De koopkracht van je inkomen bepaald hoeveel goederen of diensten je kunt kopen, de koopkracht hangt af van je inkomen en van de prijzen.

Transcriptie

1 Boekverslag door Y woorden 10 november keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Crisis! Hoofdstuk 1 Kredietcrisis Kennen: Bestedingen: De uitgaven aan goederen en diensten Koopkracht: De koopkracht van je inkomen bepaald hoeveel goederen of diensten je kunt kopen, de koopkracht hangt af van je inkomen en van de prijzen. Consumentenvertrouwen: Het vertrouwen van consumenten in geld, het consumeren, verdienen en sparen. Consumeren: Het kopen van producten voor behoefte bevrediging. Investeren: Het aanschaffen van goederen en diensten door bedrijven om er mee te produceren. Behoeften: Je wensen, wat je graag zou willen kopen. Middelen: Producten, geld of tijd. Pagina 1 van 9

2 Schaarste: Een product is schaars wanneer er een offer of inspanning moet worden geleverd om het goed te maken. Vrije goederen: Goederen waarvoor geen schaarse middelen voor opgeofferd te hoeven worden. Opofferingskosten: De opbrengsten van het beste, niet gekozen, alternatief. Alternatief aanwendbaar: Met dezelfde inspanningen ook andere middelen kunnen kiezen. De middelen kunnen voor verschillende doeleinden worden gebruikt. Kunnen: De relatie tussen consumentenvertrouwen, bestedingen en werkloosheid: Doordat het consumentenvertrouwen weg gaat, besteden mensen minder geld aan producten, waardoor bedrijven er ook minder van hoeven te maken, waardoor minder personeel nodig is, wat leidt tot mensen ontslaan, wat leidt tot werkeloosheid. Hoe is de kredietcrisis ontstaan? Banken geven leningen aan mensen die de lasten van deze lening niet kunnen dragen. Bezittingen van banken worden minder waard doordat mensen met schulden niet terug kunnen betalen. Banken worden voorzichtiger met het uitlenen van geld. Het consumentenvertrouwen daalt. Door dalende bestedingen daalt de productie. Door dalende productie stijgt de werkloosheid. Wat is koopkracht? Wanneer stijgt of daalt hij? De koopkracht van je inkomen bepaald hoeveel goederen of diensten je kunt kopen, de koopkracht hangt af van je inkomen en van de prijzen. Hij stijgt als je inkomen hoger wordt en/of de prijzen dalen. De koopkracht daalt wanneer je inkomen lager wordt en/of de prijzen stijgen. Het verschil tussen consumeren en investeren: Koopt iemand het om in zijn behoefte te voorzien, heet het consumeren. Koopt een bedrijf het om mee verder te produceren, heet het investeren. Het verschil tussen schaarse en vrije goederen: Als er iets voor opgeofferd moet worden om het te maken, bijv. een schrift, is het schaars, als dat niet hoeft, bij bijv. lucht, is het een vrij goed. De spanning tussen behoefte en beperkte middelen: Die heet schaarste. Je moet iets opofferen om het ene te doen/kopen. Wat je moet opofferen heten de opofferingskosten. Voorbeelden opofferingskosten: Als je een telefoon koopt, kun je dat geld niet meer uitgeven aan de camera die je graag wilde Als je aardappels op een stuk grond plant, kun je daar geen mais meer planten Als je nu tv gaat kijken, kun je in die tijd niet werken Handige opdrachten 1.6, 1.8, 1.9, 1.13, 1.14, 1.15, 1.19 en Pagina 2 van 9

3 Hoofdstuk 2 Geld en ruil Kennen: Nominale waarde: De waarde die weergeven staat of behoord bij het middel. Intrinsieke waarde: De waarde van de kosten om het middel te maken. Vertrouwen: Het geloven in wat er gebeurt of wat er komen gaat. Chartaal geld: Munten en bankbiljetten. Giraal geld: Virtueel geld dat op een bankrekening, je kunt het niet meteen aanraken. Algemeen aanvaard: Wanneer het middel overal wordt aangenomen, zoals geld om mee te betalen. Ruilmiddel: Middel, bijv. geld, waarmee je kunt ruilen voor andere middelen, bijv. goederen en diensten. Rekenmiddel: Wordt gebruikt om de waarde van het middel vast te stellen, zoals goederen of diensten met geld. Spaarmiddel: Middel dat je tijdelijk kunt bewaren en niet meteen in gebruik neemt. Zelfvoorzienend: Als je zelf alles verbouwd, maakt en repareert, ben je zelfvoorzienend. Arbeidsdeling: Het arbeidsproces verdelen in afzonderlijke taken. Specialisatie: Zich specialiseren en toeleggen op één activiteit. Arbeidsproductiviteit: De productie per persoon per tijdseenheid. Ruil: Het uitwisselen van middelen. Ruil in natura: Direct in goederen of diensten ruilen, waarbij als nadeel, het vinden van een ruiler, het vaststellen van de ruilwaarde Pagina 3 van 9

4 en de bederfelijkheid. Transactiekosten: Alle kosten van de inspanning die zich vooraf bevinden. Optimale verdeling: De beste verdeling binnen de gegeven mogelijkheden. Absoluut voordeel: Het voordeel in het aantal benodigde uren per taak. Comparatief/relatief voordeel: Het verschil in niveau, degene met het hoogste niveau vervult de taak, wanneer je de taak doet waar je het best in bent heb je een comparatief voordeel. Rekening-couranttegoeden: Ook wel de betaalrekeningen genoemd. Krediet: Geldlening. Hypothecaire lening: Langlopende lening met een onroerend goed als onderpand. Liquide middelen: Middelen om mee uit te betalen, munten en bankbiljetten. Liquiditeitspercentage: De verhouding tussen liquide middelen en de rekening-couranttegoeden. Ook wel dekkingspercentage genoemd. Als banken extra liquide middelen krijgen, stijgt het liquiditeitspercentage. Solvabiliteit: Geeft de verhouding weer tussen bezittingen en schulden. Consumentenvertrouwen: Het vertrouwen van consumenten in geld, het consumeren, verdienen en sparen. Kunnen De nominale waarde, de reële intrinsieke waarde en de intrinsieke waarde De nominale waarde is de waarde die op de munt/het biljet staat, bijv. 10 euro. De reële waarde is de waarde van een munteenheid gecorrigeerd voor de prijsinflatie. De intrinsieke waarde is hoeveel het gekost heeft om de munt/het biljet te maken. De drie geldfuncties Ruilmiddel: Middel, bijv. geld, waarmee je kunt ruilen voor andere middelen, bijv. goederen en diensten. Rekenmiddel: Wordt gebruikt om de waarde van het middel vast te stellen, zoals goederen of diensten met geld. Spaarmiddel: Middel dat je tijdelijk kunt bewaren en niet meteen in gebruik neemt. Onderscheid absolute en comparatieve voordelen Een absoluut voordeel is wanneer je er de minste tijd voor nodig hebt, bijv. wanneer Tinus 4 uur doet over schoonmaken en Merel maar 2 uur, dan heeft Merel het absolute voordeel. Wanneer Tinus ook nog eens 30 uur doet over de kinderen verzorgen en Merel maar 12 uur, dan heeft Tinus toch het Pagina 4 van 9

5 comparatieve voordeel bij het schoonmaken. Dat komt omdat hij er bij het koken maar 100% langer over doet dan Merel en bij het verzorgen van de kinderen 150% langer erover doet. Optimale verdeling maken op basis van het aantal uren dat mensen ergens aan kwijt zijn: In de tabel hieronder zie je hoelang Jannie er over doet om schoon te maken en hoelang ze doet over de tuin onderhouden. Daaronder zie je ook nog hoelang ze er in totaal over doet. Hetzelfde zie je bij Jan: Jannie Schoonmaken 8 uur 12 uur Tuin onderhouden 4 uur 2 uur Totaal 12 uur 14 uur Jan Je ziet dat Jannie veel korter over schoonmaken doet dan Jan, maar je ziet ook dat Jan veel sneller klaar is met de tuin onderhouden dan dat Jannie is. Dus wat is de optimale verdeling? 8 uur 0 uur 8 uur Tuin onderhouden 0 uur 2 uur 2 uur 8 uur 2 uur 10 uur Omdat Jannie veel sneller is in het schoonmaken, neemt zij die taak op zich en doet ze er dus 8 uur over. Jan is veel sneller klaar met het onderhouden van de tuin. Hij neemt dus die taak op zich en doet er 2 uur over. Samen is dat 10 uur. Maar stel dat Jannie maar 6 uur wil besteden aan huishoudelijke taken? 6 uur 3 uur 9 uur Tuin onderhouden 0 uur 2 uur 2 uur 6 uur 5 uur 11 uur Jan doet (12-8 / 8 x 100=) 50% keer zo lang erover om schoon te maken. Jannie zou eigenlijk nog 2 uur moeten schoonmaken, dus 2 x 1.5 = 3 uur. Jan doet er dus 3 uur over om schoon te maken. Liquiditeitspercentage van banken berekenen Met behulp van het liquiditeitspercentage berekenen hoeveel geld een bank nog mag uitlenen aan haar klanten Een bank heeft 5 miljard aan liquide middelen, de tegoeden van klanten op betaalrekeningen is 36 miljard en het minimale liquiditeitspercentage moet 10% zijn. Heeft de bank dan genoeg liquide middelen? Hij moet van de 36 miljard minimaal 10% hebben, dat is (36 / 10 =) 3.6 miljard. Hij kan dus nog (5 3.6 =) 1.4 miljard euro uitlenen. Wat gebeurt er als er geruchten zijn dat het slecht gaat met een bank? Als mensen geen vertrouwen meer hebben in hun bank, door bijv. geruchten dat het slecht gaat, willen ze hun geld natuurlijk niet verliezen. Ze gaan het dan opnemen. De bank heeft alleen niet genoeg liquide middelen voor iedereen die het wil opnemen. De mensen die te laat zijn kunnen hun geld niet krijgen, dus de bank heeft schulden en gaat dan failliet. Handige opdrachten 2.5, 2.6, 2.11, 2.12, 2.16, 2.17, Pagina 5 van 9

6 Geldzaken Hoofdstuk 6: Oorzaak en gevolg inflatie De stijging van het algemeen prijspeil in het land heet inflatie. De oorzaken ervan zijn: Bestedingsinflatie: Bestedingen zijn hoger dan de productiecapaciteit. Kosteninflatie: Wanneer ondernemers hogere productiekosten doorberekenen in hun prijzen. Dat kan komen door hogere loonkosten (loonkosteninflatie) of door de kosten van ingevoerde grondstoffen (geïmporteerde kosteninflatie). Het gevolg van inflatie is: De koopkracht gaat achteruit, je kunt dus minder van je geld kopen De winst van ondernemingen komt onder druk te staan; Ondernemingen proberen de extra kosten door inflatie door te rekenen in hun winst, maar door de concurrentie is dit niet altijd mogelijk, dus dan hebben ze minder winst. Tast reëel vermogen en reëel inkomen aan Waarom leidt inflatie tot daling van koopkracht? De prijzen stijgen, dus je kunt minder van je geld kopen. De formule Joachim heeft in 2009 een nettoloon van In 2010 stijgt zijn nettoloon naar In 2010 stijgt het CPI van 108,8 (2009) naar 111, Bereken met hoeveel procent het nettoloon van Joachim is gestegen in 2010 ten opzichte van Afronden in 2 decimalen. Bereken met hoeveel procent het reële netto loon van Joachim is veranderd in 2010 ten opzichte van Afronden in 2 decimalen. Bereken met hoeveel procent de reële waarde van het geld(euro) is veranderd in 2010 ten opzichte van Afronden in 2 decimalen. Uitwerkingen 1. (Nieuw-oud)/oud x 100% (is de berekening van een %-verschil) Nieuw = 1170 Oud= 1130 ( ) / % = 3,54%. Deze formule bevat dus eigenlijk twee sommen. 1170/1130x100 = 103, /1130x100 = 100 Door 103,54 te verminderen met 100 kom je uit op het verschil van 3,54 2. Indexcijfer = nieuw / oud x 100 (Dit is ook een verhoudingsgetal, maar nu zonder het verschil te berekenen. Je wilt weten hoe vaak het ene getal in het andere past.) RIC= NIC/PIC x100 NIC= Nieuw /oud x /1130 x 100 = 103,54 (of: 3,54+100) PIC= nieuw/oud x100 Prijsindexcijfer 2010 ten opzichte van 2009= 111/108,8 x100= 102,0 RIC= NIC/PIC x 100 (103,54 /102,0) 100 = 101,51 Je moet het %verschil aangeven dus 101,51 verminderen met 100 = +1,51% Het reële inkomen is in 2010 dus met 1,51% gestegen t.o.v Ik heb dan wel 3,54% meer loon ontvangen, maar doordat de prijzen zijn gestegen met 2,0 t.o.v. van 2009 ben ik er reëel minder dan 3,54% op vooruit gegaan. 3. Bereken met hoeveel procent de reële waarde van het geld Ze willen dus weten hoeveel het geld minder of meer waard is geworden. De nominale waarde van het geld blijft gelijk. Een briefje van 50 euro is niet ineens een briefje van 53 euro geworden in Er is hier dus GEEN verschil! NIC=100 Vb. index= nieuw/oudx100 = 50/ 50 x100 = 100 %verschil= (nieuw-oud)/oud x100 = (50-50)/50x100= 0 Pagina 6 van 9

7 PIC Prijsindexcijfer 2010 ten opzichte van 2009 BLIJFT=(111 / 108,8) 100 = 102,0 RIC = nic/pic x 100 = (100 /102,0) 100 = 98,04 De %verandering = het indexcijfer -100 Dus: 98,04-100= - 1,96%. Ik ben in deze opgave dus in verhouding er 1,51% rijker geworden t.o.v Maar doordat de nominale waarde van het geld niet is veranderen en alles wel duurder is geworden, kan ik nu met hetzelfde nominale geld 1,96% minder kopen. Hyperinflatie en deflatie Deflatie: Het algemeen prijspeil daalt, dus de koopkracht van inkomens stijgt. Het kan wel gevaarlijk zijn, want mensen kunnen wachten tot de prijzen nog erger omlaag gaan. Daardoor daalt de productie en de werkgelegenheid, dus neemt de werkloosheid toe. Kruipende inflatie: Een lichte stijging van het prijsniveau. Het zijn maar enkele procenten per jaar. Hyperinflatie: Extreem hoge prijsstijgingen (100% of een veelvoud daarvan). Dat gebeurde in Duitsland in de jaren 20. In 1919 kostte een brood nog 1,25 mark en in 1923 was de prijs van een brod 769 biljoen! Wanneer er een hyperinflatie is willen mensen eruit vluchten, want het geld wat je hebt, wordt iedere dag minder waard. Ze beleggen dit dan zo snel mogelijk in waardevaste goederen, zodat ze in plaats van met geld, nu weer met goederen kunnen gaan ruilen. Jong & Oud Hoofdstuk 1: Een budgetlijn maken Je maakt een budgetlijn door eerst de twee maximale opties uit te reken. Je hebt bijvoorbeeldeen beltegoed van 10,- (budget). Je kunt hiermee bellen voor 0,25 per minuut of sms en voor 0,10 per bericht. Hoeveel minuten kun je maximaal bellen met die 10,-? En hoeveel sms jes kun je er maximaal mee sturen? Dat reken je uit door: Bellen: 10 / 0.25 = 40 minuten Sms en: 10 / 0.10 = 100 sms jes Wanneer je dat hebt uitgerekent trek je een lijn van de 40 belminuten, naar de 100 sms jes. Let op! Hij loopt altijd van linksboven naar rechtsonder! Het gevangenenprobleem Het gevangenenprobleem is elke situatie tussen twee partijen die twee keuzes hebben die als ze samenwerken beter af zijn dan wanneer ze hun eigenbelang volgen Opstellen opbrengstenmatrix: Situatie: Eduard de Roos is vermoord Twee verdachten: Theo G. En Mohammed V. Bij aanhouding droegen zij een wapen, zonder wapenvergunning Eén van de verdachten is vermoedelijk de dader Er is genoeg bewijs voor 2 jaar cel voor verboden wapenbezit Bekentenis is nodig om de moord op te lossen Werkwijze politie: Verdachten worden apart verhoord (er is dus géén overleg mogelijk tussen de verdachten) Voorgelegde keuze: zwijgen of de ander aangeven Als beiden zwijgen moeten beiden 2 jaar de gevangenis in voor verboden wapenbezit Als je als enige de ander aangeeft ga je vrijuit en krijgt de ander 14 jaar cel Als ze beiden de ander aangeven, moeten beiden 10 jaar de cel in (omdat niet bewezen kan worden wie er geschoten heeft) Deze hele situatie kunnen we in een opbrengstenmatrix zetten: jaren cel Mohammed V. zwijgen ander aangeven Theo G. zwijgen 2 jaar, 2 jaar 14 jaar, vrij ander aangeven vrij, 14 jaar 10 jaar, 10 jaar Pagina 7 van 9

8 De dominante strategie van beide spelers bepalen en het evenwicht van het gevangenenprobleem De overwegingen van Mohammed V.: Wanneer Theo zwijgt, kan ik hem het beste aangeven: vrij is beter dan 2 jaar de cel in (dominant) Wanneer Theo me aan geeft, kan ik hem het beste óók aangeven: 10 jaar cel is beter dan 14 jaar cel (evenwicht) De overwegingen van Theo G.: Wanneer Mohammed zwijgt, kan ik hem het beste aangeven: vrij is beter dan 2 jaar cel (dominant) Wanneer Mohammed me aan geeft, kan ik hem het beste óók aangeven: 10 jaar cel is beter dan 14 jaar cel (evenwicht) Bindende afspraken Het gevangenenprobleem kan alleen maar opgelost worden wanneer er bindende afspraken worden gemaakt. Dat komt omdat je er anders onderuit kunt komen. Een voorbeeld van een bindende afspraak is een contract opstellen. Dat mag alleen niet altijd. Bijv. door de geldende kartelwetgeving, die verbiedt dat bedrijven prijsafspraken maken. Wanneer is er sprake van meeliftgedrag? Meeliftersgedrag ontstaat wanneer iemand (gratis) kan profiteren van de aankoop/inspanning van een ander. Collectieve goederen zijn goederen waarvan iedereen kan profiteren als ze er eenmaal zijn. Je kunt niemand uitsluiten van gebruik als hij/zij niet betaalt. Voorbeeld: Als al je buren betalen voor het ophogen van een dijk, waarom zou jij dan betalen? Ook als jij niet betaalt komt die dijk er en kun jij ervan profiteren (meeliften). Maar als iedereen zo denkt, komt de dijk er niet! Daarom zal de overheid iedereen moeten dwingen om mee te betalen door belastinginning. Alleen door gedwongen betalen is meeliftersgedrag niet mogelijk. En omdat de overheid de enige is die betaling mag afdwingen, is de overheid de enige die de collectieve goederen kan leveren. Begrippen: Bindende afspraak Een afspraak waar je (juridisch) niet van af kunt / niet onderuit kunt Dominante strategie De strategie die het meest oplevert, ongeacht de strategie van een ander Meelifter/Free rider Iemand die profiteert van de inspanningen van een ander Gevangenendilemma (= prisoner s dilemma) Een situatie bekend uit de speltheorie waarbij twee partijen voor de keus staan samen te werken of niet, waarbij samenwerken meer oplevert dan niet samenwerken. Handige opdrachten 1.7, 1.8, 1.9, 1.13 en Pagina 8 van 9

9 Handige site: Pagina 9 van 9