Lesprogramma. Contacten met farmaceutische bedrijven. voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding

Transcriptie

1 Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding

2 Colofon Auteur Zamire Damen, huisarts np Met medeerking van Martine van Eijk, arts Illustratie Len Munnik januari 2012 Wij hebben de grootst mogelijke zorg besteed aan deze uitgave. Aan de inhoud hiervan kunnen echter geen rechten orden ontleend. Het Instituut voor Verantoord Medicijngebruik is niet aansprakelijk voor directe of indirecte schade die het gevolg is van het gebruik van de informatie die door middel van deze uitgave is verkregen. Niets uit deze uitgave mag orden gebruikt zonder vooraf verkregen toestemming. Instituut voor Verantoord Medicijngebruik Postbus 3089, 3502 GB Utrecht Churchilllaan 11, 3527 GV Utrecht tel fax

3 Inhoud Contacten met farmaceutische bedrijven voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding Programma Inleiding Doel Toelichting Uitvoering Bijlagen 1A Attitudevragen 1B Toelichting bij attitudevragen 2 Beïnvloedingsmechanismen 3A Kennistoets et- en regelgeving 3B Antoorden kennistoets 4 Literatuur Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding 3

4 4 Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding

5 Programma 30 min. Eigen attitude 30 min. Beïnvloedingsmechanismen 20 min. Wet- en regelgeving Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding 5

6 6 Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding

7 Inleiding Dit lesprogramma is ontikkeld door Gezonde scepsis, een programma van het Instituut voor Verantoord Medicijngebruik. Gezonde scepsis heeft als doel om betrokkenen te informeren over bestaande en nieue marketingactiviteiten van farmaceutische bedrijven. Daarmee beoogt Gezonde scepsis de transparantie en het beustzijn te vergroten. De opdrachtgever van Gezonde scepsis is de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Dit lesprogramma voor opleidingen voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen (POH en PVK) in opleiding is ontikkeld naar aanleiding van resultaten van het onderzoek 'Marketing van farmaceutische bedrijven gericht op praktijkondersteuners'. Uit dit onderzoek bleek dat opleidingen voor POH/PVK zelden aandacht besteden aan de omgang met farmaceutische bedrijven, terijl POH/PVK el veelvuldig orden benaderd. Het rapport dat verschenen is over dit onderzoek is via.gezondescepsis/publicaties (deze link) te lezen. Over dit onderzoek is tevens een publicatie verschenen in het Tijdschrift voor Praktijkondersteuning van het Nederlands Huisartsen Genootschap (2010;4: ). Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding 7

8 8 Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding

9 Doel Het doel van dit lesprogramma is: deelnemers hebben inzicht in hun eigen attitude ten aanzien van farmaceutische bedrijven deelnemers hebben inzicht in methoden van beïnvloeding deelnemers kennen de relevante et- en regelgeving met betrekking tot reclame, informatie en gunstbetoon door farmaceutische bedrijven Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding 9

10 10 Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding

11 Toelichting Uit onderzoek van Gezonde scepsis blijkt dat POH's en PVK s veelvuldig orden benaderd door vertegenoordigers van farmaceutische bedrijven (Damen en Kleijer, 2010). POH/PVK zijn een interessante doelgroep voor de farmaceutische industrie, omdat zij zich in toenemende mate bezighouden met begeleiding van patiënten met chronische aandoeningen, zoals diabetes mellitus type 2, COPD, hypertensie. Bij deze aandoeningen komt vaak levenslange medicamenteuze behandeling kijken. Ondanks het feit dat POH s en PVK s niet zelfstandig geneesmiddelen mogen voorschrijven, ziet de farmaceutische industrie in hen kennelijk el een belangrijke doelgroep. Mogelijk sturen zij de keuze voor geneesmiddelen in de huisartspraktijk el. Uit onderzoek is in ieder geval gebleken dat de POH regelmatig de keuze voor nieue geneesmiddelen, met name insulines, initieert (Houeling et al, 2006). Via de POH/PVK probeert de farmaceutische industrie het voorschrijfbeleid in huisartspraktijken te beïnvloeden. Dit hoeft op zich niet erg te zijn, als maar op rationele gronden en op basis van volledige informatie voor een (nieu) geneesmiddel gekozen ordt. Als gevolg van de marketing door de farmaceutische industrie is dit echter vaak niet het geval. Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding 11

12 12 Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding

13 Uitvoering Inleiding en doel Leid de les in aan de hand van de tekst onder 'Inleiding', 'Doel' en 'Toelichting'. Attitudevragen Deel bijlage 1A uit en laat de deelnemers de attitudevragen in 5 minuten invullen. Bespreek de antoorden van de studenten, gebruikmakend van de toelichting in bijlage 1B. Beïnvloedingsmechanismen Bespreek de beïnvloedingsmechanismen van Cialdini aan de hand van bijlage 2. Vraag de studenten per beïnvloedingsmechanisme of zij zich hierin herkennen. Wet- en regelgeving Deel bijlage 3A uit en laat de deelnemers de kennistoets in 5 minuten invullen. Bespreek de antoorden, gebruikmakend van de toelichting in bijlage 3B. Afsluiting Vraag als afsluiting naar de leerpunten en voornemens van de studenten. Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding 13

14 14 Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding

15 Bijlage 1A Attitudevragen 1. Ik ontvang artsenbezoekers. q ja q nee 2. Ik sta positief tegenover nascholing die door farmaceutische bedrijven ordt georganiseerd. q ja q nee 3. Door een pen met naam van een geneesmiddel raakt men niet beïnvloed. q ja q nee 4. Ik vind de informatie van de farmaceutische industrie zinvol en betroubaar. q ja q nee 5. Ik maak gebruik van voorlichtingsmaterialen voor patiënten van farmaceutische bedrijven. q ja q nee 6. Ik sta positief tegenover hulp van een consulent via een farmaceutisch bedrijf (bijvoorbeeld bij het opzetten van een spreekuur of bij het leren instellen op insuline). q ja q nee 7. Ik kan de informatie van farmaceutische bedrijven goed naar aarde schatten en laat mij dus niet beïnvloeden. q ja q nee Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding 15

16 16 Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding

17 Bijlage 1B Toelichting bij attitudevragen 1. Ik ontvang artsenbezoekers. In Nederland ontvangt ongeveer de helft van de artsen geen artsenbezoekers (Essers en Coolen van Brakel, 2004; Eimers en Coolen van Brakel, 2008, CGR enquête 2011). Over POH's zijn geen getallen bekend. Belangrijk om je te realiseren is dat artsenbezoekers orden getraind om je te beïnvloeden. Dit kan op veel manieren. Sympathie en betroubaarheid zijn daar heel belangrijk bij. Bedenk dat artsenbezoekers in dienst zijn om het product aan te prijzen. Jij ilt echter betroubare informatie over de optimale behandeling voor patiënten. In het volgende onderdeel van deze les ordt hier nader op in gegaan. 2. Ik sta positief tegenover nascholing die door farmaceutische bedrijven ordt georganiseerd. In Nederland zijn einig nascholingen zonder enige betrokkenheid van farmaceutische bedrijven. Het belang van farmaceutische bedrijven om een nascholing te organiseren of te faciliteren is in de eerste plaats de afzetmarkt voor hun producten te vergroten. Ten teede is een nascholing een perfecte gelegenheid om goodill op te bouen bij de deelnemers. Ook dit komt verder aan de orde bij volgende onderdeel van deze les. Accreditatie is helaas niet altijd een garantie voor objectiviteit van een nascholing. De objectiviteit kan door zijdelingse opmerkingen van de spreker in het geding komen. Dit is niet van te voren te toetsen door de accreditatiecommissie. Bij nascholing door farmaceutische bedrijven kan ook de neiging bestaan om meer aandacht aan behandelingen met geneesmiddelen te besteden dan aan andere behandelopties, zoals leefstijladvies. 3. Door een pen met naam van een geneesmiddel raakt men niet beïnvloed. Steeds eer een naam van een product onder ogen krijgen heeft zeker el effect, al is het klein. Bedenk: als het niets zou opleveren, aarom zou een bedrijf het dan doen? Juist omdat een klein cadeau onschuldiger lijkt, ben je als ontvanger minder alert op beïnvloeding. 4. Ik vind de informatie van de farmaceutische industrie over het algemeen zinvol en betroubaar. De informatie die je van farmaceutische bedrijven krijgt, is vaak helder en compact. Echt at je kunt gebruiken. Maar let op! Uit onderzoek blijkt dat de informatie niet altijd even betroubaar is. Helaas blijkt dat farmaceutische bedrijven regelmatig de voordelen van nieue geneesmiddelen benadrukken en bijerkingen bagatelliseren (van Eijk en Stroo, 2010). Bedenk je dat van nieue geneesmiddelen per definitie niet bekend is hoe hun effect op lange termijn is. Schadelijke bijerkingen komen vaak pas later naar voren. Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding 17

18 Bij literatuur is het belangrijk je te realiseren dat resultaten uit etenschappelijk onderzoek dat gesponsord is door een farmaceutisch bedrijf vaker positief zijn dan resultaten van onafhankelijke onderzoek naar hetzelfde product. Daarbij komt dat onderzoek van farmaceutische bedrijven vaker ordt gepubliceerd dan onafhankelijk onderzoek. Farmaceutische bedrijven maken namelijk relatief veel gebruik van professionele medische schrijvers en bureaus (ghostriters). Ghostriters zijn overigens vaak medical opinion leaders (MOL), aan iens mening veel aarde ordt toegekend. Dus: gesponsord onderzoek valt vaker in het voordeel uit van het product en gesponsord onderzoek ordt vaker gepubliceerd. Hieruit volgt automatisch dat ook in literatuuroverzichten (systematische revies) gesponsorde onderzoeken meer geicht in de schaal leggen dan onafhankelijk onderzoek. Ook literatuuroverzichten vallen door bovenstaande factoren dus relatief vaak positief uit voor het product. Artsenbezoekers laten el eens gratis overdrukken achter van een artikel dat verschenen is in een medisch tijdschrift. Dit lijkt onschuldig, maar helaas orden deze overdrukken vanzelfsprekend zorgvuldig geselecteerd. Er zijn vaak meerdere publicaties over een geneesmiddel of aandoening. Het is niet ondenkbaar dat jij de publicaties krijgt die positief zijn over het product van het bedrijf. Naast bovenstaande krijg je hier een aantal tips om op te letten bij informatie van farmaceutische bedrijven: Wat is de onderzoeksopzet geeest? Het meest betroubaar zijn resultaten van een dubbelblinde gecontroleerde gerandomiseerd trial (RCT). In dit soort onderzoek zijn de onderzoekers en de patiënten zelf niet op de hoogte van elk geneesmiddel de patiënt gebruikt. Bij andere methoden van onderzoek kunnen resultaten beïnvloed orden door vooringenomenheid van de onderzoekers en patiënten. Is het geneesmiddel vergeleken met de reguliere aanpak of met placebo en is deze vergelijking de meest zinnige? Als je bijvoorbeeld ilt onderzoeken at het effect is van een nieu bloedsuikerverlagend middel, zou je het effect van dit middel moeten vergelijken met het effect van het beleid dat je anders, volgens de NHG-standaard, had gevolgd (bijvoorbeeld het toevoegen van insuline aan de medicatie). Dus niet met placebo, ant het ligt voor de hand dat het nieue geneesmiddel het beter doet dan placebo. Zijn optimale doseringen vergeleken? Om een eerlijke vergelijking te maken, moeten in onderzoek gelijkaardige doseringen van geneesmiddelen orden vergeleken. In onderzoek van de farmaceutische industrie ordt el eens een hoge dosering van hun eigen product vergeleken met een te lage dosering van een ander product. Het is dan niet heel vreemd dat hun product positief uit het onderzoek komt. Zijn effecten op harde eindpunten, zoals mortaliteit, ziekenhuisopnames en meetbare complicaties bekend? Een effect op zachte eindpunten, zoals HbA1c betekent niet automatisch een effect op harde eindpunten. Uiteindelijk gaat het daar natuurlijk el om. Van nieue geneesmiddelen zijn vaak geen of beperkte gegevens bekend van effect op harde eindpunten, omdat dit langer onderzoek vergt. 18 Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding

19 Wat zijn de kosten (in vergelijking met het reguliere beleid)? Nieue geneesmiddelen zijn vaak stukken duurder dan de oude. Dit komt, omdat het farmaceutische bedrijf de kosten voor ontikkeling van het medicijn terug moet verdienen. Bij nieue geneesmiddelen is vaak nog niet bekend hoe de zogenaamde kosteneffectiviteit is, dus of het effect voldoende groot is om de kosten te verantoorden. Bij oude geneesmiddelen is deze afeging al el gemaakt. Wat is de absolute risicoreductie? In etenschappelijke publicaties lees je vaak hoe groot de relatieve risicoreductie is. Dit getal heeft echter maar zeer beperkte aarde. Als bijvoorbeeld door een bepaald geneesmiddel in plaats van 2 op de mensen 1 op de een beroerte krijgt, is de zogenaamde relatieve risicoreductie 50%. Dat lijkt heel veel, maar in erkelijkheid gaat het maar om 1 per personen. De absolute risicoreductie is dan 1 per = 0,01%. Dat is gelijk veel minder indrukekkend. Is een positief resultaat el een klinisch relevant resultaat? Kijk bijvoorbeeld naar bovengenoemd effect van een geneesmiddel op beroertes. Er is el effect, maar dit is aarschijnlijk niet klinisch relevant. Het kan hierbij helpen om naar de zogenaamde 'number needed to treat (NNT)' te kijken. Het NNT drukt uit hoeveel personen met het geneesmiddel moeten orden behandeld om bij een van hen een beroerte te voorkomen. Dit is het omgekeerde van de absolute risicoreductie, in dit geval dus 1/0,0001= In hoeverre geldt de uitkomst voor de populatie in de huisartspraktijk? Vaak orden voor onderzoeken, zeker de RCT's, patiënten met meerdere aandoeningen tegelijk, of boven een bepaalde leeftijd, uitgesloten van deelname. Dit zijn juist de patiënten die in de gemiddelde huisartspraktijk veel voorkomen. Dus de resultaten van RCT's gelden niet zomaar voor jou patiënten. Wat is bekend over de bijerkingen van het geneesmiddel en effecten op lange termijn? Van nieue geneesmiddelen ordt vaak beeerd dat ze nauelijks bijerkingen veroorzaken. De bijerkingen van de oude geneesmiddelen uit de NHG-standaard orden daarbij vaak juist aangedikt. Dit is echter een oneerlijke vergelijking. Doordat nieue geneesmiddelen vaak nog niet langdurig zijn onderzocht en ook nog niet bij grote patiëntengroepen zijn toegepast, zijn de bijerkingen vaak simpeleg nog niet bekend. Er zijn meerdere recente voorbeelden van veelbelovende nieue geneesmiddelen, die in de praktijk toch onacceptabele bijerkingen bleken te hebben. Hoeveel patiënten zijn voortijdig uit het onderzoek uitgevallen? Als bij een onderzoek patiënten voortijdig zijn gestopt, ga dan na at de reden hiervan is. Het kan zijn dat een geneesmiddel een zeer nare bijerking heeft. De onderzoekers moeten de redenen voor voortijdige uitval altijd uitleggen. Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding 19

20 5. Ik maak gebruik van voorlichtingsmaterialen voor patiënten van farmaceutische bedrijven. POH's maken veel gebruik van voorlichtingsmaterialen voor patiënten van farmaceutische bedrijven. Ze aarderen de kaliteit van deze voorlichtingsmaterialen, die er ook mooier uitzien dan bijvoorbeeld de NHG-patiëntenbrieven. Het afleveren van de voorlichtingsmaterialen gaat el altijd samen met een praatje van een artsenbezoeker (Damen, Kleijer 2010). Realiseer je het belang van het farmaceutische bedrijf hierbij: het geeft ze de kans om goodill op te bouen en ze kunnen hun marketinginformatie over een product kijt. Zie ook het onderdeel Beïnvloedingsmechanismen. 6. Ik sta positief tegenover hulp van een consulent via een farmaceutisch bedrijf (bijvoorbeeld bij het opzetten van een spreekuur of bij het leren instellen op insuline). Het bieden van ondersteuning is steeds vaker onderdeel van de nieue erkijze van farmaceutische bedrijven. De consulenten zijn vaak professionals die via een detacheringsbureau orden ingehuurd. Het is natuurlijk heel aantrekkelijk: kosteloos ondersteuning krijgen bij het opzetten van een COPD- spreekuur of bij het instellen van diabetespatiënten op insuline. Maar bedenk je ook hier eer: als het niets zou opleveren, zou het farmaceutische bedrijf de ondersteuning niet aanbieden. Ook hier ordt goodill opgeboud. De constructie dat de consulenten via detacheringsbureaus erken is daarbij geen garantie voor onafhankelijkheid. Zij orden herhaaldelijk ingehuurd door hetzelfde bedrijf. POH's die via een bepaald farmaceutisch bedrijf door gedetacheerde consulenten erden ondersteund bij het instellen op insuline hadden in ieder geval opvallend vaak een voorkeur voor de insuline van dat bedrijf (Damen, Kleijer, 2010). Het advies van de consulenten krijgt extra geicht, omdat deze zeer ervaren is, een bekend beïnvloedingsmechanisme (zie onderdeel Beïnvloedingsmechanismen ). 7. Ik kan de informatie van farmaceutische bedrijven goed naar aarde schatten en laat mij dus niet beïnvloeden. We denken graag dat e niet beïnvloed orden door reclame. 'Andere mensen el, maar ij niet!' Nee, niet aar dus! En dat eet iedere marketeer. Uit de toelichting bij bovenstaande stellingen en onderstaande onderdeel over beïnvloedingsmechanismen zal blijken dat beïnvloeding heel menselijk is en niet te voorkomen is. 20 Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding

21 Bijlage 2 Beïnvloedingsmechanismen Naar beïnvloeding is veel etenschappelijk onderzoek gedaan. Cialdini (2009) heeft op basis van onderzoek zes beïnvloedingsmechanismen gedefinieerd. Het is aangetoond dat deze mechanismen effectief zijn. Een goede artsenbezoeker past de mechanismen gecombineerd toe en stemt dit af op de persoon aarmee hij of zij te maken heeft. Dit vergroot het effect nog eens extra. Hieronder volgt een korte samenvatting van zijn theorieën. Wederkerigheid Deze beïnvloedingsregel gaat uit van het principe ie iets krijgt, ook iets moet teruggeven. Dit voel je zelfs zo als je nergens om gevraagd had. Daarnaast is het onbeleefd om een cadeau niet aan te nemen. Het aannemen is een culturele verplichting. Weigeren is daarom moeilijk, zeker als je ordt 'overvallen' door het cadeau. Het cadeau hoeft niet iets in materiële zin te zijn. Het kan ook gaan om een compliment of om ondersteuning bij het opzetten van een COPD-spreekuur. Ook bij het ontvangen van voorlichtingsmaterialen voor patiënten doet het mechanisme van ederkerigheid zijn erk. Je kan je dan verplicht voelen om de artsenbezoeker te ontvangen en naar diens praatje te luisteren. Commitment en consistentie Zodra je een keuze hebt gemaakt of een standpunt inneemt, krijg je te maken met persoonlijke en interpersoonlijke druk om je in overeenstemming daarmee te gedragen. De artsenbezoeker zegt bijvoorbeeld: Jij vindt cardiovasculair risicomanagement toch ook belangrijk? Nadat je ja hebt gezegd of gedacht, volgt dan: "Je eet toch ook dat onze statine X de grootste daling van het LDL-cholesterol geeft?" Zo ord je een logisch denkpad ingestuurd aar lastig uit te stappen is. Sociale beijskracht Door te benadrukken dat andere POH's al lang ervaring hebben opgedaan met een geneesmiddel, ordt het mechanisme van sociale beijskracht in gezet. Je kan je vervolgens ook geroepen voelen om niet achter te blijven. Sympathie Tegen mensen die je aardig vindt, zeg je het liefst 'ja'. Daarom doen artsenbezoekers zo hun best om aardig gevonden te orden. Ze kleden zich goed, benadrukken dat ze dezelfde hobby's hebben of kinderen in dezelfde leeftijd, vragen hoe je vakantie is geeest. Complimentjes en kleine cadeautjes helpen ook om iemand aardig te vinden. Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding 21

22 Autoriteit Als iemand verstand van zaken heeft, is het verstandig daar goed naar te luisteren. In reclame ordt dit veel ingezet. Bijvoorbeeld een professor vertelt u over de enorme voordelen van middel x, universiteit y heeft onderzocht en aangetoond dat Zelfs een bekende acteur met een itte jas maakt indruk. Titels en uniformen en orden dus gebruikt om de invloed te versterken. De artsenbezoeker kan dit mechanisme inzetten door bekaam en professioneel over te komen. Schaarste Dit is het laatste mechanisme dat Cialdini beschrijft. Het is gebaseerd op de angst iets te missen. De artsenbezoeker zet dit mechanisme in door je het gevoel te geven dat je iets mist als je geen artsenbezoekers ontvangt. "Hoe blijf je dan van de laatste ontikkelingen op de hoogte?". 22 Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding

23 Bijlage 3A Kennistoets et- en regelgeving 1. Naast de Geneesmiddelenet, bestaan in Nederland ook de gedragsregels van de CGR als regelgeving voor farmaceutische bedrijven. q juist q onjuist 2. Als POH of PVK mag ik van farmaceutische bedrijven reclame ontvangen voor receptplichtige geneesmiddelen. q juist q onjuist 3. Als POH of PVK mag ik van farmaceutische bedrijven informatie ontvangen. q juist q onjuist 4. Het onderscheid tussen informatie en reclame zit in het aanprijzende karakter van reclame. q juist q onjuist 5. Als POH of PVK mag ik van farmaceutische bedrijven een cadeautje ontvangen. q juist q onjuist 6. Als POH of PVK mag ik gunstbetoon (zoals een buffet na afloop van een nascholing) ontvangen van farmaceutische bedrijven. q juist q onjuist 7. Als POH of PVK is het toegestaan om mij te laten ondersteunen door een consulent die door een farmaceutisch bedrijf ordt ingehuurd. q juist q onjuist 8. Bij ondersteuning moet kaliteitsverbetering van de zorg centraal staan. q juist q onjuist 9. Bij een nascholing die gesponsord ordt door een farmaceutisch bedrijf moet vooraf duidelijkheid zijn over banden tussen sprekers en farmaceutische bedrijven. q juist q onjuist 10. Voor een nascholing die georganiseerd ordt door een farmaceutisch bedrijf gelden dezelfde regels als voor nascholing die alleen gesponsord ordt door een farmaceutisch bedrijf. q juist q onjuist Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding 23

24 24 Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding

25 Bijlage 3B Antoorden kennistoets 1. Naast de Geneesmiddelenet, bestaan in Nederland ook de gedragsregels van de CGR als regelgeving voor farmaceutische bedrijven. Deze stelling is juist. Het brede kader staat in de Geneesmiddelenet. De Inspectie voor de Gezondheidszorg handhaaft deze et. Als farmaceutische bedrijven zich niet aan de et houden, kan de IGZ ze een straf opleggen. Daarnaast hebben farmaceutische bedrijven, artsenorganisatie KNMG en apothekersorganisatie KNMP zich verenigd in de stichting CGR. De CGR heeft een aantal gedragsregels opgesteld. Deze regels zijn veel concreter dan de bepalingen in de Geneesmiddelenet. Naleving van de gedragsregels gebeurt op basis van zelfregulering. Dat il zeggen dat het mogelijk is bij de CGR een klacht in te dienen als je vindt dat een bedrijf zich niet aan de gedragsregels houdt. De CGR stelt vervolgens een onderzoek in en doet uitspraak. 2. Als POH of PVK mag ik van farmaceutische bedrijven reclame ontvangen voor receptplichtige geneesmiddelen. Deze stelling is onjuist. POH's en PVK's behoren voor de Geneesmiddelenet niet tot de groep beroepsbeoefenaren. Alleen PVK's die vallen onder een bij ministeriële regeling aan te ijzen categorie mogen onder vooraarden bepaalde receptplichtige geneesmiddelen voorschrijven. Vooralsnog heeft dit geen betrekking op de erkzaamheden in de huisartspraktijk. Voor POH's en PVK's geldt de etgeving voor het publiek. Zij mogen dan ook geen reclame voor UR-geneesmiddelen ontvangen. Als POH of PVK mag ik van farmaceutische bedrijven informatie ontvangen. 3. Als POH of PVK mag ik van farmaceutische bedrijven informatie ontvangen. Deze stelling is juist. Farmaceutische bedrijven mogen 'het publiek' en dus ook POH's en PVK's de volgende informatie geven: Informatie over aandoeningen of indicatiegebieden. Door autoriteiten goedgekeurde informatie (zoals de bijsluiter). Informatie van algemene en technische aard die relevant is voor het gebruik van het betreffende middel, aarbij de (merk)naam van het betreffende middel genoemd kan orden. Correspondentie, eventueel vergezeld van informatie aarmee geen reclamedoeleinden orden nagestreefd, ter inilliging van een specifiek verzoek om informatie over een bepaald geneesmiddel. Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding 25

26 4. Het onderscheid tussen informatie en reclame zit in het aanprijzende karakter van reclame. Deze stelling is juist. Onder reclame ordt volgens de Geneesmiddelenet verstaan: elke vorm van beïnvloeding met het kennelijke doel het voorschrijven of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen. In de CGR-richtlijn 'Onderscheid reclame en informatie' ordt nader invulling gegeven aan het begrip reclame. Volgens deze richtlijn kenmerkt reclame zich door het aanprijzende karakter van de uiting. Om het makkelijker te maken, kun je er ook van uit gaan dat alles at niet onder de opsomming van vraag 2 valt, mogelijk reclame is. 5. Als POH of PVK mag ik van farmaceutische bedrijven een cadeautje ontvangen. Deze stelling is onjuist. Toelichting volgt na stelling Als POH of PVK mag ik gunstbetoon (zoals een buffet na afloop van een nascholing) ontvangen van farmaceutische bedrijven. Deze stelling is onjuist. Farmaceutische bedrijven mogen gunstbetoon volgens de et alleen richten op beroepsbeoefenaren. Zoel een cadeautje als een buffet na een nascholing valt onder gunstbetoon. Dus als POH of PVK mag je dit feitelijk niet ontvangen. 7. Als POH of PVK is het toegestaan om mij te laten ondersteunen door een consulent die door een farmaceutisch bedrijf ordt ingehuurd. Deze stelling is juist. Ondersteuning valt onder de CGR-gedragsregels Sponsoring. Sponsoring mag gericht zijn op beroepsbeoefenaren, samenerkingsverbanden van beroepsbeoefenaren en/of instellingen aar beroepsbeoefenaren in participeren dan el erkzaam zijn. Uit deze definitie valt op te maken dat ondersteuning hier ook onder valt en dat de ondersteuning zich kan uitstrekken tot de hele instelling aar de beroepsbeoefenaar erkzaam is. 8. Bij ondersteuning moet kaliteitsverbetering van de zorg centraal staan. Deze stelling is juist. Sponsoring (ondersteuning) moet voldoen aan een aantal vooraarden op het gebied van: onafhankelijkheid: deze moet behouden blijven inhoud: kaliteitsverbetering moet centraal staan 26 Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding

27 financiering: de activiteit kan niet op reguliere ijze orden gefinancierd vastleggen afspraken: schriftelijk exclusiviteit: niet toegestaan, behalve voor een specifiek kortlopend project tegenprestatie: mag niet leiden tot ongeenste beïnvloeding van voorschrijfgedrag 9. Bij een nascholing moet vooraf openheid orden gegeven over banden tussen sprekers en farmaceutische bedrijven. Deze stelling is juist. Bij sponsoring van nascholing door farmaceutische bedrijven gelden de volgende regels: De organisator bepaalt, geheel onafhankelijk van de betrokken vergunninghouder onder andere de inhoud van het programma en de keuze van de sprekers. Indien een spreker banden heeft met de vergunninghouder, moet de objectiviteit van de presentatie orden getoetst door de etenschappelijke vereniging die de nascholing organiseert. Banden tussen sprekers en farmaceutische bedrijven moeten vooraf bekend orden gemaakt. 10. Voor een nascholing die georganiseerd ordt door een farmaceutisch bedrijf gelden dezelfde regels als voor nascholing die alleen gesponsord ordt door een farmaceutisch bedrijf. Deze stelling is onjuist. Als een farmaceutisch bedrijf een nascholing organiseert moet deze volgens de richtlijn door de CGR preventief beoordeeld orden op inhoud en te verlenen gastvrijheid. Hierbij moet de objectiviteit van de presentaties voldoende geaarborgd zijn en het programma moet voorzien in een onafhankelijke informatiebehoefte van beroepsbeoefenaren. Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding 27

28 Bijlage 4 Literatuur Cialdini RB. Invloed. De zes geheimen van het overtuigen. Den Haag: Sdu, Damen Z, Kleijer L. Beïnvloedt de farmaceutische industrie praktijkondersteuners? Tijdschrift voor praktijkondersteuning 2010;4: Zie ook.tijdschriftpraktijkondersteuning.nl. Damen Z, Kleijer L. Marketing gericht op praktijkondersteuners. Utrecht: Instituut voor Verantoord Medicijngebruik, Zie ook.gezondescepsis.nl/publicaties. Eijk van MEC, Stroo M, Ghostriting en medische literatuur. Utrecht: Instituut voor Verantoord Medicijngebruik, Zie.gezondescepsis.nl. Eimers MJ, Coolen van Brakel RJWM. Artsenbezoeker blijft elkom bij de huisarts en FTO. Te donloaden via nieusbericht: Huisartsen ontvangen artsenbezoeker meestal alleen. Medisch Contact 2004;2:49. Essers G. Een geaardeerde maar partijdige bezoeker: informatievoorziening door artsenbezoekers getoetst. Medisch Contact 2003, 58(26/27): Essers G, Coolen van Brakel RJWM. Project monitoring kaliteit informatievoorziening artsenbezoekers, eindrapportage. Utrecht: Instituut voor Verantoord Medicijngebruik, Zie ook.medicijngebruik.nl/donloads/beleid en onderzoek. Potkamp J, Damoiseaux R. De farmaceutische industrie: een olf in schaapskleren. Tijdschrift voor praktijkondersteuning 2007;6: Zie ook.tijdschriftpraktijkondersteuning.nl. Weenink C, Laan van der J. En neem nooit een snoepje aan van een vreemde meneer. Tijdschrift voor praktijkondersteuning 2008;4: Zie ook.tijdschriftpraktijkondersteuning.nl. 28 Lesprogramma Contacten met farmaceutische bedrijven - voor praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen in opleiding

29

30

31

32