Bijlagen. Bijlagen 105

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Bijlagen. Bijlagen 105"

Transcriptie

1 Bijlagen Bijlagen 105 Bijlage 1 EPAS Rapportage Bijlage 2 Demmonificatietesten uitgevoerd door Grontmij 125 Bijlage 3 Opzet analysepakketten GWL Bijlage 4 Literatuuronderzoek en aanvullend labonderzoek; Effect van componenten uit de DMF-urine matrix op anammox in de DEMON. 135 Bijlage 5 Rapportages Grontmij antibioticaeffectmetingen Bijlage 6 Resultaten analyse medicijnen en antibiotica in SOURCE urine 177 Bijlage 7 Kengetallen kostenberekeningen SOURCE

2 104

3 Bijlage 1 EPAS rapportage 105

4 106

5 107

6 108

7 109

8 110

9 111

10 112

11 113

12 114

13 115

14 116

15 117

16 118

17 119

18 120

19 121

20 122

21 123

22 124

23 Bijlage 2 De-ammonificatietesten uitgevoerd door Grontmij 125

24 126

25 De-ammonificatietesten uitgevoerd door Grontmij Tijdens het vooronderzoek is door Grontmij op laboratoriumschaal onderzoek uitgevoerd naar de ontwikkeling van de ammonium oxidatie activiteit en de de-ammonificatie activiteit bij een oplopend gehalte DMF. Door een geleidelijke batchgewijs toegepaste toevoeging van DMF aan de-ammonificerend slib (afkomstig van het DEMON proces) wordt de zoutconcentratie in de reactor geleidelijk verhoogd. Het doel van deze proef is verder om het DEMON slib in de tijd te laten adapteren aan een steeds hogere zoutconcentratie en het verloop van de afzonderlijke activiteiten hierbij te volgen. Nitrificatie testen Allereerst zijn er proeven uitgevoerd om de invloed van DMF op de nitrificatie activiteit te bepalen. Nitrificatie is het proces waarbij ammonium via nitriet wordt geoxideerd tot nitraat. Voor deze omzetting zijn nitrificerende bacteriën verantwoordelijk. Nitrificerende bacteriën kunnen worden onderscheiden in twee klassen. De ammonium oxiderende bacteriën (AOBs) die ammonium omzetten naar nitriet en nitriet oxiderende bacteriën (NOBs) die nitriet omzetten naar nitraat. De nitrificatie activiteit wordt gemeten door de reactor enige tijd te beluchten. De afname van het gehalte ammonium in combinatie met een toename van het nitriet- (en nitraat) gehalte in de tijd kan AOB en de NOB activiteit bepaald worden. Voor het DEMON proces is nitriet oxidatie ongewenst omdat de-ammonificerende bacteriën en NOB s competeren voor nitriet. Uit de literatuur is bekend dat NOB s gevoeliger zijn voor hogere vrije ammoniak concentraties dan AOB s. Om deze reden wordt de ammoniumconcentratie steeds verder verhoogd om te bepalen wat voor effect dit heeft op de AOB en de NOB activiteit. Een weergave van de opstelling is weergegeven in de figuur hieronder. Laboratoriumopstelling nitrificatie en de-ammonificatietesten. De activiteitstesten zijn uitgevoerd in één reactor met een volume van ca ml. De reactor is uitgerust met een bovenmenger. Beluchting vindt plaats door perslucht (door een wasfles) door de reactor te leiden. De reactor is geplaatst in een waterbad met een temperatuur van 30 C. Een plastic plaat op de reactor zorgt ervoor dat de verdamping vanuit de reactor zoveel mogelijk wordt tegengegaan. Deze plaat is voorzien van twee gaatjes voor de menger en voor de aanvoerslang voor de beluchting. 127

26 Voordat de beluchting is aangezet zijn ammonium-, nitriet-, en nitraat concentraties gemeten. Na één uur is de beluchting uitgezet en worden de metingen herhaald. Tevens worden de ph en de geleidbaarheid gemeten. Als startvolume is 1000 ml slib afkomstig van de DEMON full scale rejectiewater behandelingsinstallatie Apeldoorn geïncubeerd. In eerste instantie zijn de activiteitstesten uitgevoerd op het ruwe slib (nultest) om referentiewaardes voor de nitrificatie activiteit te bepalen. Vervolgens is geleidelijk een klein volume DMF toegevoegd, in die mate dat de ammoniumconcentratie in de reactor langzaam oploopt tot maximaal 300 mg NH 4 N/l. Door toevoeging van DMF zal de zoutconcentratie in de reactor geleidelijk oplopen. Gedurende alle testen zijn de ammonium-, nitriet- en nitraatconcentraties periodiek gemeten. Daarnaast zijn de ph en de geleidbaarheid (Ec) gemeten aan het begin en aan het eind van een proef. Op deze wijze is het effect van de zoutconcentratie op de activiteit en het effect van de ammoniumconcentratie op de activiteit apart van elkaar gemeten. De resultaten van de nitrificatietesten zijn weergegeven in de figuur hieronder. AOB en NOB activiteit als functie van ammoniumconcentratie en geleidbaarheid (waarden tussen haakjes). Uit bovenstaande figuur kan worden afgeleid dat NOBs sterk geremd worden bij ammoniumconcentraties boven de 150 mg/l. Een licht herstel bij hogere ammoniumconcentraties wordt wel waargenomen maar bij deze metingen is de zoutconcentratie lager. Aangezien de matrix steeds zouter wordt in de tijd wordt verwacht dat er (vrijwel) geen NOB activiteit zal plaatsvinden bij hoge ammoniumconcentraties. Dit is gunstig voor het DEMON proces. De-ammonificatie testen De de-ammonificatie activiteit wordt bepaald in monsterflesjes van 100 ml. Voor aanvang van het experiment wordt 100 µl (14.78 % w/w) NaNO 2 stock oplossing toegevoegd (ca 30 mg NO 2 -N/l) en worden de ammonium-, nitriet- en nitraatconcentraties gemeten. De monsterflesjes worden op een magneetplaatje in een incubator van 30 C gezet. Na minuten wordt een meting gedaan en wordt de nitrietconcentratie gemeten. De afname van nitriet is een maat voor de-ammonificatie activiteit van het slib. Door extrapolatie kan 128

27 vervolgens worden bepaald wanneer een volgend monster wordt genomen. Tegen het eind van het experiment, waarbij vrijwel al het nitriet is omgezet, worden ook de ammonium-, en nitraatconcentratie gemeten. De stochiometrie van de reactie geeft een indicatie van de te meten concentraties ammonium en nitraat. Het is belangrijk de tijd te noteren die nodig is voor de omzetting. Aan de hand van de tijd kan de activiteit worden uitgerekend. De activiteit wordt uitgedrukt in mg NH 4 -N/gTSS/h of mg NH 4 -N/l/h. Voor het vaststellen van de de-ammonificatie activiteitstesten is begonnen met een nultest waarbij de slibconcentratie 6,4 g TSS/l bedroeg. De activiteit is berekend door de omzettingstijd van 30 mg NO 2 -N/l te bepalen. Aan de hand van stoichiometrie van de omzetting kan vervolgens de activiteit worden berekend. De resultaten staan weergegeven in de tabel hieronder De-ammonificatietesten zonder toevoeging van DMF (nultest) DMF Tijd (min) NH 4N (mg/l) NO 2N (mg/l) NO 3N (mg/l) 0% X 17.4 X 45 X 8.0 X % X 20.2 X 60 X 7.0 X Slibconc (g TSS/l) De-ammonificatie activiteit (mg NH 4N/l/h) 6,4 14,0 6,4 15,7 De-ammonificatie activiteit (mg NH 4N/g TSS/h) 2,19 2,45 Bij beide nultesten is een stoichiometrische afname van NH 4 -N en NO 2 -N waarneembaar die overeenkomt met de anammox reactie. Hierbij is de anammox activiteit van het slib aangetoond. Vervolgens is de proef wederom uitgevoerd inclusief een deel DMF. De resultaten zijn weergegeven in de tabel hieronder. De-ammonificatie activiteitstesten na toevoeging van DMF DMF Tijd (min) NH 4N (mg/l) NO 2N (mg/l) NO 3N (mg/l) 5% X 18.9 X 120 X 4.88 X % X 25.2 X 120 X 20.6 X Slibconc (g TSS/l) De-ammonificatie activiteit (mg NH 4N/l/h) 6,4 6,92 6,4 3,90 De-ammonificatie activiteit (mg NH 4N/g TSS/h) 1,08 0,61 Het eerste experiment is uitgevoerd bij een DMF aandeel van 5%. Bij deze proef was de activiteit ongeveer een factor 2 lager in vergelijking met de nultest. Bij een DMF percentage van 10% was de activiteit zelfs een factor 10 lager. Net als bij de nitrificatietesten stijgen de ammonium- en zoutconcentratie te snel door dit relatief lage aandeel DMF. Continu testen in de Baby DEMON Gedurende de periode april 10 tot juli 10 zijn activiteitstesten uitgevoerd in een laboratorium chemostaat opstelling van 5 liter. De reactor is gevuld met DEMON slib uit de reactor in 129

28 Apeldoorn. De DEMON cyclus is ingesteld op 1200 seconden (3 cycli per uur). Gedurende een cyclus wordt de reactor 200 seconden belucht en 1000 seconden niet belucht. De ph bandbreedte wordt ingesteld op 6,9 als ondergrens en 7,7 als bovengrens, het DO setpoint bedraagt 0,3 mg/l. Na de nulmeting is geleidelijk onbehandelde DMF toegevoegd. Per cyclus wordt de influentpomp één seconde (1,08 ml) aangezet zodat het slib geleidelijk kan adapteren aan de toenemende zoutconcentraties. De geleidbaarheid is hierbij opgelopen van 5 tot 20 ms/cm aan het einde van de proef. De hoge geleidbaarheid is te verklaren door het feit dat vanwege de lage dosering van DMF en verdamping a.g.v. de regelmatige beluchting van de reactor inhoud flinke verdamping is opgetreden. Hierdoor dienen de resultaten van deze test wat betreft zoutlast als worst-case beschouwd te worden. Aangezien de activiteit hoger ligt dan de inkomende ammoniumvracht vanuit het DMF wordt NH 4 Cl (in droge vorm) aan de reactor toegevoegd tot de NH 4 -N concentratie ongeveer gelijk is aan 250 mg/l. Vervolgens wordt het aanwezige ammonium in de reactor omgezet tot een concentratie van 100 mg/l is bereikt. De lineaire afname van NH 4 -N in de reactor staat gelijk aan de totale activiteit in het systeem uitgedrukt in mg NH 4 -N/l/h. In de figuur hieronder is de totale activiteit uitgezet tegen het volume DMF dat is toegediend. DEMON activiteit als functie van de hoeveelheid toegediende DMF Uit deze figuur valt te concluderen dat de activiteit in het systeem direct verminderd is na toediening van DMF en tot circa 25% van de oorspronkelijke activiteit afneemt vanaf een 1:1 mengverhouding. 130

29 Bijlage 3 Opzet analyse pakketten GWL 131

30 132

31 Monstername punten gedurende periode 0 t/m 3 Monstername punten, frequentie en pakket periode 0 t/m 3 Periode 0 t/m Periode 3 Monster Beschrijving Analyse Pakket (Ongefiltreerd) Punten Wekelijks Maandelijks A Opslag DMF S101 + NH 4 -N B Opslag urine S101 + NH 4 -N C Influent aerobe tank S101 + S105 S167 D Actief slib nabezinker S167 E Effluent aerobe tank S103 + S105 S167 F Effluent struviet reactor S101 + S105 S167 G Influent DEMON H Effluent/inhoud DEMON S103 + S105 S167 + Co en Mo I Aflaat DEMON Monstername punten gedurende periode 4 Monstername punten, frequentie en pakket periode 4 Periode 4 Monster punten A B C D E F G H I Beschrijving Opslag urine Opslag DMF Influent aerobe tank Actief slib nabezinker Effluent aerobe tank Effluent struvietreactor Influent DEMON Effluent/Inhoud DEMON Aflaat DEMON Analysepakket (Ongefiltreerd) Analysespakket (Gefiltreerd) Wekelijks Maandelijks Wekelijks Maandelijks S101 + NH 4 -N S101 + NH 4 -N S101 + S105 S167 S101 + S105 S167 S101 + S105 Na,K,Mg,Ca,Mn S101 + S105 Na,K,Mg,Ca,Mn S101 + S105 Na,K,Mg,Ca,Mn S101 + S105 Na,K,Mg,Ca,Mn S101 + S Na,K,Mg,Ca,Mn S103 + S105 S167 S103 + S105 Na,K,Mg,Ca,Mn S103 + S105 Na,K,Mg,Ca,Mn

32 Code S101 (vh 9) S105 (vh 14) S103 (vh 11) Pakketnaam Pakket inhoud (ILOW) Range (mg/l) Influent klein CZV volgens NEN-ISO (11) (Dommel) Onopgeloste bestandsdelen (8) Kjeldahl Stikstof (11) Totaal Fosfaat (11) Orthofosfaat (6) ph (2) 4 12 Effluent additioneel Cl - (6) (Aa en Maas) SO 2-4 (8) BZV (12) Effluent klein CZV volgens NEN-ISO (11) (Dommel) Onopgeloste bestanddelen (8) Kjeldahl Stikstof (11) Fosfaat Totaal (11) Orthofosfaat (6) ph (2) 4 12 Nitriet (NO2-N) (6) Nitriet en nitraat (NOx-N) (6) NH4-N(6) S167 (vh 5) Totaal metalen (ongefiltreerd) 8 Standaardmetalen (40) (Cu,Cr,Zn,Pb,Cd,Al,Fe,Ni) Spoorelementen 5 Alkalimetalen (25) Na: (Na,K,Ca,Mg,Mn) Ca: Onopgeloste bestanddelen (8) Mg: Ontsluiten Metalen (15) K:

33 Bijlage 4 Literatuuronderzoek en aanvullend labonderzoek; Effect van componenten uit de DMF-urine matrix op anammox in de DEMON 135

34 136

35 Literatuuronderzoek en aanvullend labonderzoek; Effect van componenten uit de DMF-urine matrix op anammox in de DEMON Naar aanleiding van het wegvallen van de biologische activiteit in de DEMON is nader onderzoek uitgevoerd naar mogelijk remmende componenten in de DMF-urine matrix: Er is een literatuurstudie uitgevoerd om te bepalen welke oorzaken verantwoordelijk kunnen zijn geweest voor het wegvallen van met name de anammoxactiviteit. Er zijn aanpassingen uitgevoerd aan procesonderdelen die voor de DEMON geschakeld zijn, zoals het verminderen van de hydraulische verblijftijd voor alle procesonderdelen om reductie van sulfaat en daarmee sulfide vorming te voorkomen Op basis van bovenstaande punten zijn aanvullende laboratoriumtesten uitgevoerd Op basis van literatuuronderzoek 1 zijn meerdere factoren gevonden die van invloed zouden kunnen zijn op de populatie in de DEMON en meer in het bijzonder op anammox bacteriën: Sulfide Organisch materiaal, BZV/CZV en humuszuren Gesuspendeerd materiaal verhindert contact tussen bacteriën en substraat Zout Vrije ammonia en vrij HNO 2 (o.a. Dapena Mora et al., 2007). Op basis van de aanwezigheid van deze componenten in de matrix is een selectie gemaakt. Sulfide Uit literatuurstudie blijkt dat anammox bacteriën met 60% geremd worden bij sulfide concentraties van 1-2 mm (32-64 mg/l). De toxiciteit van sulfide hangt samen met de ph. Vooral sulfide in de ongedissocieerde (waterstofsulfide) vorm is toxisch. Doordat dit molecuul geen lading heeft dringt het makkelijk in de cel. Eénmaal in de cel gaat H 2 S irreversibel complexen o.a. met aanwezig Fe (vaak aanwezig in het actieve centrum van enzymen) waardoor de moleculaire reacties in de cel stil komen te liggen en de cel afsterft. Sulfide is aanwezig in de DMF-urine-matrix, maar de hoeveelheid is slechts eenmalig bepaald en was toen ongeveer 104 mg/l. Afhankelijk van de condities in een processtap kan sulfide gevormd worden uit sulfaat of andere geoxideerde S-verbindingen of juist worden omgezet tot bijvoorbeel zwavel en sulfaat. Of dit ook daadwerkelijk gebeurt hangt bijvoorbeeld af van de zuurstofconcentratie. Echter ook andere stoffen als nitraat en ijzer kunnen hierbij een rol spelen. De sulfaatconcentratie in het influent van de mengtank (T03) bedroeg ongeveer mg/l bedraagt (Figuur B4-1). Na behandeling van de DMF-urine matrix in de aerobe tank is de sulfaatconcentratie aanzienlijk hoger (T05) waarschijnlijk door oxidatie van gereduceerde zwavelverbindingen. Daarentegen bevat het effluent van de SOURCE pilot weer een lagere concentratie sulfaat. Waarschijnlijk wordt een deel van het sulfaat biologisch of fysisch-chemisch chemisch vastgelegd of dat een deel wederom gereduceerd is naar zwavel of sulfide. Sulfaatreductie is, op basis van de gehele verblijftijd tussen de aerobe tank en de DEMON, goed mogelijk. Bovendien zijn de redoxpotentialen tussen de aerobe tank en de DEMON zijn laag (- 400 mv). Op basis van Figuur B4-1 kan worden berekend dat in november en december (sulfaatafname tussen aerobe tank en DEMON ~700 mg/l) ongeveer mg/l opgelost H 2 S aanwezig kan zijn geweest (ph 7.5)..Een remming van anammox door sulfide kan dus niet worden uitgesloten. 1 Geraadpleegde literatuur is weergegeven aan eind van de bijlage. 137

36 Figuur B4-1 Sulfaatconcentraties in de matrix op verschillende plaatsen in de SOURCE installatie (T03: inhoud mengtank, T05: effluent aerobie; T10: effluent DEMON. Als actie hierop is besloten om de verblijftijd tussen de aerobe tank en de DEMON te verkorten door het influent van de DEMON direct uit de nabezinker te halen. Hierdoor is de verblijftijd tussen de aerobe tank en de DEMON verminderd van 12 dagen naar 6 uur. Bij de eenmalige sulfidemeting bleek dat na de aerobe stap geen sulfide meer in het water aanwezig was. Ook in de rest van de installatie was de concentratie te laag om te detecteren. ecteren. Op basis van die gegevens kan (voorzichtig) worden geconcludeerd dat het sulfide vrijwel allemaal reageert in de aerobe tank. Deze resultaten lijken tegenstrijdig te zijn met de resultaten uit Figuur B4-1. Echter, het uit sulfaat gevormde sulfide zou na vorming kunnen neerslaan. Ook kan in plaats van sulfide een andere zwavelverbinding zijn gevormd. De toxiciteit van andere zwavelverbindingen op anammox bacteriën is echter niet bekend. Organisch materiaal - BZV/CZV en humuszuren Volgens Dapena-Mora et al. (2006) hebben verhoogde concentraties BZV een negatieve invloed op de anammox activiteit. Uit dat onderzoek blijkt dat bij concentraties van 25 mm NaAc (BZV 1600 mg/l) de activiteit daalt naar 80% van de oorspronkelijke activiteit. Afgezien daarvan an heeft een zo laag mogelijke BZV/N verhouding is gunstig voor de selectie (het ophopen) van anammox bacteriën in de DEMON. Een hogere verhouding zou heterotrofe omzetting van nitriet (denitrificatie) in de DEMON kunnen bevorderen. In de aerobe tank wordt respectievelijk 30% CZV en 60% BZV verwijderd bij een HRT ox van 1,8 dag. De BZV concentraties in het effluent van beluchte tank varieerden in periode 1 tussen de mg/l. Als actie hierop is gekeken hoe de CZV en BZV verwijdering in de aerobe tank verder verbeterd kan worden: 138

37 De ph in de aerobe tank is tijdelijk verlaagd door toediening van salpeterzuur 2, zodat de vrije ammoniuakconcentratie in de aerobe tank lager zou worden. Aangezien de ph in de aerobe tank zonder zuurdosering vrij hoog was (rond ph 8,5) was de verwachting dat zuurdosering zowiezo zou leiden tot een ph (onder ph 8) waarbij de activiteit van de micro-organismen organismen in de tank hoger zou zijn. Daarnaast was de verwachting dat een ph verlaging zou ook positieve gevolgen kunnen hebben voor de struvietvorming (zie ook elders in deze rapportage). In de opslagtank (T-02) is een verwarmingselement aangebracht zodat de temperatuur boven de 10 C werd gehandhaafd en de biologische activiteit niet kon dalen als gevolg van een daling van de temperatuur. Uit literatuuronderzoek is wel gebleken dat humuszuren een remmende werking hebben op anammox bacteriën maar dit is nooit goed gekwantificeerd. De remming zou berusten op sorptie van humuszuren aan de celwand van de bacteriën en verstoring van de natuurlijke uitwisseling van voedings- en afvalstoffen vanuit de cel. Verlaging van de concentratie humuszuren kan mogelijk een positief effect hebben op de activiteit in de DEMON. Bij een kleinschalige test op laboratoriumschaal is bepaald in hoeverre humuszuren kunnen worden verwijderd door middel van flocculatie met ijzer(iii)chloride. Door de hoge zoutconcentratie in de matrix was het niet mogelijk de humuszuren te verwijderen met een flocculant. In periode 2 zijn geen extra maatregelen ondernomen om de concentratie humuszuren te verlagen. Zouten Osmotische stress kan een oorzaak zijn geweest voor het wegvallen van de activiteit in de DEMON. Onder andere ammonium en natrium kunnen als ionen een remmende werking hebben op de activiteit. In een continu test in het laboratorium (5L) is getest wat de invloed is van de toenemende zoutconcentratie op de prestatie van de DEMON. Om uit te sluiten dat humuszuren of andere organische verbindingen invloed hebben op de activiteit is slechts ammoniumchloride (NH 4 Cl) en kaliumbicarbonaat (KHCO 3 ) toegevoegd als kunstmatige voeding. Deze twee zouten zijn het meest aanwezig in de mestmatrix. Voor het experiment is gebruik gemaakt van DEMON slib uit de reactor in Apeldoorn. Gedurende de test is steeds batchgewijs NH 4 Cl en KHCO 3 toegevoegd in een molaire verhouding (NH + 4 : HCO - 3 ) van 1. Als startconcentratie is uitgegaan van een ammoniumconcentratie van 4000 mg/l. Het batchgewijs voeden is bewust gedaan om te kijken of een directe osmotische shock ook een bijdrage levert aan het wegvallen van de activiteit. De reactor is steeds gevoed tot 250 mg NH 4 -N/l. Een nieuwe batch kunstmatig medium is steeds toegevoegd als de omzettingssnelheid afnam. Op deze manier nam de zoutconcentratie in de reactor steeds verder toe. De geleidbaarheid is op deze manier opgevoerd naar 13 ms/cm. Dit was vergelijkbaar met de geleidbaarheid die gemeten werd in de DEMON in periode 1. De proef heeft plaatsgevonden over een tijdspanne van 12 dagen. Als eerste is een nultest uitgevoerd bij een regime van 15 minuten beluchten en 20 minuten onbelucht. Voor deze waardes is gekozen omdat de reactor in Apeldoorn op het moment van monstername onder dat regime draaide. De resultaten van de proef zijn weergegeven in Figuur B Dosering van salpeterzuur heeft meerdere voordelen ten opzichte van zoutzuur dat eerder werd gedoseerd. Salpeterzuur kan in een hogere concentratie worden toegediend omdat het minder snel dampt en beter past binnen de vergunningsvoorschriften voor de pilotinstallatie. Hierdoor zal de volumetrische zuurconsumptie lager liggen dan dat eerder geconstateerd was met zoutzuurdosering. Daarnaast kan het tegen-ion, nitraat, worden gebruikt als electronacceptor op plaatsen in de aerobe tank waar de zuurstofspanning wellicht lager is. Door de-nitrificatie kan het CZV/BZV verwijderingsrendement verder worden verhoogd. 139

38 AOB en Anammox activiteit als functie van geleidbaarheid (1200 s belucht/1500 s onbelucht) AOB Anammox Totaal 50 Activiteit [mg NH4N/L/h] Losse anammox activiteitstest NO2N ophoping Wegvallen anammox act. 300 s belucht 2400 s onbelucht ,30 5,00 6,00 7,00 8,92 8,92 10,95 13,13 13,13 17,80 Geleidbaarheid [ms/cm] Figuur B4-2 Totale DEMON activiteit als functie van oplopende geleidbaarheid. Uit Figuur B4-2 blijkt dat de totale activiteit bij de nultest rond de 10 mg NH 4 -N/l/h bedraagt. Omdat deze periode geen activiteitsmetingen tsmetingen in Apeldoorn zijn uitgevoerd is het niet mogelijk om te zeggen of de gemeten activiteit overeenkomt. Wat wel zichtbaar is, is dat de activiteit gedurende proef de activiteit in de reactor toenam met een toenemende zoutconcentratie. Een duidelijke e verklaring kan hiervoor niet gegeven worden, wellicht dat het slib wederom geactiveerd moest worden na incubatie. Bij een geleidbaarheid van 9 ms/cm is er zelfs nog geen verlies van activiteit waarneembaar. Om te kijken hoe de totale activiteit is opgebouwd zijn er losse nitritatie- en de-ammonificatietesten uitgevoerd, zoals beschreven in paragraaf. Bij een geleidbaarheid van 13 ms/cm vindt lichte nitrietophoping plaats. Dit wordt veroorzaakt doordat er meer nitriet geproduceerd tijdens nitritatie dan er wordt geconsumeerd door de-ammonificatie. Uit figuur.. is ook zichtbaar dat de nitritatie activiteit verder toeneemt terwijl de de-ammonificatie activiteit constant blijft op 11 mg NH 4 - N/l/h. De laatste meting, uitgevoerd bij een geleidbaarheid 17,80 ms/cm vertoonde vrijwel geen de-ammonificatie activiteit meer, ook niet bij aangepaste procesomstandigheden. Uit deze test kan geconcludeerd worden dat de oplopende zoutconcentratie in de DEMON pas invloed heeft bij een hogere geleidbaarheid. De geleidbaarheid waarbij voor de eerste maal lichte nitrietophoping plaatsvond was bij 13 ms/cm. Dit komt overeen met de evenwichtswaarde die in de DEMON op locatie werd gemeten in periode 1. Het is dus niet waarschijnlijk dat primair de hogere zoutconcentraties verantwoordelijk zijn voor het wegvallen van de activiteit in de reactor. Op basis van deze gegevens ligt het meer voor de hand dat een combinatie van oplopende zoutconcentratie, aanwezigheid van CZV, BZV en humuszuren de basis is geweest voor het wegvallen van de activiteit. Overige acties Het effect van de tot dat moment gebruikte antischuim op de-ammonificatie is onbekend. Om er zeker van te zijn dat het antischuim middel vanuit de aerobe tank geen invloed heeft op de prestaties in de DEMON is besloten over te stappen op een antischuimmiddel dat ook 140

39 gebruikt wordt in de DEMON in Apeldoorn. Dit middel is specifiek voor dit soort toepassingen en krachtiger dan het tot dan toe gebruikte antischuim middel. Dapena-Mora, A., I. Fernández, J. L. Campos, A. Mosquera-Corral, R. Méndez, and M. S. M. Jetten Evaluation of activity and inhibition effects on Anammox process by batch tests based on the nitrogen gas production. Enzyme and Microbial Technology 40: Dapena-Mora, A., J. R. Vázquez-Padín, J. L. Campos, A. Mosquera-Corral, M. S. M. Jetten, and R. Méndez Monitoring the stability of an Anammox reactor under high salinity conditions. Biochemical Engineering Journal 51: Hwang, I. S., K. S. Min, E. Choi, and Z. Yun Nitrogen removal from piggery waste using the combined SHARON and ANAMMOX process. Water Science & Technology 52: Isaka, K., Y. Suwa, Y. Kimura, T. Yamagishi, T. Sumino, and S. Tsuneda Anaerobic ammonium oxidation (anammox) irreversibly inhibited by methanol. Applied Microbiology and Biotechnology 81: Jensen, M. M., B. Thamdrup, and T. Dalsgaard Effects of specific inhibitors on anammox and denitrification in marine sediments. Appl. Environ. Microbiol. 73: Kartal, B., M. Koleva, R. Arsov, W. van der Star, M. S. M. Jetten, and M. Strous Adaptation of a freshwater anammox population to high salinity wastewater. Journal of Biotechnology 126: Molinuevo, B., M. C. García, D. Karakashev, and I. Angelidaki Anammox for ammonia removal from pig manure effluents: Effect of organic matter content on process performance. Bioresource Technology 100: Qiao, S., T. Yamamoto, M. Misaka, K. Isaka, T. Sumino, Z. Bhatti, and K. Furukawa High- rate nitrogen removal from livestock manure digester liquor by combined partial nitritation anammox process. Biodegradation 21: Van Hulle, S. W. H., H. J. P. Vandeweyer, B. D. Meesschaert, P. A. Vanrolleghem, P. Dejans, and A. Dumoulin Engineering aspects and practical al application of autotrophic nitrogen removal from nitrogen rich streams. Chemical Engineering Journal 162:1-20. Yamamoto, T., K. Takaki, T. Koyama, and K. Furukawa Long-term stability of partial nitritation of swine wastewater digester liquor and its subsequent treatment by Anammox. Bioresource Technology 99:

40 142

41 Bijlage 5 Antibiotica effectmetingen Rapportages Grontmij antibioticaeffectmetingen 143

42 144

43 145

44 146

45 147

46 148

47 149

48 150

49 151

50 152

51 153

52 154

53 155

54 156

55 157

56 158

57 159

58 160

59 161

60 162

61 163

62 164

63 165

64 166

65 167

66 168

67 169

68 170

69 171

70 172

71 173

72 174

73 175

74 176

75 Bijlage 6 Resultaten analyse medicijnen en antibiotica in Source urine 177

76 178

77 179

78 180

79 181

80 182

81 Bijlage 7 Kengetallen van exploitatiekosten SOURCE 183

82 184

83 Gebruikte kengetallen bij raming van exploitatiekosten SOURCE 1. Kapitaalslasten jaarlijkse kapitaalslasten conform annuïteiten methode economische afschrijvingsperiode 8 jaar rekenrente (incl. Inflatiecorrectie) 6 % 2. Personeel jaarlijkse kosten 1 Fte benodigde inzet voor SOURCE ,7 Fte 3. Chemicaliën anti-schuim, diverse overige chemicaliën (schatting) 0,06 per m 3 influent kengetal magnesiumchloride dosering bij 10% molair overdosering 0,85 per kg P verwijderd 4. Elektriciteit benodigd voor beluchtingsystemen 2 kg O 2 (OC) / kwh verbruik voor overige apparatuur 85% van opgestelde vermogen bedrijfstijd 350 dagen per jaar kwh prijs 0,10 per kwh 5. Slibverwerking tarief voor verwerking, ontwatering en eindverwerking 550 per ton ds 6. Jaarlijks onderhoud van het totale investeringsbedrag 1,50% 7. Lozing effluent SOURCE op RWZI kostprijs per v.e. 15 omgerekend betekent dit een bijdrage van ca. 1,80/ton SOURCE effluent 8. Aardgas Uitgangspunt: Restwarmte op een RWZI wordt maximaal benut verondersteld dat in 10% van de tijd bijstoken met aardgas noodzakelijk is. bijstoken totale warmtebehoefte met aardgas omzettingsrendement energie-inhoud inhoud aardgas Aardgasprijs 9. Onvoorzien voor de posten 2 tot en met 8 10% 90% 35 MJ/Nm 3 0,28 per Nm 3 10% 10. Opbrengst struviet per ton struviet

AWZI Schiphol. Ervaringen met het DEMON-proces. Marthe de Graaff. 22 mei 2019

AWZI Schiphol. Ervaringen met het DEMON-proces. Marthe de Graaff. 22 mei 2019 AWZI Schiphol Ervaringen met het DEMON-proces Marthe de Graaff 22 mei 2019 AWZI Schiphol In eigendom vanaf 2004 3.000 5.000 m 3 /d afvalwater van: Passagiers Bedrijven Schiphol terrein Catering Fecaliën

Nadere informatie

Source. Dinsdag 24 mei Stowa Afvalwaterketen Symposium Marlies Kampschreur

Source. Dinsdag 24 mei Stowa Afvalwaterketen Symposium Marlies Kampschreur Source 1 Dinsdag 24 mei Stowa Afvalwaterketen Symposium Marlies Kampschreur Wat is SOURCE? 2 Simultaneous Removal of Human and Veterinary Pharmaceuticals and Nutrients ( ) Met medewerking van: Wat is SOURCE?

Nadere informatie

KRW symposium 9 mei Epe. Anammox in de hoofdstroom: een quantum leap in stikstofverwijdering!

KRW symposium 9 mei Epe. Anammox in de hoofdstroom: een quantum leap in stikstofverwijdering! 1 KRW symposium 9 mei Epe Anammox in de hoofdstroom: een quantum leap in stikstofverwijdering! rwzi Dokhaven locatie pilotinstallatie 2 3 RWZI Dokhaven Grootste RWZI WSHD 560.000 v.e. 150 Capaciteit ca.

Nadere informatie

Bepaling van het Biochemisch Zuurstofverbruik (BZV) in oppervlaktewater

Bepaling van het Biochemisch Zuurstofverbruik (BZV) in oppervlaktewater Bepaling van het Biochemisch Zuurstofverbruik (BZV) in oppervlaktewater april 2005 One Cue Systems Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt zonder schriftelijke toestemming

Nadere informatie

Full scale de-ammonificatie in de waterlijn

Full scale de-ammonificatie in de waterlijn Full scale de-ammonificatie in de waterlijn 1 Met DEMON en EssDe Harm Baten Hoogheemraadschap van Rijnland Annette Buunen - Grontmij Nederland B.V. (part of Sweco) Full scale de-ammonificiatie in de waterlijn

Nadere informatie

Eindexamen scheikunde 1-2 vwo 2008-I

Eindexamen scheikunde 1-2 vwo 2008-I Anammox In deze opgave staat een bacteriële omzetting van ammoniumionen met nitrietionen centraal, de zogenoemde anammoxreactie. Bij deze opgave horen twee tekstfragmenten die zijn afgedrukt in de bijlage

Nadere informatie

De afvalwaterzuivering als energiefabriek

De afvalwaterzuivering als energiefabriek De afvalwaterzuivering als energiefabriek Joop Colsen Energiebesparing op RWZI s anno 2010 www.colsen.nl info@colsen.nl Introductie (1) Afvalwaterzuivering levert energie op: Door vergisting van biomassa

Nadere informatie

Praktijk : Voorschrift bacterieel wateronderzoek

Praktijk : Voorschrift bacterieel wateronderzoek LTO42 Toets 5.1 Boek: Biologie voor het MLO. (zesde druk) H17, pag 347 t/m 350 H17, pag 354 t/m 357 H17, pag 362 t/m 373 (dit is hoofdstuk 16 van de vijfde druk, Blz 321-324, Blz 328-332, Blz 336-345)

Nadere informatie

Toets 5.1 Waterzuivering (ppt + aanvullend lesmateriaal)

Toets 5.1 Waterzuivering (ppt + aanvullend lesmateriaal) LTO42 Toets 5.1 Waterzuivering (ppt + aanvullend lesmateriaal) Biologie voor het MLO. (zesde druk) H17, pag 347 t/m 350 H17, pag 354 t/m 357 H17, pag 362 t/m 373 (dit is hoofdstuk 16 van de vijfde druk,

Nadere informatie

Waterkwaliteit 2: Natuur/chemie

Waterkwaliteit 2: Natuur/chemie Waterkwaliteit 2: Natuur/chemie Prof. ir. Hans van Dijk 1 Afdeling Watermanagement Sectie Gezondheidstechniek Inhoud hydrologische kringloop kwalitatief 1. regenwater 2. afstromend/oppervlaktewater. infiltratie

Nadere informatie

SPECTROFOTOMETRISCHE BEPALING VAN HET ORGANISCH KOOLSTOFGEHALTE IN BODEM

SPECTROFOTOMETRISCHE BEPALING VAN HET ORGANISCH KOOLSTOFGEHALTE IN BODEM SPECTROFOTOMETRISCHE BEPALING VAN HET ORGANISCH KOOLSTOFGEHALTE IN BODEM 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED Deze methode beschrijft de spectrofotometrische bepaling van het organisch koolstofgehalte in bodem

Nadere informatie

Optimalisatie biologische afvalwaterzuivering

Optimalisatie biologische afvalwaterzuivering Optimalisatie biologische afvalwaterzuivering Innovatieve Stikstofverwijdering In Slachthuisafvalwater ir. Marc Feyten 24/03/2016 Onze referenties zijn onze visitekaartjes www.aaqua.be 2 1. Problematiek

Nadere informatie

Verkorte ZAHN- WELLENS test voor afvalwaters

Verkorte ZAHN- WELLENS test voor afvalwaters Verkorte ZAHN- WELLENS test voor afvalwaters februari 2010 Pagina 1 van 7 WAC/V/B/005 INHOUD 1 INLEIDING... 3 2 PRINCIPE... 3 3 BIODEGRADATIEVOORWAARDEN... 3 4 TESTVOORWAARDEN... 3 5 MATERIAAL... 4 5.1

Nadere informatie

De toegevoegde waarde van Ammonium in Kalksalpeter

De toegevoegde waarde van Ammonium in Kalksalpeter De toegevoegde waarde van Ammonium in Kalksalpeter Water en kooldioxide zijn qua hoeveelheid de belangrijkste bouwstoffen voor planten. Van andere voedingsstoffen hebben ze minder nodig, al zijn die wel

Nadere informatie

Bacteriële ijzer reductie

Bacteriële ijzer reductie Bacteriële ijzer reductie Een aantal bacteriën zijn in staat om ferri ijzer te reduceren. Dit gebeurt bv in sedimenten van meren. Dit gereduceerde ijzer kan dan worden getransporteerd over zelfs grote

Nadere informatie

Basisscheikunde voor het hbo ISBN e druk Uitgeverij Syntax media

Basisscheikunde voor het hbo ISBN e druk Uitgeverij Syntax media Zie Basisscheikunde voor het hbo bij https://www.syntaxmedia.nl/basisscheikunde-voor-het-hbo Uitwerkingen van de opgaven uit: Hoofdstuk 15 Milieu en veiligheid bladzijde 1 Opgave 1 Welke schade veroorzaakt

Nadere informatie

Organische vracht continue on-line bewaken. Peter-Jan van Oene, 8 november 2011, nieuwegein

Organische vracht continue on-line bewaken. Peter-Jan van Oene, 8 november 2011, nieuwegein Organische vracht continue on-line bewaken Peter-Jan van Oene, 8 november 2011, nieuwegein Waardeketen Organische stoffen TOC/CZV correlatie Inhoud Afvalwater karakteristiek zuivel-industrie Redenen om

Nadere informatie

I feel goo o d! De wetenschap achter helder water voor tropische zoetwateraquaria

I feel goo o d! De wetenschap achter helder water voor tropische zoetwateraquaria I feel goo o d! De wetenschap achter helder water voor tropische zoetwateraquaria Philips ontwikkelde dit Zuiveringsapparaat voor tropische aquaria in samenspraak met aquarium- en waterexperts. Wetenschappelijke

Nadere informatie

Demonamiddag 11 september 2012

Demonamiddag 11 september 2012 Demonamiddag 11 september 2012 Behandeling van spuiwater Telen zonder spui = Problematiek van spuiwater aan de bron aanpakken! Indien toch spuiwater: Volume beperken en behandelen alvorens te lozen. Normen

Nadere informatie

2 Achtergrondinformatie van het EssDe -proces Het EssDe -proces is een alternatief voor de conventionele stikstofverwijderingsroute 1.

2 Achtergrondinformatie van het EssDe -proces Het EssDe -proces is een alternatief voor de conventionele stikstofverwijderingsroute 1. Notitie Referentienummer Datum Kenmerk Versie 5 12 juli 2015 334159 Betreft Beschrijving EssDe en energiebalans t.b.v. MER oplegnotitie 1 Inleiding Vanwege het feit dat de gekozen oplossing voor de renovatie

Nadere informatie

XIII. Samenvatting. Samenvatting

XIII. Samenvatting. Samenvatting XIII In dit werk wordt de invloed van dimethyldisulfide (DMDS) en van zeven potentiële additieven op het stoomkraken van n-hexaan onderzocht aan de hand van experimenten in een continu volkomen gemengde

Nadere informatie

Vergisting van eendenmest

Vergisting van eendenmest Lettinga Associates Foundation for environmental protection and resource conservation Vergisting van eendenmest Opdrachtgever: WUR Animal Sciences Group Fridtjof de Buisonjé Datum: 3 oktober 2008 Lettinga

Nadere informatie

PACCO-PARAMETERS DO - DOSSOLVED OXYGEN EC- DE ELEKTRISCHE CONDUCTIVITEIT ORP- DE REDOXPOTENTIAAL T - DE TEMPERATUUR. PaccoParameters

PACCO-PARAMETERS DO - DOSSOLVED OXYGEN EC- DE ELEKTRISCHE CONDUCTIVITEIT ORP- DE REDOXPOTENTIAAL T - DE TEMPERATUUR.   PaccoParameters PACCO-PARAMETERS PH DO - DOSSOLVED OXYGEN EC- DE ELEKTRISCHE CONDUCTIVITEIT ORP- DE REDOXPOTENTIAAL T - DE TEMPERATUUR PH De ph geeft de zuurtegraad van het water weer. Ze varieert doorgaans op een schaal

Nadere informatie

Chemie (ph) bij het inkuilen Scheikunde klas V41a en V41b door Erik Held

Chemie (ph) bij het inkuilen Scheikunde klas V41a en V41b door Erik Held Chemie (ph) bij het inkuilen Scheikunde klas V41a en V41b door Erik Held Inkuilproces Proces bij het inkuilen: In de kuil ondergaat het gewas een biochemisch proces onder invloed van micro-organismen Een

Nadere informatie

1 Voedingselementen Voedingselementen Zuurgraad Elektrische geleidbaarheid (EC) Afsluiting 14

1 Voedingselementen Voedingselementen Zuurgraad Elektrische geleidbaarheid (EC) Afsluiting 14 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Voedingselementen 9 1.1 Voedingselementen 9 1.2 Zuurgraad 12 1.3 Elektrische geleidbaarheid (EC) 13 1.4 Afsluiting 14 2 Kunstmeststoffen 15 2.1 Indeling kunstmeststoffen

Nadere informatie

Onderzoek waterkwaliteit en waterzuivering

Onderzoek waterkwaliteit en waterzuivering Onderzoek waterkwaliteit en Onderzoek waterkwaliteit en waterzuivering Met behulp van kiezel, grof en fijn zand, actieve kool en wat watten werd het natuurlijk zuiveringssysteem van de bodem nagebootst.

Nadere informatie

Hogeschool West-Vlaanderen Departement PIH Industrieel Ingenieur Milieukunde

Hogeschool West-Vlaanderen Departement PIH Industrieel Ingenieur Milieukunde Hogeschool West-Vlaanderen Departement PIH Industrieel Ingenieur Milieukunde Het effect van nitriet op fosfaataccumulerende organismen in een pilootschaal SBR. Niville Kwinten Promotor: Van Hulle Stijn,

Nadere informatie

FAST Fermentation Eddie Broeders e.broeders@nijhuis-water.com Wilbert Menkveld w.menkveld@nijhuis-water.com

FAST Fermentation Eddie Broeders e.broeders@nijhuis-water.com Wilbert Menkveld w.menkveld@nijhuis-water.com FAST Fermentation Eddie Broeders e.broeders@nijhuis-water.com Wilbert Menkveld w.menkveld@nijhuis-water.com w.menkveld@nijhuis-water.com Inhoud Over Nijhuis Water Technology BV Waarom ammonium verwijderen/terugwinnen?

Nadere informatie

Thermische Druk Hydrolyse

Thermische Druk Hydrolyse Thermische Druk Hydrolyse Techniek om de conversie van moeilijke biomassa te verhogen Door: Ir. Frederik Oegema 1 4e Europese leverancier van biogas installaties Micro vergisting 50-130 kwe Co-vergisting

Nadere informatie

FeNeLab vakdeskundigenoverleg Juni 2008 CONSERVERING VAN TIN IN WATER MET SALPETERZUUR

FeNeLab vakdeskundigenoverleg Juni 2008 CONSERVERING VAN TIN IN WATER MET SALPETERZUUR FeNeLab vakdeskundigenoverleg Juni 2008 CONSERVERING VAN TIN IN WATER MET SALPETERZUUR INHOUDSOPGAVE Pagina SAMENVATTING... 3 1. INLEIDING... 4 2. BESCHRIJVING PROEFOPZET... 4 3. BESCHRIJVING MONSTERS...

Nadere informatie

Vaste mest en vaste behandelde mest Ammoniumstikstof

Vaste mest en vaste behandelde mest Ammoniumstikstof Bemonsterings- en analysemethodes voor mest, bodem en veevoeder in het kader van het mestdecreet Vaste mest en vaste behandelde mest stikstof Versie november 2015 BAM/deel 4/05 1 PRINCIPE Voor de bepaling

Nadere informatie

AGENDAPUNT 9 ONTWERP. Onderwerp: Krediet renovatie rwzi De Meern Nummer: 568495. Voorstel. Het college stelt u voor om

AGENDAPUNT 9 ONTWERP. Onderwerp: Krediet renovatie rwzi De Meern Nummer: 568495. Voorstel. Het college stelt u voor om VOORSTEL AAN HET ALGEMEEN BESTUUR AGENDAPUNT 9 Onderwerp: Krediet renovatie rwzi De Meern Nummer: 568495 In D&H: 16-07-2013 Steller: Tonny Oosterhoff In Cie: BMZ 03-09-2013 Telefoonnummer: (030) 6345726

Nadere informatie

onderzoeken Peka Kroef 2011/2012

onderzoeken Peka Kroef 2011/2012 onderzoeken Peka Kroef 2011/2012 1 Verwerking van > 200.000 ton aardappelen per jaar Productie van gekookte aardappel producten Verbruikt hierbij ca. 600.000 m 3 water. Produceert hierbij ca. 500.000 m

Nadere informatie

Nutriënten: stikstof, fosfor. Assimilatie: opbouw van levend materiaal

Nutriënten: stikstof, fosfor. Assimilatie: opbouw van levend materiaal Nutriënten: sleutelrol bij de groei van organismen en het functioneren van ecosystemen Jos Verhoeven Assimilatie: opbouw van levend materiaal In de eerste plaats: Fotosynthese! 6 CO 2 + 6 H 2 O C 6 H 12

Nadere informatie

OEFENTOETS Zuren en basen 5 VWO

OEFENTOETS Zuren en basen 5 VWO OEFENTOETS Zuren en basen 5 VWO Gesloten vragen 1. Carolien wil de zuurgraad van een oplossing onderzoeken met twee verschillende zuur-baseindicatoren en neemt hierbij het volgende waar: I de oplossing

Nadere informatie

Investigations on the Nitrogen Cycle in the Coastal North Sea H. Fan

Investigations on the Nitrogen Cycle in the Coastal North Sea H. Fan Investigations on the Nitrogen Cycle in the Coastal North Sea H. Fan Samenvatting Dit proefschrift gaat over de stikstofcyclus in het Nederlandse kustgebied, waarbij zowel de waterkolom als het sediment

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting 106 Samenvatting Samenvatting Actieve sportpaarden krijgen vaak vetrijke rantsoenen met vetgehalten tot 130 g/kg droge stof. De toevoeging van vet verhoogt de energiedichtheid van voeders.

Nadere informatie

Stikstofeis noodzaakt rwzi Dokhaven tot innovatie Waterkwaliteit > Afvalwaterbehandeling > Beschrijving van r.w.z.i.

Stikstofeis noodzaakt rwzi Dokhaven tot innovatie Waterkwaliteit > Afvalwaterbehandeling > Beschrijving van r.w.z.i. Page 1 of 5 home actualiteiten evenementen bedrijvengids archief zoeken adverteren abonneren colofon Redactie R. van Dalen Kopij Neerslag zenden aan: NVA, t.a.v. redactie Neerslag Postbus 70, 2280 AB Rijswijk

Nadere informatie

/~T 4r( Ol S O PROEFSTATION VOOR TUINBOUW ONDER GLAS. Onderzoek naar de optimale EC van de voedingsoplossing voor de teelt van komkommers in steenwol

/~T 4r( Ol S O PROEFSTATION VOOR TUINBOUW ONDER GLAS. Onderzoek naar de optimale EC van de voedingsoplossing voor de teelt van komkommers in steenwol /~T 4r( Ol S O PROEFSTATION VOOR TUINBOUW ONDER GLAS ' hxt Onderzoek naar de optimale EC van de voedingsoplossing voor de teelt van komkommers in steenwol W. Voogt Naaldwijk, augustus 1980 Intern verslag

Nadere informatie

Onderhoud RWZI Amstelveen

Onderhoud RWZI Amstelveen Onderhoud RWZI Amstelveen Erwin Meijers 25 juli 2017 Versie 3 Onderzoeksvraag: De effectiviteit van RWZI Amstelveen gaat achteruit. De meetdata van het effluent laat zien dat de totaal stikstofconcentratie

Nadere informatie

Zeesla, van lastige bijvangst tot nieuw visserij product: Ulva-mest. Tussenrapportage fase 2. Bemestingstoepassing Ulva

Zeesla, van lastige bijvangst tot nieuw visserij product: Ulva-mest. Tussenrapportage fase 2. Bemestingstoepassing Ulva Zeesla, van lastige bijvangst tot nieuw visserij product: Ulva-mest Tussenrapportage fase 2 Bemestingstoepassing Ulva uitgevoerd door Zilt Proefbedrijf B.V. dagelijkse uitvoering en controle: Mark van

Nadere informatie

2. BESCHRIJVING 2.1 ALGEMENE GEGEVENS CONCEPT

2. BESCHRIJVING 2.1 ALGEMENE GEGEVENS CONCEPT Bladnr. 1 van 6 2. BESCHRIJVING 2.1 ALGEMENE GEGEVENS Bladnr. 2 van 6 PAR 01 TEKENINGEN... 02 PEILEN EN HOOFDAFMETINGEN... 03 KWALITEITSBORGING Bij het opstellen van een kwaliteitsplan, zoals bedoeld in

Nadere informatie

Kationen voor slibontwatering

Kationen voor slibontwatering Kationen voor slibontwatering Symposium slibontwatering David Berkhof Aanleiding Stowa onderzoek (2012): trend van neergaande slibontwateringsresultaten: Toename PE-verbruik (ca 20%) Lager DS% ontwaterd

Nadere informatie

Gemaakt door: Erik, Rens en Lorijn 3H4. Inleverdatum: ma 8 okt. 07

Gemaakt door: Erik, Rens en Lorijn 3H4. Inleverdatum: ma 8 okt. 07 Gemaakt door: Erik, Rens en Lorijn 3H4 Inleverdatum: ma 8 okt. 07 Onderzoeksvraag Hoe schoon of vuil is het water? We onderzoeken de vuilheid van het water in de Dinkel aan het SinGraven En de volgende

Nadere informatie

CN-verwijdering uit afvalwater met Geavanceerde Oxidatie (AOP) met Lagedruk UVC-lampen en waterstofperoxide

CN-verwijdering uit afvalwater met Geavanceerde Oxidatie (AOP) met Lagedruk UVC-lampen en waterstofperoxide CN-verwijdering uit afvalwater met Geavanceerde Oxidatie (AOP) met Lagedruk UVC-lampen en waterstofperoxide Gegevens water Ammonium 50 mg/l Cyanide totaal 160 mg/l Indamp rest 41 g/l Chloride 3200 mg/l

Nadere informatie

Uitgave 7 november 2014 Nieuwsbrief

Uitgave 7 november 2014 Nieuwsbrief Uitgave 7 november 2014 Nieuwsbrief STATUS VERHUIZING Zoals in de vorige nieuwsbrief is aangegeven, beëindigt de analyse-activiteiten per 1 januari 2015 op de locatie Almelo. De monsternemers die werkzaam

Nadere informatie

2. BESCHRIJVING 2.1 ALGEMENE GEGEVENS CONCEPT

2. BESCHRIJVING 2.1 ALGEMENE GEGEVENS CONCEPT Bladnr. 1 van 7 2. BESCHRIJVING 2.1 ALGEMENE GEGEVENS Bladnr. 2 van 7 PAR 01 TEKENINGEN... 02 PEILEN EN HOOFDAFMETINGEN... 03 KWALITEITSBORGING Bij het opstellen van een kwaliteitsplan, zoals bedoeld in

Nadere informatie

Test Oxidatieve biologische behandeling met een MBR

Test Oxidatieve biologische behandeling met een MBR Test Oxidatieve biologische behandeling met een MBR Concept eindrapportage Document nr: Project nr: T843 Versie: 0 Client: Provincie Noord-Brabant Contact Triqua: Christel Kampman Triqua bv Vadaring 7

Nadere informatie

Hydro-Pure Technology (FAQ's)

Hydro-Pure Technology (FAQ's) Hydro-Pure Technology (FAQ's) Veelgestelde vragen voor Hydra Interne Filter en Hydra streamen producten aangedreven door Hydro-Pure Technology Wat is Hydro-Pure-technologie? Hydro-Pure-technologie is een

Nadere informatie

STIKSTOF & FOSFOR CURSUSBOEK NIEUWEGEIN

STIKSTOF & FOSFOR CURSUSBOEK NIEUWEGEIN STIKSTOF & FOSFOR CURSUSBOEK NIEUWEGEIN 2017 Stichting Wateropleidingen, Oktober 2017 Nieuwegein Versie 6.1 Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk,

Nadere informatie

Dit document is van toepassing op de vergunningaanvraag lozing brijn en reststromen waarbij effluent AWZI Suiker Unie als grondstof wordt ingenomen.

Dit document is van toepassing op de vergunningaanvraag lozing brijn en reststromen waarbij effluent AWZI Suiker Unie als grondstof wordt ingenomen. Toelichting vergunningaanvraag Effluent lozing brijn en reststromen BEM1301457 gemeente Steenbergen Gietwaterfabriek TOM 1. Inleiding Tuinbouwontwikkelingsmaatschappij (TOM) ontwikkelt het glastuinbouwgebied

Nadere informatie

Digestaatbehandeling en recirculatie: invloed op de anaerobie

Digestaatbehandeling en recirculatie: invloed op de anaerobie Digestaatbehandeling en recirculatie: invloed op de anaerobie Tetraproject N 150156 5 e Vlaams Vergistingsforum 14 december 2017 KU Leuven Campus De Nayer Inhoud van de presentatie Inleiding Doel van het

Nadere informatie

Methoden voor de bepaling van groepsparameters

Methoden voor de bepaling van groepsparameters Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water Methoden voor de bepaling van groepsparameters Versie november 2016 WAC/III/D Inhoud INHOUD 1 Drinkwater 3 2 Afvalwater 5 3 Grondwater 8 4

Nadere informatie

Kanzi&appels& Gelderland,&2013& Resultaten)

Kanzi&appels& Gelderland,&2013& Resultaten) Kanzi&appels& Gelderland,&2013& Deondernemerheefteengangbareteelt.Zijnfocusbijdedemowastekijkenof hijdegewassengezonderenweerbaarderkankrijgen. Vanwegeintensiefspuitenmetgewasbeschermingsmiddeleniservoorgekozen

Nadere informatie

Grip op voeding Plantsapme*ngen vs wateranalyses

Grip op voeding Plantsapme*ngen vs wateranalyses Grip op voeding Plantsapme*ngen vs wateranalyses Landelijke Glasgroente dag De toekomst van de tuinbouw Sjoerd Smits, HortiNova Joan Timmermans NovaCropControl Even voorstellen Sinds 003 bezig met plantsapmengen

Nadere informatie

AB systeem RWZI Dokhaven

AB systeem RWZI Dokhaven AB systeem RWZI Dokhaven Olaf Duin 21 juni 2011 De langste dag van Nieuwveer 2 3 RWZI Rotterdam Dokhaven Capaciteit: 560,000 i.e 150 Hydraulische capaciteit : A-trap: 19,000 m 3 /h B-trap: 14.500 m 3 /h

Nadere informatie

1-STEP filter rwzi Horstermeer

1-STEP filter rwzi Horstermeer 1-STEP filter rwzi Horstermeer Eén jaar ervaring Manon Bechger Waternet 21 November 2013 Openingssymposium 1-STEP Een nieuwe generatie effluent Inhoud Aanleiding bouw 1-STEP op Horstermeer Wat is 1-STEP?

Nadere informatie

Opgaven zuurgraad (ph) berekenen. ph = -log [H + ] poh = -log [OH - ] [H + ] = 10 -ph [OH - ] = 10 -poh. ph = 14 poh poh = 14 ph ph + poh = 14

Opgaven zuurgraad (ph) berekenen. ph = -log [H + ] poh = -log [OH - ] [H + ] = 10 -ph [OH - ] = 10 -poh. ph = 14 poh poh = 14 ph ph + poh = 14 Opgaven zuurgraad (ph) berekenen Met behulp van deze formules dien je berekeningen te kunnen uitvoeren. Deze hoef je niet uit je hoofd te leren, maar je moet ze wel kunnen toepassen. Bij een toets zullen

Nadere informatie

Geniaal van mest en digestaat naar nutriënten en schoon water. Wilbert Menkveld

Geniaal van mest en digestaat naar nutriënten en schoon water. Wilbert Menkveld Geniaal van mest en digestaat naar nutriënten en schoon water Wilbert Menkveld wilbert.menkveld@nijhuisindustries.com Nijhuis Industries Total solution provider offering own innovative industrial solutions

Nadere informatie

Leg aan de hand van informatie op het etiket uit hoe de merknaam POKON tot stand is gekomen.

Leg aan de hand van informatie op het etiket uit hoe de merknaam POKON tot stand is gekomen. De fles POKON Bijna iedereen heeft thuis kamerplanten. Die geef je meestal water uit de kraan, maar één of twee keer per maand voeg je aan het gietwater ook kunstmest toe. Een veel gebruikt merk kunstmest

Nadere informatie

hoofdgroep maatschappelijke technologie

hoofdgroep maatschappelijke technologie hoofdgroep maatschappelijke technologie organisatie voor. toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek Rapport nr. Project nr. Datum R 84/41 10881 15-03-1984 ONDERZOEK NAAR DE BIODEGRADATIE VAN DE KLEURSTOF

Nadere informatie

CENIRELTA: hoofdstroom-anammox op RWZI Rotterdam-Dokhaven

CENIRELTA: hoofdstroom-anammox op RWZI Rotterdam-Dokhaven CENIRELTA: hoofdstroom-anammox op RWZI Rotterdam-Dokhaven Stefan Geilvoet, Charlotte van Erp Taalman Kip, Olaf Duin (waterschap Hollandse Delta), Tim Hendrickx (Paques BV), Maaike Hoekstra (Technische

Nadere informatie

Notitie. Inleiding. Belangrijke kostenposten. Groene weide

Notitie. Inleiding. Belangrijke kostenposten. Groene weide Notitie Aan : Dhr. Jan Lourens (Waterschap Rijn en IJssel) Van : Dr. ir. Wim Wiegant Datum : 23 augustus 2011 Kopie : Onze referentie : 9W3729.01/N00005/423160/Nijm Betreft : Nieuwe anti-afhaakregeling

Nadere informatie

Basisscheikunde voor het hbo ISBN e druk Uitgeverij Syntax media

Basisscheikunde voor het hbo ISBN e druk Uitgeverij Syntax media Hoofdstuk 14 Chemische processen bladzijde 1 Opgave 1 Wat denk je, zijn de volgende processen continuprocessen of batch-processen? a productie van verschillende soorten medicijnen b productie van verschillende

Nadere informatie

34 ste Vlaamse Chemie Olympiade

34 ste Vlaamse Chemie Olympiade 34 ste Vlaamse hemie Olympiade 2016-2017 2 de ronde 22 februari 2017 Je naam en voornaam: Je adres: De naam van je school: Het adres van je school: Je leerjaar: antal lesuren chemie per week die je dit

Nadere informatie

BUFFEROPLOSSINGEN. Inleiding

BUFFEROPLOSSINGEN. Inleiding BUFFEROPLOSSINGEN Inleiding Zowel in de analytische chemie als in de biochemie is het van belang de ph van een oplossing te regelen. Denk bijvoorbeeld aan een complexometrische titratie met behulp van

Nadere informatie

Project Waterschoon. Onderzoeksfacet: Effectiviteit Verwerkingssysteem. Nieuwsbrief Zwartwaterverwerking

Project Waterschoon. Onderzoeksfacet: Effectiviteit Verwerkingssysteem. Nieuwsbrief Zwartwaterverwerking Project Waterschoon Onderzoeksfacet: Effectiviteit Verwerkingssysteem Nieuwsbrief Zwartwaterverwerking Liesbeth Wiersma November 2012 Inleiding De belangstelling voor nieuwe innovatieve sanitatieconcepten,

Nadere informatie

A 2. B 7$ Proefstation voor de Tuinbouw onder Glas te Naaldwijk

A 2. B 7$ Proefstation voor de Tuinbouw onder Glas te Naaldwijk do Bibliotheek Proefstation Naaldwijk A 2. B 7$ Proefstation voor de Tuinbouw onder Glas te Naaldwijk De invloed van ammonium en calcium op het optreden van chlorose bij komkommer in steenwol (voorjaar

Nadere informatie

OEFENOPGAVEN VWO EVENWICHTEN

OEFENOPGAVEN VWO EVENWICHTEN OPGAVE 1 OEFENOPGAVEN VWO EVENWICHTEN In een ruimte van 5,00 liter brengt men 9,50 mol HCl(g) en 2,60 mol O 2 (g). Na evenwichtsinstelling is 40,0% van de beginstoffen omgezet en is er Cl 2 (g) en H 2

Nadere informatie

Bert Bellert, Waterdienst. 5 september 2011

Bert Bellert, Waterdienst. 5 september 2011 Ammonium in de Emissieregistratie?! Natuurlijke processen, antropogene bronnen en emissies in de ER Bert Bellert, Waterdienst Ammonium als stof ook in ER??: In kader welke prioritaire stoffen, probleemstoffen,

Nadere informatie

Tabel 1 - Waterkwaliteit voor een aantal parameters (indien geen eenheid vermeld is de eenheid in mg/l). aeroob grondwater

Tabel 1 - Waterkwaliteit voor een aantal parameters (indien geen eenheid vermeld is de eenheid in mg/l). aeroob grondwater Oefenopgaven Zuivering Vraag 1 In de onderstaande tabel staan de analyses van het ruwe water van drie zuiveringsstations gegeven. Het betreft een aeroob grondwater, een oppervlaktewater (directe zuivering)

Nadere informatie

Cellulose Assisted Dewatering of SLudge:

Cellulose Assisted Dewatering of SLudge: 14 september 2017 1 Cellulose Assisted Dewatering of SLudge: Gericht op ontwatering van slib door hergebruik van cellulosevezel! 4 jarig onderzoeksproject (eind 10 september 2017) Uitgevoerd door 6 partijen

Nadere informatie

Biologische beschikbaarheid van stikstof en fosfaat in effluent: Kunnen algen nog wel groeien op nagezuiverd effluent van rwzi Leiden Zuid-West?

Biologische beschikbaarheid van stikstof en fosfaat in effluent: Kunnen algen nog wel groeien op nagezuiverd effluent van rwzi Leiden Zuid-West? Biologische beschikbaarheid van stikstof en fosfaat in effluent: Kunnen algen nog wel groeien op nagezuiverd effluent van rwzi Leiden Zuid-West? Kees Bruning, Jaap Postma en Richard Jonker 1 Biologische

Nadere informatie

Bijlage 1. Noorderzijlvest Gemiddeld Nederland NZV t.o.v. gem. 2006 78,2 83,7-5,5 2009 81,6 86,6-5,0 2012 84,6 86,6-2,0

Bijlage 1. Noorderzijlvest Gemiddeld Nederland NZV t.o.v. gem. 2006 78,2 83,7-5,5 2009 81,6 86,6-5,0 2012 84,6 86,6-2,0 Bijlage 1 Inleiding Door ons waterschap is voor het jaar 2012 weer deelgenomen aan de Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer (BVZ). Met de uitkomsten van deze vergelijking kan de positie c.q. score van

Nadere informatie

Samenvatting Zure gassen zijn veelvuldig aanwezig in verschillende concentraties in industriële gassen. Deze moeten vaak verwijderd worden vanwege corrosie preventie, operationele, economische en/of milieu

Nadere informatie

Vloeibare mest en vloeibare behandelde mest Ammoniumstikstof

Vloeibare mest en vloeibare behandelde mest Ammoniumstikstof Bemonsterings- en analysemethodes voor mest, bodem en veevoeder in het kader van het mestdecreet Vloeibare mest en vloeibare behandelde mest stikstof Versie november 2015 BAM/deel 3/05 1 PRINCIPE De bepaling

Nadere informatie

Page 1

Page 1 www.colsen.nl Page 1 Inhoudsopgave Deel I: Hydrobusiness en Colsen I.1. Over Hydrobusiness I.2. Over Colsen Deel II: AWZI Vion II.1. Oorspronkelijke AWZI II.2. Nieuwe AWZI II.3. Wat kost het? www.colsen.nl

Nadere informatie

Van Haagse plaspaal naar grasmat in Hengelo

Van Haagse plaspaal naar grasmat in Hengelo Van urine tot kunstmest De hoogheemraadschappen van Rijnland en Delfland zijn in samenwerking met onder andere Eco-toilet een onderzoek gestart naar de bereiding van kunstmest uit urine. In onderstaand

Nadere informatie

FrieslandCampina Lochem Meet- en registratietabel

FrieslandCampina Lochem Meet- en registratietabel In de volgende tabel is weergegeven hoe de waarden bij de verschillende emissies tot stand zijn gekomen. Inhoud Frequentie Registratievorm Verantwoordelijk 1a Klimaatverandering Ozonlaagaantasting NH 3

Nadere informatie

Ionenbalans. Ministerieel besluit van 4 maart Belgisch Staatsblad van 25 maart 2016

Ionenbalans.   Ministerieel besluit van 4 maart Belgisch Staatsblad van 25 maart 2016 Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het Bodemdecreet Versie december 2006 CMA/7/A.4 ontwerp INHOUD Inhoud 1 Toepassingsgebied 3 2 Principe 3 3 Opstelling

Nadere informatie

BAM - Bemonsterings- en analysemethodes voor bodem in het kader van het mestdecreet Bodem Bepaling van snel vrijkomende organische stikstof

BAM - Bemonsterings- en analysemethodes voor bodem in het kader van het mestdecreet Bodem Bepaling van snel vrijkomende organische stikstof - Bemonsterings- en analysemethodes voor bodem in het kader van het mestdecreet Bodem Bepaling van snel vrijkomende organische stikstof VERSIE 3.0 juni 2010 Pagina 1 van 5 BAM/deel 1/12 1 PRINCIPE Het

Nadere informatie

Bijeenkomst PN DA. Hans Smeets. Adviseur DLV plant BV

Bijeenkomst PN DA. Hans Smeets. Adviseur DLV plant BV Bijeenkomst PN DA Jongenelen oktober 2013 Hans Smeets. Adviseur DLV plant BV Waarom een grondanalyse? Inzicht krijgen in de beschikbare voeding voor de plant; Hoofdelementen; Sporenelementen; ph van de

Nadere informatie

universele gasconstante: R = 8,314 J K -1 mol -1 Avogadroconstante: N A = 6,022 x 10 23 mol -1 normomstandigheden:

universele gasconstante: R = 8,314 J K -1 mol -1 Avogadroconstante: N A = 6,022 x 10 23 mol -1 normomstandigheden: Nuttige gegevens: universele gasconstante: R = 8,314 J K -1 mol -1 vogadroconstante: N = 6,022 x 10 23 mol -1 normomstandigheden: θ = 0 p = 1013 hpa molair volume van een ideaal gas onder normomstandigheden:

Nadere informatie

Conservering en behandeling van watermonsters

Conservering en behandeling van watermonsters Conservering en behandeling van watermonsters oktober 2010 Pagina 1 van 9 WAC/I/A/010 INHOUD 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED... 3 2 TERMEN EN DEFINITIES... 3 3 PRINCIPE... 3 4 VOORBEHANDELING... 9 4.1 HOMOGENISATIE...

Nadere informatie

12.1 Indeling volgens NEN-EN 1008

12.1 Indeling volgens NEN-EN 1008 12 Aanmaakwater 12 Aanmaakwater is een essentiële grondstof voor beton; zonder water geen hydratatie. Het is daarom belangrijk dat het aanmaakwater geen verontreinigingen bevat die: het hydratatieproces

Nadere informatie

1 Inleiding Leerdoelen... 21

1 Inleiding Leerdoelen... 21 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 Leerdoelen... 1 1.1 De waterkringloop... 1 1.1.1 Eigenschappen van water... 1 1.1.2 Kringloop... 2 1.1.3 Waterbalans... 3 1.2 Het watersysteem... 4 1.3 Het waterbeheer...

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: van Tata Steel IJmuiden B.V. Wenckebachstraat 1 1951 JZ Velsen-Noord Nederland Locatie waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Preparatie a IJzererts Preparatie t.b.v. IVN 1009,

Nadere informatie

Stikstofbeheer en ph in recirculatie teeltsystemen

Stikstofbeheer en ph in recirculatie teeltsystemen capita selecta Stikstofbeheer en ph in recirculatie teeltsystemen Door M. Verdegem en E. Eding, Visteelt en Visserij, Wageningen Universiteit. Vis zet eiwit in het voer om in o.a. ammoniak en ammonia.

Nadere informatie

Wat is de formule van het metaalchloride waarin M het symbool van het metaal voorstelt?

Wat is de formule van het metaalchloride waarin M het symbool van het metaal voorstelt? Chemie Vraag 1 5,0.10-4 mol van een metaalchloride wordt opgelost in water. Er is 60 ml van een 2,5.10-2 mol.l -1 zilvernitraatoplossing nodig om alle chlorideionen neer te slaan onder de vorm van zilverchloride.

Nadere informatie

Wat is de formule van het metaalchloride waarin M het symbool van het metaal voorstelt?

Wat is de formule van het metaalchloride waarin M het symbool van het metaal voorstelt? Chemie Vraag 1 5,0.10-4 mol van een metaalchloride wordt opgelost in water. Er is 60 ml van een 2,5.10-2 mol.l -1 zilvernitraatoplossing nodig om alle chlorideionen neer te slaan onder de vorm van zilverchloride.

Nadere informatie

2. BESCHRIJVING 2.1 ALGEMENE GEGEVENS CONCEPT

2. BESCHRIJVING 2.1 ALGEMENE GEGEVENS CONCEPT Bladnr. 1 van 6 2. BESCHRIJVING 2.1 ALGEMENE GEGEVENS Bladnr. 2 van 6 PAR 01 TEKENINGEN... 02 PEILEN EN HOOFDAFMETINGEN... 03 KWALITEITSBORGING Bij het opstellen van een kwaliteitsplan, zoals bedoeld in

Nadere informatie

Totaal cyanide met behulp van continue doorstroomanalyse

Totaal cyanide met behulp van continue doorstroomanalyse Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het Bodemdecreet Totaal cyanide met behulp van continue doorstroomanalyse Versie september 2015 CMA/2/I/C.2.2 1 TOEPASSINGSGEBIED

Nadere informatie

Oefenopgaven REDOX vwo

Oefenopgaven REDOX vwo Oefenopgaven REDOX vwo OPGAVE 1 Geef de halfreactie waarbij 01 P 2 O 5 wordt omgezet in PH 3. 02 Jodaat, IO 3 - in neutraal milieu wordt omgezet in H 5 IO 6. 03 Methanol in zuur milieu wordt omgezet in

Nadere informatie

Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten

Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten 21 3.12 KWALITEIT OPPERVLAKTEWATER P Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten belasting oppervlaktewater (2=1) 12 P landbouw N landbouw P huishoudens N huishoudens

Nadere informatie

Oefenopgaven REDOXREACTIES vwo Reactievergelijkingen en halfreacties

Oefenopgaven REDOXREACTIES vwo Reactievergelijkingen en halfreacties Oefenopgaven REDOXREACTIES vwo Reactievergelijkingen en halfreacties OPGAVE 1 Geef de halfreactie waarbij 01 P 2 O 5 wordt omgezet in PH 3. 02 Jodaat, IO 3 - in neutraal milieu wordt omgezet in H 5 IO

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: (s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Wenkebachstraat 1 1951 JZ Velsen-Noord Nederland Afkorting Wenkebachstraat 1 1951 JZ Velsen-Noord Nederland Preparatie a. IJzererts

Nadere informatie

Bepaling van de oxideerbaarheid bij warmte

Bepaling van de oxideerbaarheid bij warmte Bepaling van de oxideerbaarheid bij warmte februari 2009 Pagina 1 van 7 WAC/III/D/022 INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED... 3 2 PRINCIPE... 3 3 OPMERKINGEN... 3 4 APPARATUUR EN MATERIAAL... 4 5 REAGENTIA EN OPLOSSINGEN...

Nadere informatie

OEFENOPGAVEN MOLBEREKENINGEN

OEFENOPGAVEN MOLBEREKENINGEN OEFENOPGAVEN MOLBEREKENINGEN * = voor VWO Salmiak, NH 4 Cl(s), kan gemaakt worden door waterstofchloride, HCl(g), te laten reageren met ammoniak, NH 3 (g) 01 Wat is de chemische naam voor salmiak? 02 Geef

Nadere informatie

Bepaling van de oxideerbaarheid bij warmte

Bepaling van de oxideerbaarheid bij warmte Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water Bepaling van de oxideerbaarheid bij warmte Versie februari 2009 WAC/III/D/022 INHOUD Inhoud 1 TOEPASSINGSGEBIED 3 2 PRINCIPE 3 3 OPMERKINGEN

Nadere informatie

Memo. Datum 21 december 2016 Aantal pagina's 5 Van Bas van der Zaan. Doorkiesnummer +31(0)

Memo. Datum 21 december 2016 Aantal pagina's 5 Van Bas van der Zaan. Doorkiesnummer +31(0) Memo Aantal pagina's 5 Van Bas van der Zaan Doorkiesnummer +31(0)88335 7179 E-mail bas.vanderzaan@deltares.nl Onderwerp Samenvatting onderzoek thermische verwarming van de bodem voor stimulatie biologische

Nadere informatie