ValReCon20 Valorisation of Recycled Concrete C20/25. Valorisatie van grove betonpuingranulaten in beton C20/25

Transcriptie

1 ValReCon20 Valorisation of Recycled Concrete C20/25 Valorisatie van grove betonpuingranulaten in beton C20/25 3

2 Opmaak en samenstelling van de projectaanvraag Checklist met onderdelen van de projectaanvraag: Hierbij wordt gevraagd om naast 1 papieren exemplaar, voor elk deel van de projectaanvraag een apart electronisch document te voorzien (via of cd-rom). Geef elk electronisch deel een benaming als volgt: <projecttitel>deel<x> Deel 1: Projectidentificatie Projectsamenvatting Gegevens hoofdaanvrager Gegevens mede-aanvrager 1 & 2 Gegevens peter Gegevens leden van de gebruikersgroep Deel 2: Projectbeschrijving Projectbeschrijving Deel 3: Projectbegroting Projectbegroting per partner Totale projectbegroting Deel 4: bijlagen Toestemming ethische commissie bji dierproeven of patiënten studies (indien van toepassing) Offertes voor onderaannemingen vanaf 5000 euro (indien van toepassing) Offertes voor grote uitrusting vanaf 5000 euro (indien van toepassing) 2

3 Deel 1: Projectidentificatie Projectsamenvatting De aanvraag is voor een (aankruisen) Standaard TETRA project TETRA project van 3 jaar Kortlopend TETRA project (1 jaar) met focus op verkenning Titel VALRECON20: Valorisatie van grove betonpuingranulaten in beton C20/25 Startdatum project Ten vroegste 1/10/2009; ten laatste 1/1/2010 (gepland) Duur van het project 24 maanden Totale Projectkost ,00 Totaal mensmaanden 54 mm Gevraagde subsidie ,00 Is voor dit project, of onderdelen ervan, subsidie aangevraagd of verstrekt door een andere overheid (Vlaams, Federaal of Europees)? Nee Zo ja, geef het gevraagde of - verkregen subsidiebedrag. 3

4 Samenvatting In de laatste decennia hebben puinverwerkers in Vlaanderen onder impuls van een wijzigende regelgeving veel inspanningen geleverd om bouw- en slooppuin te recycleren tot een volwaardig alternatief voor de schaarser wordende natuurlijke grondstoffen. Echter moeten diezelfde bedrijven vaststellen dat het gebruik van gerecycleerde materialen in de bouwsector beperkt gebleven is tot het gebruik in funderingen en onderfunderingen in de wegenbouw, daarbij wordt vastgesteld dat de gerecycleerde granulaten vaak worden aangewend in laagwaardige toepassingen bv. mengpuingranulaten als ophogingsmateriaal. Buitenlandse praktijk en regelgeving tonen aan dat ook toepassing in structureel beton een mogelijkheid is. Voor deze bedrijven is het belangrijk dat het gebruik van gerecycleerde materialen in de bouwsector opgewaardeerd wordt, zodat er meerwaardes kunnen gecreëerd worden en daardoor de rentabiliteit van de bedrijven kan gegarandeerd worden. In deze logica dient het gebruik van betonpuingranulaten in nieuw stortbeton bevorderd te worden. Omwille van de vragen die nog steeds worden gesteld omtrent de technische performantie van puingranulaten en een weinig uitgewerkte regelgeving worden hoogwaardige betonpuingranulaten in laagwaardige toepassingen gebruikt. Vanuit de puinverwerkende sector is er vraag naar een beter omkaderd en toegelaten gebruik van gerecycleerde granulaten in structureel beton. De administraties staan huiverig tegenover deze toepassingen omdat zij menen dat de zuiverheid en de intrinsieke kenmerken van betonpuingranulaten afkomstig van verschillende constructies (gebouwen, kunstwerken, ) onvoldoende gekend en gewaarborgd zijn. Betonpuingranulaten afkomstig van de opbraak van betonverhardingen blijken wel voldoende vertrouwen in te boezemen. De bedoeling van dit project is dan ook tweeledig: - Vooreerst zal een grondige studie uitgevoerd worden betreffende de zuiverheid en intrinsieke kenmerken van de betonpuingranulaten welke nu reeds op de markt zijn. Nagegaan zal worden in hoever hun zuiverheid voldoende is om te voldoen aan de normen voor gebruik in stortbeton. Daarop aansluitend zal een inventaris gemaakt worden van de bestaande technieken om een zuiver granulaat te bekomen, zowel in binnen als buitenland en zal getracht worden een economisch verantwoorde techniek voor te stellen aan de puinverwerkendesecor, om op die manier het vertrouwen in de kwaliteit van het granulaat vppr betontoepassing te verhogen. - Vervolgens wordt nagegaan welke invloed het gebruik van gerecycleerde granulaten in beton op de kwaliteit van het beton hebben. In Vlaanderen wordt er reeds op zekere schaal in de privé-sector beton aangemaakt met betonpuingranulaten en dan voornamelijk in de klasse C20/25. De studie zal zich toeleggen op het onderzoek van de duurzaamheid van deze realisaties enerzijds en anderzijds op de mogelijkheid om hoge vervangingspercentages van de primaire materialen te realiseren.. Bij lage vervangingspercentages, tot 20%, tonen studies immers nu al aan dat de eigenschappen van het beton nauwelijks beïnvloed worden door het gebruik van gerecycleerd granulaat. Deze studie wil aantonen dat mits inzet van een hoger vervangingspercentage aan betonpuingranulaat toch constructief recyclagebeton met een bepaald ambitieniveau kan gemaakt worden. Daartoe zal aandacht worden geschonken aan de eigenschappen van het gerecycleerde materiaal op zich (garanderen van de vereiste zuiverheid van het granulaat, via innovatie in scheidings- en reinigingstechnieken bij de puinverwerking), aan de evaluatie van de duurzaamheid van reeds bestaande constructies waarbij gerecycleerd beton gebruikt werd en aan de karakteristieken (sterkte, verwerkbaarheid, duurzaamheid) van beton met hoge vervangingspercentages. Doelgroep voor dit onderzoek zijn de puinverwerkers, betoncentrales en de voorschrijvende overheid. De onderzoeksresultaten zullen worden bekend gemaakt aan de doelgroep via workshops en onderzoeksrapporten. 4

5 Gegevens Hoofdaanvrager KHBO IW&T Titel van het project VALRECON20: Valorisatie van grove betonpuingranulaten in beton C20/25 Organisatie Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende Naam van de projectleider Luc Boehme Functie Afdelingshoofd Bouwkunde Departement/Afdeling Industriële Wetenschappen en Technologie / Bouwkunde Adres (indien verschillend van Zeedijk Oostende organisatie) Tel 059/ luc.boehme@khbo.be Projectkost Hoofdaanvrager ,00 Totaal mensmaanden 24 Hoofdaanvrager Intentiebrief: zie hierna 5

6 6

7 Gegevens Mede-aanvrager1 Titel van het project Organisatie BTWnummer Adres VALRECON20: Valorisatie van grove betonpuingranulaten in beton C20/25 Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (indien geen hogeschool of universiteit) (enkel indien een Niet-Vlaamse organisatie) Naam van de contactpersoon Functie Departement/Afdeling Adres (indien verschillend van organisatie) Dr. ir. Ann Van Gysel Docente Opleidingscoördinator Bouwkunde/Landmeten Industriële Wetenschappen Bouwkunde Onderzoeksgroep Materialen en Structuren Campus De Nayer Jan De Nayerlaan Sint-Katelijne-Waver Tel ann.vangysel@denayer.wenk.be Projectkost Mede-aanvrager ,00 Totaal mensmaanden Medeaanvrager 24 Intentiebrief: zie hierna 7

8 8

9 Gegevens Mede-aanvrager2 Titel van het project Organisatie BTWnummer Adres VALRECON20: Valorisatie van grove betonpuingranulaten in beton C20/25 Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (indien geen hogeschool of universiteit) (enkel indien een Niet-Vlaamse organisatie) Naam van de contactpersoon Jan Desmyter Functie Departementshoofd Departement/Afdeling Geotechniek, Structuren en Duurzame Ontwikkeling Adres (indien verschillend van organisatie) Tel 02/ Projectkost Mede-aanvrager 44576,00 Totaal mensmaanden Medeaanvrager 6 MM Intentiebrie: zie hierna 9

10 10

11 Gegevens Wetenschappelijke peter Titel van het project VALRECON20: Valorisatie van grove betonpuingranulaten in beton C20/25 Organisatie Katholieke Universiteit Leuven Research & Development, Divisie Bouwkunde BTWnummer (voor Vlaamse organisaties) Naam van peter Prof. Dr. Ir. Lucie Vandewalle Functie Hoofddocent Departement/Afdeling Departement Burgerlijke bouwkunde / bouwmaterialen Adres Kasteelpark Arenberg 40 B-3001 Heverlee Tel lucie.vandewalle@bwk.kuleuven.be Intentiebrief: zie hierna 11

12 12

13 Gegevens Gebruikersgroep Zie intentiebrieven hierna - Adams Massenhove - Adams polendam - De Rycke - EKP - Hegrola - Jacobs - OBBC - Recycling Assistance - Top-Mix - VVS - KaHo-Sint-Lieven, Departement Industrieel Ingenieur, vakgroep bouwkunde 13

14 14

15 15

16 16

17 17

18 18

19 19

20 20

21 21

22 22

23 23

24 24

25 25

26 Deel 2: Projectbeschrijving A. Situering, Projectdoelstellingen en Innovativiteit A.1. Probleemstelling 1. Te lage afzetmarkt voor puingranulaten in gebouwen en structuren In 2006 startte de OVAM het project Afzetmarkt voor gerecycleerde materialen bevorderen om te komen tot een globaal maatregelenpakket dat de afzetmarkt voor gerecycleerde materialen, waaronder gerecycleerde granulaten afkomstig van bouw- en sloopafval, vergroot. Eén van de actiepunten binnen het thema puingranulaten is het opwaarderen van het gebruik van gerecycleerde granulaten in de bouwsector. Hoogwaardig materiaal (vnl. betonpuin) wordt nog vaak in laagwaardige toepassingen gebruikt, oa. door onduidelijkheid over de technische performantie en gebrek aan regelgevend kader. [Ref.nr OVAM] Een verschuiving naar gebruik van gerecycleerde granulaten in structureel beton wordt wenselijk geacht vanuit de puinverwerkende sector. Belangrijkste argumenten hiervoor zijn het principe van gelijkwaardigheid, het creëren van added value en een strategie tegen mogelijke puinoverschotten. De cijfers van COPRO vzw geven aan dat in miljoen ton puingranulaat in Vlaanderen werd geproduceerd onder kwaliteitscertificaat. Over de jaren heen ziet men een continue, sterke toename van de totale hoeveelheid puingranulaat geproduceerd onder een keurmerk. De oorzaak hiervan ligt enerzijds in het feit dat de conformiteit met de VLAREA-wetgeving een steeds belangrijker rol speelt in de sector. Anderzijds is het niet uitgesloten of ondenkbaar dat ook de totale hoeveelheid puin toeneemt tengevolge van een hogere bouwconjunctuur en hogere sloopactiviteit. Hierover bestaan echter geen cijfers. Deze alsmaar toenemende hoeveelheid gerecycleerd granulaat dient wel blijvend een afzet te vinden. Gedetailleerde cijfers over de afzetmarkt zijn niet beschikbaar. Studies die in het verleden zijn uitgevoerd (voor het Grindfonds, voor ANRE/ALBON) geven wel indicaties van totaal verbruik aan granulaten en de toepassingsdomeinen, maar specifiek voor gerecycleerde granulaten zijn geen goede cijfers beschikbaar. Een grove schatting (door het WTCB) stelt dat max. 10% in de gebouwen- en structurenmarkt (nietwegenbouw) zou worden gebruikt. DUS: Wegenbouw is goeie afzetmarkt. DOCH strategisch en economisch gezien: gebouwenmarkt, en meer bepaald gewapend/ongewapend constructiebeton is een markt die momenteel niet wordt bereikt. 2. Geen down-cycling van betonpuin in funderingsbeton, wel recycling in beton Gebruik van granulaat in beton vereist dat het gebrek aan vertrouwen in het granulaat (alsook in het beton) vanwege traditionele betonfabricanten en certificatieorganen voor beton, weggenomen wordt. Dit gebrek aan vertrouwen komt voort uit de variabele eigenschappen van de gerecycleerde granulaten, hun lagere sterkte en een mogelijk gebrek aan zuiverheid en het risico op aanwezigheid van bepaalde nadelige chemische componenten. Er is geen kwaliteitsstandaard met eisen waartegen puingranulaat kan worden afgewogen voor zijn geschiktheid als granulaat voor betonproductie.1 Daarnaast wordt dit vertrouwensgebrek ook gevoed door de grote concurrentie tussen de puinverwerkende bedrijven. Er is weinig ruimte is om te investeren in nieuwe, innoverende technologie die het imago van de gerecycleerde granulaten ten opzichte van de betonsector kan verbeteren. Uit voorbeeldprojecten en de stand van zaken in landen zoals Nederland en Duitsland zijn een aantal lessen te trekken. Het gebruik van betonpuingranulaten in constructief beton is zeker mogelijk, mits het respecteren van een aantal regels. 1 In 2008 werd de nieuwe NBN EN Granulaten voor beton uitgegeven, waarin een aantal bepalingen voor puingranulaten staan. Deze norm kan als basis dienen voor het uitwerken van een eisenpakket 26

27 Naar analogie met Nederland, kan worden geanticipeerd op een stagnatie inzake afzet in de wegenbouw. Daarnaast kan vanuit een cradle-to-cradle -benadering het down-cyclen van betonpuin, geschikt voor betonproductie, naar granulaat voor funderingen of onderfunderingen in de wegenbouw bij voorkeur worden stopgezet. Er moet dus een beter alternatief komen in de vorm van recyclingbeton. Daarbij is het afstemmen van het vervangingspercentage van betonpuingranulaat op het ambitieniveau van het constructief beton noodzakelijk. Er moet duidelijk worden gesteld welke de mogelijkheden en beperkingen zijn van betongranulaat in constructiefbeton A.2. Projectdoelstellingen De resultaten van dit onderzoek moeten dienen als hefboom om producenten van puingranulaten te overtuigen van het nut te innoveren in scheidings- en reinigingstechnieken en om bij betoncentrales en opdrachtgevers het vertrouwen te wekken in recyclagebeton C20/25 met een vervangingspercentage van 50% of meer. 1. Projectdoelstellingen Dit onderzoeksproject heeft als doel de afzet van gerecycleerde granulaten in structureel beton voor de woningbouw te stimuleren. Hierbij wordt als ambitieniveau een betonsterkteklasse C20/25 geviseerd met een vervangingspercentage van 50 en 100% van de primaire granulaten door grove betonpuingranulaten. Om dit doel te bereiken is het belangrijk om het vertrouwen in puingranulaat te winnen. Dit kan pas door de vaak aangehaalde minpunten van puingranulaten te weerleggen. Concreet gaat het over de zuiverheid van de puingranulaten, de onzekere herkomst en dito kwaliteit van betonpuingranulaat, en specifieke eigenschappen zoals de porositeit, die een invloed kunnen hebben op de betontechnologische aspecten. Een pakket met basiseisen waaraan puingranulaten voor betonproductie dienen te voldoen, wordt opgesteld. Inzake gegarandeerde zuiverheid zullen naar de puinverwerkers toe voorstellen worden geformuleerd om de huidige praktijk van het scheiden en reinigen van het puin te verbeteren. Dit gebeurt op basis van een stand van zaken in binnen- en buitenland omtrent scheidings- en reinigingstechnologie en behaalde graad van zuiverheid. Tijdens het verloop van dit project zullen de deelnemende bedrijven tijdens een workshop kunnen kennismaken met scheidings- en reinigingtechnieken die verschillen van de gekende traditionele technieken. Door scheidingstechnologie toe te passen die een gegarandeerd zuiver eindproduct biedt, verhoogt het vertrouwen in het granulaat. Verder zal aangetoond worden dat een vervangingspercentage van meer dan 20% recyclage van gerecycleerde granulaten in beton mogelijk is, mits aandacht wordt besteed aan de specifieke eigenschappen van het puingranulaat en de keuze van een geschikt ambitieniveau. Daartoe zal een inventaris worden opgesteld met voorbeelden uit onderzoek en uit de praktijk. Eventuele hiaten in de bestaande kennis en op te lossen knelpunten kunnen aangekaart worden in zoverre ze relevant zijn voor het gekozen ambitieniveau van het beton. Deze inventaris zal het vertrekpunt zijn voor een workshop over de sterke en zwakke punten van recyclagebeton en hoe daarmee om te springen. Door de bestaande kennis over te brengen naar de sector, wordt het kennisniveau verhoogd, wat het vertrouwen in het product enkel kan vergroten. Vanuit de binnenlandse en buitenlandse praktijk en gebaseerd op de resultaten van het onderzoek, wordt een voorstel naar voren geschoven om met een hoog vervangingspercentage recyclagebeton te maken met sterkteklasse C20/25, wat een courante sterkteklasse is in de woningbouw. Aldus kan de afzetmarkt voor gerecycleerde betonpuingranulaten verder worden uitgebreid naar beton. Een aantal participerende bedrijven uit de gebruikersgroep hebben zelf ook een betoncentrale. Om de specifieke aanpak van de productie van recyclagebeton van nabij te volgen zal met de leden van de gebruikersgroep zal een workshop in een betoncentrale georganiseerd worden. 27

28 Door te vertrekken van bestaande kennis en praktijkvoorbeelden zal het haalbaar zijn om in de voorziene projectduur de doelstellingen te halen. 2.DTO doelstelling: geen down-cycling maar recycling Duurzame technologische ontwikkeling door het streven naar een hoge recyclagegraad is hier zeker een niet te verwaarlozen doelstelling. Er zijn voldoende literatuurbronnen die aantonen dat recyclage van puin een duurzame handeling is in relatie tot de ontginning van eindige natuurlijke mineralen en de daarbijhorende landschapsaantasting. Jaarlijks wordt er in Vlaanderen zo n 9.7 miljoen ton 2 puingranulaat geproduceerd dat een kwaliteitscertificaat draagt. Het merendeel daarvan vindt een afzetmarkt in de wegenbouw als onderfunderings- of funderingsmateriaal. Het standaardbestek SB250 beschrijft hiertoe tal van mogelijkheden. Voor het gebruik van puingranulaten (en andere secundaire materialen) in gebouwen en structuren bestaan geen specifieke technische voorschriften. In deze laatste sectoren wordt echter eveneens veelvuldig verwezen naar het SB 250, zodat de puingranulaten doorgaans in wegenisachtige toepassingen zoals aanleggen van werfwegen en platformen en onderfunderingen terechtkomen. Er zijn geen concrete cijfers hiervoor beschikbaar, enkel een aantal richtinggevende indicaties uit een aantal eerdere studies 3. Volgens een grove expert-estimatie zou slechts 10% van de puingranulaten een toepassing vinden in gebouwen en structuren. Dit kan zeker beter. De DTO-doelstelling van dit project is het stoppen van de down-cycling van betonpuingranulaat als funderingsmateriaal door een hoogwaardiger recycling met hoog vervangingspercentage te stimuleren. Recycling staat hoger op de Ladder van Lansinck dan down-cycling. Door recycling wordt er bespaard op de ontginning van eindige primaire grondstoffen. En dit heeft dan weer een invloed op landschapsaantasting. A.3. Innovativiteit 1. Meerwaarde van het project: Het verbeteren van het imago van puingranulaten Het huidige BENOR-reglement voor stortbeton (TRA 550) laat in beperkte mate het gebruik van gerecycleerde granulaten toe. Het TRA 550 voor stortbeton laat in omgevingsklassen E0 (niet schadelijk) en EI (binnenomgeving), het gebruik van 20% BENOR-gekeurd betongranulaat toe in beton tot sterkteklasse C16/20. In de praktijk zijn dit echter betonsoorten die weinig of niet gebruikt worden. Overige betonsoorten (bv. vanaf sterkte C20/25) kunnen geen BENOR-keurmerk krijgen indien ze gerecycleerd granulaat bevatten. In de prefab-industrie is het zo dat de reglementen afwijkingen toelaten, bv. tot 10% vervanging van het grof granulaat door ofwel bedrijfseigen puin, ofwel extern betonpuin, maar dat dit in de praktijk weinig of niet gebeurt. In ieder geval is de markt voor structureel beton met gerecycleerde granulaten zeer klein of zelfs onbestaande, vooral aangezien het BENOR-keurmerk door opdrachtgevers en architecten vaak wordt gevraagd als een soort kwaliteitsborging, zowel in overheidswerken als in privéwerken. Door die beperkte markt is het economisch niet rendabel voor puinverwerkende bedrijven om te investeren in meer hoogstaande kwaliteit. Dit is een vicieuze cirkel, aangezien het gebrek aan kwaliteit van het puingranulaat een van de grootste argumenten is om het niet toe te laten in beton. De eerste bedoeling van het project is om de puinverwerkende bedrijven aan te zetten om een kwaliteitsvol product te maken, dat geschikt is voor betonproductie. Dit kan door nieuwe of andere zuiveringstechnieken ingang te laten vinden. Door toepassing van nieuwe technieken kan worden voldaan aan een opgestelde kwaliteitsstandaard, en wordt het vertrouwen in het granulaat verhoogd. Vervolgens wordt aangetoond dat het mogelijk is om een courant stortbeton met sterkteklasse C20/25 te produceren op basis van een hoog vervangingspercentage aan gerecycleerde granulaten ( %). Hierdoor zal het project een hefboom zijn voor de puinverwerkende bedrijven om verder te innoveren naar kwalitatieve, zuivere puingranulaten. 2 Cijfers COPRO 3 voor het Grindfonds, voor ANRE/ALBON 28

29 Er wordt gemikt op beton met sterkteklasse C20/25 aangezien dit veel gebruikt wordt in private bouwwerken.. Dit wordt oa. ook aangegeven door de ERMCO-statistieken Ongeveer de helft van het geproduceerde stortbeton valt binnen klassen met sterkte De meerwaarde is dus het verbeteren van het imago van de puingranulaten door enerzijds in te spelen op de punten die het vertrouwen in puingranulaten verstoren en anderzijds door via praktijkvoorbeelden en toegepast onderzoek de haalbare kwaliteit van recyclagebeton aan te tonen. 2. Relevante onderzoeksinspanningen in binnen- en buitenland Uit de analyse van de stand van zaken in zogenaamde voorloperlanden Nederland, Duitsland, Denemarken en Noorwegen zijn een aantal lessen trekken 5 : Elk van deze landen heeft een goed uitgewerkt normatief en regelgevend kader voor gebruik van gerecycleerde granulaten in structureel beton. De Europese normen voor granulaten (EN 12620) en beton (EN 206-1) zijn telkens aangevuld met nationale documenten waarin de voorwaarden voor het gebruik van gerecycleerde granulaten zijn beschreven. Deze nationale documenten staan meestal een bepaald vervangingspercentage toe (tot %) zonder dat aan de overige regels voor betonsamenstelling of berekening iets dient te veranderen. In Nederland wordt recycling van granulaten in beton meer en meer frequent toegepast. De 20%- vervangingsregel (meng- en betonpuin, grove fractie, 4 mm) is reeds sinds 1990 via de NEN 6720 Technische grondslagen voor bouwconstructies TGB Voorschriften beton Constructieve eisen en rekenmethoden (VBC 1190) in voege. Ook in de VBT (Voorschriften Betontechnologie NEN 5950) en de norm voor granulaten werden bepalingen opgenomen. Via de CUR-Aanbevelingen 4 European Ready Mixed Concrete Organisation 5 Een hoogwaardig gebruik van puingranulaten stimuleren, studie van WTCB in opdracht van de OVAM,

30 zijn meer dan 20% vervanging door menggranulaat (sinds 2001) en sinds 2007 is ook 50% vervanging door betongranulaat zonder aanpassing der rekenregels of een hoger vervangingspercentage door betongranulaat, mits aanpassen van regels voor krimp, kruip, etc. toegestaan. In totaal zou meer dan ton gerecycleerd granulaat naar betonproductie gaan. Recyclage in Vlaanderen wordt enerzijds bepaald een grote productie van primaire granulaten voor de bouwsector (geschat op 30 miljoen ton, voornamelijk in Wallonië) aan de ene kant, maar aan de andere kant is Vlaanderen een dichtbevolkte regio waar storten van inert BSA niet kan of mag. De Vlaamse sector van puinverwerkende bedrijven is vragende partij om een verschuiving teweeg te brengen naar andere toepassingen dan de klassieke funderingen in de wegenbouw, waarbij zij vooral de intrinsieke waarde van hun granulaten (geschikt voor betonproductie) willen vertaald zien in een economische waarde. Doorgaans wordt in onderzoek of regelgeving het vervangingspercentage beperkt, maar wordt het vervangen van grof granulaat wel toegestaan tot hogere sterkteklassen en omgevingsklassen. Voorliggend project volgt een alternatieve aanpak, waarbij men naar een hoog vervangingspercentage streeft in beton met een welomlijnde (en beperkte) sterkteklasse C20/25. Innovatieve aspecten die worden behandeld zijn hieronder opgelijst. Hierbij dient te worden opgelijst dat een aantal zaken voornamelijk het verzamelen en vertalen is van bestaande kennis bij wetenschappelijke instellingen in binnen- en buitenland naar de Vlaamse puinverwerkende sector toe: - Economisch haalbare zuiveringstechnieken voor betongranulaten gekoppeld aan een nieuwe kwaliteitsstandaard voor puingranulaat voor beton - Bepaling van de mechanische karakteristieken en duurzaamheid van beton met hoge vervangingspercentages in de Belgische context (met als resultaat kennisoverdracht naar de bedrijven) - Onderzoek naar een aantal praktische aspecten om de kwaliteit van het beton te garanderen, zoals de bepaling effectieve W/C op basis van mix-proces (bv. laat 10 minuten voorbevochtigen toe om met een W/C EFF te werken?) - Opvolging van bestaande projecten met recyclingbeton om kwaliteit en dan vooral de duurzaamheid in de tijd na 1, 2, 5, 10 en 20 jaar na te gaan 3. Wetenschappelijke literatuur. CUR Rapport 125 Betonpuingranulaat en metselwerkpuingranulaat als toeslagmateriaal voor beton, CUR Civieltechnisch centrum uitvoering research en regelgeving, Nederland, 1986 RILEM Report 6 Recycling of demolished concrete and masonry, edited by T.C. Hansen, 1992 Sustainable Construction Use of recycled concrete aggregate, Edited by R.K. Dhir, N.A. Henderson & C. Limbachiya, 1998 Artikels en rapporten verschenen binnen het Duitse onderzoeksinitiatief Baustoffkreislauf im Massivbau (BiM), in opdracht van het Duitse normalisatieinstituut DIN en de universiteit van Darmstadt, die heeft geleid tot de DAStB-richtlinie "Beton mit rezykliertem Zuschlag für Konstruktionen nach DIN " in 1999 (zie hoofdstuk 3 deel Duitsland) ( Gerecycleerd beton: technologie van het materiaal, duurzaamheidsaspecten en ontwerpcriteria, WTCB, ULg, CRIC-OCCN en Labo Magnel-UGent, RILEM Report 22 Sustainable Raw Materials Construction and demolition waste, edited by Ch. F. Hendriks & H.S. Pietersen, 2000 RILEM Proceedings 40 International RILEM Conference on the use of recycled materials in buildings & structures, edited by E. Vazquez, Ch. F. Hendriks & G.M.T. Janssen, Barcelona, 2004 Een hoogwaardig gebruik van puingranulaten stimuleren; Bijzonder bestek nr. : PA/AVP- AD/0702; Een studie uitgevoerd door het WTCB in opdracht van de OVAM ;Jeroen Vrijders, Onderzoeker, Labo Duurzame Ontwikkeling Jan Desmyter (screening), Departementshoofd, Geotechniek, Structuren en Duurzame Ontwikkeling; September

31 B. Gebruik van de projectresultaten B.1. Nut en toegevoegde waarde 1. Bedrijven uit de brede doelgroep die interesse hebben voor de resultaten. Dit onderzoek is gericht naar de puinverwerkende industrie. In deze sector zijn er zowel grote als kleinere bedrijven actief. Een groot aantal van de puinverwerkende bedrijven baten ook een betoncentrale uit. De koepelorganisaties V.V.S. 6 - met 39 leden, VMR 7 - met 30 leden vormen het klankbord voor de puinverwerkende sector. Hun interesse ligt uiteraard in het CREEREN VAN NIEUWE, HOOGWAARDIGE AFZETMARKTEN VOOR HUN GRANULATEN. Het wegnemen van de hindernissen voor hoogwaardige valorisatie van betonpuingranulaten in constructief beton is relevant voor de algemene bouwsector. Betoncentrales in het algemeen zullen voordeel hebben in het kennen van de projectresultaten. Voor hen kan meer kennis over het gebruik van betonpuingranulaat en de wijze waarop omgegaan moet worden met de typische eigenschappen van puingranulaat de deur openzetten om ook puingranulaat te verwerken en hun productaanbod te verruimen. Daarnaast zullen alle ontwerpers en aannemers van private bouwwerken baat hebben bij de projectresultaten omdat zij op die manier meer duidelijkheid zullen hebben over de intrinsieke mogelijkheden van recyclagebeton in de private woningbouw. 2. Maatschappelijke en economische noodzaak van de valorisatie van puingranulaten in beton. De laatste jaren wordt er via diverse fora aandacht geschonken aan duurzaam bouwen. Vaak beperkt dit idee zich tot wat momenteel leeft en bekend is bij de publieke opinie namelijk de opwarming van de aarde en vandaar de nood aan energiezuinigheid en meer isolatie. Het grote publiek is echter niet bekend met de problematiek van de eindige grondstoffen en heeft zeker nog niet gehoord over ketenbeheer. Nochtans is het beheersen van de materialenstroom evenzeer een belangrijk thema in duurzame ontwikkeling. In deze context is de recyclage van betonpuin tot granulaat voor nieuw beton maatschappelijk van belang en vormt ze op het einde van de levensduur van een bouwwerk de aanzet voor een cradleto-cradle -benadering. De down-cycling van hoogwaardig materiaal als funderingsmateriaal in de wegenbouw wordt stopgezet. Hierdoor zal er een betere prijsevolutie ontstaan voor de puingranulaten. Het is moeilijk om het duurzaamheidsaspect concreet economisch te kwantificeren maar een aantal elementen duiden erop dat dit voordelen biedt: doorgaans zijn transportafstanden van sloopplaats tot puinverwerking inclusief gebruik in betoncentrale kleiner dan deze van groeve tot betoncentrale. Veel puinverwerkers baten zelf een mengcentrale uit zodat dit deel van de transportafstand al wegvalt. Door globaal minder in transport te moeten voorzien, is er ook minder slijtage van de wegen, wordt er minder fossiele brandstof verbruikt, is er minder uitstoot, en zal finaal de milieukost lager zijn. Deze milieukost is niet direct voelbaar in de eigen portemonnee maar zit verborgen in allerlei heffingen. Het is wel een maatschappelijke kost waar we met z n allen aan meebetalen. Sedert de invoering van Vlarea hebben de uitbaters van breekwerven grote inspanningen gedaan om hun productie te verbeteren en af te stemmen op de decretale bepalingen en de kwaliteitseisen opgesteld door Copro of Certipro. De geleverde inspanningen bleven niet zonder gevolg: ruim 85% van het bouw- en sloopafval wordt vandaag omgezet in secundaire grondstof. Dit heeft als positief gevolg dat Vlaanderen, naast Denemarken en Nederland, tegenwoordig toonaangevend is in Europa wanneer het gaat om de productie van secundaire grondstoffen afkomstig uit bouw- en sloopafval. In het kader van het zorgzaam omspringen met natuurlijke grondstoffen is dit een gunstige evolutie. De aanwending van secundaire grondstoffen gebeurt wel op grote schaal maar onvoldoende in hoogwaardige toepassingen waardoor de intrinsieke kwaliteiten ondergewaardeerd worden en à 6 Vereniging Verwerkers Slooppuin 7 Vereniging Mobiele Recycling 31

32 fortiori ook de economische waarde. Aldus is het duurzaam gebruik van deze grondstoffen slechts gedeeltelijk waar. De terughoudendheid om betonpuingranulaat aan te wenden in structureel beton wordt ingegeven door onzekerheid over de prestatie van het materiaal. Een groot aantal bedrijven zijn actief in de sector van de recyclage van bouw en sloopafval in Vlaanderen. Eind 2005 waren er ongeveer 120 bedrijven actief op een vaste locatie naast een 30- tal mobiele brekers. De jaarlijkse productie van puingranulaten kan voor Vlaanderen geschat worden op +/- 9,7 mio ton, of een gemiddelde productie van +/ ton /breker. Verschillende economische studies uitgevoerd in het verleden hebben aangetoond dat een bedrijf dat zich enkel toelegt op het breken van puin maar rendabel kan zijn met een productie van meer dan ton op jaarbasis. Dit is te wijten enerzijds aan het feit dat 80 % van de productiekosten, vaste kosten zijn (afschrijving (huur) terrein en installatie, kwaliteitscontrole, vaste personeelsbezetting voor weegbrug en laboratorium) en anderzijds aan de marktvoorwaarden wat betreft de verkoopprijs van de puingranulaten. Het is inderdaad zo dat over het algemeen gerecycleerde materialen beterkoop op de markt moeten gebracht worden dan de zogenaamde primaire materialen. Uit het jaarverslag van COPRO (2005) blijkt dat slechts 17,6 % van de brekers op vaste locatie een jaarproductie hebben van meer dan T/jaar. De meeste bedrijven worstelen dan ook met een probleem van rentabiliteit en de sector is dan ook al enkele jaren op zoek naar mogelijkheden tot het realiseren van meerwaardes. Deze meerwaardes kunnen gegenereerd worden door het opwaarderen van de intrinsieke kwaliteit van de puingranulaten en door het zoeken naar hoogwaardige toepassingen. Naar intrinsieke kwaliteit kan volgend klassement gemaakt worden: betonpuingranulaten > mengpuingranulaten > metselwerkpuingranulaten en het klassement van de toepassingen naar hoogwaardigheid: ongebonden < cementgebonden toepassingen < toepassing in beton. Bij een onderverdeling in verschillende fracties is het duidelijk dat de grovere fracties, in het bijzonder betonpuingranulaten, een toekomst kunnen hebben in de vervaardiging van nieuw beton en bijgevolg bijvoorkeur hiervoor voorbehouden blijven. Het is daarom belangrijk dat de vooroordelen die een grotere inzet van betonpuingranulaten in structureel beton tegenhouden, weggenomen worden. In stortbeton met sterkteklasse C16/20 wordt het gebruik van 20% BENOR-gekeurd betongranulaat toegestaan. Deze betonkwaliteit kan worden toegepast in omgevingsklassen E0 (niet schadelijk) en EI (binnenomgeving). In de praktijk is dit echter een betonsoort die weinig of niet gebruikt wordt. Overige betonsoorten (bv. vanaf sterkteklasse C20/25) kunnen geen BENOR-keurmerk krijgen indien ze gerecycleerd granulaat bevatten. Een mogelijke reden hiervoor is misschien te vinden in de huidige PTV406. Deze is opgesteld met het oog op gebruik van granulaten in de wegenbouw, en dus met een zekere lichte verontreiniging toegelaten. Deze beperkte verontreiniging wordt vanuit betonstandpunt als bedreigend beschouwd. Men wil 100% zuivere granulaten. Op dit ogenblik is de markt voor structureel BENOR-beton met gerecycleerde granulaten zeer klein of zelfs onbestaande, vooral aangezien het BENOR-keurmerk door opdrachtgevers en architecten vaak wordt gevraagd als een soort kwaliteitsborging, zowel in overheidswerken als in privéwerken. Er is dus een beperkte markt beschikbaar, wat het niet economisch rendabel maakt voor puinverwerkende bedrijven om te investeren in meer hoogstaande kwaliteit. Dit is een vicieuze cirkel, aangezien het gebrek aan kwaliteit van het puingranulaat een van de grootste argumenten is om het niet toe te laten in beton. Het projectvoorstel richt zich in de eerste plaats op de niet-benor-markt, maar kan er toch een invloed op hebben indien het succesvol blijkt. 3. Valorisatie van de projectresultaten in de opleiding academische bachelor en master bouwkunde In het decreet dat de werking van de Hogescholen bepaalt staan de opdrachten voor de hogescholen beschreven. Daarin staat de onderwijsopdracht centraal maar daarnaast is er ook een opdracht tot projectmatig onderzoek. Het decreet schrijft eveneens voor dat de hogescholen moeten academiseren en geassocieerd moeten zijn met een universiteit. Het onderzoek aan de hogescholen (met inbegrip van dit projectvoorstel) heeft voornamelijk een toegepast karakter. Sedert 21 maart 2006 vormen de departementen Industriële Wetenschappen en Technologie die lid zijn van de Associatie K.U.Leuven de Geassocieerde Faculteit Industriële en BioWetenschappen 32

33 (GFIBW). Binnen deze GFIBW hebben de huidige afdelingen bouwkunde zich verzameld onder de noemer Departement Bouwkunde. In dit departement wordt er verder gewerkt aan de definiëring van onderzoeksgroepen. In het beleidsplan van de afdeling bouwkunde KHBO, zijn drie onderzoeksthema s vastgelegd waar in de komende jaren wetenschappelijk en toegepast onderzoek zal gebeuren. Eén van de topics is duurzaam bouwen en duurzame bouwmaterialen. Kennisverwerving via dit en andere projecten is voor dit onderzoeksluik bijzonder belangrijk. Dit onderzoeksthema sluit daarbij goed aan om kennis over te dragen in de opleiding academische bachelor bouwkunde en master in de industriële wetenschappen industrieel ingenieur bouwkunde. Resultaten uit het onderzoek passen ter illustratie van de opleidingsonderdelen Duurzaam Bouwen, Gebouwentechniek en betontechnologie. Dit valorisatieonderzoek en de resultaten ervan zijn niet alleen belangrijk voor de onderwijsopdracht in de eigen campus van de eigen hogeschool, maar zal verder verspreid worden in de andere campussen. Dit kan doordat er al voor verschillende vakken een docentenuitwisseling tussen de verschillende hogescholen georganiseerd wordt. Daarnaast komen zij ook regelmatig samen op o.a. de integratiecommissies waar ondermeer de stand van het onderzoek aan de hogescholen en de universiteit besproken wordt. Onderlinge deelname aan gebruikersgroepen van TETRA-projecten waardoor de collegahogescholen ook de projectresultaten kunnen meevolgen, is een andere manier om de onderzoeksresultaten doorheen de opleidingen te laten verspreiden. Het is belangrijk dat de komende generaties studenten tijdens hun opleiding de mogelijkheden en toepassingen met secundaire grondstoffen leren kennen en in aanraking komen met duurzame ontwikkeling. In het nieuwe BaMa-curriculum is daartoe het vak duurzaam bouwen opgenomen. Jaarlijks komen daar in de KHBO-IW&T-campus Oostende zo n 25 tot 30 studenten mee in contact. De toetsing van de duurzaamheidsaspecten in het project, de methodiek ervan en de resultaten van de eventuele LCA-benadering zijn een belangrijke aanwinst voor de ondersteuning van dit vak. Op Campus De Nayer behalen jaarlijks een 60-tal studenten het diploma Master in de industriëlewetenschappen Bouwkunde. Resultaten van dit project kunnen geïntegreerd worden in de opleidingsonderdelen Bouwmaterialen en methoden, Betontechnologie en Beton In het kader van de academisering van de hogeschool is het evenzeer belangrijk dat de studenten de mogelijkheid krijgen in contact te komen met projectmatig onderzoek. Zo zullen er, aansluitend bij dit onderzoek, onderzoeksmogelijkheden aangeboden worden voor masterproeven. In het kader van de internationalisering van de afdeling bouwkunde gaat de aanvrager vaak in het buitenland (Patras GR; Tampere Fin; Bordeaux Fr; BRNO - CZ) lezingen geven over het recycleren van bouw- en slooppuin. In die landen is de stand van de techniek in het aanwenden van puingranulaten nog niet ver gevorderd. De kennisoverdracht over deze materie is een stimulans om hier in Vlaanderen verder nieuwe en goede technologie te ontwikkelen. Immers, bouw- en slooppuin vormt, met zijn 28% van het totaal, in Europa zowat het grootste probleem inzake afvalproblematiek. Samen met huishoudelijk afval zorgt dit voor goed ruim de helft van het afvalprobleem. 33

34 B.2. Valorisatie-traject 1. Keuze van de leden van de gebruikersgroep. De meeste leden van de gebruikersgroep zijn actief in de productie van puingranulaten en hebben ook een betoncentrale. Deze bedrijven geven aan hun kernactiviteiten te kunnen versterken als er een valorisatie komt voor puingranulaten in stortbeton. Mogelijk zullen er bij goedkeuring van het project nog meer bedrijven aansluiten. KMO1 O.B.B.C. NV Adres: DE COOMANSGANG SINT-LIEVENS-HOUTEM Contactpersoon: VAN ACKER LODEWIJK bereidheid tot deelname in de kosten (ja/nee): JA Vlaams KMO (ja/nee): JA Korte omschrijving van de activiteiten: - RECYCLING VAN BOUWPUIN (CERTIPRO) - PRODUCTIE VAN STORTKLAAR BETON (BENOR) Reden van interesse en/of verwachtingen t.a.v. dit project - WIJ GEBRUIKEN REEDS BETONPUIN IN STORTKLAAR BETON VOOR PRIVATE WERKEN EN WILLEN NOG VERDERE MOGELIJKHEDEN BEKIJKEN. - BESPARING OP AANKOOP NATUURLIJKE GRONDSTOFFEN => VERHOGING VAN HET RENDEMENT - REEDS ENIGE ERVARING IN DE MATERIE - HET PROBLEEM VAN DE WATERHUISHOUDING IN HET MENGSEL ONDERZOEKEN. KMO2 Adams Massenhoven NV Adams Polendam NV Adres: Zagerijstraat Massenhoven Polendam Beerse Contactpersoon:Adams Ronny Adams Stefaan bereidheid tot deelname in de kosten (ja/nee): ja Vlaams KMO (ja/nee): ja Korte omschrijving van de activiteiten: Recyclage bouwpuin:2 vaste brekers en 1 mobiele breker. Betoncentrale (beide vestigingen) Afbraak en grondwerken (Polendam) TOP grond (Polendam) Reden van interesse en/of verwachtingen t.a.v. dit project Meer toepassingen van recyclage granulaten in alle betonsoorten Meer vertrouwen en besef van de kwaliteit van recyclage producten op de markt Meer mogelijkheden voor aanneming van werken Meer afzet mogelijkheden via de betoncentrale Groei van de bedrijven Dit is nieuw voor ons. Antwoord op vragen als: o In welke mate kan de kwaliteit en zuiverheid verbeterd worden van de granulaten, gebruikte technieken? o Is er mogelijkheid om niet alleen betonpuin maar ook mengpuin te kunnen gebruiken in betontoepassingen? o Welke % betongranulaat we kunnen gebruiken in beton mét certificaat? KMO3 De Brabandere Wegenbouw NV Adres: Brugsesteenweg 26 B-8630 Veurne Contactpersoon:Pieter De Brabandere bereidheid tot deelname in de kosten: ja Vlaams KMO: ja Korte omschrijving van de activiteiten: -Wegenbouw -Betoncentrale -Vervoer -Breekwerf Reden van interesse en/of verwachtingen t.a.v. dit project Voor ons bedrijf zou dit een sterkte kunnen worden daar we op de 2 domeinen (breekwerf/betoncentrale) actief zijn. Hierdoor ontstaat een interessante synergie. 34

35 De economische meerwaarde zou erin liggen dat we de steeds duurder wordende granulaten kunnen vervangen door het bouwpuin en op deze manier met goedkopere producten aan klantenbinding doen. Eerste experimenten werden vorig jaar reeds uitgevoerd, met wisselende resultaten. Voor niet Benor-gekeurd beton zullen we dit jaar waarschijnlijk tot een interessant mengsel komen. Door deelname aan het project kunnen wij ervan leren en vooruit komen. Vragen die we hebben: o Waterbehoefte tussen betonpuin 0-20 en kalksteen 4-20 of grind 4-22 o Invloed van % vervanging van natuurlijk granulaat door gebroken betonpuin op sterkte, waterabsorptie, zetmaat, verpompbaarheid o o Verschil in gebruik van betonpuin en mengpuin op hierboven vermelde eigenschappen. Welke schadelijke stoffen het meest voorkomen in betonpuin en wat zijn de best beschikbare technieken om deze te verwijderen. KMO4 EKP recycling nv / Jacobs nv Adres: Dreefvelden 40, 2860 St. Kat. Waver Contactpersoon: Kurt Jacobs bereidheid tot deelname in de kosten: Ja Vlaams KMO: Ja Korte omschrijving van de activiteiten: De hoofdactiviteit van de firma EKP recycling nv, is het bouw- en sloopafval recycleren tot een secundaire grondstof. De firma Jacobs nv is onze betoncentrale (Benor-gekeurd), hier leveren wij zowel vette beton als alle magere betonsoorten of gestabiliseerd zand. Reden van interesse en/of verwachtingen t.a.v. dit project Wij zijn zelf reeds op onderzoek gegaan in hoeverre wij natuurgranulaten kunnen vervangen door gerecycleerde granulaten. Iedereen gebruikt reeds secundaire grondstoffen in bv. Gestabiliseerd zand. Maar ik ben ervan overtuigd (mede door het beperkte onderzoek dat wij zelf reeds hebben uitgevoerd) dat hoogwaardigere toepassingen mogelijk moeten zijn. Maar een grondige studie is wegens de zware financiële last haast niet uitvoerbaar door één firma. Daarom vind ik dit project zo mooi, samen met andere bedrijven (en die zullen er zeker zijn) werken aan een toepassing wat positief zal zijn voor onze ganse sector. Uiteraard zal een succesvolle afronding van dit dossier een meerwaarde betekenen voor onze firma (en voor de ganse recyclage sector). Aangezien grotere groepen ook de granulatenmarkt in handen hebben zou dit voor ons een mooi stap zijn in de verbetering van onze marktpositie, eindelijk zouden er voor een deel alternatieven zijn, voor de duurdere en meer milieu belastende natuurlijke granulaten!! Wij hebben reeds enkele samenstellingen voorhanden waarbij een deel van de granulaten wordt vervangen door een secundaire grondstof (vooral voor de kleine particuliere markt). Maar indien dit product kan gekeurd worden zouden wij deze samenstelling kunnen leveren onder een keuringslabel in openbare projecten, en dit is waarop ikzelf zit te wachten. Eigenlijk moeten alle onderzoeken gebeuren nodig om een keuring te verkrijgen. En ik zou zelfs nog één stap verder gaan en de basis leggen voor een uitbreiding naar sterkteklasse C25/30. Wat zeker ook interessant is om weten, welke negatieve kanten zijn er? Wij zullen zeker tegenkantingen krijgen tot het behalen van de keuring. Wij zouden ons best reeds vooraf moeten wapenen tegen deze mogelijke negatieve invloed van het gebruik van secundaire grondstoffen. Vertrekken vanuit onze eigen zwakte of problemen, en deze trachten op te lossen. Bv. Toevoeging van water!, wij weten dat de vloeibaarheid van het eindproduct (de beton) bij gebruik van secundaire grondstoffen problemen kan opleveren, hoe gaan wij daar mee om? KMO5 ABR Adres: Westvaartdijk 81, Grimbergen 1850 Contactpersoon:Harry Vandael bereidheid tot deelname in de kosten: -? - (motivatie opgestuurd, intentiebrief is niet toegekomen) Vlaams KMO: Ja Korte omschrijving van de activiteiten:..het breken van beton/metselwerk en asfalt puin tot Copro gekeurde granulaten.. Een betoncentrale voor gestabiliseerde producten en mager beton 35

36 . Een TOP: tijdelijke opslagplaats voor gronden conform Vlarebo Reden van interesse en/of verwachtingen t.a.v. dit project We worden geconfronteerd met een steeds grotere vraag voor onze producten voor betoncentrales maar daar staan hogere eisen aan kwaliteit tegenover. Momenteel nog moeilijk verzoenbaar, de Copro erkenning is vooralsnog afgestemd aan het standaardbestek 250. Een afzet naar betoncentrales zou een meerwaarde kunnen betekenen wegens een meer constante afname (minder weersgebonden) en bovendien aan betere condities. De kwaliteitseisen van gerecycleerde beton voor de betonindustrie en de performantie van zulke beton KMO6 HEGROLA nv Adres: Industrieweg 84 B 2260 Westerlo Contactpersoon: Koen Laeremans bereidheid tot deelname in de kosten: ja Vlaams KMO: ja Korte omschrijving van de activiteiten: -Wegenbouw -aanleg nutsleidingen -betoncentrale -Breekwerf, C-TOP Reden van interesse en/of verwachtingen t.a.v. dit project Het bepalen van de eisen voor gerecycleerde granulaten voor gebruik in stortbeton; Invloed van onzuiverheden op sterkte; bepaling van de gewenste zuiverheidsgraad, de mengverhoudingen en de invloed van toeslagstoffen zoals luchtbelvormer e.d. Een gegarandeerde afzet voor gerecycleerd beton Op niveau van klantlevering nieuw KMO7 Recycling Assistance bvba Adres: DRENGEL ZOERSEL.. Contactpersoon: ir.johan D Hooghe bereidheid tot deelname in de kosten: ja Vlaams KMO: ja Korte omschrijving van de activiteiten: - Recycling Assistance BVBA is een adviesbureau dat in hoofdzaak werkt voor KMO s in de sloop- en recyclingbranche op vlak van kwaliteit (gerecycleerde materialen), milieu (proces gerelateerd) en veiligheid (tijdelijke en mobiele bouwplaatsen). In het verleden heeft Recycling Assistance BVBA al meermaals haar steun verleend aan de Hogeschool De Nayer met de begeleiding van laatstejaars. Reden van interesse en/of verwachtingen t.a.v. dit project - We zijn al sinds 1998 met deze materie bezig en willen graag onze expertise ter beschikking stellen van de goede zaak. - De berekening van het risico op schadegevallen bij gebruik van stortbeton C20/25 met hoge vervangingsgraad aan grove betongranulaten. Op deze wijze kan ook de verzekeringssector overtuigd worden. De normen en de keuringsinstellingen (in casu CRIC) hebben reeds een belangrijke stap gezet. Als de voorschrijvers zich nu ook nog gesteund weten door hun verzekeraars, ligt de weg open naar een groter gebruik van van stortbeton C20/25 met hoge vervangingsgraad aan grove betongranulaten in particuliere en zelfs openbare werken. KMO8 De Rycke beton Naam:Gebroeders De Rycke nv Adres:Vesten Contactpersoon: Kevin Verstraeten bereidheid tot deelname in de kosten (ja/nee): ja Vlaams KMO (ja/nee): ja 36

37 Korte omschrijving van de activiteiten: - Beton - bouwmaterialen Reden van interesse en/of verwachtingen t.a.v. dit project - Groei bedrijf - Haalbaarheid Benor-merk? KMO9 Naam:Top-Mix nv Adres:Pathoekeweg 156B 8000 Brugge Contactpersoon: Gene Maertens bereidheid tot deelname in de kosten (ja/nee): ja Vlaams KMO (ja/nee): ja Korte omschrijving van de activiteiten: - Beton - puinververker - grond TOP Reden van interesse en/of verwachtingen t.a.v. dit project - Synergie puinrecyclage en betoncentrale - Economische meerwaarde van de puingrondstoffen - kennisuitbreiding Koepelorganisatie Vereniging Verwerkers Slooppuin V.V.S.-vzw Adres: Jan Van Rijswijckplein 7, 2000 Antwerpen Contactpersoon: Willy Goossens bereidheid tot deelname in de kosten: ja Vlaams KMO:nee Korte omschrijving van de activiteiten: Koepelorganisatie verwerkers slooppuin. Reden van interesse en/of verwachtingen t.a.v. dit project Valorisatie puingranulaten KaHo-Sint-Lieven, Departement Industrieel Ingenieur Motivatie voor deelname aan het project: Valorisatie naar het onderwijs in de hogeschool, opleiding master industriële wetenschappen en technologie industrieel ingenieur bouwkunde. Binnen de GFIBW maken de verschillende afdelingen bouwkunde deel uit van de onderzoeksgroep duurzaam bouwen, waar dit onderwerp duidelijk in past. 37

38 2. Traject tot valorisatie, Het doel van dit project is het vertrouwen in betonpuingranulaat enbeton met recyclinggranulaat te verhogen. Om een goed beton te maken, zijn kwalitatieve granulaten vereist. Gezien er op dit moment in Vlaanderen geen echte kwaliteitsstandaard voor gerecycleerde granulaten voor beton bestaat, kan ook het beton vervaardigd met deze granulaten niet het nodige vertrouwen genieten. Workshop 1 : Zuiverheid van het puingranulaat Om tot de gewenste valorisatie van de projectresultaten te komen zijn er enkele acties nodig. Zo zal tijdens het project speciale aandacht gegeven worden aan het inventariseren van de zuiverings- en scheidingstechnieken die momenteel bij de meeste puinverwerkers gebruikt worden. Daarnaast zal een inventaris opgesteld worden van andere zuiverings- en scheidingstechnieken, gebruikt andere sectoren (metaal, glas, voeding, ), en die potentiële mogelijkheden bieden voor gebruik in de puinverwerkende sector. De deelnemende bedrijven zullen via een workshop kunnen kennismaken met deze andere technieken. Workshop 2 : Evaluatie bestaand recyclingbeton Een groot struikelblok voor het algemeen gebruik van gerecycleerde granulaten in beton is het gebrek aan vertrouwen in structureel recyclingbeton en daaraan gekoppeld het ontbreken van een degelijke kwaliteitsgarantie dat dit vertrouwen kan opkrikken. Door het opsporen van een aantal voorbeelden van eerder met succes uitgevoerde betonconstructies kan aangetoond worden aangetoond dat er wel degelijk met succes structureel beton kan gemaakt worden. De analyse van deze succesverhalen zullen het onderwerp zijn van een nieuwe workshop voor de deelnemende bedrijven. Onderzoeksresultaten ter beschikking van de doelgroep: In het wetenschappelijk deel van het onderzoeksproject zal er voldoende aandacht geschonken worden om de technologische knelpunten te onderzoeken. Zo zal er gekeken worden naar de onduidelijkheid van de gewenste zuiverheid van het puingranulaat, zowel fysisch (organische stoffen, niet-steenachtige fracties) als chemisch (chloriden, sulfaten, risico op alkali-silica-reactie). Monsteranalyse en literatuuronderzoek kunnen teruggekoppeld worden naar de technologie van de zuiverings- en scheidingstechnieken. Een andere onduidelijkheid bestaat over de invloed van de poreuze puingranulaten op de effectieve water/cement-factor van het mengsel. Over de duurzaamheid van beton met puingranulaten is nog niet veelgeweten. Het wegwerken van deze onduidelijkheid staat in relatie tot de voorbeeldprojecten waarvan eerder sprake. Bij hoge vervangingspercentages (50% en meer) kunnen er meer risico s ontstaan. Maar zijn deze van dien aard dat het ambitieniveau niet kan gehaald worden? Dit zal ondermeer door proeven en door voorbeelden uit praktijk bestudeerd worden. 3. Verspreid van de resultaten naar de ruimere doelgroep Op het einde van het project zullen de projectresultaten gebundeld worden en naar analogie van de workshops voor de leden van de gebruikersgroep zal er dan een aantal demodagen georganiseerd worden voor puinverwerkers die niet in de gebruikersgroep zaten alsook voor betoncentrales, aannemers, studiebureaus en technische diensten van overheden. Het is de bedoeling om dit in elke Vlaamse provincie te organiseren. Op die manier kan een ruim publiek bereikt worden. Verdere verspreiding van de resultaten zullen tijdens en op het einde van het project via verschillende kanalen nog opgezet worden: Via een project-website waarop relevante informatie geplaatst zal worden; deze informatie zal ook via de website van de hogeschool of via de website van de koepelorganisaties kunnen geraadpleegd worden; Het is aangewezen dat de projectresultaten toegelicht worden op een workshop van het Transitiearena Duurzaam Bouwen werkgroep materialen. Samen met de partners zullen een aantal acties ter verspreiding van de resultaten opgezet worden: Via het Vlaams Bouwplatform Via de koepelorganisaties (VVS 8, VMR 9 ) zullen voor haar leden op workshops de resultaten van het onderzoek kenbaar gemaakt worden; Via de Kamer van Bouwbedrijf zullen informatie-momenten georganiseerd worden waarop naast de overheid ook aannemers en studiebureaus aanwezig zullen zijn; via publicatie in vakbladen, zoals WTCB-Contact 8 Vereniging Verwerkers Slooppuin 9 Vereniging Mobiele Recycling 38