2011 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door foto-kopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 Auteurswet j het Besluit van 23 augustus 1985, Stbl., dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp ( Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Voor meer informatie over het gebruik van muziek, film en het maken van kopieën in het onderwijs zie De werkbladen behorende bij deze uitgave mogen vrij gekopieerd worden. Deze uitgave is voorzien van het FSC -keurmerk. Dit betekent dat de bosbouw voor het gebruikte papier op een verantwoorde wijze heeft plaatsgevonden.

16 ThiemeMeulenhoff, meer dan een uitgeverij ThiemeMeulenhoff is één van de grootste educatieve uitgeverijen van Nederland en ontwikkelt lesmaterialen voor het Primair Onderwijs, Voortgezet Onderwijs, Beroepsonderwijs & volwasseneneducatie en Hoger Onderwijs. Een succesvolle uitgave van ThiemeMeulenhoff is de reken-wiskundemethode Alles telt voor het primair onderwijs. De kennis en ervaring op het gebied van het uitgeven van die methode wordt ingezet bij de ontwikkeling van de Gouden Lessen. Bij de ontwikkeling van nieuwe leermiddelen werken wij nauw samen met auteurs en specialisten uit de praktijk. Zo zijn wij in staat de laatste ontwikkelingen in het onderwijs te verwerken en innoverende materialen te ontwikkelen, passend bij het onderwijs van nu. Zo kunt u het beste uit uw leerlingen halen!

Zelfstandig werken. Ajodakt. Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek van de serie

Zelfstandig werken. Ajodakt. Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek van de serie Zelfstandig werken Ajodakt Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek van de serie 9 789074 080705 Informatieverwerking Groep 7 Antwoorden Auteur P. Nagtegaal ajodakt COLOFON Illustraties

Nadere informatie

Werkwoordspelling 2 Toelichting en Antwoorden

Werkwoordspelling 2 Toelichting en Antwoorden Werkwoordspelling 2 Toelichting en Antwoorden COLOFON Auteurs Frank Pollet Illustraties Liza-Beth Valkema Basisvormgeving LS Ontwerpers bno, Groningen Omslag illustratie Metamorfose ontwerpen BNO, Deventer

Nadere informatie

42 blok 6. Een huis inrichten. Teken de meubels in het huis. Plaats ze waar jij wilt. Vul in. Hoeveel eet elke hond? Hoeveel kilo vlees?

42 blok 6. Een huis inrichten. Teken de meubels in het huis. Plaats ze waar jij wilt. Vul in. Hoeveel eet elke hond? Hoeveel kilo vlees? 42 blok 6 C1 Een huis inrichten. Teken de meubels in het huis. Plaats ze waar jij wilt. C2 Vul in. Hoeveel eet elke hond? Hoeveel kilo vlees? Hoeveel pakken brokken? Hoeveel bakjes water? Fido 3 2 1 4

Nadere informatie

Stenvert. Rekenmeesters 5. Zelfstandig werken Rekenen Groep 7 Antwoorden. Zelfstandig werken Stenvert Rekenen Rekenmeesters 5 Antwoorden Groep 7

Stenvert. Rekenmeesters 5. Zelfstandig werken Rekenen Groep 7 Antwoorden. Zelfstandig werken Stenvert Rekenen Rekenmeesters 5 Antwoorden Groep 7 Zelfstandig werken Rekenen Groep 7 Antwoorden Stenvert maakt deel uit van ThiemeMeulenhoff Zelfstandig werken (Z). Dit bestaat uit een groot assor ment leermiddelen voor alle leerjaren. Op onze Z-site vindt

Nadere informatie

Stenvert. Taalmeesters 6. Zelfstandig werken Taal Groep 8 Antwoorden. Zelfstandig werken Stenvert Taal Taalmeesters 6 Antwoorden Groep 8

Stenvert. Taalmeesters 6. Zelfstandig werken Taal Groep 8 Antwoorden. Zelfstandig werken Stenvert Taal Taalmeesters 6 Antwoorden Groep 8 Zelfstandig werken Taal Groep 8 Antwoorden Stenvert maakt deel uit van ThiemeMeulenhoff Zelfstandig werken (Z). Dit bestaat uit een groot assor ment leermiddelen voor alle leerjaren. Op onze Z-site vindt

Nadere informatie

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren

Nadere informatie

Spelend leren, leren spelen

Spelend leren, leren spelen Spelend leren, leren spelen een werkboek voor kinderen en ouders Rudy Reenders, Wil Spijker & Nathalie van der Vlugt Spelend leren, een werkboek voor kinderen en ouders leren spelen Rudy Reenders, Wil

Nadere informatie

i n s t a p h a n d l e i d i n g

i n s t a p h a n d l e i d i n g jaargroep 7 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p h a n d l e i d i n g k o l o m s g e w i j s v e r m e n i g v u l d i g e n Inleiding Het programma laat de leerlingen kennismaken

Nadere informatie

i n s t a p h a n d l e i d i n g

i n s t a p h a n d l e i d i n g jaargroep 7 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p h a n d l e i d i n g k o l o m s g e w i j s d e l e n Inleiding Het programma laat de leerlingen kennismaken met vernieuwende elementen

Nadere informatie

i n s t a p b o e k j e

i n s t a p b o e k j e jaargroep 6 naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p b o e k j e k l o k k i j k e n Les 1 Uren en minuten 1 Hoe laat begint elke les? Schrijf op. Rekenen Taal 2 Hoeveel uur is de

Nadere informatie

GOUDEN LESSEN 1. AARDAPPELS

GOUDEN LESSEN 1. AARDAPPELS GOUDEN LESSEN 1. AARDAPPELS Meten met gewicht Vincent Klabbers Een optelsom Om nooit meer te vergeten Leerzaam en aantrekkelijk Lessen voor de hele basisschool Een aanvulling op je vakmanschap Een Gouden

Nadere informatie

Stenvert. Taalmeesters 2. Antwoorden. Taalmeesters 2. Zelfstandig werken. Antwoorden. Groep 4. Taal COLOFON COLOFON

Stenvert. Taalmeesters 2. Antwoorden. Taalmeesters 2. Zelfstandig werken. Antwoorden. Groep 4. Taal COLOFON COLOFON Taalmeesters 2 Antwoorden COLOFON Taalmeesters 2 Stenvert Zelfstandig werken Taal Groep 4 Antwoorden Auteurs Evelien Klok, Michelle Kraak, Hans Vermeer Conceptontwerp omslag: Metamorfose ontwerpers BNO,

Nadere informatie

Begeleide interne stage

Begeleide interne stage Ik, leren en werken Begeleide interne stage Deel 2 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Marian van der Meijs Inhoudelijke redactie: Titel: Ik, leren

Nadere informatie

Mijn tafelboek 1 Werkboek

Mijn tafelboek 1 Werkboek Mijn tafelboek 1 Werkboek Mijn tafelboek 1 Werkboek COLOFON Auteur A. Pleysier Conceptontwerp omslag: Metamorfose ontwerpers BNO, Deventer Ontwerp omslag: Eduardo Media Illustraties Els Vermeltfoort Opmaak

Nadere informatie

Training. Coachend begeleiden

Training. Coachend begeleiden Training Coachend begeleiden Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteurs: Bertine Pruim Inhoudelijke redactie: Napona Smid Titel: Factor-E Coachend begeleiden

Nadere informatie

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Wet van Ohm. J. Kuiper. Transfer Database

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Wet van Ohm. J. Kuiper. Transfer Database Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal Reader Wet van Ohm J. Kuiper Transfer Database ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor Primair Onderwijs, Algemeen Voortgezet Onderwijs, Beroepsonderwijs

Nadere informatie

i n s t a p h a n d l e i d i n g

i n s t a p h a n d l e i d i n g jaargroep 7 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p h a n d l e i d i n g d e r e k e n m a c h i n e Inleiding Het programma laat de leerlingen kennismaken met vernieuwende elementen

Nadere informatie

i n s t a p h a n d l e i d i n g

i n s t a p h a n d l e i d i n g jaargroep 5 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p h a n d l e i d i n g d e g e t a l l e n k a a r t Inleiding Het programma laat de leerlingen kennismaken met vernieuwende elementen

Nadere informatie

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Spanning. J. Kuiper. Transfer Database

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Spanning. J. Kuiper. Transfer Database Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal Reader Spanning J. Kuiper Transfer Database ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor Primair Onderwijs, Algemeen Voortgezet Onderwijs, Beroepsonderwijs en

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Stenvert. Taalmeesters 3. Zelfstandig werken Taal Groep 5-6 Antwoorden. Zelfstandig werken Stenvert Taal Taalmeesters 3 Antwoorden Groep 5-6

Stenvert. Taalmeesters 3. Zelfstandig werken Taal Groep 5-6 Antwoorden. Zelfstandig werken Stenvert Taal Taalmeesters 3 Antwoorden Groep 5-6 Zelfstandig werken Taal Groep 5-6 Antwoorden Zelfstandig werken Stenvert Taal Taalmeesters 3 Antwoorden Groep 5-6 Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek uit de serie Taalmeesters van

Nadere informatie

GOUDEN LESSEN 1. AARDAPPELS

GOUDEN LESSEN 1. AARDAPPELS GOUDEN LESSEN 1. AARDAPPELS Meten met gewicht Vincent Klabbers Een optelsom Om nooit meer te vergeten Leerzaam en aantrekkelijk Lessen voor de hele basisschool Een aanvulling op je vakmanschap Een Gouden

Nadere informatie

Uitprobeerpakket. Toetsboek 4 groep 4 blok 6

Uitprobeerpakket. Toetsboek 4 groep 4 blok 6 Uitprobeerpakket Toetsboek 4 groep 4 blok 6 Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd

Nadere informatie

Gezond eten: Daar heb je een leven lang lol van!

Gezond eten: Daar heb je een leven lang lol van! Gezond eten: Daar heb je een leven lang lol van! Opgedragen aan Julia, Floris en Maurits. Gezond eten: Daar heb je een leven lang lol van! EEN VROLIJK BOEK VOOR KINDEREN WAARMEE ZIJ HUN OUDERS KUNNEN LEREN

Nadere informatie

06950181_voorw 01-03-2005 15:47 Pagina I. Een Goed. Feedbackgesprek. Tussen kritiek en compliment. Wilma Menko

06950181_voorw 01-03-2005 15:47 Pagina I. Een Goed. Feedbackgesprek. Tussen kritiek en compliment. Wilma Menko 06950181_voorw 01-03-2005 15:47 Pagina I Een Goed Feedbackgesprek Tussen kritiek en compliment Wilma Menko 06950181_voorw 01-03-2005 15:47 Pagina II Een goede reeks ISBN Een goede vergadering 90 06 95017

Nadere informatie

i n s t a p h a n d l e i d i n g

i n s t a p h a n d l e i d i n g jaargroep 7 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p h a n d l e i d i n g k o l o m s g e w i j s o p t e l l e n e n a f t r e k k e n Jaargroep instap Inleiding Het instapprogramma

Nadere informatie

Rekenen Oefenboek (2) Geschikt voor LVS-toetsen van CITO 3.0 Groep 6

Rekenen Oefenboek (2) Geschikt voor LVS-toetsen van CITO 3.0 Groep 6 Rekenen Oefenboek (2) Geschikt voor LVS-toetsen van CITO 3.0 Groep 6 2019 Junior Einstein bv Enschede, the Netherlands Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets

Nadere informatie

i n s t a p h a n d l e i d i n g

i n s t a p h a n d l e i d i n g jaargroep 7 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p h a n d l e i d i n g k l o k k i j k e n Inleiding Het programma laat de leerlingen kennismaken met vernieuwende elementen uit de

Nadere informatie

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Stroom. J. Kuiper. Transfer Database

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Stroom. J. Kuiper. Transfer Database Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal Reader Stroom J. Kuiper Transfer Database ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor Primair Onderwijs, Algemeen Voortgezet Onderwijs, Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie

Nadere informatie

Cursus. Ontwikkeling van beroepsuitoefening en kwaliteitszorg

Cursus. Ontwikkeling van beroepsuitoefening en kwaliteitszorg Cursus Ontwikkeling van beroepsuitoefening en kwaliteitszorg Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Richard Prins Inhoudelijke redactie: Jo-Anne Schaaf

Nadere informatie

i n s t a p b o e k j e

i n s t a p b o e k j e jaargroep 7 naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p b o e k j e d e r e k e n m a c h i n e Les Rekenen tot 000 Rekenen met de rekenmachine. Hiernaast zie je een rekenmachine. Hoe

Nadere informatie

REKENTOPPERS 4. Antwoordenboek. Rekenen en wiskunde. Pascal Goderie. Auteur

REKENTOPPERS 4. Antwoordenboek. Rekenen en wiskunde. Pascal Goderie. Auteur REKENTOPPERS 4 Rekenen en wiskunde Antwoordenboek Auteur Pascal Goderie KAART KAART 2. Zet de getallen op de goede plaats 2 7. Sjoelen Elke behaalt 4 punten. Willem: veertig punten 4 3 5 8 6 9 2. Pijltjes

Nadere informatie

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.

Nadere informatie

Toetsvragen bij domein 2 Woordenschat

Toetsvragen bij domein 2 Woordenschat bijvoorbeeld Exemplarische opleidingsdidactiek voor taalonderwijs op de basisschool Toetsvragen bij domein 2 Woordenschat Bart van der Leeuw (red.) Jo van den Hauwe (red.) Els Moonen Ietje Pauw Anneli

Nadere informatie

NEDERLANDS Spreken en gesprekken voor 1F Deel 4 van 5

NEDERLANDS Spreken en gesprekken voor 1F Deel 4 van 5 NEDERLANDS Spreken en gesprekken voor 1F Deel 4 van 5 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Hanneke Molenaar Inhoudelijke redactie: Ina Berlet

Nadere informatie

Uitprobeerpakket. Toetsboek 6 groep 6 blok 6

Uitprobeerpakket. Toetsboek 6 groep 6 blok 6 Uitprobeerpakket Toetsboek 6 groep 6 blok 6 Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd

Nadere informatie

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN?

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt met het spelen van games. Je beseft dat je hierdoor in de problemen kunt raken: je huiswerk lijdt

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Rekenen met verhoudingen

Rekenen met verhoudingen Rekenen met verhoudingen Groep 6, 7 Achtergrond Leerlingen moeten niet alleen met de verhoudingstabel kunnen werken wanneer die al klaar staat in het rekenboek, ze moeten ook zelf een verhoudingstabel

Nadere informatie

Competent talent in de praktijk

Competent talent in de praktijk Competent talent in de praktijk Competent talent in DE PRAKTIJK CURSISTENBOEK Talent ontdekken, ontwikkelen & inzetten Competent talent in de praktijk Cursistenboek Talent ontdekken, ontwikkelen & inzetten

Nadere informatie

UITWERKING TOELICHTING OP DE ANTWOORDEN VAN HET EXAMEN 2002-I WISKUNDE. MAVO-D / VMBO-gt

UITWERKING TOELICHTING OP DE ANTWOORDEN VAN HET EXAMEN 2002-I WISKUNDE. MAVO-D / VMBO-gt UITWERKING TOELICHTING OP DE ANTWOORDEN VAN HET EXAMEN 2002-I VAK: NIVEAU: WISKUNDE MAVO-D / VMBO-gt EXAMEN: 2002-I De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke

Nadere informatie

i n s t a p h a n d l e i d i n g

i n s t a p h a n d l e i d i n g jaargroep 5 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs 20 d e l e n i n s t a p h a n d l e i d i n g Inleiding Middels het programma maken de leerlingen kennis met vernieuwende elementen uit de methode

Nadere informatie

Les 1 Integratie Leestekst: Een bankrekening. Introductiefase

Les 1 Integratie Leestekst: Een bankrekening. Introductiefase Les 1 Integratie Leestekst: Een bankrekening "Welkom:... " Introductiefase 1. "In de afgelopen weken hebben we veel teksten gelezen. Deze teksten hebben we samengevat, we hebben vragen erbij gesteld, gekeken

Nadere informatie

PeerEducatie Handboek voor Peers

PeerEducatie Handboek voor Peers PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:

Nadere informatie

Bibliotheek Mysterie

Bibliotheek Mysterie Bibliotheek Mysterie Eerste druk, 2014 2014 Nicole van Oudheusden isbn: 9789048432257 nur: 284 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave

Nadere informatie

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen week 17 20 april 2015 - Schrijfopdrachten niveau A, les 1 Les 1: Een overtuigende tekst schrijven Beantwoord deze vragen: Een mooie manier om te herdenken 1. Waarom is het volgens jou belangrijk om de

Nadere informatie

Cursus. Netwerk versterken

Cursus. Netwerk versterken Cursus Netwerk versterken Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Lieke Helmes Inhoudelijke redactie: Agnes Schouten Titel: Netwerk versterken ISBN:

Nadere informatie

Reflectiegesprekken met kinderen

Reflectiegesprekken met kinderen Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen

Nadere informatie

i n s t a p h a n d l e i d i n g

i n s t a p h a n d l e i d i n g jaargroep 5 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p h a n d l e i d i n g k l o k k i j k e n Inleiding Het programma laat de leerlingen kennismaken met vernieuwende elementen uit de

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

de 4de editie spuugt vuur!

de 4de editie spuugt vuur! de 4de editie spuugt vuur! Nu kan je je afvragen wat ik hier eigenlijk doe. Heb je beslist, vriend? Jullie hangen hier al bijna 3 uur rond. Ooo kijk deze! Die is echt super cool, K. Ja. Cool. Zeker. Eerlijk

Nadere informatie

Oefentekst voor het Staatsexamen

Oefentekst voor het Staatsexamen Oefentekst voor het Staatsexamen Staatsexamen NT2, programma I, onderdeel lezen bij Hoofdstuk 5 van Taaltalent NT2-leergang voor midden- en hoogopgeleide anderstaligen Katja Verbruggen Henny Taks Eefke

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Lesbrief Meneer Beer

Lesbrief Meneer Beer Lesbrief Meneer Beer Het verhaal Het verhaal gaat over Meneer Beer. Hij is verliefd op een prachtig berinnetje, maar hij durft het haar niet te vertellen. Hij vindt zichzelf maar een eenvoudige beer. Om

Nadere informatie

Algemene instructies voor de strategie: Vragen stellen. Introductiefase bij de eerste les:

Algemene instructies voor de strategie: Vragen stellen. Introductiefase bij de eerste les: Algemene instructies voor de strategie: Vragen stellen "Welkom,." Introductiefase bij de eerste les: 1. "Vandaag gaan we weer een tekst lezen. Daarbij gaan we een nieuwe strategie leren. Deze strategie

Nadere informatie

3 Hoogbegaafdheid op school

3 Hoogbegaafdheid op school 3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit

Nadere informatie

DOEBOEK VOOR OUDER EN KIND

DOEBOEK VOOR OUDER EN KIND Tussen JOU en MIJ SCHRIJF- EN DOEBOEK VOOR OUDER EN KIND Janneke van Bockel Tussen en Begonnen op 20 Herinneringen die je later wil hebben moet je NU maken 4 Ma-ham, luister je wel? zegt ze streng. Ja

Nadere informatie

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis.

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis. Weer naar school Kim en Pieter lopen het schoolplein op. Het is de eerste schooldag na de zomervakantie. Ik ben benieuwd wie onze mentor * is, zegt Pieter. Kim knikt. Ik hoop een man, zegt ze. Pieter kijkt

Nadere informatie

i n s t a p b o e k j e

i n s t a p b o e k j e jaargroep 8 naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p b o e k j e k l o k k i j k e n Les 1 Seconden 1 Vul in. 1 uur = 1 minuut = 1 uur = maaltijd tijd in en tijd in spruitjes ontdooien

Nadere informatie

HET ALLERMOOISTE LIEVELINGSGETAL Marisca Milikowski

HET ALLERMOOISTE LIEVELINGSGETAL Marisca Milikowski HET ALLERMOOISTE LIEVELINGSGETAL Marisca Milikowski Kinderen, ga even zitten en luister, zegt de leerkracht. Dit is mevrouw Bakker, van de universiteit. Ze is hier gekomen om wat over haar onderzoek te

Nadere informatie

i n s t a p b o e k j e

i n s t a p b o e k j e jaargroep 8 naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p b o e k j e k l o k k i j k e n a n t w o o r d e n Les 1 Seconden 1 Vul in. 1 uur = 60 1 minuut = 60 1 uur = 3600 maaltijd tijd

Nadere informatie

Moeder worden, moeder zijn

Moeder worden, moeder zijn Moeder worden, moeder zijn Uitgeverij Eenvoudig Communiceren Postbus 10208 1001 EE Amsterdam Telefoon: (020) 520 60 70 Fax: (020) 520 60 61 E-mail: info@eenvoudigcommuniceren.nl Website: www.eenvoudigcommuniceren.nl

Nadere informatie

Stenvert. Taalmeesters 4. Zelfstandig werken Taal Groep 6 Antwoorden. ĞůĨƐƚĂŶĚŝŐ ǁĞƌŬĞŶ ͻ ^ƚğŷǀğƌƚ ͻ Taal ͻ Taalmeesters 4 ͻ Antwoorden ͻ Groep 6

Stenvert. Taalmeesters 4. Zelfstandig werken Taal Groep 6 Antwoorden. ĞůĨƐƚĂŶĚŝŐ ǁĞƌŬĞŶ ͻ ^ƚğŷǀğƌƚ ͻ Taal ͻ Taalmeesters 4 ͻ Antwoorden ͻ Groep 6 Zelfstandig werken Taal Groep 6 Antwoorden ^ƚğŷǀğƌƚ ŵăăŭƚ ĚĞĞů Ƶŝƚ ǀĂŶ dśŝğŵğdğƶůğŷśžī ĞůĨƐƚĂŶĚŝŐ ǁĞƌŬĞŶ Ϳ ŝƚ ďğɛƚăăƚ Ƶŝƚ ĞĞŶ ŐƌŽŽƚ ĂƐƐŽƌƟ ŵğŷƚ ůğğƌŵŝěěğůğŷ ǀŽŽƌ ĂůůĞ ůğğƌ ũăƌğŷ KƉ ŽŶnjĞ ͲƐŝƚĞ ǀŝŶĚƚ Ƶ Ăů

Nadere informatie

i n s t a p h a n d l e i d i n g

i n s t a p h a n d l e i d i n g jaargroep 6 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p h a n d l e i d i n g k l o k k i j k e n Inleiding Het programma laat de leerlingen kennismaken met vernieuwende elementen uit de

Nadere informatie

Actielessen. Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Veel succes! http://www.edusom.nl

Actielessen. Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Veel succes! http://www.edusom.nl http://www.edusom.nl Actielessen Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Nieuwe woorden Grammatica: werkwoorden in de verleden tijd Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente

Nadere informatie

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Lieke. redt de dieren

Lieke. redt de dieren Lieke redt de dieren met tekeningen van ivan & ilia Uitgeverij Ploegsma Amsterdam Kijk ook op: www.ploegsma.nl www.wijzijnvriendinnen.nl AVI 7 / E5/M6 ISBN 978 90 216 7436 0 / NUR 282 Tekst: Jette Schröder

Nadere informatie

Discussiëren Kun Je Leren:

Discussiëren Kun Je Leren: Chantal Deken Discussiëren Kun Je Leren: discussielessen voor groep 3 t/m 8; sluit aan bij referentieniveaus Mondelinge taal; versterkt 21 e -eeuwvaardigheden als communiceren en samenwerken; compleet

Nadere informatie

Marisca Milikowski. Dyscalculie en rekenproblemen. 20 obstakels en hoe ze te nemen

Marisca Milikowski. Dyscalculie en rekenproblemen. 20 obstakels en hoe ze te nemen Marisca Milikowski Dyscalculie en rekenproblemen 20 obstakels en hoe ze te nemen Dyscalculie en rekenproblemen Dyscalculie en rekenproblemen 20 obstakels en hoe ze te nemen Marisca Milikowski BOOM Voor

Nadere informatie

Rekenen verhoudingen. Procenten voor 1F

Rekenen verhoudingen. Procenten voor 1F Rekenen verhoudingen Procenten voor 1F Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Piet Bandstra Inhoudelijke redactie: Jiska van Hall Christie Hofmeester

Nadere informatie

Ik en de maatschappij. Rondkomen

Ik en de maatschappij. Rondkomen Ik en de maatschappij Rondkomen Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Jacobien Ubbink, Tessel Mulder Philein Educatieve Teksten Inhoudelijke redactie:

Nadere informatie

Training. Zakelijk communiceren

Training. Zakelijk communiceren Training Zakelijk communiceren Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Nienke Koopman Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: Factor-E Welzijn

Nadere informatie

i n s t a p b o e k j e

i n s t a p b o e k j e jaargroep 4 naam: reken-wiskundemethode het basisonderwijs i n s t a p b o e k j e k l o k k i j k e n Les 1 Hele en halve uren 1 Hoe laat is het? Vul in. 2 Hoe laat is het? Teken de wijzers. 2 5 8 6 9

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

3. Een opleidingsdomein kiezen

3. Een opleidingsdomein kiezen Edu4all LOB 3. Een opleidingsdomein kiezen Licentie: Voor het activeren van de licentie kijk op pagina 5 van dit werkboek. COLOFON Uitgeverij: Auteur(s): Inhoudelijke redactie: Bronvermelding: Illustraties:

Nadere informatie

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197 Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,

Nadere informatie

Ik en de maatschappij. Online

Ik en de maatschappij. Online Ik en de maatschappij Online Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Mieke Lens Inhoudelijke redactie: Ina Berlet Eindredactie: Daphne Ariaens Titel:

Nadere informatie

Lesbrief: Beroepenmagazine Thema: Mens & Dienstverlenen aan het werk

Lesbrief: Beroepenmagazine Thema: Mens & Dienstverlenen aan het werk Lesbrief: Beroepenmagazine Thema: Mens & Dienstverlenen aan het werk Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding In de lesbrieven van het thema Aan het werk hebben jullie

Nadere informatie

oefenboek antwoorden 425 cent 390 cent blok jaargroep 4 Zwijsen Hoeveel samen? Kun je daar de helikopter mee kopen? En het paard?

oefenboek antwoorden 425 cent 390 cent blok jaargroep 4 Zwijsen Hoeveel samen? Kun je daar de helikopter mee kopen? En het paard? jaargroep Zwijsen reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs cent blok 7 euro en 9 cent cent oefenboek Hoeveel samen? Kun je daar de helikopter mee kopen? En het paard? Les Overal getallen Tienen en

Nadere informatie

C 1 C 2 C 3. 42 blok 6. Romeinse cijfers.

C 1 C 2 C 3. 42 blok 6. Romeinse cijfers. 42 blok 6 C 1 Romeinse cijfers. Amsterdam Dordrecht Nijmegen Gouda a Welk huis is ouder, het huis uit Dordrecht of het huis uit Amsterdam? b Hoelang staat het huis uit Nijmegen er al? c Het huis waar Sam

Nadere informatie

Kennismaken met het werkveld

Kennismaken met het werkveld Kennismaken met het werkveld Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteurs: Gerda Verhey, Freda Kamphuis Inhoudelijke redactie: Jessica Satink Verbeek, Ludo

Nadere informatie

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Weerstand. J. Kuiper. Transfer Database

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Weerstand. J. Kuiper. Transfer Database Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal Reader Weerstand J. Kuiper Transfer Database ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor Primair Onderwijs, Algemeen Voortgezet Onderwijs, Beroepsonderwijs en

Nadere informatie

Frankenstein. Mary Shelley

Frankenstein. Mary Shelley Frankenstein Frankenstein maakt deel uit van de reeks Wereldverhalen van Uitgeverij Eenvoudig Communiceren. Wereldverhalen is een serie beroemde verhalen. Uitgeverij Eenvoudig Communiceren Postbus 10208

Nadere informatie

Gastles: Hoe word ik rijk?

Gastles: Hoe word ik rijk? Gastles: Hoe word ik rijk? Hoe word je rijk? Dat willen we natuurlijk allemaal weten. In deze presentatie krijg je veel tips. Eerst een quiz om te kijken hoe veel jullie weten. Wie weet er veel? Pak je

Nadere informatie

Training. Begeleiden

Training. Begeleiden Training Begeleiden Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Janien Leeuwerke Inhoudelijke redactie: Napona Smid Titel: Training Begeleiden ISBN: 978

Nadere informatie

algemene instaptoets a b c jaargroep 6 naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs

algemene instaptoets a b c jaargroep 6 naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs jaargroep 6 a b c naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs algemene instaptoets Algemene instaptoets groep 6 a b c 1 Maak vast aan de getallenlijn. 1 2 23 2 Vul de getallenkaarten in. in. D

Nadere informatie

Keuzevak Milieu, hergebruik en duurzaamheid. Duurzaam consumeren en produceren

Keuzevak Milieu, hergebruik en duurzaamheid. Duurzaam consumeren en produceren Keuzevak Milieu, hergebruik en duurzaamheid Duurzaam consumeren en produceren COLOFON Uitgeverij: Auteur(s): Inhoudelijke redactie: Illustraties: Foto s: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl

Nadere informatie

Jouw avontuur met de Bijbel

Jouw avontuur met de Bijbel Nieske Selles-ten Brinke Jouw avontuur met de Bijbel Dagboek voor kinderen Uitgeverij Jes! Zoetermeer Uitgeverij Jes! is een samenwerking tussen Uitgeverij Boekencentrum en de HGJB. Kijk voor meer informatie

Nadere informatie

Inhoud Voor de leerling Voor de leraar Algemeen

Inhoud Voor de leerling Voor de leraar Algemeen Vogel ABC Inhoud Voor de leerling... 2 Inleiding... 2 Aanpak... 2 Opdracht... 3 Evaluatie-formulier (groep 3-4)... 4 Voor de leraar... 5 Instructie en feedback... 5 Verbinding met hele groep... 5 Beoordeling...

Nadere informatie

Met sorry maak je dit niet ongedaan

Met sorry maak je dit niet ongedaan Met sorry maak je dit niet ongedaan Ervaringen en adviezen van als kind mishandelde vrouwen Fiet van Beek Met sorry maak je dit niet ongedaan werd geschreven in opdracht van Stichting Alexander en financieel

Nadere informatie

Kim Dalessi. K.dalessi@student.fontys.nl

Kim Dalessi. K.dalessi@student.fontys.nl 1 Inhoudsopgave Inhoudsopgave...2 Hallo!!...3 Aflevering 1...7 Opdracht 1...7 Opdracht 2...8 Aflevering 2...9 Opdracht 3...9 Opdracht 4...10 Aflevering 3...11 Opdracht 6...12 Opdracht 7...13 Werkblad Logboek...14

Nadere informatie

Oefentekst voor het Staatsexamen

Oefentekst voor het Staatsexamen Oefentekst voor het Staatsexamen Staatsexamen NT2, programma I, onderdeel lezen bij Hoofdstuk 3 van Taaltalent NT2-leergang voor midden- en hoogopgeleide anderstaligen Katja Verbruggen Henny Taks Eefke

Nadere informatie

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen week 17 20 april 2015 - Schrijfopdrachten niveau B, les 1 Les 1: Een overtuigende tekst schrijven Beantwoord deze vragen: Een mooie manier om te herdenken 1. Waarom is het volgens jou belangrijk om de

Nadere informatie

Natuurkundeles 8 januari 2007, 6 e uur (13.30-14.20 uur), klas 2a2 (2 vwo) 1 e les. 2a2, 26 leerlingen, 15 meisjes en 11 jongens.

Natuurkundeles 8 januari 2007, 6 e uur (13.30-14.20 uur), klas 2a2 (2 vwo) 1 e les. 2a2, 26 leerlingen, 15 meisjes en 11 jongens. Natuurkundeles 8 januari 2007, 6 e uur (13.30-14.20 uur), klas 2a2 (2 vwo) 1 e les ent: Klas: Onderwerp: Materialen: Lokaal: Bord: Man 2a2, 26 leerlingen, 15 meisjes en 11 jongens. Significante cijfers.

Nadere informatie

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven.

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Water Egypte In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Ik ga naar een restaurant in Nederland. Daar bestel ik een glas water. De ober vraagt

Nadere informatie