Certificering en normalisatie in het publieke bouwrecht

Transcriptie

1 Certificering en normalisatie in het publieke bouwrecht

2

3 Certificering en normalisatie in het publieke bouwrecht dr A.R. Neerhof s-gravenhage

4 1 e druk ISBN NUR Met toestemming van Stichting KOMO is op de voorkant van het omslag de KOMO illustratie certificatenscout opgenomen. 2013, A.R. Neerhof Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgeverij. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h tot en met 16m Auteurswet 1912 jo. het Besluit van 27 november 2002, Stb. 2002, 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken dient men zich tot de Stichting Instituut voor Bouwrecht te wenden. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photo print, microfilm or any other means without written permission from the publisher.

5 Voorwoord Dit boek had niet tot stand kunnen komen zonder hulp van experts. Zij namen er ruim de tijd voor om mij wegwijs te maken in het fascinerende, maar niet gemakkelijk te doordringen woud van regulering door private organisaties in het publieke bouwrecht. Veel dank ben ik dan ook verschuldigd aan Monika Chao-Duivis (Instituut voor Bouwrecht en TU Delft), Anneke de Jong (ministerie van BZK), Lodewijk Niemöller (KOMO), Jaap Moree (Van Vuuren & Moree Advocaten en Open Universiteit Nederland), Nico Scholten (Stichting Expertisecentrum Regelgeving Bouw), Harry Steeghs (NEN), Harm Verster (Stichting Bouwkwaliteit), Harry Wever (ministerie van BZK) en Ed Wieles (Raad voor Accreditatie) voor hun inbreng tijdens expertmeetingen. Nico Scholten nam de tijd om in een spargesprek veel uit te leggen over het stelsel van erkende kwaliteitsverklaringen en het Europese kader voor geharmoniseerde normen voor en markttoezicht op bouwproducten en gaf waardevolle opmerkingen bij tekstgedeelten over de gecertificeerde bouwplantoets en over normalisatie. Harry Wever, Harm Verster en Monika Chao-Duivis ben ik veel dank verschuldigd voor nauwgezet en Lodewijk Niemöller voor (zeer) kritisch, maar opbouwend commentaar op eerdere versies. Ed Wieles ben ik erkentelijk voor corrigerende opmerkingen bij de concepttekst van hoofdstuk 6. Harry Steeghs dank ik voor scherp en constructief commentaar op hoofdstuk 7 en delen van hoofdstuk 8. Caspar van den Thillart (ministerie van BZK) en Harry Wever voorzagen mij van verhelderende input voor paragraaf (in het bijzonder over de toegevoegde waarde die erkende kwaliteitsverklaringen kunnen hebben in de toekomst). Niels Jak (afdeling staats- en bestuursrecht, VU) dank ik voor zijn heldere uitleg en commentaar op de teksten in hoofdstuk 3 over de toepasselijkheid van de Awb en de Wob op conformiteitsbeoordelingsinstanties. Laurens Ankersmit (afdeling Transnational Legal studies, VU) dank ik voor zijn kritische doorlichting van de teksten op het Brussel-proof zijn en zijn voorstellen voor aanvullingen. Het voorgaande laat onverlet dat de auteur uiteraard verantwoordelijk is voor eventuele onvolkomenheden van dit boek. De tekst van dit boek is afgesloten op 26 april Nadien opgetreden ontwikkelingen zijn sporadisch meegenomen. Het terrein waarop dit boek zich begeeft, is voortdurend in ontwikkeling. Het is onvermijdelijk dat bij het verschijnen van dit boek sommige zaken al weer (bijna) gedateerd zijn. Het is boek dus een momentopname. Dat is niet anders, maar veel zal hopelijk langer houdbaar zijn. Amsterdam, 26 april 2013 Richard Neerhof v

6 vi

7 Inhoudsopgave Voorwoord v 1 Inleiding Markttoezicht en de Verordening bouwproducten Bouw- en woningtoezicht en het Bouwbesluit De rol van normstelling en beoordelingen door private partijen bij markttoezicht en bouw- en woningtoezicht Doelstellingen van het boek Opbouw van het boek 14 2 Beoordelingen van private partijen in het publieke bouwrecht Inleiding Begripsbepaling en juridisch kader Conformiteitsbeoordeling en haar juridische status Beoordelingen van private partijen en het markttoezicht op bouwproducten Prestatieverklaring van de fabrikant Wanneer verplicht? Adressaat van de verplichting De inhoud van de prestatieverklaring Bruikbaarheid van de informatie in de prestatieverklaring CE-markering Conformiteitscertificaat van een notified body Europese technische beoordeling door een TBI Europees beoordelingsdocument Europese technische beoordeling Het markttoezicht en de juridische betekenis van de verklaringen Markttoezichtautoriteit Inhoud van het markttoezicht De status van de prestatieverklaring, de CE-markering, het conformiteitscertificaat en de Europese technische beoordeling Beoordelingen van private partijen en het gemeentelijk bouw- en woningtoezicht Inspectiecertificaten als bedoeld in het Bouwbesluit De betekenis van prestatieverklaringen volgens het Bouwbesluit Kwaliteitsverklaringen als bedoeld in het Bouwbesluit vii

8 Certificering en normalisatie in het publieke bouwrecht De inhoud van een kwaliteitsverklaring Erkende stelsel van kwaliteitsverklaringen Kwaliteitsverklaringen die vallen onder het erkende stelsel Erkende kwaliteitsverklaringen De opmars van prestatieverklaring en CE-markering en de toekomst van de erkende kwaliteitsverklaring Overige verklaringen die onder het erkende stelsel vallen Verwijdering kwaliteitsverklaringen van de lijst door SBK Betekenis van kwaliteitsverklaringen bij vergunningverlening en toezicht We gaan iets nieuws doen : de gecertificeerde bouwplantoets Naar meer verantwoordelijkheid bij private partijen De praktijk van de gecertificeerde bouwplantoetsing De toekomst van de gecertificeerde bouwplantoetsing Betekenis van de gecertificeerde bouwplantoets bij vergunningverlening en toezicht 67 3 Conformiteitsbeoordelingen en toepasselijke regels van publiekrecht Algemene eisen De conformiteitsbeoordelingsinstantie als bestuursorgaan en toepasselijkheid van de Awb Bevoegdheid Nationale ombudsman Openbaarheid en toepasselijkheid Wob Bestuursorganen in de zin van de Wob Bedrijf of instelling die onder verantwoordelijkheid van bestuursorgaan werkzaam is Actieve en passieve openbaarheidsverplichting Inlichtingenplicht jegens de toezichthouder, in het bijzonder van de conformiteitsbeoordelingsinstantie Toezicht Conformiteitscertificaat en onderliggende gegevens Erkende kwaliteitsverklaring Geheimhoudings- versus inlichtingenplicht Verplichtingen van aangemelde instanties onder de Verordening bouwproducten Het vrije verkeer van bouwproducten en kwaliteitsverklaringen Rechtstreekse werking van de fundamentele vrijheden van het VwEU Verticale rechtstreekse werking en conformiteitsbeoordeling Horizontale rechtstreekse werking en conformiteits beoordeling Mededingingsrecht en conformiteitsbeoordeling Toepasselijkheid Verordening wederzijdse erkenning Achtergrond, doel en strekking van de verordening Toepasselijkheid, in het bijzonder bij inspectiecertificaten en kwaliteitsverklaringen Procedure 91 viii

9 Inhoudsopgave 4 Beoordelingsrichtlijnen Vaststelling en inhoud beoordelingsrichtlijnen Toetsing door SBK van inhoudelijke kwaliteit en draagvlak Aanmelding en ingangstoets Toetsing door de TBB op aansluiting bij bouwregelgeving Samenstelling TBB Toetsing door de TBB Procedurele toetsing door de HCB Samenstelling HCB Toetsing door de HCB Toetsing door de RvA Acceptatie van beoordelingsrichtlijnen in het kader van accreditatie Toezicht op de HCB Stappenplan geharmoniseerde beoordelingsrichtlijnen Betrokkenheid van bestuursorganen Toegankelijkheid van beoordelingsrichtlijnen CCV-inspectieschema s voor inspectiecertificaten Schemabeheerder Samenstelling van Commissies van Belanghebbenden Taken en besluitvorming van Commissies van Belanghebbenden Toegankelijkheid van inspectieschema s Aandachtspunten bij gebruik van conformiteitsbeoordeling in het publieke domein Draagvlak Algemeen Erkende stelsel van kwaliteitsverklaringen Betrouwbaarheid Algemeen Erkende stelsel van kwaliteitsverklaringen Tekortkoming in het stelsel Functioneren van conformiteitsbeoordelingsinstanties SBK en toetsing van beoordelingsrichtlijnen Toegevoegde waarde in relatie tot de kosten CE-markering, prestatieverklaring en conformiteits certificaat Erkende stelsel van kwaliteitsverklaringen Zorgvuldig gebruik door bestuursorganen Toezicht op conformiteitsbeoordeling: accreditatie en aanwijzing van instanties Accreditatie: van particulier initiatief naar (Europese) publiekrechtelijke verankering Accreditatie: functie en begripsbepaling Geschiedenis januari 2010: RvA wordt bestuursorgaan 123 ix

10 Certificering en normalisatie in het publieke bouwrecht Werkwijze Toepasselijke normen Nationale ombudsman en behoorlijkheidsvereisten Toepasselijkheid van de Wob De zbo-status van de RvA Feitelijk functioneren van de RvA Aanwijzingen van conformiteitsbeoordelingsinstanties en de rol van de RvA Aanmelding en aanwijzing van aangemelde instanties onder de Verordening bouwproducten Het regime De procedure Toezicht op aangemelde instanties Schematische weergave Taakverdeling minister en RvA bij aanmelding en toezicht Aanwijzing van TBI s onder de Verordening bouwproducten Procedures voor inspectie-instellingen die inspectiecertificaten mogen afgeven voor brandbeveiligingsinstallaties Procedure voor instanties die kwaliteitsverklaringen onder het erkende stelsel willen afgeven Formele blauwdruk De rol van SBK, de RvA en de minister in het stelsel in de praktijk Normalisatienormen in het bouwrecht Normalisatie en normalisatie-instellingen Nederlandse normalisatienormen: NEN-normen Inhoud en juridische status Verwijzing naar NEN-normen in het Bouwbesluit Juridische status na verwijzing Geen overheidsgezag Legitimiteit en draagvlak bij betrokken partijen Procedurele verplichtingen op grond van de Normalisatieverordening Taak en samenstelling normcommissies De rol van de overheid Legitimiteit en de techniek van verwijzing naar normalisatie normen door de wetgever Statische verwijzing naar NEN-normen Criteria Toegankelijkheid van normalisatienormen waarnaar wordt verwezen Bindend, maar geen a.v.v.: geen bekendmaking, wel auteursrechten Kabinetsreactie Kenbaarheid van normen en normalisatie Vergoeding voor kennisname van NEN-normen en de profijtgedachte 172 x

11 Inhoudsopgave Naar een wettelijke regeling van de vergoeding voor normalisatienormen Rechtstreekse werking van de fundamentele vrijheden van het VwEU Betekenis van het vrije verkeer van goederen voor normalisatie Relevantie Verordening wederzijdse erkenning Vergoeding voor kennisname en het vrije verkeer van goederen Europese normen: NEN-EN-normen Geharmoniseerde normen die de basis zijn voor CE-markering en prestatieverklaring Juridische grondslag Inhoud NEN-EN normen waarnaar het Bouwbesluit 2012 verwijst Eurocodes voor bouwconstructies Euroklassen voor materiaalgedrag bij brand Schematische weergave rol van Europese normen in het publieke bouwrecht Legitimiteit, toegankelijkheid en voortvarende totstandkoming Legitimiteit: betrokkenheid van de Unie en lidstaten en draagvlak Toegankelijkheid van Europese normen Voortvarendheid in totstandkoming Mededingingsrecht en normalisatie Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Conformiteitsbeoordeling c.a. in het bouwrecht en de juridische status Het verschijnsel Juridische status Europese technische beoordeling, CE-markering, prestatieverklaring en conformiteitscertificaat onder de Verordening bouwproducten Prestatieverklaringen in relatie tot het Bouwbesluit Kwaliteitsverklaringen onder het erkende stelsel Inspectiecertificaten Gecertificeerde bouwplantoets Conformiteitsbeoordeling en toepasselijke regels van publiekrecht Toepasselijkheid Awb Toepasselijkheid Wob Informatieverstrekking door de conformiteitsbeoordelings - instantie aan de toezichthouder Europees recht Beoordelingsrichtlijnen en het erkende stelsel van kwaliteitsverklaringen Kwetsbaarheden van gebruik van conformiteits beoordeling in het publieke bouwrecht 210 xi

12 Certificering en normalisatie in het publieke bouwrecht 8.5 Accreditatie en aanwijzing van conformiteits beoordelende instellingen in het bouwrecht Accreditatie in het algemeen Aanwijzing van instanties en de rol van de RvA en, indien van toepassing, SBK Normalisatienormen in het bouwrecht NEN-normen NEN-EN-normen Normalisatie en mededingingsrecht Aanbevelingen 221 Geraadpleegde literatuur 225 Geraadpleegde parlementaire stukken 231 Geraadpleegde jurisprudentie 233 Deelnemers expertmeetings 237 Trefwoordenregister 239 xii