Eerst het kind, dan de leerling!

Transcriptie

1 Onderwijsondersteuningsprofiel van CBS De Verbindingsweg in Musselkanaal Eerst het kind, dan de leerling! Verbindingsweg TH Musselkanaal T: E: verbindingsweg@picto.nl W: 1. Korte toelichting bij het profiel In dit ondersteuningsprofiel vindt u informatie over de mogelijkheden, grenzen en ambities van onze school in het bieden van onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijs- en ondersteuningsbehoeftes. In dit profiel beschrijft onze school per probleemcategorie wat de grenzen en mogelijkheden zijn, wat in het algemeen onze afwegingen zullen zijn en welke randvoorwaarden voor ons belangrijk zijn. Hoe kunnen wij omgaan met leerlingen met speciale onderwijsvragen in onze (bestaande) groepen in de school en onder welke voorwaarden. Wat doen wij nu al goed en willen wij blijven doen? Wat kunnen wij absoluut niet. Nu niet en in de toekomst niet. Welke nieuwe ontwikkelingen kan CBS De Verbindingsweg inzetten. Welke nieuwe expertise kunnen wij ontwikkelen in het begeleiden van leerlingen met speciale onderwijsvragen en welke hulp is daarbij nodig. Binnen welke kaders blijven wij bij de aanmelding van (zorg)leerlingen. 2. denominatie CBS De Verbindingsweg is een Protestants Christelijke school. In de eerste plaats zit onze identiteit ingebakken in de manier waarop wij met de kinderen en elkaar omgaan. We willen in ons dagelijks leven en in onze lessen de kinderen in aanraking laten komen met de Bijbels normen en waarden. Woorden als naastenliefde, omzien naar elkaar, vergeving en verdraagzaamheid, krijgen hierdoor een praktische invulling. 3. schoolinformatie CBS de Verbindingsweg maakt deel uit van Scholengroep Perspectief. Genoemde vereniging bestaat uit 14 basisscholen in de gemeente Stadskanaal en Vlagtwedde, een school voor Speciaal Onderwijs (ZML) en een school voor Speciaal Basisonderwijs in de gemeente Stadskanaal. Op iedere school staan ook kernwaarden centraal zoals kindgericht denken, een enthousiaste leergerichte instelling en een leerling-vriendelijk klimaat. Er wordt ruimschoots aandacht besteed aan het verwerven van kennis en sociale vaardigheden. Om de diversiteit binnen Scholengroep Perspectief te waarborgen, heeft wel iedere basisschool de vrijheid om vorm te geven aan een eigen onderwijskundige identiteit. Op CBS De Verbindingsweg zijn wij van mening dat goed onderwijs alleen plaats kan vinden in een goede sfeer. Leerlingen ontplooien zich optimaal in een omgeving waarin veiligheid, vertrouwen, openheid, saamhorigheid, duidelijkheid en betrokkenheid gewaarborgd is. Wij vinden het belangrijk dat onze leerlingen de kans krijgen zich te ontwikkelen naar zijn/haar mogelijkheden. We waarborgen de kwaliteit zien mogelijke en kansen in: - het stellen van hoge doelen - voldoende nascholing van leerkracht - het inzetten van methodes die het bovengenoemde leerproces en de wettelijke plicht om aan de kerndoelen te voldoen te waarborgen 1

2 Dit doen we door hard te werken in een goede sfeer. Lees meer in: de schoolgids, het schoolplan, het schooljaarplan, de schoolbrochure en kijk ook op onze website: 4. specifieke kenmerken Onze school hecht er grote waarde aan dat onze leerlingen leren omgaan met hun mogelijkheden en beperkingen, zodat ze naar eigen vermogen een aandeel kunnen en durven nemen in onze maatschappij. Het doel van het aanleren van deze vaardigheden is bij te dragen aan de ontwikkeling tot een zelfstandig, verantwoordelijk en respectvol denkend mens. De voorwaarden om deze belangen te realiseren zien we dit terug in: - de inrichting van de school: De Scandinavische meubellijn valt op doordat de leerlingen en de leerkrachten aan een tafel zitten die 90 cm hoog is. Ieder kind heeft een extra brede werkplek en iedereen beschikt in de directe omgeving over de materialen die nodig zijn in de les. Dit geeft rust in de klas. - de inrichting van de lessen: We werken met het directe instructiemodel in de lessen waardoor elk kind de aandacht krijgt die het nodig heeft. - en de inrichting van het plein: Het plein is zo ingericht dat de sociale interactie gestimuleerd wordt. Er oog is voor natuur en veiligheid. Op onze school werken we volgens het leerstof jaarklassensysteem. Dat houdt in dat in één groep alle leerlingen ongeveer dezelfde leeftijd hebben en werken aan dezelfde leerstof. Het onderwijs richt zich op het niveau van de gemiddelde leerling. Het voordeel van dit systeem is de eenduidigheid en de rust in de organisatie. 5. aantal leerlingen/klassen CBS De Verbindingsweg is een school met 44 leerlingen. We werken in de basis met combinatieklassen 1-2, 3-4, 5-6 en 7-8. Daarnaast clusteren we groepen bij projectmatige activiteiten zoals creatieve middagen, bewegingsonderwijs, projectweken en wereldoriëntatie. 6. speciaal onderwijsaanbod Wat kunnen wij op dit moment zelf binnen de bestaande context? Ieder kind verdient de zorg die past bij de onderwijsbehoefte. Ons leerlingvolgsysteem voldoet aan de nieuwste eisen. Dankzij de inzet, betrokkenheid en kwaliteiten van het team, kunnen wij op dit moment kinderen met de volgende aandachtspunten opvangen: Concentratieproblemen Leerproblemen Lees/taalproblemen/dyslexie Taalachterstand Hoogbegaafdheid Kinderen met ADHD Kinderen met PDD-NOS (en belemmeringen in het autisme spectrum) Kinderen met Asperger Rekenachterstanden/ dyscalculie Slechthorende kinderen Kinderen met motorische problemen Door de inrichting van de lessen, de school, de klas en het plein kunnen we veel leerlingen met speciale onderwijsvragen onderwijs bieden. Wat kunnen wij niet? Wij vinden, dat kinderen die wij op school welkom heten, recht hebben op goede begeleiding. Dit kunnen wij helaas voor een beperkte groep kinderen niet bieden. Wij denken hierbij op dit moment aan: 2

3 Zeer zware slechtziendheid, blinde kinderen. Kinderen met een te grote taalachterstand (meer dan een jaar). Zeer zware slechthorendheid/doofheid, in combinatie met spraak/taalproblemen. Lage verstandelijke vermogens (zml/ Gemiddeld IQ onder de 80). Wanneer kinderen gewetenloos handelen, extreem agressief gedrag vertonen, waardoor de veiligheid en of welbevinden van de omgeving (groep, leerkrachten e.d.) in gevaar komt. Kinderen met meervoudige zware problematieken. Noodzakelijk medisch handelen welke niet op of door school verzorgd kan worden. Wanneer er structurele 1 op 1 begeleiding nodig is. Te veel zorgleerlingen in eenzelfde groep. Kinderen met een reactieve hechtingsstoornis. 7. specialisme in team Hoe hebben wij ons ontwikkeld? De leerkrachten op CBS De Verbindingsweg bieden in de groepen structuur in een warme omgeving. Kinderen, soms met bijzondere onderwijsbehoeften, kunnen zich daarom blijven ontwikkelen. Er is een grote bereidheid van alle medewerkers, ouders en kinderen om deze rijke leeromgeving in stand te houden en indien nodig en mogelijk aan te passen. Competenties die wij op CBS De Verbindingsweg herkennen zijn: Het delen in de zorg, door collegiale ondersteuning. Teamleden hebben een realistisch beeld van de mogelijkheden van ontwikkeling van kinderen, eigen competenties en vaardigheden en mogelijkheden in de omgeving. Verwachtingen van ouders naar de school en andersom worden duidelijk uitgesproken naar elkaar. De organisatie biedt een veilige omgeving. Er is structuur (duidelijkheid) in de school. De school beschikt over een goede zorgstructuur, de cognitieve zorg (naar 'boven' en naar 'beneden') is goed. Wij maken gebruik van een goed leerlingvolgsysteem voor zowel de cognitieve als de sociale ontwikkeling. In de rand voorwaardelijke sfeer wordt de medewerking van ouders verwacht. Wij willen naar iedereen openheid en eerlijkheid in een zorgtraject. Zo ook zijn de gezamenlijke capaciteiten van de leerkrachten een richtlijn in de zorg. Daarnaast is het belangrijk het ontwikkelingsperspectief van het kind steeds in relatie tot de doelstelling van de school te kunnen blijven zien. In de tabel staan de gebieden waarin wij ons ontwikkeld hebben en hoe we dat gedaan hebben (in het grijs zijn onze ervaringen weggezet). 3

4 Opleiding/ cursussen en ervaring Aandachtspunt Leerlingenzorg Rekenen/ dyscalculie Lezen/ dyslexie Spelling/ dyslexie Taal en woordenschat Gedrag Medisch handelen/ gezondheid Klassenorganisatie Motoriek Veiligheid Signalering Schoolbeleid Post-HBO Het jonge kind Post-HBO Muziekspecialist Post-HBO Bewegingsonderwijs Post-HBO Remedial teaching Master SEN Interne begeleiding Master SEN Speciaal onderwijs Post-HBO Schoolleider primair onderwijs Master SEN Coachen/ begeleidingsspecialist Zorg voor hoogbegaafdheid in het basisonderwijs Rekenen in het kwadraat Maatwerk Met sprongen vooruit (rekenen) Zelfstandig werken Effectief onderwijzen Beredeneerd aanbod Gedrag (meidenvenijn, lastige jongens, oudergesprekken) Trendanalyse/ vroegtijdig signaleren Protocol leesproblemen en dyslexie Effectieve leerling-bespreking in het basisonderwijs Kindermishandeling BHV Verkeersveiligheidslabel ICT Digibordprogramma s Cultuurcoördinator MR Kanjertraining Voor- en vroegschoolse educatie Leerlijnen op basis van ontwikkelingsperspectief Medische protocollen Hoog- en meerbegaafdheid Coöperatieve Werkvormen Nieuwe Stijl Audittraining voor directeuren Gedrag (drukke jongens, meidenvenijn, jonge kinderen) Slechthorende leerling Taal- en spraakachterstanden Syndroom van Asperger AD(H)D FAS PDD_NOS ODD Leerlingen met medicatie CF/ Astma/ NLD Dyslexie Dyscalculie Cognitieve achterstanden DCD/ Dyspraxie Leerlinggebonden financiering/ Rugzak/ SBO Hoe willen en kunnen wij ons ontwikkelen? (ambities) Wij kunnen niet in de toekomst kijken, maar in een snel veranderende wereld zijn wij voor onze kinderen wel verplicht om van buiten naar binnen en van binnen naar buiten te blijven kijken. Op die wijze willen wij voortdurend leren van en voor de toekomst van de kinderen. In de praktijk betekent dit dat wij het volgende willen bereiken: 4

5 Implementeren van de op dit moment ingeslagen weg: alle kinderen van CBS De Verbindingsweg zo veel als mogelijk een eigen ontwikkeling laten volgen, die er borg voor staat dat alle kinderen de vervolgschool gaan bezoeken die bij ze past. We richten ons op groepsplannen waarbinnen de leerlingen de aandacht krijgen die ze nodig hebben. Ontwikkelingsperspectieven worden gemaakt voor de leerlingen die een zorgarrangement hebben, leerlingen die een eigen leerlijn hebben op leergebied of werkhouden / gedrag. De zorg aan leerlingen die meer dan 2 interventieperiodes onvoldoende profiteren (d- of e-score) van het aanbod zoals opgenomen in het groepsplan, wordt de extra inzet bijgehouden in een logboek. Leerkrachten en ouders worden nog meer partners. Betrokkenheid van ouders is essentieel. Effectief gebruik maken van externe hulp en preventieve aanpak. Zorgen voor een goede sociale kaart. Ontwikkelingsperspectieven voor kinderen met een specifieke onderwijsbehoefte opstellen en een zorgarrangement kunnen aanbieden voor elke leerling binnen onze school en/of ons samenwerkingsverband. 8. Zorgroute Onze school houdt zich aan de afspraken binnen Handelingsgesricht werken en de 1-zorgroute die gemaakt zijn op het niveau van het Samenwerkingsverband WSNS. Dit betekent dat we onze zorg binnen de school systematisch en planmatig uitvoeren. De leerkrachten evalueren 4 keer per jaar de stand van zaken rondom de leerlingenzorg en passen hun handelen, indien nodig, aan. Mochten we niet kunnen voldoen aan de behoeftes van een leerling, dan schakelen we externe hulp in. Zie ook: onderwijszorgplan van de SWV 208 voor (juni 2011) 9. Specifieke kenmerken Taalonderwijs (o.a. dyslexie) Het Protocol leesproblemen en dyslexie wordt binnen onze school ingezet. Het toets-rooster (de meetmomenten) is volgens dit protocol ingericht. 10. Specifieke kenmerken Rekenonderwijs (o.a. dyscalculie) Het Protocol rekenproblemen en dyscalculie wordt binnen onze school ingezet. Het toets-rooster (de meetmomenten) is volgens dit protocol ingericht. 11. Extra voorzieningen leerlingbegeleiding binnen en buiten de klas Binnen de school wordt in elke groep lesgegeven volgens het directe instructiemodel. Elke leerling komt op deze manier tot zijn/ haar recht. Doordat onze leerlingen al in groep 1 en 2 kunnen omgaan met uitgestelde aandacht Materieel Stilteplekken in de klas en in de school Timetimers Dagritmekaarten Takenbriefjes Instructietafel Goed uitgeruste orthotheek Immaterieel Kennis en ervaring van leerkrachten Goed opgeleid personeel Er zijn kleine groepen gerealiseerd We hebben betrokken ouders We werken binnen de school, in elke groep, op dezelfde manier Duidelijke structuren binnen de school 12. Sociaal-Emotionele ontwikkeling. Binnen de school, de klas en op het plein worden verschillende middelen ingezet om de sociaal-emotionele ontwikkeling te bevorderen. Binnen de klas Binnen de school Op het plein Lesmethode Kinderen en hun sociale Analyse n.a.v. een Spelmaterialen talenten. leerlingvolgsysteem, ZIEN! De Kanjertraining Materialen in de orthotheek Spelkrat voor elke groep De Godsdienstmethode 5

6 13. Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften Leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte kunnen leerlingen zijn met uiteenlopende problematieken. Het kan onder andere gaan om gedragsproblemen, concentratie of werkhoudingsproblemen, een laag IQ, dyslexie, dyscalculie of hoogbegaafdheid. Voor al deze problematieken proberen wij een passende aanpak te kiezen. In sommige gevallen, als de zorg van de school niet toereikend is, kan er begeleiding aangevraagd worden. Dit kan bij Het Steunpunt Passend Onderwijs. Deskundigen uit de cluster 3 en 4 scholen zijn vertegenwoordigd in Het Steunpunt. Daarnaast ontvangen we ambulante begeleiding van uit cluster 2. Er is sprake van 4 verschillende clusters: Cluster Aard van de beperking Mogelijkheden Beperkingen 1 Blinde kinderen Slechtziende kinderen 2 Dove kinderen Slechthorende kinderen Kinderen met ernstige spraaktaalmoeilijkheden 3 Zeer moeilijk lerende kinderen Langdurig (somatisch) zieke kinderen Lichamelijk gehandicapte kinderen 4 Zeer moeilijk opvoedbare kinderen Langdurig zieke kinderen waarbij psychiatrische problemen een dominante rol spelen kinderen die aangewezen zijn op het bezoeken van een pedologisch instituut. Er zijn technische en onderwijskundige aanpassingen binnen de school nodig om deze kinderen te kunnen laten functioneren op school. Wij hebben als school geen ervaring met leerlingen rondom deze problematiek. Slechthorende kinderen waarbij technische voorzieningen deelname aan de klassikale instructie mogelijk maakt en waarbij er geen sprake is van andere problematiek, zijn toelaatbaar. Kinderen met milde spraaktaalmoeilijkheden die op een leeftijdsadequaat niveau kunnen communiceren kunnen binnen onze school goed functioneren. We hebben als school ervaring met leerlingen rondom deze problematiek. Voor ZML kinderen die sociaal aangepast gedrag vertonen, een zekere mate van sociale redzaamheid bezitten en toe zijn aan lesstof die een reguliere basisschool te bieden heeft, is een aangepast leeraanbod beschikbaar. Als de lichamelijke verzorging van lichamelijk gehandicapte leerlingen de deelname aan het klassengebeuren niet in ernstige mate belemmert en er een verzorgingsruimte aanwezig is binnen de school dan behoord aanname van deze categorie leerlingen tot de mogelijkheden. Voor de school behoort aanname alleen tot de mogelijkheden wanneer er sprake is van een milde gedragsproblematiek en/of een problematiek die een gunstige progressie laten zien. Het onderwijsproces moet zo min mogelijk worden verstoord. Deelname aan de gymlessen is moeilijk. In verband met de veiligheid van deze groep leerlingen is begeleiding bij buitenspelen noodzakelijk. Onze school is onbekend met het brailleschrift en andere noodzakelijke technische voorzieningen. Er is te weinig capaciteit binnen het rooster van logopedie om deze groep leerlingen adequaat te kunnen begeleiden. Er is geen deskundigheid met betrekking tot de begeleiding van dove kinderen (bijv. gebarentaal). Er is geen omkleed/ wasruimte Vervoer van een lichamelijk gehandicapte leerling zal voor aanname geregeld moeten zijn. De lichamelijke verzorging mag niet teveel interfereren met het klassengebeuren. Er is sprake van combinatiegroepen. Dit gegeven maakt de opname van leerlingen uit cluster 4 moeilijker. Kinderen met ernstige gedragsproblematiek verstoren de rust, de veiligheid en het leerproces van de andere leerlingen teveel om aanname te overwegen. In hoofdstuk 7 laten we zien hoe we ons ontwikkeld hebben op het gebied van leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte. 6

7 14. Samenwerkingspartners onderwijsondersteuning Onze school werkt samen met andere scholen binnen ons Samenwerkingsverband 208. Dat betekent dat we gezamenlijk werken aan de ontwikkeling van ons onderwijs en de ondersteuningsmogelijkheden. Via het Samenwerkingsverband worden ook afspraken gemaakt over de mogelijkheden van extra onderwijsondersteuning binnen en buiten de school. Voor leerlingen met specifieke ontwikkelingsproblemen werken we samen met deskundigen van een aantal scholen voor Speciaal (Basis)Onderwijs, vertegenwoordigd in het Steunpunt Passend Onderwijs. Het Steunpunt Passend Onderwijs is een expertisecentrum voor hulpvragen van scholen met betrekking tot: Leerproblematiek Gedragsproblematiek Didactische problematiek Sociaal-emotionele problematiek Medische- en motorische problematiek Zorgstructuur Groepsdynamiek Klassenmanagement Ook maken we gebruik van ondersteuning van deskundigen van de onderwijsbegeleidingsdienst De IJsselgroep. Daarnaast ontvangen de school ambulante begeleiding van cluster 2 van Kentalis. 15. Samenwerkingspartners zorg De logopedist en de jeugdarts van de GGD screenen bij ons op school. Na afloop van het onderzoek wordt gekeken of er een vervolgactie moet worden ondernomen (hercontrole, advies, verwijzing). De uitslagen worden besproken met de ouders en (als ouders daar toestemming voor hebben gegeven) de leerkrachten. Soms is het voor leerlingen wenselijk of nodig dat verbinding wordt gezocht met hulpverlening buiten de school. Dat kan door het inschakelen van de GGD of Het Centrum voor Jeugd en Gezin van de gemeente Stadskanaal, Bureau Jeugdzorg en/of andere zorginstellingen. Dit zal altijd gebeuren in overleg met ouders. Indien een leerling wordt doorverwezen, wordt er vaak ook een melding gedaan in de regionale verwijsindex. Dit is er voor om te zorgen dat gewenste acties goed op elkaar worden afgestemd. De school kan gebruik maken van de adviesfunctie van het Algemeen Meldpunt Kindermishandeling (AMK). We hanteren de meldcode. Dit is een stappenplan voor het signaleren voor huiselijk geweld en kindermishandeling. 16. Samenwerking met ouders. We vinden het belangrijk dat er goed contact is tussen school en de ouders. Opvoeden doe je samen. We brengen de ouders op de hoogte van de voortgang van de ontwikkeling van hun kind. Dit doen wij door middel van verschillende gespreksarrangementen. Dit wordt ieder jaar afgestemd in een gespreksarrangement. Dit wordt verspreid samen met een samenwerkingsovereenkomst. Op deze manier proberen we helder te maken wat we van ouders verwachten, maar ook wat ouders van de school mogen verwachten. We organiseren inloopmiddagen, ouderavonden, we delen maandelijks een nieuwsbrief uit, we houden de website up-todate en we hebben een facebookpagina waarop we foto s plaatsen en betrokkenheid stimuleren. Op deze manier hopen we dat het contact met ouders goed te onderhouden. De gezinsfactoren bepalen voor 49% wat de resultaten van het onderwijs zijn, 8% de grootte van de klas en de kwaliteit van de leerkracht is van 43% van invloed. Goed contact en betrokken ouders vinden we daarom erg belangrijk. 17. Grenzen van de zorg Zorg en daadwerkelijke aandacht voor de kinderen trachten wij te waarborgen door ons aannamebeleid. Wat kunnen wij als school bieden en wat mogen ouders en hun kind(eren) van ons verwachten? Wij onderscheiden het moment van aanmelding en inschrijving wanneer een kind bijna 4 jaar is. Ouders geven informatie over hun kind. De voorschool (peuterspeelzaal) kan gegevens van het kind doorgeven aan de school. De aanmelding 7

8 bestaat uit het invullen van het intakeformulier en de bespreking hiervan met de ouders. De ouders nemen dan meteen kennis van de (on)mogelijkheden van onze school. Bij de aanmelding of bij de intake komen de volgende zaken aan de orde: Welke mogelijkheden en behoefte(n) heeft het kind bij een leerontwikkeling, werkhouding en taakgedrag. Welke mogelijkheden en behoefte(n) heeft het kind bij en in communicatie met de omgeving. Welke mogelijkheden en behoefte(n) heeft het kind bij sociaal-emotioneel en fysiek functioneren. Welke mogelijkheden en behoefte(n) heeft de groep waar de leerling in zou komen. De vragen die aan de orde komen richten zich op de te behalen doelen en wat het kind daarin nodig zou hebben. Dit is in relatie tot een handelingsgerichte aanpak: wat heeft het kind nodig, in deze context, met deze ouders, leerkracht, school, medeleerlingen etc. De samenwerking van en met de ouders is cruciaal. Ouders dienen hun volledige medewerking te verlenen aan het zorgarrangement van de leerling, hun kind. Bij beoordeling op teamniveau wordt er vanuit gegaan dat de leerling de volledige acht jaar op de school kan afronden. Het team geeft een advies aan de directie om al dan niet tot plaatsing over te gaan. Groepsgrootte/groepssamenstelling/zorgzwaarte van de groep. Er is een (breekbare) balans tussen de belangen van het individu en de groep. Deze breekbaarheid wordt onder meer veroorzaakt door de toenemende druk om te differentiëren, waardoor de continuïteit van het proces in gevaar kan komen. Expertise en capaciteiten van de leerkracht in relatie tot die van het team als geheel. Een open en eerlijke houding van alle 'stakeholders' in de zorg rondom een kind. Ouders respecteren de activiteiten voortkomend uit de grondslag van de school. Handelingsverlegenheid is de grens voor de school om een kind op te vangen. Nadat de school heeft onderzocht of er extra ondersteuning nodig is voor de leerling, wordt er gekeken of CBS De Verbindingsweg deze zorg kan bieden. Hiervoor heeft de school 6 weken met een mogelijke verlenging. Als blijkt dat de school de zorg niet kan bieden, zal moeten worden gekeken welke plek wel passend is. Dit kan een andere reguliere basisschool zijn of een school voor Speciaal (Basis)Onderwijs. Onze school zet zich in voor goed onderwijs aan alle leerlingen. Toch kan er een moment zijn dat de school onvoldoende mogelijkheden heeft voor extra ondersteuning. Wanneer er sprake is van een duidelijk waarneembare achterblijvende ontwikkeling of wanneer de ondersteuningsbehoefte te veel ten koste gaat van andere leerlingen, kan dat aanleiding zijn voor het zoeken van ondersteuning elders. De school zal dan, in overleg met de ouders, stappen ondernemen conform de gezamenlijke afspraken op bestuursniveau en binnen de wettelijke kaders. Ouders kunnen, wanneer ze niet kunnen instemmen met de door de school aangegeven noodzakelijke maatregelen, gebruik maken van hun rechten m.b.t. informatie, advies, bezwaar en beroep (Zie ook onze schoolgids). 8