INTELLO / INTELLO PLUS

Transcriptie

1 STUDIE Berekeningen van het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade van thermische isolatie in hout- en staalbouwconstructies Vochtvariabele dampremmen pro clima DB+ en INTELLO / INTELLO PLUS met intelligent vochtmanagement dak, wand, plafond BELGIË EN NEDERLAND Computergesteunde simulatieberekening van het gekoppelde warmte- en vochttransport van dak- en wandconstructies waarbij rekening is gehouden met natuurlijke klimaatomstandigheden en vochtschommelingen binnenin de bouwmaterialen

2 Literatuur [] Consensusdocument van het e Internationale Hout[bouw]fysica-Congres (Holz[Bau]Physik-Kongress): /-- Leipzig [] Ten Wolde, A. et al.: Air pressures in wood frame walls, proceedings thermal VII. Ashrae Publication Atlanta, 999 [] IBP Mitteilungen : Dampfdiffusionsberechnung nach Glaser quo vadis? [] Deutsche Bauzeitung; Heft /89 Pagina 9 vv. [] DAB 99; pagina 79; cahier 8 [] Klopfer, Heinz; Bauschäden-Sammlung, Band, Günter Zimmermann (Hrsg.), Stuttgart: Fraunhofer IRB Verlag, 997 [7] Klopfer, Heinz; ARCONIS: Wissen zum Planen und Bauen und zum Baumarkt: Flankenübertragung bei der Wasserdampfdiffusion Heft /997, pagina 8- [8] H.M. Künzel; Tauwasserschäden im Dach aufgrund von Diffusion durch angrenzendes Mauerwerk wksb /99; cahier 7; pagina - [9] WUFI D. (Wärme- und Feuchte instationär); PC-Programm zur Berechnung des gekoppelten -dimensionalen Wärme- und Feuchtetransports in Bauteilen; Fraunhofer-Institut für Bauphysik; Infos unter [] EN 788: Wärme- und feuchtetechnisches Verhalten von Bauteilen und Bauelementen - Raumseitige Oberflächentemperatur zur Vermeidung kritischer Oberflächenfeuchte und Tauwasserbildung im Bauteilinneren - Berechnungsverfahren, Beuth-Verlag, Berlin, / [] WUFI. pro (Wärme- und Feuchte instationär); PC-Programm zur Berechnung des gekoppelten Wärme- und Feuchtetransports in Bauteilen; Fraunhofer- Institut für Bauphysik; Infos unter [] Meteonorm; Globale und meteorologische Datenbank für jeden Ort der Welt; Meteotest; Infos unter [] EN : Wärme- und feuchtetechnisches Verhalten von Bauteilen und Bauelementen - Bewertung der Feuchteübertragung durch numerische Simulation, Beuth-Verlag, Berlin, 7/7

3 Bouwfysische studie. Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade bij thermische isolatie in houtbouwconstructies. Overzicht en inleiding. Condensatie - Dauwpunt - Condenshoeveelheid. Vochtbelasting van de constructie.. Vochtbelasting door diffusie.. Vochtbelasting door convectie.. Vocht als gevolg van de constructie - flankdiffusie.. Hoog vochtgehalte bij inbouw van bouwmaterialen.. Samenvatting vochtbelasting 7.»Intelligente«dampremmen. Opdrogen van de constructie naar binnen 8. Werking van de vochtvariabele diffusieweerstand 8.. Hoge diffusieweerstand in de winter 8.. Lage diffusieweerstand in de zomer 9.. Evenwichtig diffusieprofiel 9... Nieuwbouw: de / regel 9... Bouwfase: de 7/, regel 9.. Maximale betrouwbaarheid 9. Bepaling van de betrouwbaarheid van een dakconstructie. Bepaling van de vochtstromen met behulp van verschillende methoden.. Bepaling volgens de methode van Glaser, EN ISO Bepaling van de gekoppelde warmteen vochttransporten, EN ISO. Berekening van het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade.. Definitie van het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade.. Dakconstructies.. Factoren die van invloed zijn op het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade.. Klimaatgegevens locatie Brussel.. Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade bij schuin dak in Brussel, noordzijde, dakhelling.. Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade bij platte daken... Plat kiezeldak... Plat groendak..7 Invloed van de laagdikte van de isolatie..8 Klimaatgegeven locatie Amsterdam..9 Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade schuin dak in Amsterdam, noordzijde, dakhelling..9 Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade bij groendak en plat dak.. Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade bij platte daken... Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade bij plat kiezeldak... Plat groendak.. Conclusies potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade. Bepaling van de deugdelijkheid voor gebruik.. Erkende constructies voor platte daken.. Testprocedure.. Deugdelijkheid van schuine dakconstructies voor gebruik.. Deugdelijkheid van kiezeldakconstructies voor gebruik.. Deugdelijkheid van groendakconstructies voor gebruik.. Conclusies deugdelijkheid voor gebruik. Flankdiffusie 7.. Resultaten van de -dimensionale simulatieberekening 7.. Conclusie bij flankdiffusie 7.. Wandconstructies 7. Constructieaanbevelingen. Constructies 8. Bekleding binnenzijde 8. Permanent vochtige ruimten 8. Woning- en nieuwbouwgerelateerd vocht - de / regel 8. Vochtige ruimten in woningen 8. Verhoogde luchtvochtigheid tijdens de bouwfase - de 7/, regel 8.7 Onderdak 9.8 Schuine dakconstructies 9.9 Platte dak- en groendakconstructies 9. Wanden 9. Aanbrengen en verwerken van INTELLO, INTELLO PLUS en DB+. Voor plaat-en matvormige isolatiematerialen 7. Richting van aanbrengen 7. Aanbevolen pro clima systeemcomponenten voor de verlijming 7. Vezelvormige inblaasisolatie 7. Bij schuimisolatie 7. Maatvastheid 7.7 Mechanische vastheid 7.8 Tijdstip van aanbrengen van de damprem 7.9 Doorschijnende structuur 7. Recycling en milieu 7. Conclusie 7 Bronnen / Contact 7... en de isolatie is perfect

4 Vochtfysica van de lucht max. absolute watergehalte in de lucht [g/m ], g/m,8 %, 8, g/m,, - - Temperatuur [ C] Onder normale klimaatomstandigheden ( C / % rel. luchtvochtigheid) wordt het dauwpunt bereikt bij 9, C. Bij - C treedt condensvorming van, g/m lucht op. max. absolute watergehalte in de lucht [g/m ] condensbereik condensbereik Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade bij thermische isolaties in houtbouwconstructies: Een kwestie van uitdrogingsreserves en intelligent vochtmanagement Bij het afkoelen van de lucht neemt de luchtvochtigheid toe. Bij onderschrijding van de dauwpunttemperatuur wordt condenswater gevormd. Bij hogere luchtvochtigheid in een ruimte wordt de dauwpunttemperatuur hoger >>> er wordt eerder condens gevormd.. Vochtfysica van de lucht bij % rel. luchtvochtigheid 9,,9,9 9, 7, 7, 9, g/m,8 %,, g/m,,,. Vochtfysica van de lucht bij % rel. luchtvochtigheid, - - Temperatuur [ C] Bij een verhoogde luchtvochtigheid binnenshuis van % rel. luchtvochtigheid wordt het dauwpunt reeds bij, C bereikt. Bij - C treedt condensvorming van 9, g/m lucht op.. Overzicht en inleiding De studie beschrijft het bepalen van het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade van een schuine dakconstructie, hoe bouwschade in thermische isolatieconstructies ontstaat en hoe constructies veilig tegen bouwschade beschermd kunnen worden. Bouwschade ontstaat, wanneer de hoeveelheid vocht die een constructie binnendringt groter is dan de uitdrogingscapaciteit uit het bouwelement naar buiten. Om bouwschade te vermijden richt men de aandacht gewoonlijk op het reduceren van de vochtbelasting. Bouwconstructies laten zich echter niet volledig tegen vochtinvloeden beschermen. De voorzienbare vochtbelasting ten gevolge van diffusie is zo goed als nooit de oorzaak van bouwschade. In de regel is dat de onvoorziene vochtbelasting, die nooit volledig kan worden uitgesloten. Teneinde bouwschade en schimmel uit te sluiten dient daarom de uitdrogingscapaciteit van de constructie naar buiten toe op de voorgrond te staan. Constructies met een hoge uitdrogingscapaciteit en gelijktijdig gereduceerde vochtintreding, zoals die dankzij dampremmen met variabele μd-waarde mogelijk zijn, bieden ook bij onvoorziene vochtbelasting een hoge mate van bescherming tegen bouwschade.. Condensatie - Dauwpunt - Condenshoeveelheid De thermische isolatie in hout- en staalbouwconstructies scheidt de warme binnenlucht van de koude buitenlucht met een geringe absolute luchtvochtigheid. Dringt warme binnenlucht gedurende het koude jaargetijde binnen in een bouwelement, dan koelt de lucht tijdens de verplaatsing door de constructie af. De in de lucht aanwezige waterdamp kan tot vloeibaar water condenseren. Oorzaak van de vorming van condenswater is het fysische gedrag van de lucht: warme lucht kan meer water opnemen dan koude lucht. Bij een hogere rel. luchtvochtigheid in de ruimte (bijv. nieuwbouw met %) wordt de dauwpunttemperatuur hoger en als direct gevolg daarvan wordt de hoeveelheid condenswater groter. (zie afb. en ) Condenswater wordt gevormd, wanneer een diffusiedichtere laag van het bouwelement een lagere temperatuur dan de dauwpunttemperatuur heeft. Dat wil zeggen: bouwfysisch ongunstig zijn elementlagen die aan de buitenzijde van de thermische isolatie diffusiedichter zijn dan de lagen aan de binnenzijde. Bijzonder problematisch zijn situaties waarbij warme lucht door convectiestromen, d.w.z. ten gevolge van ondichtheden in het luchtdichtingsvlak, in het bouwelement kan doordringen. Als diffusieopen gelden bouwelementlagen waarvan de equivalente laagdikte van de lucht (μd-waarde) lager dan, m is. De μd-waarde wordt gedefinieerd als product van het dampdiffusieweer-standsgetal (µ-waarde) als materiaalconstante en de dikte van het bouw element in meter: μd = µ x s [m] Een lage μd-waarde kan worden bereikt via een lage µ-waarde bij een grotere laagdikte (bijv. zachtboard) of door een hogere µ-waarde bij een zeer geringe laagdikte (bijv. onder spanbanen). De waterdamp richt zich eerst op de µ-waarde, pas daarna op de dikte van de materiaallaag. Dat wil zeggen dat bij een hogere µ-waarde sneller condensvorming optreedt dan bij een lagere µ-waarde. Bij onderspanbanen heerst vanwege het meestal ontbrekende temperatuuren vochtverschil slechts een gering drukverschil. Dat is de reden waarom er ook bij diffusieopen onderspanbanen bouwschade kan optreden, wanneer er sprake is van een verhoogde vochtstroom in het bouwelement. Onderdak- en onderspanbanen met monolithisch, porievrij membraan, bijv. SOLITEX UD, de SOLITEX MENTO-serie en SOLITEX PLUS, bieden hier voordelen, aangezien de diffusie niet passief via de poriën, maar actief langs de moleculeketens plaatsvindt. De diffusieweerstand van SOLITEX UD en SOLITEX PLUS is variabel. Bij condensgevaar vermindert deze tot beneden, m. De baan zorgt dan voor een extreem snel en actief vochttransport en beschermt de constructie optimaal tegen condenswater en schimmel.

5 Wanneer er zich water in de constructie vormt, kan in ons koude winterse klimaat rijp- of ijsvorming beneden de onderspan- resp. onderdakbaan optreden. IJs laat geen waterdamp door en vormt een dampafsluiting aan de buitenzijde. Constructies die aan de buitenzijde een diffusieremmende of diffusiedichte laag hebben, zijn bouwfysisch kritischer dan constructies die naar buiten toe meer diffusieopen worden. Tot de diffusiedichte constructies horen bijv. schuine daken met diffusieremmende eerste afdeklaag, bijv. bitumenbanen, daken met metalen dakplaten, platte daken en groendaken. Bij de diffusiedichte laag hoopt het vocht zich op in de constructie en treedt er condensatie op.. Vochtbelasting van de constructie Vochtbelasting binnen een thermische isolatieconstructie, bijv. in het dak, kan verschillende oorzaken hebben. Zo kan bijvoorbeeld water via een ondichte dakhuid naar binnen dringen. Dit kunnen grote hoeveelheden vocht zijn, waarbij water in de woonruimte druppelt. Kleine lekkages kunnen tot een sluipende vochtophoping leiden. Deze gaat dikwijls gepaard met schimmelvorming op de in de constructie verwerkte materialen. Belasting van de constructie door vocht kan echter ook van binnenuit plaatsvinden door: voorzienbare vochtbelasting: diffusieprocessen onvoorziene vochtbelasting: convectie. d.w.z. luchtstroming (ondichtheden in het luchtdichtingsvlak) vocht als gevolg van de constructie (bijv. flankdiffusie door aangrenzend metselwerk). hoog vochtgehalte bij inbouw van bouwmaterialen ongecoördineerd bouwverloop.. Vochtbelasting door diffusie Hoe minder vocht in een constructie kan binnendringen, des te kleiner is de kans op bouwschade - zo dacht men vroeger althans. Met andere woorden, de toepassing van dampafsluitingen met hoge diffusieweerstanden zou bouwschade verhinderen. Dat de werkelijkheid anders is, werd echter al meer dan jaar geleden bij de marktintroductie van pro clima DB+ met een μd-waarde van, m via bouwfysische berekeningen aangetoond. Momenteel voldoen deze zogenaamde dicht-dicht componenten op platte dakconstructies (binnen dampafsluiting μd > m buiten dampdichte afdichting) naar mening van erkende bouw fysici uit de wetenschap en de praktijk niet langer aan de regels van de techniek. Een consensusdocument dat als uitkomst van het e Internationale Hout[bouw]physica-Congres in februari werd gepubliceerd, vermeldt bij in hout uitgevoerde onbeluchte platte dakconstructies het volgende: Dampafsluitingen verhinderen de omgekeerde diffusie in de zomer, die noodzakelijk is voor het opdrogen van het vocht dat in de winter via het damptransport door de luchtstroming (convectie), door de onvermijdelijke restlekkage veroorzaakt wordt. [] In zoverre mogen dergelijke constructiedelen ofwel alleen op die wijze worden uitgevoerd, wanneer ze van een deugdelijke beluchting zijn voorzien, of wanneer aangetoond wordt dat de bouwelementen voldoende terugdrogingscapaciteit hebben. Dit kan bijv. door de keuze van een geschikte damprem- en luchtdichtingsbaan aan de binnenzijde van het bouwelement. Tevens blijkt uit onderzoek dat in 999 aan buiten wanden in Noord-Amerika is uitgevoerd, dat de vochtintreding door een dampafsluiting tengevolge van convectie zelfs bij vakkundige installatie een condenswaterhoeveelheid van ca. g/m gedurende het koude jaargetijde (periode waarin condens wordt gevormd) oplevert. Dat komt overeen met een condenshoeveelheid die door een damprem met een μd-waarde van, m gedurende één winter diffundeert []. Conclusie: Ook constructies met dampafsluitingen waarvan de berekende μd-waarden m, m of meer bedragen, zullen uiteindelijk aanmerkelijke hoeveelheden vocht naar binnen leiden. Dampschermen laten geen terugdroging toe. Daardoor ontstaan vochtvallen.

6 Vochtintreding in de constructie via ondichtheden in de damprem. Hoeveelheid vocht door convectie + C m Vochttransport m door damprem: door mm brede voeg Voeg mm Verhoging met factor:. cm - C, g/m x h 8 g/m x h Randvoorwaarden: Damprem μd-waarde = m Binnentemperatuur = + C Buitentemperatuur = - C Drukverschil = Pa overeenkomend met windkracht - Meting: Institut für Bauphysik, Stuttgart;.. Vochtbelasting door convectie Door convectie, oftewel luchtstroming, worden aanmerkelijk grotere hoeveelheden vocht de constructie binnengeleid dan door diffusie. De convectief naar binnen geleide hoeveelheid vocht bedraagt al gauw het -voudige van de door diffusie naar binnen gedrongen hoeveelheid. (Zie afb. ) Bij constructies met van buiten diffusiedichte bouwlagen leidt vochtintreding via convectie al snel tot bouwschade. Convectieve vochthoeveelheden kunnen vanwege hun hoge vochtlast echter ook voor diffusieopen bouwelementen aan de buitenzijde gevaarlijk worden, met name wanneer al condensvorming heeft plaatsgevonden... Vocht als gevolg van de constructie - flankdiffusie Uit de praktijk zijn gevallen van bouwschade bekend, die door het optreden van diffusie- en convectie alleen niet verklaard konden worden. Ruhe [] en Klopfer [], hebben in 99 resp. 997 naar aanleiding van een geval van bouwschade op het probleem van flankdiffusie gewezen [7]. De constructie Dak, aan de buitenzijde houten beschot en bitumendakbaan, aan de binnenzijde kunststoffolie van polyethyleen (PE), daartussen de volledig met steenwol geïsoleerde ruimte tussen de kepers. Ondanks de perfecte luchtdichtheid druppelde in de zomer water uit de aansluitingen van de baan op de aangrenzende onderliggende constructiedelen. Aanvankelijk werd aangenomen dat de oorzaak hier verhoogd bouwvocht was. Omdat het druppelen jaarlijks toenam, moest dit als oorzaak worden uitgesloten. Na vijf jaar werd het dak geopend. Het houten beschot bleek reeds grotendeels verrot. Men besprak de mogelijkheid van vocht intreding door flankdiffusie. Daarbij dringt vocht via de flank van de luchtdichtingsaansluiting aan de zijkant, hier een poreuze bakstenen muur, in het dak. De vochtstroom gaat zo langs de PEfolie. (Zie afb. en ) Onder bouwfysici was deze kwestie aanvankelijk omstreden, tot Künzel [8] in 997 de flankdiffusie met behulp van berekeningen van het tweedimensionale warmte- en vochttransport met behulp van WUFI D [9] rekenkundig bewees. Volgens de berekeningen nam de vochtigheid van het hout boven het metselwerk al na een jaar tot ca. % toe en lag daarmee al boven de voor schimmel kritische grens, na jaar steeg deze tot % en na jaar tot %... Hoog vochtgehalte bij inbouw van bouwmaterialen Wanneer bouwmaterialen met een verhoogd vochtgehalte worden verwerkt, moet de constructie het vocht weer op een of andere manier zien kwijt te raken. Ook al is het tegenwoordig algemene praktijk dat droog bouwhout wordt gebruikt, door een flinke regenbui kan het vochtgehalte van het hout aanzienlijk toenemen. In concrete cijfers wil dat zeggen: een dak met / kepers en een keperafstand e=7 cm heeft per m dakoppervlak, m keper. Bij % vochtigheid bevat dit dakoppervlak ca., l water uit de kepers. Dat betekent dat wanneer het vochtgehalte van het hout aan het begin % bedraagt, men ervoor moet zorgen dat men onder de voor schimmel kritische grens van % blijft, en er, l water/m² dakoppervlak moet kunnen opdrogen. Dit rekenvoorbeeld geldt ook voor een houten beschot met een dikte van mm. Het vochtgehalte bij % vochtigheid bedraagt ca., l water per m. Bij % rel. beginvochtigheid, na een dag met regen geen zeldzaamheid, moet, om beneden de schimmelgrens te blijven,, l water per m dakoppervlak uitdrogen. Voor kepers en houten beschot samen is dat ca., l per m dakoppervlak. De totale hoeveelheid vocht wordt dikwijls onderschat. Bij massieve bouw kan door het vocht van de nieuwbouw een substantiële hoeveelheid vocht extra

7 7 worden toegevoegd. Bij een diffusiedichte folie van polyethyleen binnen en buiten een bitumendakbaan als eerste afdeklaag, kan er al snel bouwschade optreden... Samenvatting vochtbelasting De uiteenlopende mogelijkheden van vochtintreding tonen aan dat in de dagelijkse bouwpraktijk vochtbelasting van een constructie nooit kan worden uitgesloten. Wanneer het erop aankomt, schade- en schimmelvrij te bouwen, is verhoging van de uitdrogingscapaciteit een aanmerkelijk effectievere en veiligere oplossing dan alles in het werk te stellen om ervoor te zorgen dat er zo min mogelijk vocht in de constructie komt. Flankdiffusie. Bouwschade: vochtintreding ondanks luchtdichte aansluiting en toepassing van een dampafsluiting Luchtdichte constructie met PE-folie en luchtdichte pleisterlaag, buiten bitumendakbaan Intelligent vochtmanagement formule voor betrouwbaarheid Uitdrogingscapaciteit > Vochtbelasting Geen bouwschade. Oorzaak van de vochtintreding: vochttransport via de flank, hier het metselwerk Bouwschade kan alleen optreden, wanneer de uitdrogingscapaciteit kleiner is dan de vochtbelasting. Hoe hoger de uitdrogingsreserve van een constructie, des te hoger kan de onvoorziene vochtbelasting zijn terwijl de constructie desondanks schadevrij blijft. Constructies die aan de buitenzijde diffusieopen zijn, hebben een grotere uitdrogingsreserve dan constructies die van buiten diffusiedicht zijn. Vochtintreding door flankdiffusie via het aangrenzende metselwerk.... en de isolatie is perfect

8 8 Intelligente dampremmen Vochtsituatie in de constructie De diffusiestroom loopt altijd van de warme naar de koude zijde Daaruit volgt: in de winter: verhoogde vochtigheid aan de buitenzijde in de zomer verhoogde vochtigheid aan de binnenzijde. Werkingsprincipe van vochtvariabele banen Winter ca. 8 % ca. % ca. % Rel. luchtvochtigheid buiten Relatieve luchtvochtigheid in de isolatie Zomer ca. 7 % ca. % ca. 9 % Relatieve luchtvochtigheid in de ruimte gemiddelde omgevingsvochtigheid van de damprem 7. Diffusiestromen van de vochtvariabele pro clima dampremmen Diffusiestroom Diffusierichting ca. 7 % ca. 8 % Weergave van de rel. luchtvochtigheden bij de damprem afhankelijk van het jaargetijde Omgevingsvochtigheid van de damprem in de winter in een omgeving met geringe luchtvochtigheid. >de vochtvariabele damprem is diffusiedichter in de zomer in een omgeving met hoge luchtvochtigheid. > de vochtvariabele damprem is diffusieopener W DD -waarde in g/m per week in de winter in de zomer naar buiten richting onderdak naar binnen richting damprem DB+ 8 7 INTELLO INTELLO PLUS INTESANA 7. Opdrogen van de constructie naar binnen Het bouwelement kan naar binnen toe goed opdrogen: steeds wanneer de temperatuur aan de buitenzijde hoger is dan die aan de binnenzijde, draait de diffusierichting om - het in het bouwelement aanwezige vocht dringt naar de binnenzijde. Dit gebeurt al tijdens zonnige dagen in het voorjaar en in de herfst, en in sterkere mate gedurende de zomermaanden. Wanneer een damprem- en luchtdichtingsvlak diffusieopen zou zijn, zou het eventueel in de constructie aanwezige vocht naar binnen opdrogen. Een diffusieopen damprem zou echter in de winter teveel vocht in de constructie laten diffunderen en daardoor bouwschade veroorzaken. Bij toepassing van dampremmen lijkt de constructie op het eerste gezicht beschermd tegen vocht. Vindt echter vochtintreding plaats ten gevolge van convectie, flankdiffusie of een verhoogd vochtgehalte van bouwmaterialen, dan is opdrogen naar binnen in de zomer niet mogelijk. Aangezien deze constructieelementen vochtvallen in de hand werken, werd deze op het e Hout[bouw]fysica- Congres in februari de status conform de erkende regels ontnomen. [] Ideaal is daarom een damprem met een hoge diffusieweerstand in de winter en een lage diffusieweerstand in de zomer. Al vele jaren hebben deze intelligente dampremmen met vochtvariabele μdwaarde zich bewezen. Deze wijzigen hun diffusieweerstand al naar gelang de gemiddelde relatieve luchtvochtigheid van hun omgeving. Daardoor zijn ze in een winters klimaat diffusiedichter en beschermen ze de constructie tegen vocht. In een zomers klimaat zijn ze diffusieopener en maken zo het opdrogen van eventueel vocht in de constructie naar binnen toe mogelijk.. Werking van de vochtvariabele diffusieweerstand De richting van de diffusiestroom wordt door het verschil van de deeldruk van de waterdamp bepaald. Deze is afhankelijk van de temperatuur en het vocht gehalte van de lucht binnen resp. buiten een gebouw. Wanneer men, bij wijze van vereenvoudiging, alleen de temperatuur beschouwt, stroomt het vocht van de warme naar de koude zijde. In de winter van binnen naar buiten en in de zomer van buiten naar binnen. Metingen in dakconstructies hebben uitgewezen dat in een winters klimaat de damprem, door het transport van het vocht in het kepersveld naar buiten, in een gemiddelde omgevingsluchtvochtigheid van ca. % ligt. In een zomers klimaat treedt er bij vocht in het kepersveld daarentegen een verhoogde relatieve luchtvochtigheid bij de damprem, deels zelfs zomercondens op. (Zie afb. ) Dampremmen met een vochtvariabele diffusieweerstand zijn in een droge omgeving diffusiedichter en in een vochtige omgeving diffusieopener. Sinds 99 heeft zich pro clima DB+ met miljoenen gelegde m meer dan bewezen. De diffusieweerstand kan μd-waarden tussen, m en m aannemen. In heeft de firma MOLL bauökologische Produkte GmbH de uiterst effectieve damprem pro clima INTELLO ontwikkeld. INTELLO heeft - net als INTELLO PLUS en INTESANA - een bijzonder hoge, in alle klimaatzones werkende vochtvariabele diffusieweerstand van, m tot boven m. (Zie afb. 9).. Hoge diffusieweerstand in de winter De diffusieweerstand van de damp remmen INTELLO, INTELLO PLUS en INTESANA is zodanig ingesteld dat de baan in een winters klimaat een μd-waarde van meer dan m kan bereiken. Dat zorgt ervoor dat in de winter, wanneer de vochtdruk op de constructie het grootst is, de damprem bijna geen vocht naar het bouwelement doorlaat.

9 De werking van de vochtvariabele diffusieweerstand is onafhankelijk van de hoogteligging van het gebouw. Ook tijdens lange koude winters blijft deze eigenschap behouden. Bij constructies met diffusiedichte afdichtingsbanen aan de buitenzijde kunnen de banen de vochthuishouding regelen en de bouwelementen effectief tegen vocht beschermen. De hoge μd-waarde is ook bij aan de buiten zijde diffusieopen daken voordelig. wanneer het om rijp- en ijsvorming (dampafsluiting) op een diffusieopen onderspanbaan gaat. (Zie afb. 9).. Lage diffusieweerstand in de zomer De diffusieweerstand in een zomers klimaat kan naar een μd-waarde van, dalen. Dat zorgt voor snel opdrogen van eventueel in de constructie aanwezig vocht naar binnen. Afhankelijk van de hoogte van het verschil in dampdruk komt dat overeen met een uitdrogingscapaciteit van g/m H O per uur, oftewel ca. 8 g/m H O per dag, resp. g/m H O per week. (Zie afb. 7) Deze hoge uitdrogingscapaciteit zorgt ervoor dat een bouwcompartiment al in het voorjaar snel kan uitdrogen. Dampremmen die in het vochtige gebied slechts een μd-waarde van m kunnen bereiken, bieden hier geen noemenswaardige extra zekerheid... Evenwichtig diffusieprofiel In tijden met betere luchtdichtingen en daarmee samenhangende hogere luchtvochtigheden in de massieve bouw (nieuwbouw) vervult de diffusieweerstand bij hogere relatieve luchtvochtigheden (LV) een belangrijke rol.... Nieuwbouw: de / regel In nieuwe woningen en in vochtige ruimten van woningen (badkamers, keukens) is om constructieve redenen en door de bewoning sprake van een hogere luchtvochtigheid. De diffusieweerstand van een damprem dient zodanig te zijn ingesteld dat bij deze vochtigheid een diffusieweerstand van minstens m wordt gerealiseerd, om de constructie voldoende tegen vochtindringing vanuit de binnenlucht en daardoor tegen schimmelvorming te beschermen. INTELLO, INTELLO PLUS en INTESANA hebben bij % gemiddelde vochtigheid (7 % binnenluchtvochtigheid en % vochtigheid bij de thermische isolatie) een μd-waarde van ca. m. (Zie afb. )... Bouwfase: de 7/, regel Tijdens de bouwfase, wanneer wanden werden gepleisterd of een chape werd aangebracht, heerst in het gebouw een zeer hoge binnenluchtvochtigheid van soms meer dan 9 %. De μd-waarde van een damprem moet dan meer dan, m bedragen, om de constructie tegen een te hoge vochtindringing vanuit het klimaat van de bouwplaats te beschermen. INTELLO, INTELLO PLUS en INTESANA hebben bij 7 % gemiddelde vochtigheid (9 % binnenluchtvochtigheid en % in de isolatielaag) een μd-waarde van m. Overmatige binnenluchtvochtigheid in de bouwfase gedurende een lange periode leidt tot schade aan alle bouwelementen in het gebouw en tot vochtophoping en moet altijd snel en permanent via de raamventilatie naar buiten kunnen evacueren. Evt. zijn bouwdrogers noodzakelijk. (Zie afb. ).. Maximale betrouwbaarheid Het intelligente gedrag van de vochtvariabele dampremmen van pro clima maakt thermische isolatieconstructies ongeacht het type en de plaats van aanbrengen bijzonder betrouwbaar, ook bij onvoorziene vochtintreding in de constructie, bijv. door ongunstige weersomstandigheden, ondichtheden, flankdiffusie of een verhoogd vochtgehalte van bouwhout of isolatiemateriaal. De vochtvariabele pro clima dampremmen werken als een vochttransportpomp, die actief vocht aan het bouwelement onttrekt dat hierin evt. onvoorzien is binnengedrongen. μd-waarde-gedrag van dampremmen Hoe groter de variabiliteit van de diffusieweerstand tussen winter en zomer, des te hoger de betrouwbaarheid van de damprem. 8. μd-waarde-gedrag PE-folie µd-waarde [m] 9 PE-folie 8 7 Winter Zomer gemiddelde omgevingsluchtvochtigheid [%] PE-folie: geen vochtvariabiliteit 9. μd-waarde-gedrag PE-Folie pro clima damprembanen µd-waarde [m] Winter INTELLO INTESANA DB+ Zomer gemiddelde omgevingsluchtvochtigheid [%] DB+: Gemiddelde vochtvariabiliteit INTELLO: Hoge vochtvariabiliteit. Nieuwbouw en bouwfase Regel / en 7/, µd-waarde [m] 9 INTELLO/INTESANA s d -waarde, tot > m DB+ INTELLO INTESANA / 7/, Winter Zomer gemiddelde omgevingsluchtvochtigheid [%] Aanbevolen minimum μd-waarden tijdens de bouwfase, bij nieuwbouwvocht en voor vochtige ruimten van woningen

10 Bepaling van de betrouwbaarheid van een dakconstructie Bouwfysische beoordeling van dakconstructies. Opbouw van de dakconstructie Bouwlagen: Aan de buitenzijde diffusiedicht (bitumendakbaan μd-waarde = m) Volhouten beschot mm Vezelisolatie (mineraalwol) mm Dampremmen met verschillende μd-waarden Installatielaag mm Gipsplaat Beschouwde dakvarianten: Schuin dak met helling gericht op het noorden, rood pannendak Platdak met cm kiezellaag Groendak met extensieve groenvoorziening: cm plantensubstraat Alle constructies zijn onbeschaduwd.. Bepaling van de vochtstromen met behulp van verschillende methoden Voor het berekenen van vochtbelasting binnen bouwelementen zijn stationaire en dynamische berekenings methoden beschikbaar. Nog steeds wordt voornamelijk de stationaire berekeningsmethode volgens Glaser voor de diffusiebepaling bij constructies gehanteerd. Dan wordt er echter geen rekening gehouden met materiaalspecifieke, constructie- afhankelijke en locatie- en klimaatafhankelijke invloeden. Zo wordt materiaalgedrag als capillair geleidingsvermogen en sorptiegedrag alleen bij dynamische methoden meegenomen... Bepaling volgens de methode van Glaser, EN ISO 788 In EN ISO 788 [] wordt nog steeds naar de methode van Glaser verwezen. Deze berekent de in constructies optredende condenshoeveelheden op basis van maandwaarden voor het binnenen buitenklimaat (temperatuur en rel. luchtvochtigheid)... Bepaling van de gekoppelde warmte- en vochttransporten, EN [] De methode van Glaser is een benaderingsmethode ter beoordeling van constructies, maar komt niet overeen met de werkelijkheid. Enerzijds verschillen de maandklimaatgegevens van het werkelijke klimaat, anderzijds wordt geen rekening gehouden met belangrijke transportmechanismen zoals sorptie en capillariteit. Bekende softwareoplossingen voor de niet-stationaire berekening van warmte- en vochtstromen zijn Delphin van het Institut für Bauklimatik, Dresden en WUFI pro [] van het Fraunhofer Institut für Bauphysik, Holzkirchen. Deze programma's berekenen het gekoppelde warmte- en vochttransport van meerlaagse bouwelementen onder natuurlijke klimaatcondities, waarbij ook rekening wordt gehouden met temperatuur en vocht, de invloed van zonlicht (direct en diffuus), wind, verdampingskoude, evenals sorptie en capillariteit van de bouwmaterialen. De programma's zijn meerdere malen gevalideerd, d.w.z. de resultaten van de berekeningen zijn aan de hand van tests in het veld gecontroleerd. Voor de berekening zijn de betreffende klimaatgegevens van een jaar in de vorm van uurwaarden nodig. Er zijn klimaatgegevens van enkele duizenden meetstations overal ter wereld beschikbaar. Software die deze voor Wufi-berekeningen verwerkbaar maakt, is bijv. Meteonorm []. De software omvat zowel gematigde als extreme klimaatzones. Voor de simulatieberekeningen wordt het bouwelement met zijn opeenvolgende lagen in het programma ingevoerd en een meerjarig verloop geanalyseerd. Daardoor wordt inzichtelijk, of er zich vocht in het bouwelement ophoopt, d.w.z. de het totale vochtgehalte van de constructie over de onderzochte periode gerekend toeneemt, of dat het bouwelement droog blijft. Op deze wijze wordt echter niet in beeld gebracht hoe hoog de uitdrogingsreserve van een constructie is.. Berekening van het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade Om de betrouwbaarheid van een bouwelement bij onvoorziene vochtintreding (door convectie of flankdiffusie) te bepalen, wordt als volgt te werk gegaan: bij het begin van de berekening wordt een gedefinieerde hoeveelheid vocht in de thermische isolatie gebracht. De berekening toont hoe snel deze weer kan opdrogen. Uitgaande van het verhoogde initiële vochtgehalte is het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade de hoeveelheid vocht die per jaar uit de constructie kan opdrogen. De berekeningen vinden plaats onder ongunstige condities (bijv. noordzijde van een schuin dak), in verschillende klimaatzones (bijv. hooggebergte) en met verschillende dakvormen (schuin dak, kiezeldak of begroend plat dak). Bouwfysisch gunstigere constructies bieden een dienovereenkomstige hogere betrouwbaarheid.

11 Een bijkomend criterium voor de werking van een constructie is het maximum vochtgehalte dat in de bouwlagen kan optreden. Deze onderzoeken naar de deugdelijkheid voor gebruik volgen vanaf paragraaf.... Definitie van het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade Het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade geeft aan, hoeveel vocht onvoorzien door ondichtheden, flankdiffusie, vochtige bouwmaterialen een constructie kan binnendringen, zonder dat dit tot bouwschade of schimmelvorming leidt... Dakconstructie De hierna beschreven en als bouwfysisch kritisch geldende constructie wordt als voorbeeld genomen. Locaties en dampremmen worden gevarieerd. Opbouw van de constructie Het betreft een op het noorden gericht schuin dak met mm isolatie (steenwol). Dit wordt met rode pannen gedekt. (Zie afb. links) Dampremmen: PE-folie Damprem pro clima DB+ μd-waarde: m constant m constant, - m vochtvariabel pro clima INTELLO, - m vochtvariabel Dakvarianten: Schuin dak met helling gericht op het noorden, rode dakpannen Platdak met cm kiezellaag Platdak met cm groendak Locaties: Brussel, België Amsterdam, Nederland Berekening: met WUFI pro [] beginvochtigheid in de thermische isolatie g/m Met beschaduwing (bijv. door fotovoltaïsche installaties, hoge bomen of topografie) is bij de berekeningen geen rekening gehouden... Factoren die van invloed zijn op het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade Een wezenlijke factor voor het bouwschade- en schimmelvrij blijven is de terugdiffusie in de zomer en de daarmee verband houdende uitdroging van de constructie naar binnen. De omvang hangt af van de buitentemperatuur op de buitenzijde van de thermische isolatie. Door de zonnestraling heeft het dak/wandoppervlak een hogere temperatuur dan de lucht. De tijd die de warmte van buiten nodig heeft om bij de thermische isolatie te komen, is bepalend. Bij een schuin dak is dit sneller het geval dan bij een kiezel- of groendak. Bij een schuin dak hangt de hoogte van de temperatuur van het dakoppervlak af van de dakhelling, de richting van het dak (noorden/zuiden) en de kleur van de dakbedekking resp. dakafdichting (lichter/ donkerder). Het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade wordt voorts door de gekozen isolatielaagdikte beïnvloed. Grote isolatiediktes leiden in de regel tot geringere terugdrogingshoeveelheden, aangezien de doorwarming van het bouwelement langzamer gebeurt en als gevolg daarvan de terugdrogingsperioden korter worden. Ongunstige factoren zijn: dakhelling op het noorden grote dakhelling (> ) lichte kleur van de dakbedekking of de afdichtingsbaan diffusiedicht onderdak koud klimaat, bijv. in hooggelegen gebieden grote isolatielaagdiktes kiezel-/groendaklagen boven de afdichting Om de invloed van de damprem op het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade te verduidelijken, wordt bij de berekening uitgegaan van een diffusiedicht onderdak. Bovendien kunnen in de winter diffusieopen onderdaken door bevriezend condenswater als dampschermen werken.... en de isolatie is perfect

12 Jaarlijks temperatuurverloop, Brussel, België Dak: rode pannen resp. kiezel. Luchttemperaturen klimaat uit Meteonorm []. Temperatuur dakoppervlak noordzijde, dakhelling 8 Temperatuur buitenoppervlak Temperatuur binnen -. Temperatuur dakoppervlak zuidzijde, dakhelling 8 8 Buitenlucht Binnenlucht - WUFI Pro.; Projekt: b_bruessel_me_steildns_j_ks7_bit_wh_min_int_luft_gkp_windab_temp.wp; Variante : Lufttemperatur/Dachoberflächentemp Temperatuur buitenoppervlak Temperatuur binnen -. Temperatuur dakoppervlak kiezeldak WUFI Pro.; Projekt: b_bruessel_me_steildns_j_ks7_bit_wh_min_int_luft_gkp_windab_temp.wp; Variante : Lufttemperatur/Dachoberflächentemp 8 Temperatuur buitenoppervlak Temperatuur binnen -.. Klimaatgegevens locatie Brussel Brussel ligt in hartje België en heeft een gematigd klimaat met jaarlijks relatief weinig zon en naar verhouding veel regen. Als randvoorwaarden m.b.t. het klimaat werd een klimaatdatarecord van de Meteonorm [] gekozen. De volgende diagrammen tonen het temperatuurverloop gedurende een jaar. De blauwe lijn geeft de binnen-, de rode balkjes geven de buitentemperatuur aan. (Zie afb. t/m ) De zonne- en globale straling meegerekend resulteert dit, vergeleken met de luchttemperatuur, in een deels aanmerkelijk hogere temperatuur van het dakoppervlak. Wanneer de buitentemperatuur (rood) de binnentemperatuur (blauw) overschrijdt, vindt bij vochtvariabele damp remmen uitdroging naar binnen plaats. Zelfs bij ligging op het noorden is daardoor in Brussel op een groot aantal dagen terugdiffusie mogelijk, bij ligging op het zuiden al op zonnige dagen in de winter. Bij deze berekening werd de ongunstigste situatie als uitgangspunt genomen: dakligging op het noorden met een dakhelling van... Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade bij schuin dak in Brussel, noordzijde, dakhelling Uitgaande van het verhoogde initiële vochtgehalte is het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade de snelheid waarmee onvoorzien vocht uit de constructie kan opdrogen (convectie, flankdiffusie etc.). De berekeningsresultaten laten zien dat de PE-folie (μd-waarde m) geen uitdroging van het vocht in de mm dikke isolatielaag bewerkstelligt. Vocht dat zich in de constructie bevindt, kan niet meer uitdampen. Bij een damprem met een constante μd waarde van m zijn er slechts geringe uitdrogingsreserves. De constructie met de pro clima DB+ leidt tot een aanmerkelijk snellere uitdroging en heeft beduidend hogere betrouwbaarheidsmarges van g/m² x jaar. De uiterst effectieve damprem INTELLO biedt de constructie de hoogste betrouwbaarheid. Binnen een jaar kan de constructie volgens de WUFI pro [] berekeningen met ca.. g/m water per jaar worden belast, zonder dat dit tot bouwschade leidt. (Zie afb. ).. Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade bij platte daken Voor de berekening van groen- en kiezeldaken zijn net geactualiseerde datarecords van het Fraunhofer Institut für Bauphysik (IBP) beschikbaar. Deze werden op basis van metingen op verschillende groendak- en kiezeldakconstructies op meerdere locaties gemaakt. Nieuw is dat meer rekening is gehouden met de veranderingen van een groendak- resp. kiezeldakconstructie in de loop der tijd. Zo is de grotere invloed van effecten van de begroeiing (beschaduwing door plantbegroeiing (grassen)) al in het datarecord opgenomen. Het Fraunhofer IBP merkt deze aan als actuele stand van wetenschappelijk onderzoek.... Plat kiezeldak Het platte kiezeldak in Brussel biedt een lagere betrouwbaarheid dan het schuine dak, aangezien de bouwlagen (kiezel) boven de thermische isolatie slechts langzaam verwarmd worden. Ten gevolge daarvan vindt een geringere opwarming van de daaronder gelegen bouwlagen inclusief de isolatielaag plaats. Afb. t/m tonen de temperaturen van een op het noorden resp. zuiden liggende schuine dakconstructie in vergelijking tot een kiezeldak. Heel duidelijk is het verschil bij het op het zuiden liggende schuine dak maar ook het op het noorden liggende schuine dak heeft ca. 8- C hogere piektemperaturen dan het platte kiezeldak. Evenals bij het schuine dak treedt er bij het kiezeldak met de PE-folie geen uitdroging op grond van de hoge diffusieweerstand met m μd waarde. Ook de damprem met de constante μd-waarde van m biedt in deze kiezeldakconstructie in Brussel geen betrouwbare terugdroging.

13 Bouwfysische studie..7. Invloed van de laagdikte van de isolatie De laatste jaren is de dikte van de ingebouwde isolatielagen toegenomen, niet in de laatste plaats door de steeds scherper geworden eisen van de energiebesparingsvoorschriften. Isolatiediktes van mm of meer, die bij conventionele gebouwen in het verleden slechts sporadisch werden toegepast, worden steeds vaker gebruikt. Hoog geïsoleerde thermische isolaties hebben een lager potentieel m.b.t. het μd-waarde m: Bij een isolatiedikte van mm heeft de constructie met de damprem met de constante μd-waarde van m reeds een zeer gering potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade. Bij grotere isolatiediktes daalt deze nog verder. Niettemin is de marge reeds bij geringe isolatielaagdiktes zo gering, dat toepassing bij aan de buitenzijde diffusiedichte bouwelementen zowel bij geringe als bij grote diktes van de isolatielaag niet valt aan te bevelen. (Zie afb. 9) Voor de INTELLO en de DB+ geldt daarom: ook bij op het noorden liggende aan de buitenzijde diffusiedichte schuine dakconstructies ( ) met grote isolatiediktes en rode pannen zijn de bouwelementen veilig voor locaties op geringe hoogte boven NAP in België. Bekiezelde of begroende constructies worden bij grote diktes van de isolatielaag van geval tot geval beschouwd. Gesamtwassergehalt [kg/m²] watergehalte ( kg/m) potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade pro clima I NTELLO = pro clima DB+ = μd-waarde m const. = μd-waarde m const. = 8 jaren g/m jaar g/m jaar g/m jaar geen potentieel 7. Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade platdak met cm kiezellaag Gesamtwassergehalt [kg/m²] totaal watergehalte ( kg/m) DB+: Ook bij de DB+ invloed op het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade. De construc tie met DB+ heeft bij een mm dikke isolatie van g/m² x jaar, bij mm van g/m² x jaar en bij mm isolatielaagdikte een potentieel met betrekking tot het uitblijven van bouwschade van 7 g/m² x jaar.. Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouw schade schuin dak, noordzijde, dakhelling 8 potentieel m.b.t. het uitblijven jaren van bouwschade pro clima I NTELLO = g/m jaar pro clima DB+ = g/m jaar μd-waarde m const. = g/m jaar μd-waarde m const. = geen potentieel 8. Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade groendak met cm opbouw Gesamtwassergehalt [kg/m²] Begroende platte dakconstructies gedragen zich vanwege de dikke substraatlaag en de daarin opgeslagen waterhoeveelheden weer net iets trager dan de variant met de kiezellaag. De temperatuur op de afdichtingsbaan bereikt in de zomer maximumwaarden van - C. Desondanks is het potentieel m.b.t. tot het uitblijven van bouwschade van de onbeschaduwde constructie met een isolatiedikte van mm en I NTELLO resp. INTELLO PLUS van g/m² x jaar. Het bouw element is voldoende betrouwbaar in geval van een onvoorziene vochtintreding. Hier wordt de meegewogen invloed van de begroeiing (beschaduwing) en de daardoor in het datarecord opgenomen betrouwbaarheid duidelijk. Voor begroende platte daken zijn de I NTELLO en INTELLO PLUS eerste keus als het aankomt op het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade. Bij een isolatiedikte van mm bedraagt het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade ca., bij mm ca. en bij mm nog g/m² x jaar. Aangenomen extra ocht aan het begin:. g/m Vochtgehalte van de constructie in droge toestand. (= vochtgehalte van het houten beschot bij %):.7 g/m totaal watergehalte ( kg/m)... Plat groendak I NTELLO: Afb. 9 toont het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade van de boven beschreven schuine dakconstructie met INTELLO met de isolatiediktes, en mm. Berekening van het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade locatie Brussel, dak 8 potentieel m.b.t. het uitblijven jaren van bouwschade pro clima I NTELLO = g/m jaar pro clima DB+ = g/m jaar μd-waarde m const. = geen potentieel μd-waarde m const. = geen potentieel 9. BSPP met INTELLO en μd-waarde m: verschillende isolatiediktes Gesamtwassergehalt [kg/m²] Daarentegen heeft de constructie met DB+ een potentieel m.b.t. tot het uitblijven van bouwschade van g/m² x jaar. Ofschoon de oppervlaktetemperaturen van het kiezeldak duidelijk verlaagd zijn, biedt de uiterst effectieve damprem INTELLO de constructie een substantiële betrouwbaarheidsmarge. Binnen een jaar kan het bouwelement volgens de WUFI pro [] berekeningen per jaar met ca.. g/m water worden belast, zonder dat bouwschade optreedt. (Zie afb. 7) uitblijven van bouwschade. Dat vindt zijn oorzaak in de tragere doorwarming van het bouwelement naarmate de isolatiedikte toeneemt. Daardoor wordt de verdamping van onvoorziene vochtintreding langzamer. Aangezien de buitenklimaatomstandigheden evenwel gelijk blijven, dalen de terugdrogingshoeveelheden op jaarbasis. totaal watergehalte ( kg/m) Dit is een gevolg van de verminderde temperatuur van de bouwelementen, die de terugdiffusie reduceren. Reeds bij geringe onvoorziene vochtbelasting treedt bouwschade op. 8 Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade (potentieel) jaren INTELLO ( mm) = g/m² jaar μd-waarde m ( mm) = Potentieel te laag INTELLO ( mm) = g/m² jaar μd-waarde m ( mm) = Potentieel te laag INTELLO ( mm) = g/m² jaar μd-waarde m ( mm) = Potentieel te laag

14 emperaturverläufe Jaartemperatuurverloop Davos öhe: Amsterdam. m über NN, chweiz, Dak: rote rode pannen Ziegel/Kies resp. kiezel. Luchttemperatuur Amsterdam 8 Buitenlucht temperatuur Binnenlucht temperatuur -. Temperatuur dakoppervlak noordzijde, dakhelling 8 Temperatuur buitenoppervlak Temperatuur binnen - WUFI Pro.; Projekt: nl_amsterdam_me_steildns_j_ks7_bit_wh_min_int_luft_gkp_windab_temp.wp; Variante : Lufttemperatur/Dachoberflächente. Temperatuur dakoppervlak zuidzijde, dakhelling 8 Temperatuur buitenoppervlak Temperatuur binnenoppervlak - WUFI Pro.; Projekt: nl_amsterdam_me_steildns_j_ks7_bit_wh_min_int_luft_gkp_windab_temp.wp; Variante : Lufttemperatur/Dachoberflächente. Temperatuur dakoppervlak kiezeldak 8 Temperatuur buitenoppervlak Temperatuur binnen -..8 Klimaatgegevens locatie Amsterdam Amsterdam heeft door haar ligging dicht bij zee een rel. vochtig en koel klimaat. De volgende diagrammen tonen het temperatuurverloop over een jaar beschouwd. De blauwe lijn toont de binnentemperatuur, de rode balkjes de buitentemperatuur. (Zie afb. t/m ) Bekijkt men de luchttemperatuur in Amsterdam, dan blijkt dat slechts op heel weinig dagen in het jaar een hogere buiten- dan binnentemperatuur heerst. Wanneer rekening wordt gehouden met de straling van de zon en algemene straling blijkt dat, vergeleken met de luchttemperatuur, er een duidelijk hogere oppervlaktetemperatuur van het dak optreedt. In op het noorden liggende daken zijn de temperaturen evenwel aanmerkelijk lager dan bij op het zuiden liggende daken...9 Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade bij schuin dak in Amsterdam, noordzijde, dakhelling Voor de berekening werd, om instraling door de zon te minimaliseren, eveneens van de meest ongunstige situatie uitgegaan, d.w.z. een op het noorden liggend dak met helling en rood pannendak. De PE-folie biedt op grond van zijn hoge μd-waarde van m geen substantiële terugdrogingsreserve. De damprem met een constante μd-waarde van m biedt g/m² x jaar. Het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade van de constructie met DB+ biedt met g/ m² x jaar voldoende bescherming tegen bouwschade. En ook de uiterst effectieve damprem INTELLO biedt een bouwfysisch onberispelijke constructie en een zeer hoge beschermingsmarge. Binnen een jaar kan de constructie volgens de WUFI pro [] berekeningen met ca. g/m² water per jaar worden belast, zonder dat dit tot bouwschade leidt. (Zie afb. ).. Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade bij platte daken... Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade bij plat bekiezeld dak Evenals in Brussel kenmerkt het bekiezelde platte dak in Amsterdam door lagere betrouwbaarheidsmarges in vergelijking met het schuine dak. Dit vindt zijn oorzaak in de vertraagde opwarming van de kiezellaag. Afb. t/m tonen de temperaturen van een op het noorden resp. zuiden liggende schuine dakconstructie in vergelijking tot een kiezeldak. Evenals bij het schuine dak treedt er bij het kiezeldak met de PE-folie geen uitdroging op grond van de diffusieweerstand met m μd-waarde. Ook de damp rem met de constante μd-waarde van m biedt in deze kiezeldakconstructie in Amsterdam slechts zeer lage terugdrogingsmarges. Dit is een gevolg van de verminderde temperatuur van de bouwelementen, die de terugdiffusie reduceren. Reeds bij geringe onvoorziene vochtbelasting treedt bouwschade op. Daarentegen heeft de constructie met DB+ een potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade van g/m² x jaar. De grootste marges voor bekiezelde platte daken biedt de uiterst effectieve damprem INTELLO. Binnen een jaar kan via terug diffusie door de INTELLO per m² ca. 8 g/m² water in de constructie uitdrogen (Zie afb. ).... Begroend plat dak Onbeschaduwde constructies beschikken in combinatie met een mm dikke isolatie en INTELLO resp. INTELLO PLUS over een potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade van g/m² x jaar. Deze terugdrogingscapaciteit is voldoende hoog om het voorkomen van bouwschade bij bouwconstructies in belangrijke mate te verbeteren. Voor begroende platte daken zijn INTELLO en INTELLO PLUS eerste keus voor het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade... Conclusies potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade Met de pro clima damprem- en luchtdichtingsbanen INTELLO/INTELLO PLUS en DB+ kan bij de op een isolatiedikte van mm bemeten schuine dakconstructies voor gebouwen op lage hoogte een bijzonder hoog potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade worden gerealiseerd. Ook bij extra vocht ten gevolge van onvoorziene invloeden blijven de constructies schadevrij. Flankdiffusie bij een bakstenen muur, zoals door Ruhe [], Klopfer [], [] en Künzel [7] beschreven, kunnen INTELLO, INTELLO PLUS en DB+ opvangen. De pro clima DB+ heeft zich al WUFI Pro.; Projekt: nl_amsterdam_me_steildns_j_ks7_bit_wh_min_int_luft_gkp_windab_temp.wp; Variante : Lufttemperatur/Dachoberflächente

15 Bouwfysische studie.. Erkende constructies voor platte daken Om de berekening te vereenvoudigen werden in het onder punt.. vermelde consensusdocument Platte dakconstructies de 7 gouden regels voor een betrouwbaar plat dak [] voor woonruimten conform DIN EN gedefinieerd, onder de volgende randvoorwaarden:.. Deugdelijkheid van schuine dakconstructies voor gebruik Voor de bepaling van de deugdelijkheid voor gebruik werd de schuine dakconstructie van afb. bij een laagdikte van de isolatie van mm met de lucht-... en de isolatie is perfect Gesamtwassergehalt [kg/m²] totaal watergehalte ( kg/m) 8 Potentieel m.b.t. het uitblijven jaren van bouwschade pro clima I NTELLO = g/m jaar pro clima DB+ = g/m jaar μd-waarde m const. = g/m jaar μd-waarde m const. = geen potentieel Seite Gesamtwassergehalt [kg/m²] totaal watergehalte ( kg/m). Temperatuur dakoppervlak kiezeldak 8 Potentieel m.b.t. het uitblijven jaren van bouwschade pro clima I NTELLO = 8 g/m jaar pro clima DB+ = g/m jaar μd-waarde m const. = g/m jaar μd-waarde m const. = geen potentieel Bepalen van geschiktheid voor gebruik. Deugdelijkheid van groendakconstructies voor gebruik (tot /tot mm isolatie/amsterdam) Gesamtwassergehalt [kg/m²] Is er sprake van een constructie die niet voldoet aan de voorwaarden voor gebruik zonder verklaring, dan kan de deugdelijkheid voor gebruik met behulp van een lichtinfiltratiemodel van het Fraunhofer Instituut voor Bouwfysica worden berekend. Dit biedt de mogelijkheid continu onvoorziene vochtintreding door convectie te simuleren. Maatstaf is hier de bouwschilgerelateerde luchtuitwisseling q, die niet zoals de n-waarde betrekking heeft op het volume, maar op de buitenschil van een gebouw. Het luchtinfiltratiemodel maakt standaard onderscheid standaard tussen drie luchtdichtheidsklassen A, B, C, die overeenkomen met een q-waarde van m³/m² x h (klasse A), m³/m² x h (klasse B) en m³/m² x h (klasse C). Klasse A kan bij modulaire bouwelementen resp. gekeurde luchtdichtheid met lekkagedetectie en klasse C bij constructies met ongekeurde luchtdichtheid worden toegepast, om de onvoorziene vochtbelasting door lekkage te simuleren. Voor een maximaal veilige constructie dient op elk bouwelement een luchtdichtheidsinspectie met lekkagedetectie te worden uitgevoerd. Dan kan de luchtdichtheidsklasse A voor de verklaring worden gebruikt.. Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouw schade schuin dak, noordzijde, dakhelling re.l houtvochtigheid ( kg/m) Naast het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade is verder doorslaggevend welke vochtgehaltes in het bouw element optreden tijdens het gebruik... Testprocedure Berekening van het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade locatie Amsterdam, dak Gegevens zie berekening Brussel pagina Potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade Jahre 8 pro clima I NTELLO = g/m jaar jaren pro clima DB+ = potentieel te gering μd-waarde m const. = potentieel te gering μd-waarde m const. = geen potentieel 7. Deugdelijkheid voor gebruik kiezeldaken (tot mm isolatie/amsterdam) toegelaten rel. vochtigheidsgehalte van het beschot rel. Holzfeuchtigkeit [%]. Bepaling van de deugdelijkheid voor gebruik. het platte dak heeft een hoogteverschil % vóór resp. % na vervorming en het. is donker (stralingsabsorptie a 8 %), onbeschaduwd en het heeft. geen deklagen (bekiezeling, groendak, terrasbedekking) maar. een vochtvariabele damprem en. geen oncontroleerbare holle ruimten aan de koude zijde van de isolatielaag en. een geteste luchtdichtheid en 7. voorafgaand aan het sluiten van de opbouw is het vochtgehalte van het hout van draagconstructie en beschot (u ± M- %) resp. de bekisting van houtderivaat (u ± M-%) gedocumenteerd. re.l houtvochtigheid ( kg/m) jaar met miljoenen gelegde m² in kritische constructies als effectief bewezen m.b.t. het voorkomen van bouwschade. Ook bij toepassing in bekiezelde dakconstructies zoals getoond in afb. zijn hoge betrouwbaarheidsmarges gewaarborgd, die bouwschade aan de constructiedelen effectief helpen voorkomen. Wanneer niet beoogd wordt vochtstromen objectspecifiek aan te tonen met behulp van bijv. Wufi pro, valt bij bekiezelde platte daken in zijn algemeenheid aan te bevelen, minstens / van de isolatie tussen de draaglatten als extra dakisolatie aan te brengen (bijv. mm + mm dakisolatie). Deze beide isolatielagen moeten vochttechnisch van elkaar worden gescheiden (bijv. via een afdichting tijdens de bouw). In dat geval is voor een totale isolatiedikte tot 8 mm in België en Nederland de betrouwbaarheid van de isolatie gewaarborgd. INTELLO en INTELLO PLUS kunnen bij toepassing in groendakconstructies voor een veilige isolatie van de bouw elementen zorgen. Wanneer er geen objectspecifieke test vereist is, dient bij groendaken altijd / van de isolatie tussen de draaglatten als extra dakisolatie te worden aangebracht (bijv. mm + 8 mm dakisolatie). Platte dakconstructies dienen het liefst zonder aanvullende bouwlagen buiten te worden gepland. Bijzonder hoge betrouwbaarheidsmarges bieden onbeschaduwde bouwelementen met zwarte banen (a 8 %). Voor deze hoeft bij inachtneming van aanvullende parameters (o.a. gering vochtgehalte van materiaal, luchtdichtheid laten keuren) geen [] test te worden uitgevoerd. I NTELLO klasse A INTELLO klasse B INTELLO klasse C 8 μd-waarde m klasse A μd-waarde m klasse B μd-waarde m klasse C jaren

16 Bouwfysische studie 8. Deugdelijkheid van kiezeldaken voor gebruik (tot mm isolatie/amsterdam) rel. Holzfeuchtigkeit [%] re.l houtvochtigheid ( kg/m) toegelaten rel. vochtigheidsgehalte van het beschot max. zulässige Feuchtemenge I NTELLO klasse A INTELLO klasse B INTELLO klasse C 8 μd-waarde m klasse A μd-waarde m klasse B μd-waarde m klasse C jaren -dimensionale berekening van de warmte- en vochtstromen met WUFI D 9. Constructieopbouw: verbindingswand bitumendakbaan Binnenwand: gevel gepleisterd houten beschot Dampremmen - PE-folie, μd-waarde = m constant - pro clima INTELLO, vochtvariabel μd-waarde =, tot meer dan m. Vochttoename met PE-folie >>> vochtophoping = bouwschade Vochtreducering met INTELLO >>> Uitdroging = Geen bouwschade PE-folie INTELLO Toenemend vochtgehalte in het bouwelement met PE-folie μd-waarde = m constant Afnemend vochtgehalte in het bouwelement met pro clima INTELLO μd-waarde =, tot meer dan m vochtvariabel dichtheidsklassen onder de klimaatomstandigheden van Brussel en Amsterdam beoordeeld. Gevarieerd werden bovendien de damp rem- en luchtdichtingsvlakken - gebruikt werden pro clima INTELLO en een damprem met een constante μd-waarde van m. Volgens de geldende opvatting is doorslaggevend dat in de onder de afdichting liggende sparrehouten bekistingen de vochtgehaltes beneden % (OSB-platen 8 %) liggen, in dat geval wordt de veiligheid van het bouwelement als toereikend beschouwd. Met INTELLO treedt in de constructie volgens de berekening in Brussel (afb. 7) en Amsterdam (afb. 8) bij alle luchtdichtheidsklassen geen verhoogde vochtigheid van het materiaal in de mm dikke sparrehouten bekisting op - de deugdelijkheid voor gebruik is bevestigd. Daarnaast zijn er aanvullende betrouwbaarheidsmarges tegen onvoorziene vochtbelasting. De damprem met de μd-waarde van m leidt in dezelfde constructies tot duidelijke hogere rel. houtvochtigheden in de sparrehouten bekisting. Het % criterium wordt bij alle luchtdichtheidsklassen gehaald, maar de marges volgens het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade in afb. en zijn te laag... Deugdelijkheid van kiezel dakconstructies voor gebruik De bekiezelde dakconstructie wordt analoog aan de constructie in afb. met een isolatiedikte van mm voor het klimaat in Brussel (afb. 7) en Amsterdam (afb. 8) berekend. Het vochtgehalte van de sparrehouten bekisting in deze bouwelementen onderschrijdt bij toepassing van INTELLO de boven aangegeven %, zodat bij deze constructies de deugdelijkheid voor gebruik bevestigd is (zie afb. 7 en 8). Kiezeldaken met dampremmen met een μd-waarde van m voldoen niet aan de test m.b.t. deugdelijkheid voor gebruik. Het vochtgehalte van het sparrehouten beschot ligt bij alle luchtdichtheidsklassen zowel in Brussel als in Amsterdam duidelijk boven %. Deze combinaties zijn niet aan te bevelen. Wanneer er geen objectgerelateerde test met Wufi pro is gepland, valt in zijn algemeenheid aan te bevelen, minstens / van de isolatie tussen de draaglatten als extra dakisolatie aan te brengen en de beide isolatielagen vochttechnisch van elkaar te scheiden (bijv. door een tijdelijke afdichting)... Deugdelijkheid van groendakconstructies voor gebruik Groendakconstructies kunnen met INTELLO en INTELLO PLUS voor de klimaatomstandigheden in Brussel en Amsterdam bij een isolatiedikte van mm conform afb. worden bevestigd. Daartoe moet het luchtdichtingsvlak zorgvuldig worden aangebracht en verlijmd - daarna dient een controle door middel van een onderdruktest en lekkagedetectie te geschieden, om convectieve vochtintreding te voorkomen. Wanneer er geen objectgerelateerde test met Wufi pro is gepland, valt in zijn algemeenheid aan te bevelen, minstens / van de isolatie tussen de draaglatten als extra dakisolatie aan te brengen en de beide isolatielagen vochttechnisch van elkaar te scheiden (bijv. door een tijdelijke afdichting). Toepassing van een damprem met een constante μd-waarde van m valt bij de beoordeelde groendaken niet aan te bevelen... Conclusies deugdelijkheid voor gebruik Ook aan de buitenzijde diffusiedichte platte dakconstructies conform.. kunnen zonder aangetoonde berekening met de vochtvariabele dampremmen INTELLO, INTELLO PLUS en INTESANA worden uitgevoerd. De deugdelijkheid voor gebruik van aan de buitenzijde diffusiedichte schuine, bekiezelde of begroende daken werd voor de locaties Brussel en Amsterdam tot de in de berekeningen gespecificeerde laagdiktes van isolatie op sparrehouten bekisting bevestigd. Afwijkende constructies moeten met minstens / (bekiezelde platte daken) resp. / (groendaken) van de laagdikte van de isolatie tussen de draaglatten worden geïsoleerd. Beide isolatielagen moeten door een dampafsluiting (bijv. tijdelijke afdichting) vochttechnisch van elkaar worden gescheiden. Een alternatieve mogelijkheid is een verklaring van het vochtgehalte afkomstig van een bouwfysicus, bijvoorbeeld met behulp van het Wufi pro pro-

17 gramma. Dampremmen met constante μd-waarden (hier m) leiden vergeleken met het schuine dak tot duidelijk hogere materiaalvochtigheden. Bij de beoordeelde kiezel- en groendaken met sparrehouten beschot wordt de %-grens deels duidelijk overschreden, zodat bouwschade onder de aangenomen randvoorwaarden waarschijnlijk is. Bij alle berekeningen m.b.t. de deugdelijkheid voor gebruik geldt als voorwaarde dat de constructies niet beschaduwd zijn. Bij alle bouwelementen is van beslissend belang dat de luchtdichtheid met behulp van een onderdruktest en lekkagedetectie wordt gecontroleerd, om vochtintreding door convectie te voorkomen.. Flankdiffusie Om de invloed van de vochtintreding via de flank van bouwelementen te kunnen bepalen, wordt de aansluiting van een verbindende buitenwand op een thermische isolatieconstructie beoordeeld. De constructie is aan de buitenzijde langs het onderdak uitgevoerd met een diffusiedichte bitumendakbaan. (Zie afb. 9) Metselwerk heeft een geringere diffusieweerstand dan het damprem- en luchtdichtingsvlak van de aangrenzende houtbouwconstructie. Daardoor is het mogelijk dat de diffusie van vocht via deze flank in de thermische isolatie plaatsvindt. Voor dit voorbeeld wordt een nieuwbouwsituatie gekozen. Het metselwerk en de pleisterlaag hebben dan een gangbaar vochtgehalte van kg/m³. De vezelvormige thermische isolatie is droog ingebouwd, de rel. houtvochtigheid van de dakbekisting ligt bij %. Als damprem- en luchtdichtingslaag wordt bij één constructie een diffusieremmende PE-folie (μd-waarde m) toegepast, bij een tweede constructie de vochtvariabele pro clima INTELLO (μd-waarde, tot meer dan m)... Resultaten van de -dimensionale simulatieberekening Wanneer een dergelijke constructie met de -dimensionale berekeningsmethode voor warmte- en vochtstromen, die in WUFI D [8] is geïmplementeerd, wordt berekend, wordt het volgende resultaat bereikt: (Zie afb. ) Na een seizoensgebonden toename van het vochtgehalte in beide constructies liggen beide op een ongeveer even hoog niveau. Bij de variant met de PE-folie als luchtdichtings- en dampremlaag is binnen de beschouwde periode van jaar ieder jaar een duidelijke toename van het totale watergehalte waarneembaar (rode grafiek). In deze constructie treedt accumulatie van vocht op in de gebruikte bouwmaterialen, aangezien geen terugdroging door de PE-folie richting binnenruimte mogelijk is. Het gevolg: schimmelvorming op het hout resp. beginnende houtrot. Bij de constructie met de uiterst effectieve damprem INTELLO kan het aanwezige vocht naar binnen ontwijken. Het bouwelement is tegen vochtophoping beschermd dit wordt snel aan de binnenruimte afgegeven (groene grafiek). Daardoor daalt het vochtgehalte binnen de observatieperiode van jaar gestaag. De constructies met INTELLO en DB+ hebben een hoog potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade... Conclusie bij flankdiffusie Vochtintreding door flankdiffusie bij een op de thermische isolatie aansluitende binnenwand, zoals door Ruhe [], Klopfer [], [] en Künzel [7] beschreven, kan via INTELLO en DB+ weer uit het bouwelement ontwijken. Bij constructies met een gering laag potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade moeten flankdifussieprocessen constructief worden voorkomen... Wandconstructies Wandconstructies zijn door hun verticale plaatsing minder aan zonlicht blootgesteld dan daken. Kanten op het noorden worden helemaal niet direct beschenen, maar betrekken energie uitsluitend uit de globale straling. Het terugdrogingspotentieel is daardoor geringer. In tegenstelling tot daken zijn wanden in de regel niet diffusiedicht. Er worden geen bitumendakbanen toegepast. Bij wanden worden geen hoge eisen gesteld aan de waterdichtheid zoals die gelden voor platte daken en groendaken. Temperaturen in de buitenwand hangen in essentie af van de gevelkleur. Op lichtgekleurde gevels worden lagere temperaturen bereikt dan op donkerder gevels. De getoonde temperatuurprofielen op de buitenwand treden op bij normale lichtgekleurde gepleisterde gevels. (zie afb. t/m ) Brussel. Wandtemperatuur noordzijde 8 Temperatuur buitenoppervlak Temperatuur binnenoppervlak - 8 Temperatuur buitenoppervlak Temperatuur binnenoppervlak. Wandtemperatuur zuidzijde - Amsterdam WUFI Pro.; Projekt: b_bruessel_me_wandns_j_ks_bit_wh_min_int_luft_gkp_windab_temp.wp; Variante : Brüssel Wandtemperatur nord. Wandtemperatuur noordzijde 8 Temperatuur buitenoppervlak Temperatuur binnenoppervlak - WUFI Pro.; Projekt: b_bruessel_me_wandns_j_ks_bit_wh_min_int_luft_gkp_windab_temp.wp; Variante : Brüssel Wandtemperatur süd;. Wandtemperatuur zuidzijde 8 Temperatuur buitenoppervlak Temperatuur binnenoppervlak - 7 Temperatuurverloop Brussel en Amsterdam Wand, gepleisterde gevel licht WUFI Pro.; Projekt: nl_amsterdam_me_wandns_j_ks_bit_wh_min_int_luft_gkp_windab_temp.wp; Variante : Amsterdam Wandtemperat

18 8 Constructieaanbevelingen Voorwaarde voor de werking van vochtvariabele dampremmen Aan de binnenzijde mogen zich alleen diffusieopen bouwlagen bevinden, om uitdroging van vocht door terugdiffusie naar de binnenruimte niet te blokkeren. µd-waarde [m] Winter DB+ / 7/, Winter Sommer Zomer. Bescherming van de thermische isolatie in nieuwbouw en tijdens de bouwperiode INTELLO/INTESANA Zomer Gemiddeld vochtgehalte omgevingslucht [%] De μd-waarde van de banen stelt zich in op de verschillende vochtigheid van omgevingen. Naleving van de / en 7/, regel waarborgt een hoog potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade van de thermische isolatieconstructie. De uiterst effectieve damprem INTELLO biedt ook bij wandconstructies een substantieel potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade bij constructies, waarvan de uitwendige bouwlaag een μdwaarde van max. m heeft. Dit wordt aangetoond door berekeningen met Wufi pro [] bij voor Brussel en Amsterdam geldende klimaatomstandigheden voor een op het noorden liggende buitenwand met een in een normale lichte kleur uitgevoerde pleisterlaag. Daarmee zijn INTELLO, INTELLO PLUS en INTESANA ook bij houtderivaatplaten die aan de buitenzijde worden aangebracht, zoals OSB- of spaanplaten, door hun hoge potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade op de buitenzijde een ideale oplossing. Het gevaar van schimmelvorming wordt aanmerkelijk gereduceerd. Wordt de pro clima DB+ toegepast, dan mag de μd-waarde buiten m bedragen.. Constructies De bouwfysische onderzoeken met reële klimaatgegevens tonen het enorme potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade voor de constructies bij toepassing van de uiterst effectieve damprem pro clima INTELLO, INTELLO PLUS en INTESANA in combinatie met de uitzonderlijk hoge en in alle klimaatzones werkende vochtvariabele diffusieweerstand en van de al jaar met succes ingezette vochtvariabele damprem pro clima DB+. Met de vochtvariabele pro clima dampremmen en luchtdichtingsbanen bereiken de constructies ook bij een verhoogde vochtbelasting een hoge beschermingsgraad tegen bouwschade. Om dat te waarborgen mogen constructies niet door bijv. bomen, uitspringende gebouwgedeelten of aangrenzende gebouwen, fotovoltaïsche installaties of de topografie worden beschaduwd.. Bekleding binnenzijde Voorwaarde voor de hoge veiligheidsreserves is een onbelemmerde uitdroging van de binnenruimte. Aan de binnenzijde van de vochtvariabele damprem aangebrachte bekledingen met een diffusieremmende werking, zoals houtderivaten (bijv. OSB- of multiplexplaten) reduceren de hoeveelheid terugdroogbaar vocht en daardoor het potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade. Gunstig zijn materialen met een open structuur, bijv. bekistingen van profielschoten, lichte houtwolplaten met pleister en gipsplaten. Constructies met diffusiedichte bouwlagen aan de buitenzijde dienen uitsluitend met diffusieopen binnenbekledingen gecombineerd te worden. In dat geval zijn de bouwelementen maximaal tegen bouwschade beschermd.. Permanent vochtige ruimten Vochtvariabele dampremmen zijn niet geschikt voor toepassing in permanent vochtige omgevingen, zoals zwembaden, kuurbaden, tuinderijen of bedrijfskeukens.. Woning- en nieuwbouwgerelateerd vocht - de / regel Door naleving van de / regel worden thermische isolatieconstructies in nieuwbouw, waar binnen per definitie een verhoogde luchtvochtigheid is, effectief beschermd. De pro clima INTELLO, INTE- SANA en DB+ voldoen beide aan deze eis en leveren daardoor een belangrijke bijdrage aan het hoge potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade van de bouwconstructie.. Vochtige ruimten in woningen Natte en vochtige ruimten in woongebouwen hebben een tijdelijk verhoogde rel. vochtigheid van 7 %. De vochtvariabele dampremmen INTELLO, INTESANA en DB+ bieden door naleving van de / regel - bij 7 % luchtvochtigheid in de ruimte en % vochtigheid in de isolatielaag (% gemiddelde vochtigheid), een μd-waarde groter dan m) - ook voor deze ruimten een optimale bescherming. Hierdoor is de constructie ook bij constructie- en bewoningsgebonden vocht in nieuwbouw voldoende tegen vochtintreding vanuit de binnenlucht en aldus ook tegen schimmelvorming beschermd. (Zie afb. ). Verhoogde luchtvochtigheid gedurende de bouwfase - de 7/, regel De pro clima INTELLO, INTESANA en DB+ voldoen beide aan de 7/, regel en bieden de bouwelementen gedurende de bouwfase een hoge mate van bescherming tegen vochtbelasting. De μdwaarden dienen ook bij een dergelijke verhoogde vochtbelasting boven, m

19 9 te liggen. INTELLO heeft bij 7 % gemiddelde rel. luchtvochtigheid (9% binnenluchtvochtigheid en % luchtvochtigheid in de isolatie) een μd-waarde van ca. m. (Zie afb. ) Daardoor zijn constructies met vochtvariabele damprembanen ook gedurende de bouwfase voorzien van een goede bescherming tegen schimmelvorming Overmatige luchtvochtigheid tijdens de bouw gedurende een te lange periode kan in principe tot vochtophoping in de constructie leiden. Vocht dient snel en consequent door middel van permanente ventilatie te worden weggeventileerd. Bouwdrogers zijn een goed middel om de vochtbelasting te verminderen. Een langdurig hoge luchtvochtigheid tijdens de bouw wordt daardoor vermeden..7 Onderdak De optimale keuze is die voor diffusieopen materialen voor het onderdak (bijv. houtvezel-onderdakplaten of SOLITEX onderdak- resp. onderspanbanen met poriënvrij membraan), waarbij vocht goed naar buiten kan opdrogen. Constructies met diffusiedichte buitenelementen, bijv. bitumenbanen, platte daken en groendaken, en daken met een metalen dakbedekking, reduceren de bouwfysische betrouwbaarheid van het bouwelement. Volledig houten bekistingen bieden hogere betrouwbaarheidsmarges dan houtderivaatplaten (bijv.) OSB, omdat hout een vochtvariabele diffusieweerstand heeft en capillair geleidend is. INTELLO/ INTESANA biedt door de grote vochtvariabiliteit een zeer hoge betrouwbaarheid, ook bij houtderivaten. Bij pro clima DB+ moet toepassing van houtderivaatplaten bij een diffusiedicht onderdak achterwege blijven..8 Schuine dakconstructies In combinatie met aan de buitenzijde diffusieopen constructies zijn er zo n hoge uitdrogingsreserves aanwezig dat er bij toepassing van de dampremmen pro clima INTELLO/INTELLO PLUS, INTESANA en DB+ geen beperking ten aanzien de hoogteligging van de bouwlocatie geldt. Voor aan de buitenzijde diffusiedichte schuine dakconstructies (bijv. in de vorm van bitumenbanen) gelden voor België en Nederland de specificaties in afb...9 Platte dak- en groendakconstructies Platte daken en groendaken hebben aan... en de isolatie is perfect de buitenzijde altijd een diffusiedichte buitenhuid, die dient als waterafdichting en bescherming tegen wortelgroei. Deze kunnen in de regel niet aan de achterzijde geventileerd worden, omdat er door de ontbrekende dakhelling geen opwaartse lucht is. Hoe hoger het platte dak met kiezel of substraat is bedekt, des te geringer is de opwarming van de isolatielaag door de zonnestraling. Platte daken en groendaken behoren tot de bouwfysisch meest veeleisende en kritische thermische isolatieconstructies binnen de bouw. Bekiezelde platte daken resp. platte daken die niet aan de criteria voor vrijstelling in punt.. voldoen, dienen altijd te worden voorzien van een aanvullende dakisolatie, waarvan de hoogte / van de isolatiedikte tussen de draaglatten bedraagt. Begroende dakconstructies moeten van een dakisolatie worden voorzien waarvan de hoogte / van de isolatiehoogte tussen de draaglatten bedraagt. De dakisolatie dient door een dampafsluiting (bijv. een tijdelijke bouwisolatie) vochttechnisch van de onderliggende isolatielaag te worden gescheiden. Als alternatief kan door een bouwfysicus een objectspecifieke verklaring van de warmte- en vochtstromen met behulp van het Wufi pro worden opgesteld, waardoor een reducering van de dikte van de isolatielaag boven de draagconstructie mogelijk is. pro clima INTELLO/INTESANA biedt voor deze constructies op grond van de extreem grote vochtvariabiliteit de veiligste oplossing. Eventueel binnengedrongen vocht of in de constructie aanwezig vocht kan in zeer hoge mate weer uitdrogen, zonder dat er schadelijke herbevochtiging optreedt. Indien platte daken en groendaken maximaal betrouwbaar moeten zijn, moet INTELLO als damprem worden gebruikt.. Wanden Door de geringe zonnestraling hebben wandconstructies een gering terugdiffusiepotentieel en daardoor lage veiligheidsreserves. Voor wanden gelden aan de buitenzijde van de isolatie diffusiewaarden overeenkomstig afb. 8. Worden constructies objectspecifiek met het programma Wufi pro berekend, dan kunnen de aangegeven grenswaarden afhankelijk van het resultaat worden verhoogd. Gelieve daarvoor contact op te nemen met een bouwfysicus. Toepassingen DB+ en INTELLO/INTESANA. Schuine dakconstructies Constructies bij aan de buitenzijde diffusieopen constructie met mm dakisolatie ventilatie aan de achterzijde (gecontroleerde luchtdichtheid, geen beschaduwingen, aan de binnenkant geen diffusieremmende lagen) DB+ geen houtderivaatplaten aan de buitenzijde INTELLO/ INTESANA 7. Kiezeldaken met / dakisolatie Groendaken met / dakisolatie Constructies Plat dak met max. cm kiezelbedekking zonder ventilatie aan de achterzijde (gecontroleerde luchtdichtheid, geen beschaduwingen, aan de binnenkant geen diffusieremmende lagen) Groendak met max. cm substraat zonder ventilatie aan de achterzijde (gecontroleerde luchtdichtheid, geen beschaduwingen, aan de binnenkant geen diffusieremmende lagen) 8. Wanden Constructies bouwlagen aan de buitenzijde (gecontroleerde luchtdichtheid, geen beschaduwing, aan de binnenkant geen diffusieremmende bouwlagen) Tip DB+ geen houtderivaatplaten aan de buitenzijde geen houtderivaatplaten aan de buitenzijde DB+ diffusieweerstand max. m INTELLO/ INTESANA INTELLO/ INTESANA diffusieweerstand max. m Bij de bouwfysische beoordeling van muren speelt de kleur van de buitenste lagen een doorslaggevende rol. Neemt u hierover contact op met de technische hotline van pro clima.

20 7 Aanbrengen en verwerken van INTELLO, INTELLO PLUS en DB+ Aanbrengstappen. Aanbrengen / bevestigen. Onderling verlijmen. Aansluiting op de gevel. Aansluiting op raam. Aansluiting op doorvoer. Voor plaat- en matvormige isolatiematerialen INTELLO en INTELLO PLUS moeten met de foliekant (tekst) aan de binnenkant worden aangebracht. Wanneer de banen met het vlies aan de binnenkant worden aangebracht, wordt de bouwfysische werking niet verminderd. De kleefbanden goed vastwrijven, bijv. met pro clima PRESSFIX. Verlijming aan de foliezijde verdient de voorkeur. De pro clima DB+ is symmetrisch opgebouwd. De zijde van de damprem, die richting binnenruimte wijst, kan daarom vrij worden gekozen.. Richting van aanbrengen pro clima INTELLO-, INTELLO PLUS- en DB+ -banen kunnen in de lengterichting of dwars ten opzichte van de draagconstructie worden aangebracht. Bij aanbrenging in de lengterichting moeten de voegen van de banen op de draagconstructie liggen. Bij dwars aanbrengen (dwars ten opzichte van de dragende constructie) is de afstand van de dragende constructie tot maximaal cm beperkt.. Aanbevolen pro clima systeemcomponenten voor de verlijming Alle pro clima kleefbanden zijn geschikt voor verlijming van de baanoverlappingen. Dit geschiedt optimaal, wanneer het basismateriaal van de band voldoet aan de mechanische waarden van de damprem, vooral bij het overdwars aanbrengen. Voor INTELLO zijn om die reden TESCON No. en TESCON VANA zeer aan te bevelen, voor DB+ de UNI TAPE. Voor aansluitingen op ramen, deuren en hoekverlijmingen is de kleefband TESCON PROFIL met hoge doorsteekvastheid en dubbel gedeelde afdekfolie optimaal geschikt. Met de aansluitlijmen ORCON F en ORCON CLASSIC (voor INTELLO) resp. ECO COLL (voor DB+) kunnen aansluitingen op aangrenzende minerale bouwelementen (bijv. gepleisterde gevelwanden) veilig worden uitgevoerd. De aansluitband CONTEGA PV met geïntegreerde pleisterwapening dient voor het realiseren van een gedefinieerde aansluiting op ongepleisterd metselwerk. Meer adviezen kunt u nalezen in de pro clima ontwerpdocumentatie.. Vezelvormige inblaasisolatie pro clima DB+ kan ook als begrenzende laag voor alle soorten inblaasisolatie dienen. Aan de binnenzijde moet een dwars latwerk op een afstand van max. cm het gewicht van het isolatiemateriaal ondersteunen. De uiterst effectieve damprem INTELLO is op grond van de hoge uitzetbaarheid niet als binnenbegrenzing voor inblaasisolatie geschikt. Daarvoor is de met een robuust PP-weefsel versterkte INTELLO PLUS beschikbaar. Deze biedt hetzelfde potentieel m.b.t. het uitblijven van bouwschade als INTELLO. Aan de binnenzijde dient een dwars lopende betengeling op een afstand van max. cm het gewicht van het isolatiemateriaal op te vangen. Verdere bijzonderheden van het aanbrengen: zie de ontwerpdocumentatie. Bij schuimisolatie Bij schuimisolatie komt de variabele diffusieweerstand nauwelijks tot zijn recht, omdat de terugdiffusie aanmerkelijk wordt belemmerd. Schuimisolatie dient daarom in bouwfysisch veeleisende en kritische constructies, die bijv. aan de buitenzijde diffusiedicht zijn, te worden vermeden, opdat de terugdroging door het vochtvariabele pro clima dampmembraan gewaarborgd blijft. Een uitzondering vormen mengconstructies van vezelvormige isolatiematerialen tussen de draaglatten en de dakisolatie. In dat geval kan de dakisolatie uit een schuimisolatie bestaan. Als alternatief kan ook een vezelvormig isolatiemateriaal worden toegepast - in beide gevallen moeten de beide isolatielagen vochttechnisch van elkaar worden gescheiden door een dampafsluiting (bijv. dakafdichtingsbaan).. Maatvastheid De uiterst effectieve dampremmen INTELLO en INTELLO PLUS krimpen niet. Zij kunnen strak en zonder doorhangen worden aangebracht. INTELLO heeft een hoge elasticiteit, en scheurt niet. pro clima DB+ geeft na bevochtiging en aansluitende droging een geringe krimping te