Laboratoria Nieuwsbrief September 2012 Klinisch Chemisch en Hematologisch Laboratorium Medisch Microbiologisch Laboratorium

Transcriptie

1 Laboratoria Nieuwsbrief September 2012 Klinisch Chemisch en Hematologisch Laboratorium Medisch Microbiologisch Laboratorium In dit nummer: - Laboratoriumbepalingen bij auto-immuunthyreoïditis - ifobt: immunologische fecale occult bloedtest - Vervanging afnamemedia + wattenstokken MML - Nieuwe wijze bepaling CCP-antistoffen - Even voorstellen: nieuwe arts-microbioloog

2 Inleiding Voor u ligt de nieuwe digitale uitgave van nieuwsbrief laboratoria van Ziekenhuis Gelderse Vallei. We hebben ervoor gekozen om de nieuwsbrief te doen toekomen via een link in E-Medisein. De nieuwsbrief wordt ± 4 maal per jaar gepubliceerd. Heeft u weinig leestijd? Bekijk dan alleen de express-info. Wij wensen u veel leesplezier. Namens de laboratoria, Jacqueline Klein Gunnewiek, klinisch chemicus, specialist manager KCHL Arjanne van Griethuysen, arts-microbioloog, specialist manager MML

3 Express-info Laboratoriumbepalingen bij auto-immuunthyreoïditis Schildklierproblematiek wordt vaak veroorzaakt door auto-immuniteit. Antistoffen, gericht tegen het TPO en de TSH-receptor kunnen behulpzaam zijn indien er twijfel is over de diagnose en de te volgen therapie. ifobt: immunologische fecale occult bloedtest Onlangs is overgegaan op een nieuwe screeningstest om niet zichtbaar (occult) bloed in de ontlasting aan te tonen. De test is heel gevoelig: indien meer dan 50 µg bloed per gram feces aanwezig is geeft de test een positieve uitslag. De aanwezigheid van occult bloed kan duiden op darmpoliepen of tumoren van de dikke darm. Vervanging afnamemedia + wattenstokken MML Om het assortiment afnamematerialen zo compact en overzichtelijk mogelijk te houden, wordt de huidige banale kweekstok vervangen door één universeel afnamemedium, de Sigma transwab. Materialen kunt U voortaan afnemen met de Sigma transwab. De Sigma transwab + minitip komt in de plaats van de flexibele nasopharynx stok. Nieuwe wijze bepaling CCP-antistoffen Vanaf 1 september zal in ons laboratorium de bepaling van antistoffen tegen cyclic citrullinated peptide (CCP) in het kader van de diagnostiek voor reumatoïde artritis op een andere wijze worden bepaald. Even voorstellen Jeroen Keijman, nieuwe arts-microbioloog

4 Laboratoriumbepalingen bij auto-immuunthyreoïditis De schildklier neemt een belangrijke plaats in bij de regulatie van het metabolisme in het lichaam. De regulatie van de schildklierfunctie vindt plaats vanuit de hypothalamus via TRH (thyrotropin releasing hormone) waarop de hypofyse via TSH (thyroïd stimulerend hormoon) de schildklier aanzet tot de productie van schildklierhormonen thyroxine (T4) en tri-joodthyronine (T3). T4 remt de productie van TSH waardoor er een evenwicht ontstaat. Bij een primaire hypo- of hyperthyreoïdie ligt de oorzaak in de schildklier zelf. Het betreft meestal een auto-immuunziekte. Bij een secundaire schildklierfunctiestoornis ligt de oorzaak in de hypofyse of hoger in het centrale zenuwstelsel. Zoals alle vormen van thyreoïditis, verloopt een auto-immuun thyreoïditis tri-fasisch: van een thyrotoxicose (ziekte van Graves) tot hypothyreoïdie (ziekte van Hashimoto) en fases van euthyreoïdie. Bepaling van schildklierhormonen en schildklierantistoffen geven zicht op de fase van een autoimmuun thyreoïditis (zie onder laboratoriumonderzoek). Post-partum thyreoïditis Een bijzondere groep van auto-immuun thyreoïditis patiënten betreft vrouwen met een post-partum thyreoïditis: een schildklierdysfunctie die optreedt binnen 1 jaar na de bevalling, bij vrouwen die eerder euthyreood waren. Een post-partum thyreoïditis wordt gezien bij ca. 10% van alle zwangerschappen. Omdat er sprake is van een associatie met HLA kan dit percentage in verschillende bevolkingsgroepen variëren. Anti-TPO (thyroïd peroxidase) antistoffen vormen een belangrijke risicofactor: 30-50% van de vrouwen waarbij deze antistoffen in het eerste trimester van de zwangerschap worden aangetoond, ontwikkelen uiteindelijk een thyreoïditis. Diabetes (type I) en een eerder doorgemaakte (postpartum) thyreoïditis vormen eveneens een verhoogd risico. Laboratoriumonderzoek Voor het vaststellen van een schildklierdysfunctie, kan op het laboratorium TSH-screen worden aangevraagd. Het TSH niveau wordt bepaald in het bloed en bij waarden < 0,4 mu/l en > 4 mu/l wordt automatisch het ft4 (vrije T4) bepaald. Indien het ft4 normaal is (10-24 pmol/l), wordt (bij een verlaagd TSH) het totaal T3 bepaald. Vervolgonderzoek naar de oorzaak van hypothyreoïdie vindt plaats door het bepalen van antistoffen: - Anti-TPO antistoffen worden waargenomen bij >90% van de patiënten met een Hashimoto (hypo)thyreoïtis. TPO is een enzym dat alleen in schildklierweefsel voorkomt en betrokken is bij de jodering van thyreoglobuline; het eiwit waaruit de schildklierhormonen T4 en T3 worden gevormd. TPO antistoffen (in hoge titer) worden bij slechts 20% van de patiënten met Graves waargenomen. - Anti-TSH-receptor antistoffen worden waargenomen bij >80% van de patiënten met een Graves (hyper)thyreoïditis. TSH-receptor antistoffen kunnen zowel de receptoractiviteit stimuleren of blokkeren. Gebruikte (oude) benamingen hiervoor zijn: TBII (thyrotropin binding inhibiting immunoglobulins), TSI (thyroid stimulating immunoglobulins) en TSBI (thyroid blocking immunoglobulins). TSH-R antistoffen worden bij slechts 20% van de Hashimoto patiënten waargenomen. In onderstaande tabel is bovenstaande tekst samengevat. Hypothyreoïdie Hyperthyreoïdie TSH ft4 anti-tpo >90% bij Hashimoto 20% bij Graves anti-tsh receptor 20% bij Hashimoto >80% bij Graves

5 Tabel: Laboratoriumonderzoek bij hypo- en hyperthyreoïdie. Samenvatting Schildklierproblematiek wordt vaak veroorzaakt door auto-immuniteit. Antistoffen gericht tegen het TPO en de TSH-receptor kunnen behulpzaam zijn indien er twijfel is over de diagnose en de te volgen therapie. Literatuur: - NHG-Standaard Schildklieraandoeningen (2006) - Emmy van den Boogaard, Rosa Vissenberg, Jolande A. Land, Madelon van Wely, Joris A.M. van der Post, Mariette Goddijn, and Peter H. Bisschop. Significance of (sub)clinical thyroid dysfunction and thyroid autoimmunity before conception and in early pregnancy: a systematic review. Human Reproduction Update, Vol.17, No.5 pp , Mary H. Samuels. Subacute, Silent, and Postpartum Thyroiditis. Med Clin N Am , 2012 Ellen van Lochem, medisch immunoloog Rik Heijligenberg, internist Silvia Endenburg, klinisch chemicus

6 ifobt: immunologische fecale occult bloedtest Onlangs is overgegaan op een nieuwe screeningstest om niet zichtbaar (occult) bloed in de ontlasting aan te tonen. De test is heel gevoelig: indien meer dan 50 µg bloed per gram feces aanwezig is geeft de test een positieve uitslag. De aanwezigheid van occult bloed kan duiden op darmpoliepen of tumoren van de dikke darm. Potjes en instructies voor het verzamelen zijn, net als voorheen, door de patiënt af te halen op de bloedafname laboratoria van Ziekenhuis Gelderse Vallei (in Barneveld, Ede, Veenendaal en Wageningen). Om een betrouwbare uitslag te kunnen waarborgen dient de feces binnen 6 uur na het verzamelen naar het laboratorium gebracht te worden of anders dient het bewaard te worden bij circa 4 C. Dit is om afbraak van het hemoglobine te voorkomen. De test is gebaseerd op antilichamen gericht tegen humaan hemoglobine waardoor geen interferenties optreden met onder andere dierlijk hemoglobine of andere voedingsstoffen. Hierdoor is een dieetvoorschrift niet vereist. Doordat poliepen niet altijd bloeden sluit een negatieve uitslag de aanwezigheid van poliepen niet uit. Daarnaast worden foutpositieve uitslagen verkregen bij bloedende aambeien, menstruatie en bloed bij de urine. In deze gevallen is het raadzaam het onderzoek uit te stellen. Overmatig gebruik van alcohol en medicijnen die gastrointestinaal irritaties of bloedingen kunnen veroorzaken, waaronder aspirine, kan aanleiding zijn voor een foutpositieve uitslag. Voor vragen kunt u contact opnemen met de dienstdoend klinisch chemicus ( ).

7 Vervanging afnamemedia + wattenstokken MML Om het assortiment afnamematerialen zo compact en overzichtelijk mogelijk te houden, wordt de huidige banale kweekstok vervangen door één universeel afnamemedium, de Sigma transwab. Materialen kunt U voortaan afnemen met de Sigma transwab. De Sigma transwab + minitip komt in de plaats van de flexibele nasopharynx stok. Sigma transwab Sigma transwab + minitip Waarschijnlijk heeft u deze afnamemedia al in huis voor afname van virusdiagnostiek en bv kinkhoest PCR. Vanaf nu heeft u nog maar een afnameset nodig voor alle kweek en PCR onderzoeken. Alleen voor de Chlamydia/GO bepaling blijft het huidige afnamemateriaal voorlopig gehandhaafd (roze wattenstok) omdat onze huidige testmethode niet betrouwbaar is met de Sigma transswab. Wij verwachten binnen afzienbare termijn ook voor deze test te kunnen overgaan op de Sigma transwab. Uiteraard zult u dan van ons weer bericht ontvangen. Chlamydia/GO afnameset Omruilactie In week 37 t/m 39 worden alle huisartsenpraktijken bezocht door een medewerker van het MML. U ontvangt verzendenveloppen voorzien van nieuwe afnamematerialen, de verzendenveloppen met het huidige afnamemateriaal worden gelijk meegenomen. U heeft dan ook de mogelijkheid om vragen of opmerkingen te stellen aan onze medewerker. U kunt deze ook via de van te voren aan ons stellen. Vragen? Heeft u vragen en/of opmerkingen, neem dan contact op met Ada van den Heuvel, unithoofd MML. Tel: , mail: heuvela@zgv.nl.

8 Nieuwe wijze bepaling CCP-antistoffen Vanaf 1 september zal in ons laboratorium de bepaling van antistoffen tegen cyclic citrullinated peptide (CCP) in het kader van de diagnostiek voor reumatoïde artritis op een andere wijze worden bepaald. Dit hangt samen met de ingebruikname van nieuwe analyse apparatuur in het kader van TLA (Total Lab Automation) en afschrijving van oude apparatuur. De analyse van CCP antistoffen zal gebeuren met een ELISA (Euro-Diagnostica). Deze firma heeft aan de basis gestaan van de ontwikkeling van de eerste diagnostische CCP kit. Voor onderzoek naar CCP antistoffen wordt gebruik gemaakt van synthetische gecitrullineerde peptiden als antigeen. De ELISA die in gebruik wordt genomen gebruikt dezelfde peptiden als de test die voorheen werd gebruikt en specificiteit en sensitiviteit zijn hetzelfde (respectievelijk 98 % en 75%). Zoals verwacht mag worden (zelfde peptide antigenen in een ander testsysteem) is de correlatie tussen de ELISA van Euro-Diagnostica en de huidig in gebruik zijnde EliATM CCP test zeer goed (correlatiecoëfficiënt 0,95). Uit validatie blijkt dat de uitslagen van de ELISA van Euro-Diagnostica ongeveer 2x zo hoog liggen als de EliATM CCP uitslagen (in IE/ml). Hoewel een stijging of daling van CCP antistoffen geen relatie heeft met ziekte-activiteit, progressie of remissie van de ziekte, willen wij u toch via deze weg informeren dat de uitslagen van de nieuwe test hoger zullen uitvallen dan verwacht. Referentiewaarde <25 U/ml Wij zijn er van overtuigd dat wij u met het nieuwe testsysteem voor CCP antistoffen dezelfde kwaliteit en service kunnen bieden als voorheen. Mocht u ondanks deze informatie nog vragen hebben, dan kunt u contact opnemen met: Dr. E.G. van Lochem, medisch immunoloog KCHL, Ziekenhuis Gelderse Vallei Ede Tel locheme@zgv.nl

9 Even voorstellen Naam Drs J Keijman (Jeroen) Functie/beroep arts-microbioloog Locatie(s) Ziekenhuis Gelderse Vallei Aandachtsgebied Bacteriologie en infectiepreventie KeijmanJ@zgv.nl Telefoonnummer ZGV Jeroen Keijman behaalde zijn arts-examen in Aansluitend starte hij met de opleiding tot artsmicrobioloog in het Academisch Ziekenhuis Maastricht. Zijn opleiding voltooide hij in 2004, waarna hij werkzaam was als all-round arts-microbioloog bij het Regionaal Laboratorium Medische Microbiologie in Dordrecht en Gorinchem. Zijn aandachtsgebieden daar waren onder andere bacteriologie en infectiepreventie. Sinds 2012 is Jeroen Keijman werkzaam als chef de clinique in het ziekenhuis Gelderse Vallei te Ede.