Het lied van de vogels

Transcriptie

1 Lesbrief bij het project Het lied van de vogels een project voor groep 7 van de basisschool ontwikkeld in opdracht van Cultuurpalet Alphen aan den Rijn Nieuwe Muziekschool Alphen

2 Algemene informatie Over het project De voorstelling Het lied van de vogels zal voor veel kinderen een eerste kennismaking met klassieke zang en opera zijn. Het feit dat dit waarschijnlijk nieuw is, iets onbekends, maakt het natuurlijk juist spannend! Wel wordt het sterk aangeraden om de kinderen enige vorm van voorbereiding te bieden, voordat zij in de zaal zitten bij de voorstelling. De eerste activiteit uit deze lesbrief is ontwikkeld om de kinderen kennis te laten maken met klassieke zang en opera. Doe in ieder geval dus vóór de voorstelling deze activiteit met de klas. De overige drie activiteiten kunnen zowel voor als na de voorstelling worden gedaan. Inhoud van de lesbrief Deze lesbrief bevat een muziekoverzicht en een aantal uitgewerkte activiteiten om als voorbereiding en/of verwerking met de klas uit te voeren. Het muziekoverzicht bevat de titels van de acht muziekstukken die ten gehore worden gebracht bij de voorstelling Het lied van de vogels. Een aantal van deze muziekstukken speelt een rol bij de uitgewerkte activiteiten, waardoor de kinderen de muziek alvast leren kennen. De activiteiten zijn kort beschreven. Naar eventuele bijlagen wordt verwezen onder het kopje Benodigde bijlagen. Deze bijlagen zijn te vinden op de USB-stick in de gelijknamige map, maar zijn ook in het boekje direct na de betreffende activiteit te vinden. Bestanden op de USB-stick Op de USB-stick vind je allereerst de map Project Lied van de vogels. In deze map zitten alle bestanden die met het project te maken hebben: - Lesbrief (pdf-bestand van deze lesbrief) - Map: Muziekstukken (mp3-bestanden van de muziekstukken uit de voorstelling) - Map: Bijlagen (per activiteit een map met de bijbehorende bijlagen) De lesbrief en USB-stick mogen niet worden vermenigvuldigd anders dan ten behoeve van de uitvoering van het project door de basisscholen die aan het project deelnemen in schooljaar Nieuwe Muziekschool Alphen (lesbrief + USB-stick).

3 Muziekoverzicht De lijst hieronder bevat de namen van alle muziekstukken die gespeeld zullen worden tijdens de voorstelling Het lied van de vogels. Op de USB-stick zijn in de map Muziekstukken alle stukken als mp3-bestand te vinden. Voor de kinderen is het prettig om de muziek al eens gehoord te hebben voordat ze deze tijdens de voorstelling horen. Zet dus eens een van onderstaande stukken op tijdens bijvoorbeeld het tekenen, knutselen of vrij werken! Titel Componist El cant dels ocells - Pablo Casals Una voce poco fa - Gioachino Rossini Der Vogelfänger - W.A. Mozart Habanera - Georges Bizet Youkali - Kurt Weill Pipikwie - Brigitte Kaandorp My Ship - Kurt Weill Papageno duet - W.A. Mozart

4 Activiteit 1: Opera, wat is dat eigenlijk? Opera kan voor kinderen een onbekend begrip zijn. De manier van zingen kan bekend zijn, maar wat houdt opera verder in? Door het uitvoeren van deze activiteit maken de kinderen kennis met het begrip opera en vormen ze een beeld van hoe een opera in elkaar zit. Deze activiteit bestaat uit drie onderdelen: Een werkblad invullen, het bespreken van het werkblad en het bekijken van een filmpje. Tijdsduur: minuten Toelichting Onderdeel 1: Werkblad invullen Het werkblad bevat een aantal vragen over opera, om de voorkennis van de kinderen te testen. Het werkblad is bedoeld om individueel gemaakt te worden, maar kan eventueel ook klassikaal via het digibord doorgenomen worden. Onderdeel 2: Werkblad klassikaal bespreken Zodra het werkblad ingevuld is, wordt deze klassikaal besproken. Aan de hand van het antwoordblad kan de leerkracht de juiste antwoorden en eventuele toelichting met de klas delen. Onderdeel 3: Filmpje bekijken Bekijk pas na het invullen en nakijken van het werkblad het filmpje van Der Vogelfänger. Het filmpje bevat een lied uit de opera Die Zauberflöte van Mozart. Bespreek na het bekijken van het filmpje met de kinderen wat ze gezien hebben en wat hen opgevallen is. Je kunt bijvoorbeeld de volgende vragen stellen: - Kon je het verhaal volgen? - Waar denk je dat deze scène over gaat? - Dragen de artiesten een kostuum? - Wat is jouw mening over deze klassieke manier van zingen? Benodigde bijlagen Deze bijlagen zijn te vinden in de map Bijlagen op de USB-stick. - Werkblad bij activiteit 1 - Antwoordblad bij activiteit 1 - Filmpje Der Vogelfänger

5 Werkblad bij activiteit 1: Opera, wat is dat eigenlijk? 1. Wat is een opera? a. Een toneelstuk waar af en toe een liedje wordt gezongen b. Een toneelstuk waarin alleen gepraat wordt c. Een toneelstuk waarin alle tekst gezongen wordt 2. Hoe wordt het verhaal verteld in een opera? a. Door het toneelspel, de zang en de eventuele dans b. Het verhaal staat in het boekje dat je krijgt bij aanvang van de voorstelling c. Door een verteller die alles wat er op het podium gebeurt toelicht 3. Hoe noem je de kleding die artiesten aan hebben bij het spelen van een voorstelling? a. Een kostuum b. Een baljurk c. Een verkleedpak 4. Wat is er, naast operazangers, nog meer nodig om een opera op te voeren? Schrijf zoveel mogelijk zaken op! 5. Operazangers zingen op dezelfde manier als popartiesten. a. Waar b. Niet waar 6. Operazangers zingen vrijwel altijd zonder microfoon. a. Waar b. Niet waar 7. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen een opera en een musical? Overeenkomsten: Verschillen:

6 Antwoordblad bij activiteit 1: Opera, wat is dat eigenlijk? 1. Wat is een opera? a. Een toneelstuk waar af en toe een liedje wordt gezongen b. Een toneelstuk waarin alleen gepraat wordt c. Een toneelstuk waarin alle tekst gezongen wordt 2. Hoe wordt het verhaal verteld in een opera? a. Door het toneelspel, de zang en de eventuele dans b. Het verhaal staat in het boekje dat je krijgt bij aanvang van de voorstelling c. Door een verteller die alles wat er op het podium gebeurt toelicht 3. Hoe noem je de kleding die artiesten aan hebben bij het spelen van een voorstelling? a. Een kostuum b. Een baljurk c. Een verkleedpak 4. Wat is er, naast operazangers, nog meer nodig om een opera op te voeren? Schrijf zoveel mogelijk zaken op! Vele antwoorden mogelijk. Denk aan bijvoorbeeld een theater, een decor, een orkest, kostuums, een regisseur, een tekstschrijver, een componist, enzovoorts 5. Operazangers zingen op dezelfde manier als popartiesten. a. Waar b. Niet waar Operazangers zingen op klassieke wijze, zij gebruiken hun stem heel anders dan bijvoorbeeld popartiesten doen. Klassiek zingen kun je leren, maar dit kost veel oefening en tijd. Operazangers moeten een waanzinnig goede controle over hun stem hebben: De noten, de klank, het volume en de emotie die ze willen laten horen moeten allemaal in orde zijn, terwijl ze ook nog eens aan het acteren zijn! 6. Operazangers zingen vrijwel altijd zonder microfoon. a. Waar b. Niet waar Door een zeer goede beheersing van de zangtechniek kunnen operazangers een hele concertzaal vullen met hun geluid zónder versterkt te worden. 7. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen een opera en een musical? Overeenkomsten: Toneelspel, een verhaal, zang, dans, podium, publiek, muziek, enz. Verschillen: De muziekstijl, de manier van zingen, alles gezongen vs. af en toe een lied

7 Activiteit 2: Luister naar de vogels In deze activiteit maken de kinderen door middel van een luisteractiviteit kennis met twee muziekstukken die over vogels gaan. Eén van de stukken is El cant dels ocells van Pablo Casals, ook wel het lied van de vogels, waarnaar dit project is vernoemd. Dit stuk zal meerdere keren voorkomen in de voorstelling. Deze activiteit bestaat uit het beluisteren van de twee stukken, het maken van een werkblad hierbij en het bespreken van het werkblad. Tijdsduur: minuten Toelichting Deel het werkblad uit en lees samen met de kinderen de vragen door. Enige bespreking van de vragen vooraf kan prettig zijn voor de kinderen. Onder deze alinea staan per vraag een aantal suggesties voor mogelijke antwoorden, die als voorbeeld of ter verduidelijking gegeven kunnen worden. Het werkblad wordt twee keer doorgelopen. Eerst worden de vragen ingevuld voor het eerste muziekstuk: El cant dels ocells. Zorg dat de kinderen de antwoorden in de linker kolom invullen. Daarna worden de vragen nogmaals ingevuld, maar nu in de rechter kolom voor het tweede muziekstuk: Arrival of the birds. Wat in de muziek doet je denken aan vogels? Hierbij moeten muzikale kenmerken genoemd worden. Je kunt denken aan de verschillende instrumenten die je hoort, maar ook aan bijvoorbeeld hoog en laag, hard en zacht, kort en lang, snel en langzaam. Het belangrijkste is dat de kinderen onder woorden kunnen brengen hoe het komt dat ze vogels horen in de muziek. Wat hoor je nog meer in de muziek? Benoem ook wat in de muziek je hieraan doet denken Hier kunnen alle mogelijke zaken genoemd worden, bijvoorbeeld de lucht of de wind, maar ook andere dieren en water of emoties als angst. Ook hier geldt dat het belangrijkste is dat de kinderen goed gefocust gaan luisteren en proberen onder woorden te brengen wat zij horen in de muziek, naast de noten die de instrumenten spelen. Wat gebeurt er met de vogels in dit muziekstuk? Voorbeelden: De vogels gaan steeds hoger vliegen, de vogels worden opgejaagd, de vogels zijn bang, de vogels dalen neer in een rivier, enzovoorts. Welke emotie vind je passen bij deze muziek? Voorbeelden: Angst, spanning, opluchting, blijheid, enzovoorts. Teken de vogel die je vindt passen bij deze muziek. Gebruik je fantasie! Daag de kinderen uit om een echte fantasievogel te tekenen! Benodigde bijlagen Deze bijlagen zijn te vinden in de map Bijlagen op de USB-stick. - Muziek Pablo Casals El cant dels ocells - Muziek Cinematic Orchestra Arrival of the birds - Werkblad bij activiteit 2

8 Werkblad bij activiteit 2: Luister naar de vogels 1. Wat in de muziek doet je denken aan vogels? Denk aan bepaalde instrumenten, hoge/lage noten, lange/korte klanken, enzovoorts. El cant dels ocells Arrival of the birds 2. Wat hoor je nog meer in de muziek? Benoem ook wat in de muziek je hieraan doet denken. El cant dels ocells Arrival of the birds 3. Wat gebeurt er met de vogels in dit muziekstuk? El cant dels ocells Arrival of the birds 4. Welke emotie vind je passen bij deze muziek? El cant dels ocells Arrival of the birds 5. Teken de vogel die je vindt passen bij deze muziek. Gebruik je fantasie!

9 Activiteit 3: Getekende zang Operazang kan sober en strak zijn, maar vaak is het groots, met veel gegalm en versieringen. Op één lettergreep worden vele noten gezongen, voordat doorgezongen wordt naar de volgende lettergreep. Hierdoor bestaan sommige langdurige liederen uit slechts een paar regels tekst. In deze activiteit gaan de kinderen luisteren naar een aantal korte fragmenten waarin een duidelijke zanglijn te horen is door een solozanger of -zangeres. Deze zanglijn gaan de kinderen natekenen. Daarna worden de rollen omgedraaid: De kinderen gaan proberen een korte melodie te zingen naar aanleiding van een grafische notatie. Tijdsduur: minuten Toelichting Deel de werkbladen uit en kijk met de kinderen naar het voorbeeld. Kunnen ze zich al een voorstelling maken van hoe het gaat klinken? Beluister het voorbeeldfragment en probeer de lijn te volgen. Bespreek met de kinderen wat er te zien is: Als de zang omhoog gaat, gaan de lijnen ook omhoog. Lange lijnen zijn lange noten en korte lijnen juist korte noten. Luister met elkaar naar het eerste fragment. De eerste keer wordt er alleen geluisterd en nog niet getekend. De tweede keer luisteren mogen de kinderen meetekenen. Luister het fragment zo vaak als nodig is. Herhaal dit met de fragmenten twee tot en met vijf. Tip: Als de kinderen het lastig vinden om de melodie op papier te zetten door alleen te luisteren, kan het helpen om de melodie eerst na te zingen. Luister het fragment een aantal keer en probeer dan mee te zingen. Wat doet je stem? Teken dit nu op je werkblad! Na het tekenen van de zanglijnen, gaan de kinderen nu zelf genoteerde zanglijnen proberen te zingen. Op het blad Grafische partituren om te zingen bij activiteit 3 zijn drie melodieën uitgeschreven door middel van grafische notatie. Hierbij gelden dezelfde regels als bij het tekenen: Hoge lijnen klinken hoog, lage lijnen klinken laag, lange lijnen duren lang en korte lijnen duren kort. Kies met elkaar een klank uit waarop de lijn gezongen gaat worden, bijvoorbeeld ah, oeh of oh. Het gebruiken van een begintoon kan handig zijn, maar ga er niet vanuit dat de kinderen precies dezelfde tonen zullen zingen. De één interpreteert een omhooggaande lijn anders dan een ander. Uitbreidingstip: Zijn er kinderen die zelf een melodie kunnen verzinnen en deze voor durven zingen? Doe dan een live versie van de eerste opdracht! Eén kind zingt zijn zelf verzonnen melodie voor, de andere proberen deze op te schrijven. Benodigde bijlagen Deze bijlagen zijn te vinden in de map Bijlagen op de USB-stick. - Zes muziekfragmenten (voorbeeldfragment en fragment 1 t/m 5) - Werkblad bij activiteit 3 - Grafische partituren om te zingen bij activiteit 3

10 Werkblad bij activiteit 3: Getekende zang Voorbeeld Fragment 1 Fragment 2 Fragment 3 Fragment 4 Fragment 5

11 Grafische partituren om te zingen bij activiteit 3: Getekende zang 1 2 3

12 Activiteit 4: Wat zing je? De gezongen teksten in een opera zijn niet altijd even goed verstaanbaar, zeker niet als je de taal van de betreffende opera niet spreekt. Vaak kun je dan uit de muziek en het toneelspel van de zangers wel ongeveer afleiden waar het lied over gaat. In deze activiteit gaan de kinderen kijken naar het Papageno duet uit de opera Die Zauberflöte van Mozart. Zij gaan hierbij zelf verzinnen wat de twee zangers tegen en met elkaar zingen. Waar gaat dit duet over? Tijdsduur: minuten Toelichting Kijk met de kinderen naar het filmpje Papageno duet. In dit duet zingen Papageno (de man) en Papagena (de vrouw) tegen elkaar en met elkaar. Vraag achteraf aan de kinderen of ze een idee hebben waar deze scène over zal gaan en bespreek dit met de klas. Deel vervolgens het werkblad uit. Op het werkblad zijn drie kolommen met gestippelde lijntjes te zien: Links komt de tekst die bij Papageno hoort, in het midden komt de tekst van samen en rechts komt de tekst die bij Papagena hoort. Op de stippellijnen gaan de kinderen tekst schrijven. Waar gaat het duet over? Wat zou er bedoeld worden met wat er nu gezongen wordt? Wat zou die pa die steeds gezongen wordt betekenen? Schrijf niet letterlijk op wat je hoort en probeer ook niet de tekst te vertalen, maar gebruik je fantasie! Leid het verhaal af uit de bewegingen en het toneelspel van de zangers. Tip: Fout bestaat niet bij deze activiteit. Ieder kind interpreteert de muziek en het spel anders! Het filmfragment is ingedeeld in vier delen, om het werkblad beter te kunnen volgen. Wijs de kinderen tijdens het maken van het werkblad op de verschillende delen, zodat ze de juiste stippellijnen gebruiken. Deel 1 loopt van 0:12 tot 0:32 Deel 2 loopt van 0:32 tot 0:43 Deel 3 loopt van 0:43 tot 0:53 Deel 4 loopt van 0:53 tot 1:14 Het is leuk om na het maken van het werkblad klassikaal te bespreken wat er zoal voor verhalen bedacht zijn. Lijken ze op elkaar? Of juist helemaal niet? Benodigde bijlagen Deze bijlagen zijn te vinden in de map Bijlagen op de USB-stick. - Filmpje Papageno duet - Werkblad bij activiteit 4

13 Werkblad bij activiteit 4: Wat zing je? Papageno Samen Papagena (man) (vrouw) Deel 1 Deel 2 Deel 3 Deel 4

14 Nieuwe Muziekschool Alphen Burgemeester Visserpark CR ALPHEN AAN DEN RIJN (0172) De Nieuwe Muziekschool Alphen (NMSA) heeft circa 1250 leerlingen. Zij krijgen les op verschillende instrumenten en zangles. Daarnaast zijn er losse cursussen voor alle leeftijden vanaf 2 jaar en veel verschillende mogelijkheden om samen muziek te maken, in ensembles, orkesten, koren en popbands. Voor het primair en voortgezet onderwijs ontwikkelt de NMSA lessen en projecten. Bij de NMSA werken ervaren muziekdocenten met een afgeronde conservatoriumopleiding. De NMSA is gehuisvest in het prachtige oude raadhuis van Alphen aan den Rijn.