Inhoud 1 Reisdocumenten pagina 4

Transcriptie

1 Inhoud 1 Reisdocumenten pagina 4 2 Goed verzekerd pagina 7 Officiële documenten als een identiteitskaart, paspoort en visum heb je nodig op reis. Zorg vóór je vertrekt dat risico s zijn gedekt. 3 Geldzaken pagina 10 Contant geld is handig op zak, maar betaalpas, creditcard en travellerscheques zijn vaak veiliger. 4 Gezondheidsrisico s pagina 12 5 Thuis alles geregeld? pagina 18 6 Gevaarlijke stoffen pagina 20 Ander voedsel, het klimaat, insecten en risicovol gedrag. Op vakantie kun je ziek worden. Neem voorzorgsmaatregelen vóór je op reis gaat om diefstal en schade te voorkomen. Let op wat je meeneemt. In een vliegtuig kunnen huis-, tuin- en keukenvoorwerpen een ramp veroorzaken. Wees wijs op reis 7 Vervoer in het buitenland pagina 22 Ga je zelf rijden of laat je je vervoeren? Verkeers- en aansprakelijkheidsregels verschillen per land. Gewoon vertrekken en kijken waar je uitkomt. Een geplande groepsreis naar de zon of natuurlijk last-minute genieten van de sneeuw. Niets mis mee, maar tijdens een vakantie kan er veel misgaan. Met een goede voorbereiding voorkom je dat je ontspannende vakantie om de verkeerde reden onvergetelijk wordt. Reisverzekering afsluiten, alarmnummers opschrijven en je paspoortnummer noteren, de nodige inentingen halen en daarvan het bewijs op zak steken, zorgen dat je familie thuis je kan bereiken en ga zo maar door. Het lijkt een waslijst, maar het is zo geregeld. In deze brochure vind je alle informatie voor een goede voorbereiding van je vakantie. Of je nu naar de tropen gaat of naar een costa. En zelfs als je het romantische plan hebt opgevat om te trouwen in het buitenland, vind je in Wijs op Reis informatie en adressen om het ook gewoon te doen. 8 Eigen veiligheid pagina 24 9 Wat mag je in- en uitvoeren? pagina Het thuisfront pagina Ambassades en consulaten pagina Trouwen in het buitenland pagina 37 Houd je aan de regels om een aanvaring met lokale autoriteiten of criminelen te voorkomen. De regels voor het in- en uitvoeren van artikelen, planten en dieren. Verdwijn niet spoorloos naar het buitenland. Laat het vakantieadres achter of neem regelmatig contact op met het thuisfront. Wat doen Nederlandse ambassades en/of consulaten voor je in het buitenland? Hoe regel je een huwelijk in het buitenland? Met Wijs op Reis wordt je vakantie zeker onvergetelijk. Om de goede reden. Checklist Niets vergeten: een laatste check. Goeie reis! Wijs op Reis is een uitgave van de Directie Voorlichting en Communicatie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken in samenwerking met andere (overheids)organisaties. Kijk ook op

2 4 1 Officiële documenten als een identiteitskaart, paspoort Reisdocumenten en visum heb je nodig op reis. Om de grens over te gaan, maar ook voor identificatie binnen een aantal Europese landen waar de personencontrole aan de binnengrenzen is opgeheven. De Nederlandse identiteitskaart vraag je aan bij de gemeente. Daarvoor neem je een oude identiteitskaart of een (oud) paspoort mee, andere (buitenlandse) reisdocumenten en één recente, goed gelijkende pasfoto die recht van voren moet zijn genomen (in kleur of zwart-wit). De identiteitskaart is vijf jaar geldig en te gebruiken in: Andorra, België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Groot-Brittannië en Noord-Ierland (inclusief de Kanaaleilanden), Ierland, Italië, Liechtenstein, Luxemburg, Malta, Monaco, Noorwegen, Oostenrijk, Portugal (inclusief Madeira en de Azoren), San Marino, Spanje (inclusief de Canarische eilanden), Turkije, IJsland, Zweden en Zwitserland. Een identiteitskaart is goedkoper dan een paspoort. Het paspoort Een paspoort blijft noodzakelijk voor het reizen naar landen waar de identiteitskaart niet wordt geaccepteerd.het paspoort vraag je aan bij de gemeente en blijft vijf jaar geldig. Om je te identificeren, neem je het verlopen paspoort mee of een identiteitskaart, overige (buitenlandse) reisdocumenten en één recente, goed gelijkende pasfoto die recht van voren moet zijn genomen (in kleur of zwart-wit). Een reisdocument voor kinderen? Kinderen tot en met 15 jaar die met hun ouder(s) of voogd reizen, hoeven geen eigen reisdocument te hebben. Wel moeten ze dan zijn bijgeschreven in het paspoort van de ouder of voogd met wie zij reizen. Voor sommige landen gelden afwijkende regels. Daar weet het reisbureau of de vertegenwoordiging van het betrokken land in Nederland meer over. Kinderen die niet met hun ouder(s) of voogd reizen, moeten een eigen reisdocument hebben. Vanaf 12 jaar kunnen kinderen zelfstandig een Nederlandse identiteitskaart aanschaffen. Vóór die leeftijd is toestemming nodig van beide ouders (voor zover die het gezag uitoefenen) of hun voogd.kinderen tot 18 jaar hebben toestemming nodig van beide ouders of voogd voor de aanschaf van een paspoort. Bijschrijving van kinderen op de Nederlandse identiteitskaart is niet mogelijk. Aanvullende voorwaarden voor bijschrijving van kind(eren) Voor elke bijschrijving in het paspoort (nieuw of bestaand) is een recente, goed gelijkende pasfoto van het kind, die recht van voren moet zijn genomen, nodig. Ook moet het kind aanwezig zijn bij de aanvraag voor het vaststellen van de identiteit. Voor de bijschrijving geldt een wachttijd van gemiddeld een week met de mogelijkheid van een spoedprocedure tegen extra kosten. Reisdocument kwijt? Bij verlies of diefstal van het reisdocument in het buitenland moet een proces-verbaal van vermissing door de plaatselijke politie worden opgemaakt. > Regel reisdocumenten op tijd. De aanvraag van een paspoort of identiteitskaart duurt gemiddeld een week, omdat de persoonsgegevens tegenwoordig op een centrale plaats in Nederland worden aangebracht. Een spoedprocedure kan natuurlijk ook, maar daaraan zijn wel extra kosten verbonden. > Vraag bij reis- of verkeersbureau naar de voorschriften over geldigheidsduur van het paspoort in te bezoeken landen en naar de noodzaak van een visum. Doe dat ruim voor vertrek. > Neem reservepasfoto s en een kopie van je reisdocument mee in geval van verlies of diefstal. De ambassade kan dan sneller een vervangend reisdocument afgeven. > Zorg dat de naam op het ticket gelijk is aan die in het reisdocument. Vooral getrouwde vrouwen moeten erop letten dat zij steeds dezelfde naam gebruiken. Hun reisdocument staat op de eigen naam, al dan niet aangevuld met de naam van de (ex-)partner. > Bewaar waardepapieren en reisdocumenten altijd gescheiden van de overige bagage. > Schrijf het nummer van het reisdocument op en bewaar dit afzonderlijk. > Laat eventueel het nummer van het reisdocument registreren in een beveiligd computersysteem. Vraag naar de mogelijkheden bij ANWB Datakluis ( ), je bank of verzekeringsmaatschappij. 5

3 Geen controle, wel een paspoort Sinds 2001 heb je als je reist naar een van de volgende landen geen personencontrole aan de grens: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Italië, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Portugal, Spanje, IJsland en Zweden. Toch heb je een formeel identiteitsbewijs nodig, zoals een paspoort of identiteitskaart. Het rijbewijs is geen formeel identiteitsbewijs en wordt als zodanig niet in het buitenland geaccepteerd. Je kunt ook naar de Nederlandse ambassade of het Nederlandse consulaat gaan om een verklaring van vermissing in te vullen. De ambassade of het consulaat geeft dan tijdelijk (voor de verdere duur van de reis) een nooddocument ( laissez passer of noodpaspoort ) af. Na terugkeer in Nederland ga je naar de politie voor weer een proces-verbaal van vermissing. Pas daarna kun je bij de gemeente (na het tonen van het proces-verbaal) een nieuw document aanvragen. Teruggevonden reisdocumenten mogen na vermissing niet meer worden gebruikt. Reisdocumenten: Postbus 51 Informatiedienst, tel , elke werkdag van 9.00 tot uur. Buitenlandse Zaken op internet: Gemeentehuis (afd. Burgerzaken). GGD s in de gemeente. TIM (Travel Information Manual) ( je reisbureau of de vertegenwoordiging van te bezoeken landen in Nederland (o.a. voor geldigheidsduur paspoort en noodzaak visum). Secretariaat Vereniging van Buitenlandse Verkeersbureaus Antor, Burg. Hogguerstraat 959, 1064 EE Amsterdam, tel (bereikbaar tussen en uur), fax , website: ANWB Datakluis, tel (dataservice voor registratie van bankpas, creditcard en paspoort). Ook diverse bankinstellingen en verzekeraars verlenen deze service. 6 Mag je reisdocument verlopen zijn? Sommige landen buiten de Europese Unie stellen aanvullende eisen aan de geldigheidsduur van het paspoort op het moment van binnenkomst of vertrek. Het paspoort moet bijvoorbeeld bij binnenkomst nog minstens een aantal maanden geldig zijn. Vraag om informatie hierover bij het reisbureau en/of de ambassade of het consulaat van het land van bestemming en de landen waar je doorheen reist. Hoe regel je een visum? Naast een geldig paspoort is voor sommige landen ook een visum nodig: om er te verblijven, maar ook om er doorheen te reizen. Sommige landen stellen eisen aan de geldigheidsduur van het reisdocument alvorens een visum af te geven. Een visum is aan te vragen bij de ambassade of het consulaat van dat land in Nederland.De prijs voor een visum verschilt per land en soms ook per reisdoel (vakantie- of zakenreis); voor sommige landen is het gratis. Een aanvraag kan soms enkele weken in beslag nemen. Als je via een reisbureau reist, regelt dit bureau mogelijk het visum. Er zijn ook landen waar een visum (gratis of tegen betaling) bij binnenkomst verkrijgbaar is. 2Goed verzekerd Dekken je lopende verzekeringen ook de gevolgen van schade als gevolg van ziekte, ongeval, overlijden, diefstal ofverlies bij verblijfin het buitenland? Meestal zijn aanvullende verzekeringen noodzakelijk. Zorg vóór je vertrekt dat alles in orde is. Een standaard ziektekostenverzekering dekt vaak niet alle kosten bij ziekte of ongeval in het buitenland. Deze kunnen hoog oplopen, zeker als je in een ziekenhuis terechtkomt of terug naar Nederland vervoerd moet worden.in veel landen zijn de kosten van medische hulp veel hoger dan in ons land.controleer dus waartegen je precies verzekerd bent en tot welk bedrag. Denk bij het afsluiten van een aparte reisverzekering niet alleen aan de eindbestemming van de reis, maar ook aan de verschillende landen waar je doorheen reist.ga ook na of de verzekering de kosten 7

4 dekt van ongelukken die het gevolg zijn van risicosporten zoals diepzeeduiken, bergbeklimmen, skiën, mountainbiking, bungeejumping en parachutespringen. Verzekerd tegen verlies of diefstal Een inboedelverzekering dekt geen verlies of diefstal van bagage op reis.sluit dus een reisverzekering tegen verlies en diefstal van goederen - en eventueel geld - af. Motorrijtuigenverzekering Elk motorrijtuig moet ten minste WA-verzekerd zijn.belangrijk is om vóór vertrek na te gaan of het te bezoeken land voorkomt op het internationaal motorrijtuigenverzekeringsbewijs (groene kaart) voor de wettelijke aansprakelijkheid bij eventuele schade.is dit niet het geval, neem dan contact op met de autoverzekeringsmaatschappij. Ga ook na of de bedragen die de verzekeraar vergoedt op grond van de WA-verzekering, in het buitenland toereikend zijn. Claims uit het buitenland kunnen voor Nederlandse begrippen soms ongekend hoog zijn. Ook is het mogelijk een tijdelijke all-riskverzekering voor verblijf in het buitenland af te sluiten.dit geldt niet voor alle verzekeraars (informeer hierover bij de verzekeringsmaatschappij).diverse verzekeraars bieden een alarmservice in geval van nood.op elke groene kaart staat het nummer van de alarmcentrale vermeld. Rechtsbijstandsverzekering In het buitenland is het vaak moeilijker je gelijk te krijgen dan in Nederland.Rechtsbijstand is dus geen overbodige luxe. Een rechtsbijstandsverzekering bestaat meestal uit een algemeen deel met een aantal aanvullende dekkingen, waaronder een verkeersdekking voor bij schade of een conflict in het verkeer. Vaak kan rechtsbijstand worden opgenomen in de reisverzekering. Annuleringsverzekering Als een reis van tevoren is geboekt en deze onverwacht moet worden afgezegd, dan moet meestal toch worden betaald.voor dit risico is er een annuleringsverzekering. Die moet altijd binnen een bepaalde termijn (vaak twee weken) na het boeken van een reis worden afgesloten. Afhankelijk van de verzekeraar kost dat een bepaald percentage (ongeveer 5%) van de reissom. Ook kun je je voor een bepaald maximumbedrag per jaar verzekeren (een zogenaamde doorlopende annuleringsverzekering ). Stichting Garantiefonds Reisgelden (SGR) Het reisbureau waar de reis geboekt is, gaat failliet. Dat hoeft geen al te dramatische gevolgen te hebben, als de reis geboekt is bij een reisbureau dat is aangesloten bij de Stichting Garantiefonds Reisgelden (SGR). Je krijgt je geld terug of de reis wordt overgenomen door een andere reisorganisatie. > Lees eerst zorgvuldig de polis door van de lopende verzekeringen. Beslis daarna waarvoor bijverzekerd moet worden. Sluit dan pas een aanvullende (reis)verzekering af. > Overweeg een doorlopende reisverzekering als je meerdere keren per jaar op vakantie gaat. >Houd het alarmnummer van de verzekeringsmaatschappij bij de hand, bijvoorbeeld in het geheugen van je mobiele telefoon. >Ga van tevoren na of het land van bestemming of de landen waar je doorheen rijdt, voorkomen op de groene kaart van de autoverzekering. Zo niet, neem dan contact op met je verzekeraar. >Noteer bij schadegevallen namen en adressen van getuigen en onderteken niets waarvan de strekking onbekend is. > Schakel bij schade zo snel mogelijk de verzekeringsmaatschappij of assurantieadviseur in. Vaak geldt een bepaalde termijn waarbinnen de claim moet worden ingediend. > Laat bij verlies of diefstal altijd een proces-verbaal opmaken door de politie en vraag om een gewaarmerkt afschrift, ook al kost dat soms tijd en moeite. Bij thuiskomst is deze verklaring absoluut nodig voor de verzekering. >Laat je bankpas en creditcard eventueel registreren bij ANWB Datakluis ( ), je bank of verzekeraar, zodat deze door middel van één telefoontje zijn te blokkeren. >Noteer het telefoonnummer van hotel of camping voor als je door bijvoorbeeld vertraging s avonds arriveert. Anders kom je bij sommige hotels en campings voor een dichte deur, of - erger - annuleren ze je boeking. 8 9

5 3Geldzaken Op reis is contant geld nodig voor kleine uitgaven 10 zoals consumpties en parkeergeld. Maar voor grotere uitgaven zijn andere betaalmiddelen als betaalpas, creditcard en travellerscheques vaak handiger en veiliger. Contant geld Buitenlands geld (deviezen) koop je bij postkantoren en banken.aan minder gangbare, vooral niet- Europese, valuta is soms moeilijk te komen.tijdig bestellen is dan aanbevolen.bepaalde landen leggen toeristen bovendien een verplichte uitgave per dag op. Ook kunnen zij de in- en uitvoer van deviezen aan een strikte controle onderwerpen. Betalen met de euro Met de euro betaal je in twaalf landen van de Europese Unie: België, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal en Spanje. Betaalpas In heel veel landen kan geld worden opgenomen met de betaalpas.dat kan bij geldautomaten die voorzien zijn van het Maestro/Cirrus-logo.Geld opnemen met de betaalpas is vaak voordeliger dan contant geld wisselen, omdat de koers meestal gunstiger is. De betaalpas kan in het buitenland ook worden gebruikt in sommige winkels, restaurants, hotels en benzinestations. Die zijn te herkennen aan het Maestro/Cirrus-logo. Creditcards Een creditcard is vooral gemakkelijk voor grotere en/of onverwachte uitgaven. Geld opnemen met de creditcard kan bij balies van banken, maar ook bij geldautomaten die zijn voorzien van het creditcardlogo. Wel zijn aan geldopnamen met creditcards (soms hoge) kosten verbonden. Travellerscheques De travellerscheque is het meest geaccepteerde betaalmiddel ter wereld.bovendien zijn travellerscheques gedekt tegen verlies of diefstal en worden ze meestal binnen 24 uur vervangen.inwisselen van travellerscheques kan bij vrijwel alle banken, wisselkantoren en veel postkantoren.soms zijn daar kosten aan verbonden.ze zijn verkrijgbaar in verschillende valuta s.met cheques in de valuta s van te bezoeken landen kan in die landen over het algemeen direct worden afgerekend.er zijn ook travellerscheques in euro s.deze zijn te gebruiken in de twaalf EU-landen > Gebruik geen girobetaalkaarten en/of eurocheques meer. Deze zijn op 1 januari 2002 afgeschaft. > Wissel geen geld om op straat. Dat is strafbaar en bovendien worden toeristen meestal genept. > Neem niet té veel contant geld mee. Je kunt bijna overal pinnen. Wil je wel meer geld meenemen, gebruik dan de volledig verzekerde travellerscheques. > Informeer naar de openingstijden van banken, postkantoren en wisselkantoren in het land van je bestemming. Houd ook rekening met sluiting op lokale feestdagen. > Informeer voor betaalmiddelen bij je bank of het postkantoor. > Neem overdag geld op bij een geldautomaat. Als er wat misgaat, kun je meteen het bankpersoneel waarschuwen. > Bewaar contant geld, betaalpas, creditcards en reischeques altijd gescheiden van elkaar. > Zorg dat je telefoonnummers bij je hebt waarmee je creditcards en dergelijke bij verlies of diefstal kunt laten blokkeren. > Kijk voor je aanschuift op de ruit of deur van het restaurant of ze cheques of creditcards accepteren. 11

6 12 die de euro hebben ingevoerd.bij gebruik van travellerscheques kan om een geldig legitimatiebewijs worden gevraagd. Geld laten overmaken Vanuit Nederland is het mogelijk geld te laten overmaken naar bijna alle bestemmingen over de hele wereld.informeer van tevoren bij bank of postkantoor hoe dat moet, hoe snel dit kan en wat het kost.onder andere de GWK Bank en Thomas Cook bieden de mogelijkheid om geld binnen enkele minuten over te maken naar meer dan honderd landen. Blokkeren van: Bankpassen: tel / vanuit het buitenland: (ook collect call ); Giropassen: tel / vanuit het buitenland: ( Rabobankpassen via Interhelp: tel / vanuit het buitenland: (ook collect call ); MasterCard: tel / vanuit het buitenland (ook collect call ) / American Express Travellers Cheques: tel ; American Express Creditcard: tel ; Visa Travellers Cheques: tel ; Visa Creditcard: tel / Interpay Nederland BV: Informatie inzake overmaken van geld naar het buitenland: GWK Bank Informatielijn: tel ; Thomas Cook Klantenservice: tel of ; Je bankinstelling of de GWK-vestigingen in je gemeente. 4 Gezondheidsrisico s Verkeerd voedsel, afwijkende hygiënische omstandigheden, het klimaat, de aanwezigheid van insecten en risicovol gedrag. Op vakantie kun je ziek worden. Neem basismedicijnen mee en let op een goede ziektekostenverzekering. Bij avontuurlijke reizen en reizen naar Oost-Europese en (sub)tropische landen is het verstandig je te laten inenten tegen infectieziekten als difterie, tetanus, polio, hepatitis A, buiktyfus en gele koorts. Doe dit minstens zes weken voor vertrek.vaccinaties hebben altijd een bepaalde werkingsduur en moeten uiteindelijk worden herhaald. In veel landen buiten de Europese Unie worden toeristen alleen toegelaten als zij tegen bepaalde tropische ziekten zijn ingeënt en dit ook kunnen aantonen. Zeker als je door verschillende landen wilt reizen, kan gebrek aan de juiste inentingen niet alleen ziektes tot gevolg hebben, maar ook veel oponthoud en zelfs een gedwongen verblijf in quarantaine. In het internationaal erkende gele boekje noteert de arts waartegen je bent ingeënt en hoe lang de inenting geldig is. Geneesmiddelenpaspoort Als je regelmatig medicijnen gebruikt, kun je bij je apotheek of arts een geneesmiddelenpaspoort aanvragen. Dat is een lijst met de namen en samenstelling van de medicijnen die je gebruikt. Handig om de 13

7 douane ervan te overtuigen dat je medicijnen voor eigen gebruik meeneemt en geen drugs. Ook komt het paspoort van pas als je in het buitenland nieuwe medicijnen nodig hebt. Pas op voor malaria! In de tropen is malaria een bedreiging voor je gezondheid.de ziekte wordt door muggen overgebracht. De gevaarlijkste vorm is malaria tropica. Daar kun je aan doodgaan als je niet snel wordt behandeld. Een malaria-aanval begint meestal met een grieperig gevoel, gevolgd door (hoge) koorts met koude rillingen en hoofdpijn, waarna je snel ernstig ziek wordt. Wanneer je reist door gebieden waar malaria voorkomt, is het raadzaam antimalariatabletten (profylaxe) te slikken en daar ongeveer drie weken voor vertrek mee te beginnen.de muggen steken met name tussen zonsondergang en zonsopgang. Door het dragen van bedekkende kleding, sokken en dichte schoenen is de kans op muggensteken in die periode minimaal; voor de onbedekte huid zijn sterke insectenwerende middelen aan te raden die de werkzame stof DEET bevatten. Slaap s nachts in een muggenvrije ruimte of onder een bij voorkeur geïmpregneerd muskietennet. Legionella en water Veteranenziekte (legionellose) kan zeer ernstige gevolgen hebben, maar is door directe toediening van de juiste antibiotica goed te behandelen. De bacterie die de ziekte veroorzaakt, vermenigvuldigt zich onder gunstige omstandigheden. Bijvoorbeeld in leidingwater met een temperatuur tussen de 25º en 55º Celsius dat langere tijd stilstaat. Waarschijnlijk wordt de infectie overgebracht door het inademen van de bacterie in zeer kleine druppeltjes water, verspreid in de lucht (nevel). De tijd tussen de besmetting en het optreden van de eerste ziekteverschijnselen (de incubatietijd) is circa twee tot tien dagen.de ziekte begint met hoofd- en spierpijn, gevolgd door longontsteking en hevige koorts.vooral in warme landen vormen hotels, appartementen of campings een risico op besmetting met de legionellabacterie. Teken en de ziekte van Lyme Ook in een koelere, vooral bosrijke omgeving kun je infectieziekten oplopen. Door bijvoorbeeld een beet van een teek. Teken kunnen de ziekte van Lyme overbrengen. De besmettingskans is minimaal als de teek binnen 24 uur op de juiste manier wordt verwijderd en je het wondje erna ontsmet met alcohol. Wordt de beet niet direct opgemerkt, dan kan er binnen drie weken rond de beet een rode vlek ontstaan met mogelijk hoofdpijn, koorts en uiteindelijk reumatische klachten als gevolg. De ziekte is met antibiotica te behandelen. Teken kunnen ook een virus overbrengen dat hersenontsteking veroorzaakt (teken-encefalitis). Binnen 14 dagen na de beet kunnen dan griepachtige verschijnselen optreden. Het risico van een tekenbeet wordt verkleind door bedekkende kleding te dragen en een insectenwerend middel op de kwetsbare huidgedeelten te gebruiken. Hygiëne en besmetting In een minder hygiënische omgeving is het zinvol extra zorg te besteden aan de lichaamshygiëne. 14 Dengue of knokkelkoorts Terwijl de malariamug met name s avonds en s nachts steekt, is de mug die dengue of knokkelkoorts overbrengt, juist overdag actief. Het is een virusziekte die inmiddels veel voorkomt in de verstedelijkte gebieden van Azië en Zuid- en Midden-Amerika. De belangrijkste symptomen zijn hoge koorts, heftige hoofdpijn en pijn aan botten en gewrichten.in risicogebieden bieden sterke muggenwerende middelen en bedekkende kleding een goede bescherming. Vaccinatie tegen dengue is niet mogelijk. > Informeer minstens zes weken voor vertrek naar de benodigde vaccinaties bij een vaccinatiecentrum, GGD, arts of apotheek. > Raadpleeg bij twijfel de huisarts over allergische reacties op zonlicht bij gebruik van bepaalde medicijnen. > Neem altijd het gele boekje met inentingen mee op reis. > Vergeet, indien nodig, het geneesmiddelenpaspoort niet. Zorg daarbij ook voor een Engelse verklaring van je arts en laat deze legaliseren. > Neem een goed gevulde EHBO-set mee op reis. > Zorg dat medicijnen voor eigen gebruik op een koele plek worden bewaard. Vloeistoffen en zetpillen bederven snel bij hoge temperaturen. > Houd de bloedgroepkaart bij de hand. Dat is altijd handig. > Denk eraan dat bij last-minute reizen eveneens inentingen en antimalariamiddelen nodig kunnen zijn. > Controleer de hotelkamer vóór incheck. Er kunnen dan nog eisen gesteld worden aan bijvoorbeeld beddengoed, watervoorziening en aanwezigheid van een muskietennet. > Neem bij koorts tijdens verblijf in of na terugkeer uit een tropisch gebied altijd contact op met een arts. > Overleg voor vertrek uit Nederland met de huisarts of de geplande reis verantwoord is in geval van reeds bestaande gezondheidsklachten, een chronische ziekte, afweerstoornis of langdurig gebruik van medicijnen tegen bijvoorbeeld hartfalen, antistolling of suikerziekte. 15

8 Daardoor blijft de kans op besmetting met infectieziekten zo klein mogelijk. Ook kleine verwondingen, schrammen en schaafwondjes kunnen tot ernstige infecties leiden. Maak wondjes altijd goed schoon, ontsmet ze en dek ze af. Vochtgebruik en drinkwater Zeker in een warm en tropisch klimaat moet je genoeg drinken om uitdroging te voorkomen. Water uit de kraan is vaak niet geschikt als drinkwater. Drink bij twijfel aan de kwaliteit dan mineraalwater of frisdrank uit flessen waarvan bij aankoop de dop nog niet is geopend.er bestaan ook drinkwaterdesinfectiemiddelen om leidingwater te ontsmetten.vul bij extreem zweten of vochtverlies als gevolg van diarree de mineraalhuishouding aan met een ORS-preparaat. Eten & drinken Vlees, kip, vis, melk, ijs en rauwe groenten zijn ziektebronnen, zeker in warme landen waar microben beter gedijen. Neem daarom de volgende tips in acht: - Eet liever geen rauw of halfrauw vlees of rauwe schelpdieren. - Verkies gekookt voedsel dat nog heet is, boven rauwkost of afgekoeld voedsel. - Was groenten bij voorkeur in gekookt water. - Bewaar etensresten koel en gooi deze weg als er geen koelkast is. - Schil tijdens de vakantie altijd het fruit. - Eet liever geen schepijs, maar voorverpakt ijs. - Gebruik liever geen ijsblokjes. - Neem multivitamines bij onregelmatige, eenzijdige en beperkte voeding. Vervuild water Als je vervuild water binnenkrijgt, loop je kans op ziekten als dysenterie (bloeddiarree) en hepatitis A. Bilharzia (een worminfectieziekte) kan het lichaam binnendringen door contact met besmet (zwem)- water. Pootjebaden en zwemmen in open zoet water in bepaalde delen van met name Afrika, Azië en Zuid- Amerika is dan ook af te raden. Zonnen en zonnebrand Langdurig zonnebaden veroudert de huid en kan, behalve huidkanker, ook ernstige verbrandingen, ontstekingen, uitslag en koorts veroorzaken. Maar ook bij bewolkt weer - vooral in tropische gebieden - kan de huid verbranden. Geef lichaam en huid de tijd om langzaam te wennen aan de verhoogde dosis UV-stralen in warme of tropische streken. Gebruik bovendien een (watervaste) zonnecrème met een hoge beschermingsfactor. Hoogteziekte Hoogteziekte is het gevolg van gebrek aan voldoende zuurstof in het lichaam en kan optreden bij het in te snel tempo klimmen naar en het verblijf op grotere hoogte. De verschijnselen komen overeen met die van dronkenschap. In een later stadium kan long- en/of hersenoedeem ontstaan. Bij de eerste verschijnselen moet je direct afdalen. Geslachtsziekten Geslachtsziekten zoals gonorroe, syfilis, chlamydia, hepatitis B en hiv/aids, komen in bepaalde gebieden van de wereld veel vaker voor dan in Nederland en zijn overdraagbaar via seksueel contact. Een goede hygiëne biedt hiertegen geen afdoende bescherming. Alleen een condoom maakt het risico van besmetting klein. Condooms zijn niet in alle landen even gemakkelijk te verkrijgen. Ook de kwaliteit is niet overal even goed. Neem zo nodig condooms mee uit Nederland. Vermoeid op vakantie Ga niet vermoeid op vakantie. Een lange vlieg- of busreis of een uitputtende autorit leidt niet zelden tot oververmoeidheid en concentratiestoornissen. Rust thuis eerst enkele dagen uit alvorens aan een verre, inspannende reis te beginnen. De gemeentelijke gezondheidsdiensten (GGD s): Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering: (informatie over benodigde vaccinaties en antimalariamiddelen, adressen van vaccinatiecentra, laatste nieuws over epidemieën). Landelijke Vaccinatielijn voor Reizigers: tel Vaccinatiecentrum van de Medische Dienst Schiphol, Terminal 2 (Vertrekhal), Postbus 7501, 1118 ZG Schiphol, tel KLM Travel Clinic Schiphol, Stationsplein N.O., Gebouw 133, Schiphol-Oost, tel , KLM Travel Clinic Den Haag, Hofweg 9, 2511 AA Den Haag, tel , website: Travel Clinic Havenziekenhuis, Haringvliet 2, 3011 TD Rotterdam, tel (informatielijn) of (voor afspraken), fax Travel Health Clinic, Geerdinksweg , 7555 DL Hengelo, tel , info@travelhealthclinic.nl. Arbo Management Group (AMG), Keurings- en Vaccinatiebureau, President Kennedylaan 15, 2517 JK Den Haag, tel of , fax , website: Tropencentrum AMC, Academisch Medisch Centrum Amsterdam, Meibergdreef 9, 1105 AZ Amsterdam, tel (voor afspraken) of Maag Lever Darm Stichting, Luifelstede 42, 3431 JP Nieuwegein, tel , fax , website: Nederlands Astma Fonds, Speelkamp 28, 3831 PE Leusden, tel of , fax , info@astmafonds.nl, website: Voorlichtingscentrum Nederlandse Kankerbestrijding, tel Stichting Bestrijding Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (SOA), Drift 10, 3512 BS Utrecht, tel (AIDS SOA infolijn) of tel (algemeen), fax , info@soa.nl, website: De Reisdokter (vestigingen door het hele land), tel , website: Tropenzorg, Josephine Bakerstraat 7B, 1311 GB Almere (Antwoordnummer 1388, 1300 VE Almere), tel , fax , info@tropenzorg.nl,website: TravelSafe International, Ondernemingsweg 10, 3641 RZ Mijdrecht (Postbus 131, 3640 AC Mijdrecht), tel , fax , info@travelsafe.nl, website: Algemene informatie over gezondheid op reis van de farmaceutische industrie:

9 5Thuis alles geregeld? Neem voorzorgsmaatregelen vóór je op reis gaat om diefstal, water-, brand- en andere schade te voorkomen. Het huis bewoond laten lijken Een onbewoond huis is een makkelijke prooi voor inbrekers.zorg daarom dat je huis bewoond lijkt. Misschien kan iemand tijdens je afwezigheid in je huis trekken. Vraag buren of kennissen om de planten te verzorgen, de gordijnen open en dicht te doen, de post uit de brievenbus te halen en zo nu en dan het licht te laten branden. Goede sloten en verlichting Goede sloten en verlichting ontmoedigen dieven.besteed vooral veel aandacht aan de sloten van (achter)deur- en raamwerk op de begane grond en bij balkons. Zorg ook voor goede verlichting rondom het huis, zodat dieven niet onopgemerkt hun gang kunnen gaan. Als er wordt ingebroken zonder aantoonbare sporen van braak, is het mogelijk dat de verzekeringsmaatschappij de schade niet vergoedt. Apparaten uitschakelen Als je je huis onbewoond achterlaat, doof dan waakvlammen en zorg dat de televisie niet stand-by staat. Haal om kortsluiting of blikseminslag in apparatuur te voorkomen stekkers uit stopcontacten.in de winter is het verstandig om de waterleiding af te sluiten en buitenwaterleidingen af te tappen. > Schrijf polisnummers van inboedel- en opstalverzekeringen op voor de thuisblijvers. > Omschrijf kostbaarheden op registratiekaarten die je bij de politie kunt halen. Het vereenvoudigt het opsporen. > Vraag naar tips voor inbraakpreventie bij politie en verzekeraar. > Zorg met een tijdklok ervoor dat het licht op de ingestelde tijden aan- en weer uitgaat. > Spreek geen boodschap in op het antwoordapparaat waaruit blijkt dat je op reis bent. > Vraag een bekende om zo nodig het gras te maaien. > Laat iemand voor de planten, post en dieren zorgen. > Vraag degene die je brievenbus leegt om de post uit het zicht neer te leggen. Keurige stapeltjes op tafel bij het raam verraden je afwezigheid. Bewaarservice TPG Post Klantenservice (voor het achterhouden van alle geadresseerde post): tel > Leg sieraden, geld en belangrijke papieren in een bankkluis

10 20 6 Gevaarlijke stoffen Een spuitbus met haarlak, aanmaakblokjes voor de barbecue, een laptop, een sigarettenaansteker. Allemaal gewone huis-, tuin- en keukenvoorwerpen, maar in het vliegtuig kunnen ze gevaarlijk zijn en zelfs een ramp veroorzaken. Oké, vuurwerk, campinggastankjes en flessen wasbenzine kunnen gevaar opleveren.maar wist je dat ook alledaagse voorwerpen in een vliegtuig risico s met zich meebrengen? Uit spuitbussen ontsnapt altijd wel een beetje gas. Van bijvoorbeeld kwikthermometers kan het glas breken en kan het kwik het aluminium van het vliegtuig aantasten. Een duiklamp kan per ongeluk aangaan en zo heet worden dat er brand uitbreekt. > Neem geen kooktoestellen, hoe klein ook, voorzien van brandstof, zoals (camping)gastankjes, mee als (hand)bagage. Je mag de brandstof ook niet los vervoeren. > Neem ook geen apparatuur mee met daarin een lithiumbatterij. Dus geen accuboormachine, laptopcomputer, gsm, videocamera of fototoestel mee, zonder dat je zeker weet dat de batterij daarin mag worden meegenomen in het vliegtuig. > Verf en andere producten, zoals schoonmaakmiddelen, zijn veelal niet toegestaan als handbagage. buis betekent dat een stof bijtend is. Maar niet alle gevaarlijke stoffen zijn zo eenvoudig te herkennen. Op een kwikthermometer staat bijvoorbeeld geen waarschuwing. Niet in de bagage Neem nooit brandbare stoffen (verf, spiritus, wasbenzine, aanmaakblokjes voor de barbecue, lucifers en aanstekers), explosieve stoffen (vuurwerk, munitie), bijtende stoffen (schoonmaakmiddelen, chemische ontstoppers, ammoniak, met accuzuur gevulde accu s), giftige stoffen (muizenkorrels, rattengif, muggenverdelgers, kakkerlakkenspray) en drukhouders (campinggastankje, gevulde duikflessen, brandblusser) mee in de handbagage of koffer. Beperkt toegestaan Zeer beperkt zijn spuitbussen met haarlak, deodorant,scheerschuim,parfum,aftershave,alcoholische dranken en medicijnen op alcoholbasis toegestaan in het vliegtuig. Neem dus niet meer mee dan je > Sommige duikspullen, zoals duikflessen en duiklampen, mogen alleen met toestemming van de luchtvaartmaatschappij mee op reis. Vraag de toestemming ruim van tevoren aan. > Neem geen prullaria mee waarin zich gevaarlijke stoffen bevinden. Sieraanstekers zijn hiervan een goed voorbeeld. > Alle overige gevaarlijke stoffen mogen alleen met toestemming van de luchtvaartmaatschappij op een speciale manier verpakt en geëtiketteerd worden vervoerd. Vraag hiervoor ruim van tevoren de verplicht benodigde documenten aan. Hoe weet je wat gevaarlijk is? Soms zijn gevaarlijke stoffen te herkennen aan een etiket op de verpakking. Een vlam duidt aan dat een stof brandbaar is, een kruis of een doodshoofd geeft aan dat een stof giftig is, een etiket met daarop een hand en een reageernormaal gebruikt. Voor vervoer van sommige voorwerpen zoals munitie voor de schietsport, duikapparatuur (duikflessen, duiklampen), kleine zuurstofen luchtcilinders voor medisch gebruik en rolstoelen met accu s heb je vooraf toestemming nodig van de luchtvaartmaatschappij. Nagezonden bagage Als je persoonlijke bezittingen laat nasturen, dan mogen zich daarin geen gevaarlijke stoffen bevinden.dus geen parfum, aftershave, etc.wanneer deze er wel in zitten, dan moet je ze aanmelden als gevaarlijke vracht. Inspectie Verkeer en Waterstaat, Divisie Vervoer (Vervoerinformatiecentrum), Johanna Westerdijkplein 115, 2521 EN Den Haag (Postbus 10700, 2501 HS Den Haag), tel , fax , vervoerinfo@ivw.nl, internet: 21

11 7 > Vervoer in het buitenland Ga je zelf rijden, met auto, motor of fiets, of laat je je vervoeren? Besefdat de verkeersregels per land kunnen verschillen. Verkeersregels kunnen per land verschillen. De wegen en bewegwijzering zijn niet overal even goed. Ook als je geen schuld hebt aan een ongeluk, kun je niet altijd op medewerking van de politie rekenen. Het is daarom belangrijk dat je op buitenlandse wegen je rijgedrag en snelheid aanpast aan de ter plaatse geldende regels en gebruiken.dit bespaart je hoge boetes en eventueel nare ervaringen in een politiecel. Met eigen vervoer Als je met eigen vervoer op reis gaat, controleer dan van tevoren het voertuig en de verzekeringspapieren. Is je vervoermiddel niet erg gangbaar in het vakantieland, dan kunnen eventuele reparaties een probleem zijn.met een goede verzekering kun je dit probleem ondervangen. Op de fiets In veel landen waar weinig wordt gefietst, kan fietsen heel gevaarlijk zijn. Het is dan ook aan te raden een fietshelm te dragen. In sommige landen is dat zelfs verplicht. Een voertuig huren Als je in het buitenland een vervoermiddel huurt, doe dat dan altijd bij een gerenommeerd bedrijf. Maak voor de zekerheid een proefrit.lees de voorwaarden van de huurovereenkomst door en ga na of het voertuig verzekerd is en hoe (alleen WA of all-risk). Dit is belangrijk in geval van eventuele schade aan het voertuig zelf. Houd ook het eigen-risicobedrag in de gaten.vraag een kopie van de overeenkomst en laat die om misverstanden te voorkomen door de verhuurder tekenen. Omdat leeftijdseisen, een rijbewijs of helmplicht vaak worden verzwegen, is het belangrijk zelf goed verzekerd te zijn, met het oog op letselschades. ANWB, tel ANWB-Alarmcentrale vanuit het buitenland: Verkeersbureau van het desbetreffende land via je reisorganisatie of de Vereniging van Buitenlandse Verkeersbureaus Antor, tel , fax , website: Houd je aan de regels. Overmatig alcoholgebruik en (snelheids)overtredingen worden meestal streng gestraft met een onmiddellijk te betalen geldboete of zelfs gevangenisstraf. De veroorzaker van een ongeluk riskeert in sommige landen zware straffen. > Ga als je met eigen vervoer reist na of je van tolwegen gebruik moet maken en wat de kosten daarvan zijn. > Neem geen risico, gebruik alle gordels die in de auto zitten, ook in het stadsverkeer. De voorschriften voor het dragen van autogordels variëren per land. > Verzeker je voor rechtsbijstand. In sommige landen wordt een buitenlander die betrokken is bij een ongeval (met of zonder schuld) waarbij gewonden en/of doden zijn gevallen, gemakkelijk in de gevangenis gezet. > Check vooraf of het rijbewijs geldig en niet verlopen is voor het land waar je gaat rijden

12 8 Eigen veiligheid Pas op voor criminelen Als toerist ben je eerder het slachtoffer van kwaadwillenden. Ga dus zorgvuldig met je spullen om en wees niet te goedgelovig.overnachten op het strand of langs de kant van de weg is meestal verboden en bovendien levensgevaarlijk.je kunt gemakkelijk het slachtoffer worden van geweldpleging en worden beroofd van geld, papieren en bagage. Als het even verdacht lijkt, ga dan ook niet met lokale gidsen in zee, en ga ook niet in op een uitnodiging voor een drankje. Daarin kan een verdovend middel zijn gedaan. Respecteer lokale regels en gewoonten In veel landen is het verboden militaire objecten en luchthavens te filmen of te fotograferen. Foto s maken van heilige plaatsen of in musea mag ook lang niet altijd. Laat je in het openbaar ook niet uit over politieke en religieuze kwesties. Het wordt niet altijd op prijs gesteld. In veel landen horen shorts, hemdjes en zwemkleding op het strand Uitgeverij Informatie Verre Reizen (uitgever van de landenreeks Te gast in ), Postbus 1504, 6501 BM Nijmegen, tel , fax , ivr@xs4all.nl, internet: (of via de boekhandel). Seal&Go (informatie over sealen (verzegelen) van je bagage), Vertrekhal 1, 2 en 3, Luchthaven Schiphol, tel , fax , website: thuis. Probeer met name in islamitische gebieden armen, schouders en benen te bedekken.daarmee toon je respect voor de plaatselijke bevolking. Buiten Europa is naaktrecreatie vrijwel nergens toegestaan, evenals topless zonnen. Houd er rekening mee dat niet iedereen gefotografeerd wil worden. Religieuze overwegingen spelen daarbij vaak een rol. Vraag daarom altijd eerst toestemming. 24 Niemand wil het slachtoffer worden van criminelen of in aanvaring komen met lokale autoriteiten, politie, leger of douane. Houd je daarom aan bepaalde regels. Gebruik geen drugs. De straffen voor het gebruik en in bezit hebben van drugs zijn hoog.in het buitenland wordt meestal geen onderscheid gemaakt tussen hard- en softdrugs. Sekstoerisme is strafbaar Bepaalde landen zijn in trek als vakantiebestemming vanwege het sekstoerisme. Sekstoeristen lopen het risico meerdere jaren achter de tralies te verdwijnen.of de ander nu minderjarig is of niet.excuses als maar hij/zij vroeg er zelf om, of maar hij/zij zag er veel ouder uit helpen je niet tijdens een politieverhoor of rechtszaak.bovendien kan iemand die zich in het buitenland schuldig maakt aan seksueel misbruik en kinderprostitutie, daarvoor ook in Nederland worden vervolgd. > Laat om ongewenste smokkel te voorkomen, voor vertrek op Schiphol, bagage (koffers, tassen, rugzakken, golftassen, fietsen, kinderwagens) tegen een gering bedrag sealen (verzegelen) met recyclebare krimpfolie. > Vermijd ieder contact met drugs. Lange gevangenisstraffen onder zeer slechte omstandigheden of zelfs doodstraf kan het gevolg zijn. > Neem nooit pakjes mee van of voor onbekenden, rijd geen auto s voor anderen de grens over. > Pas op voor zakkenrollers, vooral op markten, in bussen of op stations. Wees bovendien alert wanneer je bij een pinautomaat geld uit de muur haalt. > Vraag naar gewoonten en omgangsvormen. > Laat bagage of waardevolle spullen nooit onbeheerd achter. Maak desnoods gebruik van een hotelkluis. Campings beschikken vaak ook over een kluis. > Draag geen grote hoeveelheden contant geld op zak, en toon je rijkdom (sieraden, etc.) niet opzichtig. > Speel in bedreigende situaties niet de held en geef contant geld liever af. > Informeer of er buurten of plaatsen zijn waar je op bepaalde tijden beter niet kunt komen. > Spreek om problemen te voorkomen van tevoren een bedrag af met een taxichauffeur en betaal pas na de rit. In sommige landen rekenen taxichauffeurs toeristen een hogere prijs dan lokale klanten. 25

13 26 9 Wat mag je in- en uitvoeren? In alle landen van de Europese Unie (België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Groot- Brittannië en Noord-Ierland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje en Zweden) zijn de regels gelijk, al hebben sommige landen afwijkende regels voor drank, sigaretten en parfum. De regels voor het in- en uitvoeren van goederen in landen buiten de EU verschillen per land. Informeer van tevoren bijvoorbeeld bij de Belasting Telefoon Douane ( ). Persoonlijke bagage kun je altijd vrij in- en uitvoeren.de douane kan je wél vragen om aan te tonen dat bepaalde artikelen, zoals foto- en videocamera s, sieraden, laptops en muziekinstrumenten, ook al in je bezit waren bij vertrek. Het is dan handig het aankoop- of garantiebewijs bij je te hebben. Je kunt ook voordat je op reis gaat, bij de douane vragen om een douaneverklaring voor deze artikelen.daarvoor moet je wel het aankoopof garantiebewijs laten zien. Voor de invoer van goederen die niet tot je persoonlijke bagage behoren, moet je in principe belasting betalen. Bepaalde goederen mogen helemaal niet in- en uitgevoerd worden. Binnen de Europese Unie Binnen de EU-landen is in principe vrij verkeer van goederen mogelijk.je hoeft geen aangifte bij de douane te doen, als je je houdt aan de hieronder genoemde hoeveelheden. Neem je meer mee, dan moet je aantonen dat het voor eigen gebruik is. Kun je dit niet aantonen, dan moet je belasting betalen over het meerdere. De maximale hoeveelheden die je uit een EU-land kunt meenemen, zijn: liter bier; - 90 liter wijn; - 20 liter likeurwijn, zoals sherry of port; - 10 liter sterke drank; sigaretten; sigaren; - 1 kilogram tabak. Enkele gebieden hebben eigen regels voor het reizigersverkeer, zoals de Canarische eilanden en de Kanaaleilanden.Deze eilanden horen wel bij het douanegebied van de EU, maar maken geen deel uit van de BTW- en accijnsgebieden van de Unie.Dit betekent dat je bij het meenemen van producten geen aangifte hoeft te doen voor douanerechten. Voor BTW en accijns gelden dezelfde regels als voor niet-eu-landen. Buiten de Europese Unie Als je reist van Nederland naar een land buiten de EU - en andersom - en je neemt goederen mee, dan kan het zijn dat je douanerechten, accijns en BTW moet betalen. De hoeveelheid en de waarde van de goederen bepalen de hoogte hiervan. De maximaal toegestane hoeveelheden belastingvrije artikelen zijn: sigaretten, of 250 gram tabak (shag of pijptabak), of 100 cigarillo s, of 50 sigaren; - 1 liter sterke drank, of 2 liter mousserende wijn of likeurwijn zoals sherry of port; - 2 liter niet-mousserende wijn; - 50 gram parfum en 0,25 liter eau de toilette; gram koffie, of 200 gram koffie-extracten of koffie-essences; gram thee, of 40 gram thee-extracten of theeessences. Alleen personen vanaf 17 jaar komen voor vrijstelling van belasting voor deze artikelen in aanmerking. Neem je meer mee dan de maximaal toegestane hoeveelheden, dan betaal je hierover belasting. Voor alle andere goederen geldt dat je deze tot een maximumwaarde van in totaal e 175,- per persoon belastingvrij mag invoeren. Het maakt niet uit of je de goederen hebt aangeschaft in een belastingvrije winkel of niet. Dit betekent dat je, wanneer je goederen koopt met een waarde van meer dan e 175,-, bij terugkomst in Nederland over het aankoopbedrag douanerechten en BTW moet betalen. Reis je van Nederland naar een niet-eu-land, dan kun je artikelen zoals sigaretten, parfum en drank, maar ook camera s en horloges belastingvrij inkopen op de luchthaven of de veerboot. Wel is het mogelijk dat het land waar je heen reist beperkingen stelt. Reis je met meerdere personen, dan mag het bedrag hoger dan e 175,- niet worden gesplitst. Voorbeeld: indien een echtpaar een camera heeft gekocht van e 300,-, dan moet over het gehele bedrag belasting worden betaald. Verboden in en uit te voeren Uitzonderingen daargelaten mogen de hierna volgende zaken niet zonder meer worden in- en uitgevoerd. Regels kunnen per land verschillen. Voor precieze informatie hierover kun je contact opnemen met de Nederlandse douane of met de 27

14 28 ambassade of het consulaat van het land van je bestemming. Bedreigde dier- en plantensoorten Op grond van de Flora- en faunawet is het verboden (producten van) bedreigde dieren en planten in te voeren. Deze wet is gebaseerd op het CITES-verdrag (Convention on International Trade in Endangered Species of wild fauna and flora) waarin regels zijn vastgelegd over meer dan met uitsterven bedreigde dier- en plantensoorten. De kans dat een natuursouvenir niet door de CITES-beugel kan, is groot: dode of levende exemplaren van zulke dieren en planten, of delen of producten hiervan, mogen óf helemaal niet óf alleen met een vergunning de grens over. Het kan gaan om: - planten: bijvoorbeeld orchideeën en cactussen; - dieren: zoals mensapen en Zuid-Amerikaanse apen, krokodillen, bepaalde slangen, varanen, schildpadden, leguanen, papegaaien en andere exotische vogels, panters, tijgers en neushoorns; - koraal en bijzondere schelpen: bijvoorbeeld hoorn- en doopvontschelpen; - artikelen die van bedreigde dier- en plantensoorten worden gemaakt: schoenen, tassen en horlogebandjes van slangenleer, kettingen en armbanden ingelegd met ivoor, van ivoor gemaakte beeldjes, geprepareerde vlinders of slangen, siervoorwerpen van koraal, haarkammen of andere versieringen van schildpaddenschild, heilzame pleisters en geneesmiddelen. Voor het meenemen naar Nederland van levende dieren en planten die behoren tot CITES-soorten, zijn altijd een CITES-uitvoervergunning van het land van herkomst én een CITES-invoervergunning nodig. Voor delen of producten van zulke dieren en planten die meegenomen worden als souvenir, is in de regel ten minste een uitvoervergunning nodig. Voor de strengst beschermde soorten is daarnaast ook een invoervergunning nodig. Bij het CITES-bureau in Nederland kunnen invoervergunningen worden aangevraagd. Heb je geen vergunning, dan riskeer je een boete en een inbeslagname van het gekochte artikel. Bij reizen binnen de Europese Unie zijn CITES-uiten invoervergunningen niet vereist. Wel moet je op verzoek van de douane kunnen aantonen of de herkomst van dergelijke goederen legaal is. Bloemen, bloembollen, planten en fruit Naar Nederland kun je niet-beschermde bloemen, bloembollen, planten en fruit in kleine hoeveelheden voor eigen gebruik meenemen.voor het overige is een fytosanitair certificaat vereist. Invoer is in veel andere landen niet toegestaan.dit betekent ook dat je eetbare planten of producten die gemaakt zijn van planten, niet mag invoeren. Alleen bloembollen kun je meestal wel meenemen als deze voorzien zijn van een officieel certificaat dat garandeert dat zij ziektevrij zijn. > Ga niet in op aanbiedingen van dure merkartikelen (horloges, kleding, parfums, etc.) tegen uitzonderlijk lage prijzen. Waarschijnlijk gaat het om namaakartikelen. Dit geldt ook voor illegale kopieën van cd s, videobanden en software. > Koop geen producten van dieren of planten. Ook niet als ze in een vertrouwenwekkende omgeving te koop zijn, zoals in een hotellobby. Het komt ook voor dat de verkoper vertelt dat er geen in- dan wel uitvoerbeperkende maatregelen zijn, terwijl dat wél zo is. Voedsel van dierlijke oorsprong Met ingang van 1 januari 2003 is de invoer van voedsel van dierlijke oorsprong (vlees, vis en zuivelproducten) verboden. Uitzonderingen hierop zijn: voedsel voor eigen gebruik (tot 1 kilo) dat geen vlees of zuivel bevat, verpakte zuigelingenmelk, speciale voeding voor medische doeleinden en voedsel van herkomst uit Groenland, Faroër, IJsland, Andorra, San Marino, Liechtenstein en Zwitserland.In veel andere landen is het meenemen van vlees, vis en zuivelproducten helemaal niet toegestaan. Drugs en medicijnen Bezit van drugs zoals hasj, cocaïne, heroïne en xtc wordt overal op de wereld streng bestraft. Wie met drugs wordt aangehouden, al is het nog zo n kleine hoeveelheid, kan soms langdurige gevangenisstraf krijgen.in een aantal landen staat op invoer ervan zelfs de doodstraf.sommige medicijnen kunnen worden verward met drugs. Als je regelmatig > Voorkom verspreiding van dierziekten, zoals mond- en klauwzeer. Neem geen dierlijke producten mee op reis en vermijd zoveel mogelijk contact met runderen, varkens, schapen en geiten. > Laat je huisdier ten minste 30 dagen en maximaal 1 jaar vóór de aanvang van je reis inenten. > Denk eraan dat het in sommige islamitische landen verboden is om alcohol in te voeren, te verkopen, te drinken of in bezit te hebben. 29

15 medicijnen gebruikt, neem dan je geneesmiddelenpaspoort mee (zie ook Gezondheidsrisico s ). Nagemaakte merkartikelen In steeds meer landen is het mogelijk om voor weinig geld nagemaakte merkartikelen te kopen. Het kan gaan om dure kledingmerken, parfums, horloges e.d. Om concurrentievervalsing tegen te gaan, is de invoer in Nederland van deze artikelen verboden, evenals de invoer van illegale kopieën van cd s, videobanden en software. Erotica In de meeste landen kun je problemen krijgen als je erotische lectuur, videobanden of foto s wilt invoeren. Daarbij moet je beseffen dat wat in jouw ogen onschuldige lectuur is, in andere landen als erotisch kan worden beschouwd. Wapens en munitie De in- en uitvoer van wapens en munitie is nagenoeg overal in de wereld verboden. Dat geldt zowel voor vuurwapens als voor slag-, stoot- en steekwapens. Als je wapens wilt meenemen en gebruiken voor de jacht of sportschieten, dan heb je een vergunning nodig of moet je in het bezit zijn van een Europese vuurwapenpas. Informeer hierover bij de politie of bij de ambassade van het land van je bestemming.ook mag je geen (antieke) wapens als souvenir invoeren, tenzij je daarvoor een vergunning hebt. Voor bepaalde antieke vuurwapens die op wettelijk voorgeschreven wijze ongeschikt voor gebruik zijn gemaakt, kan een vrijstelling van de vergunningenplicht worden verleend. De douane kan je daarover informeren. Niet van echt te onderscheiden speelgoedwapens mogen sowieso niet worden ingevoerd. Kunst en antiek Invoer van kunst en antiek mag alleen met bepaalde vergunningen. Erkende kunst- en antiekwinkels kunnen je hier vaak bij helpen.als handelaren in het buitenland je voor extreem lage prijzen kunst en antiek aanbieden, dan kun je er bijna altijd van uitgaan dat het om illegale transacties gaat, of namaak is. Vanuit Nederland mag alleen kunst en antiek worden uitgevoerd als je voor die goederen een vergunning hebt van de Inspectie Cultuurbezit van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Andere invoerverboden Voor bepaalde producten kan een invoerverbod van kracht zijn of worden, omdat die bij gebruik een bijzonder gevaar opleveren. Zo n invoerverbod is momenteel van kracht voor laserpointers in de vorm van sleutelhangers of ballpoints. Deze kunnen bij verkeerd gebruik oogletsel veroorzaken. Informatie over invoerverboden kun je inwinnen bij de Nederlandse douane. Huisdieren Voor het invoeren van een huisdier in Nederland en in vele andere landen moet je kunnen aantonen dat het dier ingeënt is tegen hondsdolheid. Je huisdier moet minimaal 30 dagen en maximaal 1 jaar vóór de aanvang van de reis zijn ingeënt.de dierenarts moet hiervoor een zogenaamd dierenpaspoort afgeven.sommige landen stellen zeer strenge eisen bij het toelaten van dieren, bijvoorbeeld niet eerder dan na een langdurig verblijf in quarantaine. Laat je hierover goed informeren bij je reisbureau of de ambassade van het land van bestemming. Bezin je echter goed alvorens een huisdier mee op reis te nemen. Breng het liever onder bij familie, vrienden of kennissen, of bij een dierenpension. Politiek en godsdienstig gevoelige teksten Wat politiek of godsdienstig gevoelig ligt, verschilt per land.naar streng religieuze landen kun je beter geen boeken meenemen waarin de godsdienst van dat land bekritiseerd wordt. Naar landen met een totalitair regime kun je beter geen spullen meenemen waarin dat regime aan de kaak wordt gesteld. BelastingTelefoon Douane: tel (ma t/m do van 8.00 tot uur, vr van 8.00 tot uur). BelastingTelefoon Douane vanuit het buitenland: Douane op internet: Belastingdienst op internet: CITES-bureau LASER, Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, Postbus 1191, 3300 BD Dordrecht, tel , fax , cites@laser.agro.nl, internet: Inspectie Cultuurbezit, Prins Willem-Alexanderhof 28, 2595 BE Den Haag, tel , fax , inspectie@cultuurbezit.nl, website: Plantenziektekundige Dienst, Afdeling Handel, Im- en Export, Postbus 9102, 6700 HC Wageningen, tel , fax , website: Rijksdienst voor de Keuring van Vee en Vlees, Burg. Feithplein 1, Postbus 3000, 2270 JA Voorburg, tel , fax , website:

16 32 10 (ouder/kind/broer/zus/grootouder/kleinkind) Het thuisfront Verdwijn niet spoorloos naar het buitenland. Laat het vakantieadres (of de routebeschrijving met verschillende adressen) achter bij familie of vrienden. Of neem ten minste één keer per week contact op met het thuisfront. Vanuit vrijwel de hele wereld is rechtstreeks naar Nederland te bellen.al voor vertrek kun je bij onder andere de ANWB, Shell, postkantoren, ANVR-reisbureaus en GWK s een zogenaamde Vakantie-telefoonkaart kopen.deze is in 40 landen bruikbaar, waaronder Nederland. Zo blijf je nooit met een halfvolle buitenlandse kaart zitten.je kunt vanuit de meeste landen ook collect bellen.daarvoor bel je eerst een Nederland Directnummer (Home Directnumber), waarna je wordt doorverbonden. Met een mobiele telefoon bel je meestal rechtstreeks naar Nederland en ben je ook direct bereikbaar voor de thuisblijvers. Een andere mogelijkheid om berichten door te geven is via de fax of . Je hoeft dan geen rekening te houden met tijdsverschillen. ANWB-Alarmcentrale De ANWB-Alarmcentrale bemiddelt bij het in contact komen met reizigers die niet bereikbaar zijn. Dit is alleen mogelijk als er sprake is van een levensbedreigende ziekte of het overlijden van een familielid van de reizenden.de ANWB roept deze reizigers op via Radio Nederland Wereldomroep en BVN-TV, of via Nederlandse kranten die in het buitenland te koop zijn. Radio Nederland Wereldomroep De radio-uitzendingen van de Wereldomroep zijn bijna over de hele wereld te ontvangen via de wereldontvanger en satelliet.ook de ANWB-oproepen worden via de Wereldomroep omgeroepen.alle actualiteiten en ANWB-oproepen zijn toegespitst op de desbetreffende regio. BVN-TV BVN-TV (Het Beste van Vlaanderen en Nederland) is de publieke televisiezender voor Nederlandstaligen in het buitenland en is een samenwerkingsverband tussen de Nederlandse publieke en regionale omroepen, de VRT en de Wereldomroep.BVN-TV is te ontvangen in Europa, Noord-Afrika, het Nabije Oosten, Zuidelijk Afrika, de Verenigde Staten, Latijns- Amerika, de Nederlandse Antillen en Aruba. Informatie over internationale toegangsnummers per land voor bellen naar Nederland vanuit het buitenland en voor Nederland Directnummers: tel of ANWB-Alarmcentrale vanuit het buitenland (voor leden): tel SOS-International: tel Elvia-Alarmservice: tel , fax Eurocross-Alarmcentrale: tel , fax Omnicare BV-Alarmcentrale: tel , fax Radio Nederland Wereldomroep informatielijn: tel , wereldomroep@rnw.nl, internet: BVN-TV informatielijn: tel , bvn@rnw.nl, internet: Nederlandse ambassade of het dichtstbijzijnde Nederlandse consulaat in het buitenland. Raadpleeg voor adressen op internet: > Volg het nieuws. Als je ver van de bewoonde wereld reist, is het verstandig om je regelmatig te oriënteren over wat er in de wereld gaande is. > Bel bij voorkeur vanuit een postkantoor of telefooncel. Dat is bijna altijd goedkoper dan vanuit een hotel. Vanuit een telefooncel kun je ook collect bellen. > Stel je toestel zodanig in dat je je voic vanuit het buitenland kunt beluisteren. > Probeer op de reisbestemming een fax- of adres te achterhalen waarheen het thuisfront berichten kan sturen. > Vergeet niet om adressen, telefoonen/of faxnummers van familie, vrienden en kennissen mee te nemen. > Vraag een lijst met zendfrequenties op bij Radio Nederland Wereldomroep en BVN-TV. > Denk ook aan internationale toegangsnummers voor bellen naar Nederland en Nederland Directnummers (op te vragen via tel of ). > Laat reisgegevens, zoals de reisroute en het adres van hotel of camping, en een kopie van de verzekeringspolis achter bij familie, vrienden of kennissen. 33

17 1 Ambassades en consulaten Nederland is in bijna alle landen van de wereld vertegenwoordigd door ambassades en/of consulaten. Wanneer in een land geen Nederlandse vertegenwoordiging aanwezig is, kun je in noodgevallen naar een ambassade of consulaat van een ander land van de Europese Unie. Als je in het buitenland in moeilijkheden komt die je niet zelf kunt oplossen, vraag dan hulp aan de in dat land gevestigde Nederlandse ambassade of het Nederlandse consulaat. De mogelijkheden van de diplomatieke vertegenwoordigers zijn wel beperkt. Zij verlenen alleen bijstand als het echt nodig is en indien een reiziger zichzelf niet verder kan helpen. Ambassades en consulaten treden niet op bij privéaangelegenheden, zoals de betaling van boetes, hotelrekeningen, medische kosten, kosten als gevolg van overlijden, etc.zij bemiddelen ook niet bij het zoeken naar werk of het aanvragen van een werkvergunning.je kunt er wel een noodpaspoort aanvragen als je je reisdocument bent verloren. Meervoudige nationaliteit Als je een meervoudige nationaliteit hebt, waarvan één de Nederlandse, kun je in het buitenland niet zonder meer een beroep doen op Nederlandse consulaire bijstand. Als je je bevindt in het land waarvan je ook de nationaliteit bezit, zal dat land je beschouwen als onderdaan > Zorg altijd dat je het adres en telefoonnummer van de Nederlandse ambassade of het consulaat in het land van bestemming of de landen waar je doorheen reist bij de hand hebt in geval van een noodsituatie. > Raadpleeg in noodsituaties ook de reisleiding, het hotelpersoneel of de politie. en iedere bemoeienis (consulaire hulp) van een ander land afwijzen. Geld over laten maken De ambassades en consulaten kunnen behulpzaam zijn bij het overmaken van geld uit Nederland.Er moet dan wel sprake zijn van een noodsituatie, bijvoorbeeld de noodzaak van aanschaf van een vliegticket voor onmiddellijke terugkeer naar Nederland. Houd er rekening mee dat de hulp niet kosteloos is. Vermiste personen Jaarlijks worden tientallen reizigers als vermist opgegeven.opsporingsbevoegdheid ligt bij de lokale autoriteiten.ambassades en consulaten helpen naar vermogen mee bij het opsporen. Soms is een vermiste persoon gezond en wel, maar heeft hij nagelaten familie of vrienden over zijn verblijfplaats te informeren.vaak betreft het ook personen die onvoldoende op de hoogte zijn van de actuele veiligheidssituatie, dan wel te grote risico s nemen. > Maak voor de aanvang van een verre reis met bank en familie of vrienden afspraken over het rechtstreeks overmaken van geld in noodgevallen. > Raadpleeg de door het Ministerie van Buitenlandse Zaken afgegeven reisadviezen, vóórdat je naar risicovolle gebieden reist

18 Gearresteerd in het buitenland Wie in het buitenland wordt gearresteerd, doet er goed aan zo snel mogelijk de ambassade of het consulaat in te schakelen. Zij kunnen behulpzaam zijn bij het melden van de arrestatie aan de familie, het doorgeven van berichten, bemiddelen bij het overmaken van geld voor een advocaat en voor noodzakelijke aanschaffingen in de gevangenis. Ambassades of consulaten kunnen er niet voor zorgen iemand vrij te krijgen of een voorkeursbehandeling te garanderen. Zij kunnen niet in de rechtsgang treden van een ander land. Wel kunnen zij de weg wijzen naar juridische hulp en toezien dat de gedetineerde onder menswaardige omstandigheden gevangen wordt gehouden en niet wordt gediscrimineerd. De ambassades en consulaten kunnen niet de kosten betalen van zaken die een verblijf in de gevangenis aangenamer maken. Familie en vrienden zullen daarvoor te hulp worden geroepen. Reisadviezen en veiligheid De Nederlandse ambassades zijn goed op de hoogte van de actuele veiligheidssituatie ter plaatse en geven graag telefonische informatie. In Nederland kun je voor vertrek bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken informeren naar de veiligheidssituatie in je vakantieland en vragen om de meest recente reisadviezen. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken werkt nauw samen met reisorganisaties die informatie geven en zo mogelijk hulp kunnen bieden na ongevallen, oorlogsgeweld of natuurrampen. De ambassades en consulaten stellen het op prijs van je te horen waar je verblijft als je bent gestrand door oorlog, natuurgeweld of andere calamiteiten, zodat het thuisfront kan worden ingelicht. 12 Trouwen in het buitenland Trouwen in het buitenland is vaak een huwelijk en huwelijksreis ineen. Een romantisch idee, maar regel van tevoren de praktische zaken. 36 Ministerie van Buitenlandse Zaken, Bezuidenhoutseweg 67, Postbus 20061, 2500 EB Den Haag: algemene informatie: tel , fax reisadviezen: tel of , website: onder reizen en burgerzaken of adressen van Nederlandse en buitenlandse ambassades en consulaten: website: onder reizen en burgerzaken en adressen/links, of tel legalisaties: tel of , fax (ook voor huwelijksakten). Het makkelijkste is om de reis en het huwelijk te láten regelen. Er zijn namelijk verschillende reisorganisaties die trouwarrangementen, rechtstreeks of via reisbureaus, aanbieden. De procedure wordt dan - samen met een plaatselijke agent of weddingcoördinator van het hotel - van het begin tot het einde begeleid. Zelf regelen Als je het zelf regelt, kun je contact opnemen met de gemeente of de ambassade van het desbetreffende land in Nederland. Of natuurlijk met de ambtenaar van de burgerlijke stand in de plaats waar je gaat trouwen. Dan hoor je vanzelf welke documenten je nodig hebt en wat je verder nog moet regelen. Legalisatie huwelijksakte De huwelijksakte moet worden gelegaliseerd door de autoriteiten en de Nederlandse diplomatieke vertegenwoordiging in het desbetreffende land.lukt dat niet, dan kun je na terugkeer voor de legalisatie door de lokale autoriteiten in sommigegevallendelegalisatiebalievanhetministerievan Buitenlandse Zaken inschakelen.voorwaarde is dat één van jullie beiden de Nederlandse nationaliteit bezit.wel worden hiervoor per document bemiddelingskosten in rekening gebracht.pas na legalisatie van de huwelijksakte kan het huwelijk in Nederland worden geregistreerd. Je bent verplicht het huwelijk in Nederland te melden op het gemeentehuis van je woonplaats. Daarnaast is het verstandig om de huwelijksakte in te laten schrijven bij de gemeente Den Haag, Bureau Bijzondere Akten. 37

19 > Informeer tijdig bij je gemeente welke documenten je nodig hebt en wat je verder te doen staat. > Vraag de benodigde documenten tijdig aan, want kopieën hiervan moeten circa twee maanden van tevoren worden verzonden naar de burgerlijke stand van de plaats in het desbetreffende land. De originele documenten nemen jullie zelf mee op reis. > Indien een van jullie beiden niet de Nederlandse nationaliteit bezit, kunnen andere regels gelden en extra documenten nodig zijn. Informeer in dat geval ook bij de ambassade van het land van afkomst en het land waar getrouwd wordt. > Meld na terugkeer in Nederland (dat is verplicht!) het huwelijk bij de gemeente. Globas Verre Reizen, Lemelerberg 9, Postbus 2221, 2400 CE Alphen a/d Rijn, tel , fax , website: Reisbureau Extravacanza, Postbus 94, 5280 AB Boxtel, tel , website: Italian Style, Handelsplein 97, 3071 PR Rotterdam, tel , fax , website: (speciaal voor Italië). Indigo Tours / Maduro Travel, Noordeinde 142A - 144A, 2514 GP Den Haag (Postbus 604, 2501 CP Den Haag), tel , fax , indigo@maduro.nl, website: (speciaal voor Caraïbisch gebied). De Trouwshop, Postbus 85449, 2508 CC Den Haag, tel , fax , info@trouwshop.com, website: Does Travel & Cadushi Tours, Weimarstraat 119, 2562 GT Den Haag, tel , fax , tour@doescadushi.nl, website: (speciaal voor Caraïbisch gebied). Kabinet van de Nederlandse Antillen, Afd. Algemene en Juridische Zaken, Badhuisweg , Postbus 90706, 2509 LS Den Haag, tel , fax Kabinet van Aruba, Afd. Algemene en Juridische Zaken, R.J. Schimmelpennincklaan 1, 2517 JN Den Haag, tel , fax , mail@arubahuis.nl, website: Ministerie van Buitenlandse Zaken (legalisatiebalie), tel of , fax , website: (onder reizen en burgerzaken ). Gemeente Den Haag, Bureau Bijzondere Akten, Spui 70, 2511 BT Den Haag (Postbus 12620, 2500 DL Den Haag), tel of , fax , website: (inwoner / burgerzaken / buitenlandse akten) (alleen voor registratie huwelijksakten na terugkeer in Nederland). Colofon Deze 18e editie van Wijs op Reis is een uitgave van de Directie Voorlichting en Communicatie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken in samenwerking met andere (overheids)organisaties. Eindredactie: Leo Verheijen, Directie Voorlichting en Communicatie, Ministerie van Buitenlandse Zaken. Ontwerp en redactie: PPGH JWT_Artists Productie: PPGH JWT_Colors Druk: Habo DaCosta Grafische Industrie BV Bestelcode: BZDR 5073/N De gegevens in deze brochure zijn gebaseerd op de situatie per december 2002.Grote zorgvuldigheid is daarbij in acht genomen.als toch onjuistheden voorkomen, kan het Ministerie van Buitenlandse Zaken daarvoor geen aansprakelijkheid aanvaarden. De teksten mogen worden overgenomen, mits met bronvermelding.extra exemplaren kunnen worden opgevraagd bij je reisorganisatie, of bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken, Directie Voorlichting en Communicatie, Afdeling Voorlichtingsmiddelen (DVL/VM/SL), via fax of dvl-vm-log@minbuza.nl (onder vermelding van titel en bestelcode BZDR 5073/N). 38

20 Checklist Reisdocumenten - paspoort, identiteitskaart en visum paspoort identiteitskaart bijschrijving kinderen in paspoort geldig visum in het paspoort kopie van reisdocument extra pasfoto s Goed verzekerd op reis kopie polisvoorwaarden van reisverzekeringen de originele motorrijtuigenverzekering (groene kaart) alarmnummers van verzekeringsmaatschappijen Geldzaken (munt)geld in vreemde valuta betaalpas (pinpas) creditcard travellerscheques telefoonnummers om betaalpas of creditcard te laten blokkeren nummers van betaal- en/of travellerscheques Gezondheidsrisico s op reis ehbo-set malariatabletten muskietennet zonnebrandmiddel condooms bloedgroepkaart (bewaar bij je inentingspapieren) veldfles zonnebril met UV-glazen geneesmiddelenpaspoort internationaal bewijs van inenting (gele boekje) dierenpaspoort en inentingsbewijzen Vervoer in het buitenland (internationaal) rijbewijs groene kaart, zo nodig met aanhangeraantekening Europees aanrijdingsformulier kentekenbewijs, identiteitspapieren van aanhanger en caravan, parkeerschijf Contact met thuis telefoonnummers familie en vrienden in Nederland zendfrequenties van de Wereldomroep en BVN-TV alarmnummers telefoonkaart voor het vakantieland Ambassades en consulaten adressen, telefoonnummers van ambassades en consulaten Voor meer informatie: b z d r / n