Water van de Masarang berg

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Water van de Masarang berg"

Transcriptie

1 Water van de Masarang berg Vandaag ben ik bij onze suikerpalm sap tankwagen. Eerst ging ik naar het Taratara bos waar de Masarang suikerpalm tappers de roestvrij stalen tank van onze truck vulden met palm sap om deze mee te nemen naar de palmsuiker fabriek, waar het direct wordt gekookt en verwerkt tot onze ondertussen beroemde Masarang palmsuiker. Dat is gedurende de dag, maar in de middag nadat al het sap is verzameld, wordt de tank gewassen en na werktijd verhuist het fabriekspersoneel naar de Kalimpesan bron. Vandaag voeg ik me bij hen, en ik werd vervuld van trots voor onze Stichting Masarang. Laat me je vertellen waarom. Figuur 1 Palm tappers brengen hun dagelijkse palm sap naar de tankwagen van Masarang. Ze verdienen meer dan drievoudig het officiële minimuminkomen voor Noord Sulawesi, zelfs in het droge seizoen wanneer normale landbouw onmogelijk is Figuur 2 Mensen graven wanhopig putten om enkele gewassen te kunnen telen. Deze put is al 13 meter diep en is in het midden van wat vroeger een altijd nat geïrrigeerd rijstveld was! nog geïrrigeerde rijstvelden in afgelegen valleien, kopen water van opportunistische zakenmensen tegen belachelijke en onhoudbare prijzen en bidden dagelijks voor regen. Als ik ze vertel dat de regen misschien nog vijf maaanden niet komt, zuchten de mensen in wanhoop... Klimaatverandering is zeer reëel en de boodschap komt hard aan. OP een bepaalde manier is mijn aanstaande deelname aan COP21 met mijn Het nieuws van El Nino, die veel erger is dan anders en de daaruit voortvloeiende bosbranden en het bleken van het koraal zal veel mensen wel hebben bereikt. Het is zeer ernstig. Op dit moment ben ik in Noord-Sulawesi, in Tomohon, waar onze Stichting haar activiteiten in 2001 startte. En er is nu al maanden geen regen. Zelfs de vruchtbare gronden die water vasthouden zijn nu zo goed als droog. Overal zijn mensen bezig om water te halen. Ze graven diepere putten, verzamelen het uit de weinige Figuur 3: Elke container of trommel wordt gebruikt om water te halen en ook kinderen helpen na school.

2 voorgestelde klimaatoplossingen gebaseerd op goed bosbeheer is goed getimed met deze voortdurende ramp, maar het voelt verschrikkelijk om het dagelijkse leed van mensen en dieren hier te zien. Ongeveer 9 jaar geleden kocht Masarang de Kalimpesan bron. Een persoon was van plan om de bomen te kappen en een huis te bouwen boven op bron. Maar wanneer de bomen worden gekapt verdwijnen de bronnen omdat de wortels de poriën van de bodem openhouden en in Tomohon hoef je alleen maar te kijken naar de grootste bomen om te weten waar alle bronnen zijn. Om precies te zijn komt de naam Tomohon van To Mu'ung, wat betekent "mensen van de bron", de plaats die we hopen te beschermen als we genoeg financiële steun kunnen vinden. Het is de locatie van een aantal reusachtige vijgenbomen met een diameter van 3 m en meer dan 50 meter hoog. Figuur 4: Achter deze muur wilde iemand huizen bouwen, die de belangrijkste bron eronder zou hebben vernietigd. Masarang kocht de grond, bouwde de muur, verwijderde de vuilnis rond de bron en plantte meer bomen om te zorgen voor duurzame, gratis, en hoge kwaliteit water tbv de lokale bevolking. De Kalimpesan bron krijgt zijn water van de Masarang berg. In het verleden stopte de bron soms tijdens droge seizoenen, maar nadat Masarang het opvanggebied op de berg had herbebost en eveneens de zeer steile kale hellingen die nooit hadden mogen worden gebruikt voor landbouw, werd het wateraanbod veel groter en constanter. Nu heeft de bron weliswaar iets minder water, maar hij stroomt nog steeds rijkelijk!! Figuur 5: Dit is het gebied achter de bron. Ik plantte de boom in het voorjaar 9 jaar geleden. Het is een waardevolle boomsoort, met de naam Cempaka, die Masarang heeft gereïntroduceerd tbv herbebossing. Aan de rechterkant komt het water uit de rotsen en stroomt naar de publieke baden en wasplaatsen. Het water is zeer schoon en is van drinkwaterkwaliteit.

3 Figuur 7: Tijdens het El Nino seizoen komen duizenden mensen de hele dag water halen, om te baden of om kleren te wassen. In het begin dacht de lokale bevolking dat Masarang de bron wilde exploiteren als een water bedrijf zoals is gebeurd met vele andere bronnen in Indonesië. Nu na 9 jaar weten ze dat onze intenties anders waren en zijn ze dankbaar voor onze milieu en educatie activitieiten in Tomohon. Figure 8: Ir. Marthen Pollii, de Masarang penningmeester samen met het lokale dorp hoofd bij de Kalimpesan bron, klaar om water te pompen in onze tankwagen om dit te delen met dorpelingen die te ver wonen van de bron om het zelf op te halen. De mensen in dit deel van Tomohon hebben geluk, maar helaas leven veel andere dorpelingen op plekken waar de omliggende berghellingen zijn ontbost en ze zijn al meer dan 2 maanden zonder water! Dus Masarang besloot dat we hen ook moeten helpen, waarbij we hen ook informeren over het belang van bossen voor voedsel, energie en ja, het allerbelangrijkste water, die door de schaarste nu is uitgegroeid tot hun meest dringende behoefte. Voor onze suikerfabriek hebben we twee roestvrijstalen tankwagens die dagelijks palm sap verzamelen van onze Masarang suikerpalm tappers. Nadat deze hun ronde hebben gedaan wassen we ze grondig en

4 vervolgens worden de tankwagens met hun palmsuiker pompen water verzamelaars en distributeurs. Ons personeel heeft wekenlang nu water gebracht aan mensen in nood, werken tot 10 of 11 's nachts elke dag, en komen nog steeds om 8 uur s'morgens werken!! Ik zat voorin de truck toen we aankwamen in het dorp Tumatangtang. Novri Mandagi, onze vrachtwagenchauffeur toeterde, en direct kwam de straat tot leven. Overal kwamen mensen uit hun huis en brengen allerlei emmers, trommels, pannen, containers, flessen, waterkokers, alles wat water kan bevatten! En dan de gezichten! Zo blij, zo blij! Ik kan niet in woorden beschrijven hoe dat voelt, bijna als een bekroning van onze vele jaren hardnekkig miljoenen bomen planten en verzorgen tot wat nu een prachtig gemengd bos is en de glimlach te oogsten van mensen in nood met het leven brengende water! Hier zijn een paar foto's van hoe het eruit ziet aankomen en het vullen van de de verschillende conatiners. Tussendoor tijdens het vullen, maak ik grappen in de lokale Tombulu taal en vertel iedereen dat dit water komt van het Masarang bos, van sijpelend regenwater en mist dat condenseert op de bladeren van de bomen, zelfs wanneer er geen regen is! Mensen zijn dankbaar als we ze het water geven.

5 Tot dusver heeft onze staf dit volledig in hun eigen tijd gedaan, maar het is zeer waarschijnlijk dat we dit nog een half jaar moeten doen!! Dat is zeer verontrustend. Het kost een hoop benzine voor de vrachtwagens en pompen, en we kunnen niet verwachten dat onze mede-werkers dit volhouden. We zullen mensen moeten inhuren. Natuurlijk kunnen we de bevolking laten betalen voor het water, maar dat zou alles veranderen. We zouden dan ook die gewiekste zakenmensen worden die de armsten in de samenleving exploiteren, ongeacht hoe weinig we hen zouden laten betalen. Er zijn zo veel goede doelen om te steunen en ik vind het vreselijk dit te moeten vragen, maar deze El Nino is de ergste ooit en deels verergerd door de manier waarop we de grondstoffen in de wereld overexploiteren vooral door degenen die in de gematigde zones wonen waar fossiele brandstoffen zo veel meer worden gebruikt dan door de mensen hier. We kunnen uw hulp nu heel goed gebruiken. Figuur 9: De laatste liter water stromen tot 11:00. Dan gaan onze medewerkers naar huis uitgeput maar ook voldaan. Mensen onze visie van "de natuur redden door "empowerement" van de lokale bevolking" laten zien dat dit geen loze kreet is. Nee! Mensen kunnen het nu zelf voelen!!

6 Aan het einde van de lange dag is er wat tijd over voor een glas palm toddy van een van onze suikerpalm tappers, Daniel. Laten we hopen dat de suiker palmen die Masarang heeft geplant in de toekomst veel meer mensen kunnen helpen om het milieu te beschermen, waarbij we tevens op een echt duurzme manier inkomen, voedsel en energie creëren.. Mijn grote persoonlijke dank aan al onze prachtige Masarang supporters over de hele wereld die ons hier de kans om iets terug te geven aan mensen in nood. Willie Smits 9 oktober 2015

ALLEEN MET INTERESSANT INKOMEN UIT HET BOS KUN JE DIT BEHOUDEN: EEN BEZOEK AAN DE PALMSUIKER-BOEREN IN SULAWESI EN KALIMANTAN

ALLEEN MET INTERESSANT INKOMEN UIT HET BOS KUN JE DIT BEHOUDEN: EEN BEZOEK AAN DE PALMSUIKER-BOEREN IN SULAWESI EN KALIMANTAN ALLEEN MET INTERESSANT INKOMEN UIT HET BOS KUN JE DIT BEHOUDEN: EEN BEZOEK AAN DE PALMSUIKER-BOEREN IN SULAWESI EN KALIMANTAN Masarang Palmsuiker is gezond vanwege haar lage glycemische index en hoge gehalte

Nadere informatie

inhoud 1. Inleiding 2. Water is een wonder. 3. De kringloop van het water 4. Zoet, zout of brak 5. Drinkwater 6. Liter na liter

inhoud 1. Inleiding 2. Water is een wonder. 3. De kringloop van het water 4. Zoet, zout of brak 5. Drinkwater 6. Liter na liter Water inhoud 1. Inleiding 3 2. Water is een wonder. 4 3. De kringloop van het water 5 4. Zoet, zout of brak 6 5. Drinkwater 7 6. Liter na liter 9 7. Water in de wereld 10 8. Zuinig met water 11 9. Water

Nadere informatie

Bomen en voedsel Deze combinatie en manier van landbouw wordt ook wel agroforestry

Bomen en voedsel Deze combinatie en manier van landbouw wordt ook wel agroforestry 21-2016 Beste lezers van deze nieuwsbrief, Het werk dat we doen zet zich nog altijd onvermoeid voort. De kennis het netwerk en de infrastructuur die we de afgelopen 6 jaar hebben opgebouwd maken het mogelijk

Nadere informatie

Lesbrief. Watersysteem. Droge voeten en schoon water. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta

Lesbrief. Watersysteem. Droge voeten en schoon water. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Lesbrief Watersysteem Droge voeten en schoon water www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Droge voeten en schoon water Waterschappen zorgen ervoor dat jij en ik droge

Nadere informatie

Uit het voortgangsverslag 2012, van januari tot juni

Uit het voortgangsverslag 2012, van januari tot juni Uit het voortgangsverslag 2012, van januari tot juni Een verhaal over dorpsontwikkeling Mijn naam is Daw Htu Sent en ik woon in het dorp Hu Gyi. World Concern werkt in ons dorp sinds 2004. Ik ben één van

Nadere informatie

Braziliaanse regenwoud. Jesse Klever. Groep 7

Braziliaanse regenwoud. Jesse Klever. Groep 7 Braziliaanse regenwoud Jesse Klever Groep 7 Voorwoord Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik dit een heel interessant onderwerp vind. We hebben er al op school over gesproken en het leek mij wel een leuk

Nadere informatie

Droge emmers, natte voeten

Droge emmers, natte voeten Droge emmers, natte voeten Environmental & Technical sustainability 1 november 2013 Dick Bouman/Aqua for All Het weer Het klimaat Het weer wordt gekenmerkt door extremen; geen jaar zonder weer-record Dagpieken,

Nadere informatie

BIOBOER. Maar vandaag is het aardoliealarm. Kijk op je aardoliekaart of er voor jou een probleem is.

BIOBOER. Maar vandaag is het aardoliealarm. Kijk op je aardoliekaart of er voor jou een probleem is. BIOBOER 1 Hoe het elk jaar gaat... Om goed te kunnen zaaien, moet de aarde los. Daarvoor gebruik je een tractor. Dat gaat vlot. Neem reuzenpassen en ga 5 vakjes vooruit! Maar vandaag is het aardoliealarm.

Nadere informatie

Het verhaal van de schepping (Genesis 1 en 2)

Het verhaal van de schepping (Genesis 1 en 2) Het verhaal van de schepping (Genesis 1 en 2) Toen God begon met zijn schepping, was het donker en leeg. Maar God zei: Laat er licht zijn! En opeens was er licht. Nu was het niet donker meer, maar nog

Nadere informatie

Aardoliealarm in het bos

Aardoliealarm in het bos de graad > Landbouw > lesmateriaal > spelkaarten Aardoliealarm in het bos BIOBOER Om goed te kunnen zaaien, moet de aarde los. Daarvoor gebruik je een tractor. Dat gaat vlot. Neem reuzenpassen en ga 5

Nadere informatie

Het Regenwoud in Amazonië

Het Regenwoud in Amazonië Het Regenwoud in Amazonië A. Situering B. Klimaat en vegetatie Warm en altijd nat. Tropisch regenwoud 1. Kenmerken van het tropisch woud Woudreuzen: 40 m hoog en kunnen vrij van de zon en lucht genieten.

Nadere informatie

Naam: WATER. pagina 1 van 8

Naam: WATER. pagina 1 van 8 Naam: WATER Geen leven zonder water Zonder water kun je niet leven. Als je niet genoeg drinkt, krijgt je dorst. Als je dorst hebt, heeft je lichaam water tekort. Je raakt dit water vooral kwijt door te

Nadere informatie

Zand en klei 1. Van veen tot weiland 2. Blad 1. Heide Een lage plant met paarse bloemen.

Zand en klei 1. Van veen tot weiland 2. Blad 1. Heide Een lage plant met paarse bloemen. 5 Lastige woorden Blad Zand en klei Heide Een lage plant met paarse bloemen. Voedingsstoffen Voedsel dat planten nodig hebben om te groeien. Boomgaard Een stuk land met fruitbomen. Greppel Een kleine droge

Nadere informatie

Verslag van Ferry Susanto Arsyad, inilampung.com, Bandarlampung, 29 september 2016

Verslag van Ferry Susanto Arsyad, inilampung.com, Bandarlampung, 29 september 2016 De zoete drank van Berg Lokon Verslag van Ferry Susanto Arsyad, inilampung.com, Bandarlampung, 29 september 2016 De auteur is een deelnemer aan de workshop " Covering Third Regional -Fourth Cohort (MDK

Nadere informatie

Wat doen... 4. Door de grote vraag werden dan ook massaal bomen omgehakt.

Wat doen... 4. Door de grote vraag werden dan ook massaal bomen omgehakt. Wat doen... 4 Bomenteelt in ontwikkelingslanden. Aran staat er een beetje mistroostig bij. Alweer heeft een van de straatolifanten een spoor van vernieling getrokken door de stad. In heel wat Thaise steden

Nadere informatie

Tussenrapport Contribute Foundation bronnen Tanzania 2018

Tussenrapport Contribute Foundation bronnen Tanzania 2018 Tussenrapport Contribute Foundation bronnen Tanzania 2018 Januari 2019 De dorpen die geholpen zijn door de sponsoring van de Contribute Foundation liggen in het Ruangwa district in het zuiden van Tanzania.

Nadere informatie

Masarang oktober 2014-update

Masarang oktober 2014-update Masarang oktober 2014-update Ziek zijn kan zo zijn voordelen hebben. Een andere aanval van sinusitis is waardoor ik niet kan reizen met het vliegtuig, dus ik heb een mooie gelegenheid om me meer te verdiepen

Nadere informatie

Thema: Noordpool, natuur, dieren, reizen, klimaat

Thema: Noordpool, natuur, dieren, reizen, klimaat Lesbrief www.leopold.nl Auteur: Enzo Pérès-Labourette / ISBN 978 90 258 7316 5 Leeftijd: 5-8 jaar Thema: Noordpool, natuur, dieren, reizen, klimaat Wat ik bomen wil vertellen Voor het lezen Vertel aan

Nadere informatie

1 De tropische regenwouden liggen.. de evenaar. 2 Nederland ligt.de evenaar. 3 Het Amazone gebied ligt. de evenaar.

1 De tropische regenwouden liggen.. de evenaar. 2 Nederland ligt.de evenaar. 3 Het Amazone gebied ligt. de evenaar. Lees de uitleg over het regenwoud. Ik ga op bezoek in het Amazone gebied, dat is een groot tropisch regenwoud. Zie je de rode lijn? Dat is de evenaar. Zie je de donker-groene kleur? Dat zijn tropische

Nadere informatie

NEDERLAND HELPT NEPAL KOM IN ACTIE!

NEDERLAND HELPT NEPAL KOM IN ACTIE! NEDERLAND HELPT NEPAL KOM IN ACTIE! NEPAL Nepal ligt in het werelddeel Azië en ligt tussen India en China. De oppervlakte van Nepal is 147.000 vierkante kilometer. Dat is vier keer groter dan Nederland.

Nadere informatie

Echt #vanhout is toch het mooist

Echt #vanhout is toch het mooist Echt #vanhout is toch het mooist HOUT0006-Brochure A5.indd 1 Dit is een uitnodiging om uw ogen te openen. Kijk om u heen. Zoek het hout in uw omgeving. Heel goed mogelijk dat uw tafel of bureau van hout

Nadere informatie

14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur.

14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur. Psalmen Psalm 78 1 Een lied van Asaf. De lessen van het verleden Luister allemaal naar mijn woorden. Luister goed, want ik wil jullie iets leren. 2 Wijze woorden wil ik spreken, wijze woorden over het

Nadere informatie

Klik op een stip... En krijg een wat als...?

Klik op een stip... En krijg een wat als...? Klik op een stip... En krijg een wat als...? Wat als er geen wetenschappers waren? Wat als je onzichtbaar was voor een dag? Wat als mensen staarten hadden? Wat als er iemand precies het zelfde was als

Nadere informatie

Echt #vanhout is toch het mooist

Echt #vanhout is toch het mooist Echt #vanhout is toch het mooist Hout is om te koesteren Dit is een uitnodiging om uw ogen te openen. Kijk om u heen. Zoek het hout in uw omgeving. Heel goed mogelijk dat uw tafel of bureau van hout is.

Nadere informatie

MESSEN IN HENNEN. David Harrower. Vertaling Tom Kleijn ********** PERSONEN:

MESSEN IN HENNEN. David Harrower. Vertaling Tom Kleijn ********** PERSONEN: david harrower - messen in hennen David Harrower MESSEN IN HENNEN Vertaling Tom Kleijn ********** PERSONEN:, een landarbeidster PONY, een ploeger GILBERT HORN, een molenaar ********** David Harrower 1995,

Nadere informatie

1. Ecologische voetafdruk

1. Ecologische voetafdruk 2 VW0 THEMA 7 MENS EN MILIEU EXTRA OPDRACHTEN 1. Ecologische voetafdruk In de basisstoffen heb je geleerd dat we voedsel, zuurstof, water, energie en grondstoffen uit ons milieu halen. Ook gebruiken we

Nadere informatie

Lieve vrienden van El Manguaré,

Lieve vrienden van El Manguaré, Lieve vrienden van El Manguaré, Vanuit een overstroomd Iquitos de tweede tamtam van 2012. Twee dagen geleden schreef ik onderstaand stukje: Manguaré kampt met wateroverlast! Zoals Yolanthe in de vorige

Nadere informatie

Werkstuk Aardrijkskunde Verschillen van de bestaansmiddelen in de rijke droge gebieden en de arme droge gebieden

Werkstuk Aardrijkskunde Verschillen van de bestaansmiddelen in de rijke droge gebieden en de arme droge gebieden Werkstuk Aardrijkskunde Verschillen van de bestaansmiddelen in de rijke droge gebieden en de arme droge gebieden Werkstuk door een scholier 2804 woorden 10 maart 2005 5,8 139 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde

Nadere informatie

economische mogelijkheden sociale omgeving ecologisch kapitaal verborgen kansen

economische mogelijkheden sociale omgeving ecologisch kapitaal verborgen kansen economische mogelijkheden sociale omgeving ecologisch kapitaal verborgen kansen REDD+ een campagne voor bewustwording van suriname over haar grootste kapitaal Wat is duurzaam gebruik van het bos: Duurzaam

Nadere informatie

Bretagne, 21 t/m 28 oktober 2016

Bretagne, 21 t/m 28 oktober 2016 !1 Bretagne, 21 t/m 28 oktober 2016 Vrijdag en zaterdag 21 en 22 oktober Het is tegen 11 uur als we op ons gemak vertrekken. We gaan naar Bretagne, daar is het droog en soms zelfs zonnig volgens de berichten.

Nadere informatie

Lesbrief. Dijken. Kijken naar dijken. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta

Lesbrief. Dijken. Kijken naar dijken. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Lesbrief Dijken Kijken naar dijken www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Kijken naar dijken Zonder de duinen en de dijken zou jij hier niet kunnen wonen: bijna de

Nadere informatie

www.regenwater.com Tuin Woningbouw Regenwater Regenwater Tuin Utiliteitsbouw Regenwater Grijswater Infiltratie Afvalwater

www.regenwater.com Tuin Woningbouw Regenwater Regenwater Tuin Utiliteitsbouw Regenwater Grijswater Infiltratie Afvalwater www.regenwater.com Afvalwater Infiltratie Grijswater Utiliteitsbouw Woningbouw in de tuin paal RVS Ondergrondse tuintankfilter Flatline regenwatertank (zie pagina 6) Dompelpomp X-Press tankfilter X-Press

Nadere informatie

China. - Zending in China -

China. - Zending in China - Colofon James Fraser Les voor groep 1/2 Duur les: 60 min. Aardrijkskunde Beeldende Vorming Godsdienst China - Zending in China - Pagina 1 Inleiding Aan het begin van de les wordt het verhaal van James

Nadere informatie

inhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten

inhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten Herfst inhoud Herfst 3 1. Het weer 4 2. Overal blad 5 3. Zaden 6 4. Paddenstoelen 7 5. De eekhoorn 8 6. De egel 9 7. Insecten 10 8. Vogels op reis 11 9. Filmpje 12 Pluskaarten 13 Bronnen en foto s 15 Colofon

Nadere informatie

Mijn moeder en vader hebben ook nog wat meegenomen voor de Kerstmarkt.

Mijn moeder en vader hebben ook nog wat meegenomen voor de Kerstmarkt. Hallo allemaal, Namaste! Hoe gaan de voorbereidingen voor de kerstmarkt? Hebben jullie al wat foto's/verhalen binnengekregen van de Nepal gangers? Hopelijk hebben ze genoeg materiaal om te gebruiken...

Nadere informatie

1. Geheimen. 2. Zwammen

1. Geheimen. 2. Zwammen 1. Geheimen 'Geen plant en geen dier' Een paddestoel is zeker geen dier, maar een plant is het ook niet. Ze hebben geen groene bladeren om zonlicht op te vangen. Bovendien groeien paddestoelen in het donker.

Nadere informatie

Waterrijk. 1. Aanzetten. 1.a Waterrijk

Waterrijk. 1. Aanzetten. 1.a Waterrijk 1. Aanzetten Waterrijk 1.a Waterrijk Jij gaat aan de slag met het dossier Waterrijk. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent. GA IK DOEN STAP ONDERDEEL TIJD BESCHRIJVING 2

Nadere informatie

Water en drinkwater (waterhardheid en ontkalken)

Water en drinkwater (waterhardheid en ontkalken) Water en drinkwater (waterhardheid en ontkalken) Ik vertel jullie in mijn spreekbeurt meer over water en drinkwater. Eerst vertel ik wat water is, waarom water het allerbelangrijkste is voor leven, en

Nadere informatie

Bedreigingen. Broeikaseffect

Bedreigingen. Broeikaseffect Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd

Nadere informatie

VERSLAG: ZES MAANDEN IN ETHIOPIE VOOR TREES FOR FARMERS Door Line Kelders

VERSLAG: ZES MAANDEN IN ETHIOPIE VOOR TREES FOR FARMERS Door Line Kelders VERSLAG: ZES MAANDEN IN ETHIOPIE VOOR TREES FOR FARMERS Door Line Kelders Als net afgestudeerde bio-ingenieur trok ik dit jaar voor zes maanden naar Ethiopië, land van bergen en koffie, en van prachtige

Nadere informatie

De grote familie. Foto s van het materiaal

De grote familie. Foto s van het materiaal De grote familie Focus van dit verhaal De focus in dit verhaal ligt bij God en het volk van God (Genesis 12 15, 24). Dit verhaal is één van de heilige verhalen en behoort tot de Kernpresentatie. Lesdoelen

Nadere informatie

Welk woord hoort bij de betekenis? Vul het woord in en zoek het in de puzzel.

Welk woord hoort bij de betekenis? Vul het woord in en zoek het in de puzzel. Blok 4 Les 1 Woordzoeker Welk woord hoort bij de betekenis? Vul het woord in en zoek het in de puzzel. G A N G E N S T E L S E L N R S E O E D R L N K D N O R G E N A G E B A D E R E O N D W V E L R I

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding 5. 1 Kruidachtige gewassen en beplantingen 8. 2 Houtachtige beplantingen en gewassen Grond, water en technische werken 132

Inhoud. Inleiding 5. 1 Kruidachtige gewassen en beplantingen 8. 2 Houtachtige beplantingen en gewassen Grond, water en technische werken 132 Inhoud Inleiding 5 1 Kruidachtige gewassen en beplantingen 8 2 Houtachtige beplantingen en gewassen 66 3 Grond, water en technische werken 132 Trefwoordenlijst 195 1 Kruidachtige gewassen en beplantingen

Nadere informatie

Warm de winter door Actie brandhout winter

Warm de winter door Actie brandhout winter Warm de winter door Actie brandhout winter 2016-2017 Beste donateur, Stel je voor Midden in de winter viel bij ons de centrale verwarming uit. Binnen een uur was het steenkoud in huis. Gelukkig kon de

Nadere informatie

KLEE JENNE ILYANO KARA ROZELIEN QUINN NIENE FLEUR V. NOAH JULES NINA. Project Bomen

KLEE JENNE ILYANO KARA ROZELIEN QUINN NIENE FLEUR V. NOAH JULES NINA. Project Bomen KLEE JENNE ILYANO KARA ROZELIEN QUINN NIENE FLEUR V. NOAH JULES NINA Project Bomen FLEUR K. MATTEO LEI FYNN FERRE CHARLOTTE BERN LEONIE LOTTE ALINA STAN Wat is een boom? Bomen zijn de grootste planten

Nadere informatie

Aardrijkskundeproefwerk Hoofdstuk 6. Vakantielanden

Aardrijkskundeproefwerk Hoofdstuk 6. Vakantielanden Aardrijkskundeproefwerk Hoofdstuk 6 Vakantielanden Het klimaat is in Zuid-Europa anders dan in Nederland. In de zomer is het er warm en droog, in de winter is het er ongeveer zoals zomers in Nederland.

Nadere informatie

WERKBLAD mijn landschap

WERKBLAD mijn landschap WERKBLAD mijn landschap Hoe zie jij het landschap? Wat vind je mooi of belangrijk? Ga alleen of in groepjes aan de slag en maak - een presentatie op papier of digitaal - een gedicht, een verhaal of een

Nadere informatie

DUURZAAM WERKEN LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS BOVENBOUW ANTWOORDEN

DUURZAAM WERKEN LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS BOVENBOUW ANTWOORDEN DUURZAAM WERKEN LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS BOVENBOUW De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Veel mensen werken in de haven. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip

Nadere informatie

Landengids voor: Landengids

Landengids voor: Landengids We gaan een reisgids maken voor een land dat je zelf mag uitkiezen. Dat is een boekje waarin allemaal dingen staan die met dat land te maken hebben en die je zou willen weten als je op vakantie zou gaan

Nadere informatie

Hoe komt het dat er moesson is in Bangladesh?

Hoe komt het dat er moesson is in Bangladesh? Moesson Hoe komt het dat er moesson is in Bangladesh? Sanne Sas - 19 april 2017 MOESSON - H2A 1 Voorwoord Wat is moesson? Wat doet het? Wanneer is het aanwezig? Waardoor wordt het veroorzaakt? Wat zijn

Nadere informatie

Les 18: De man op het matje.

Les 18: De man op het matje. Les 18: De man op het matje. Dit verhaal staat in Markus 2 vers 1 tot 12 Het volgende verhaal laat zien, wat Jezus zegt en doet. Jezus vergeeft dingen die verkeerd werden gedaan, laat zien hoe het goed

Nadere informatie

En rijke mensen werken niet. Die kunnen de hele dag doen wat ze leuk vinden.

En rijke mensen werken niet. Die kunnen de hele dag doen wat ze leuk vinden. Warm in Verona Romeo loopt een beetje rond. Dat doet hij bijna elke dag. Hij vindt het leuk om door het stadje te lopen. Door de kleine straatjes. Langs de rivier waar de meisjes de was doen. En over de

Nadere informatie

Wijngaard het Groenewoud

Wijngaard het Groenewoud 2 E JAARGANG 4 E EDITIE 2017 Wijngaard het Groenewoud 1 november 2017 En het werd herfst! In dit nummer 1 En het werd herfst 2 Ons You-tube kanaal 3 Onze eerste oogst 4. Molentjes 5. Website bezoek geweldig

Nadere informatie

Lieve mensen, jong en oud, gemeente van de Opgestane Heer!

Lieve mensen, jong en oud, gemeente van de Opgestane Heer! Lieve mensen, jong en oud, gemeente van de Opgestane Heer! Een nieuw begin! Wanneer maken we dat? Ik denk dat het op verschillende momenten in je leven kan. Bij kinderen zien we het al gebeuren als ze

Nadere informatie

Piloting. Malindi, 8 mei Jambo nieuwsbrieflezers, Habari? ( Hoe gaat het? ) Mzuri sana ( Het gaat goed )

Piloting. Malindi, 8 mei Jambo nieuwsbrieflezers, Habari? ( Hoe gaat het? ) Mzuri sana ( Het gaat goed ) Malindi, 8 mei 2018 Piloting Jambo nieuwsbrieflezers, Habari? ( Hoe gaat het? ) Mzuri sana ( Het gaat goed ) In Nederland schijnt de zon en de meesten zullen daar blij om zijn. In Kenia regent het op veel

Nadere informatie

Het groene Woestijn Initiatief

Het groene Woestijn Initiatief Het groene Woestijn Initiatief Een samenwerking tussen De Naga Foundation The Hunger Project Burkina Faso en Het Dogon Vrouwen Initiatief, als initiatiefnemer. Projectomschrijving Het terugbrengen van

Nadere informatie

2. Maak met de 4 buizen een vierkant op de grond. Dit is het zoekraam.

2. Maak met de 4 buizen een vierkant op de grond. Dit is het zoekraam. Opdracht 1. Gebruik je ogen goed. In het bos kun je van alles ontdekken! Komen er onder de bomen verschillende soorten insecten en of bodemdiertjes voor? Het beste bos 1. Materiaal tas 1: zoekraam, 1 schepje,

Nadere informatie

China. - Zending in China -

China. - Zending in China - Colofon James Fraser Les voor groep 3/4 Duur les: 60 min. Aardrijkskunde Beeldende Vorming Godsdienst China - Zending in China - Pagina 1 Leerkracht - handreiking Aan het begin van de les wordt het verhaal

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz.

Inhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz. Door: Oscar Zuethoff Groep 6b - Meneer Jos & Ingrid Februari 2008 Inhoud Inleiding blz. 3 Wat is een fossiel? blz. 4 Hoe fossielen ontstaan blz. 5 Fossielen van zacht weefsel blz. 6 Zeedieren blz. 7 De

Nadere informatie

Vraag 1 Jouw lichaam bestaat voor een groot deel uit water. Hoeveel procent van je lichaam is water?

Vraag 1 Jouw lichaam bestaat voor een groot deel uit water. Hoeveel procent van je lichaam is water? Drinkwater Quiz?? Vraag 1 Jouw lichaam bestaat voor een groot deel uit water. Hoeveel procent van je lichaam is water? a) 25 tot 35% b) 35 tot 45 % c) 45 tot 55% d) 55 tot 75% Antwoord vraag 1 Jouw lichaam

Nadere informatie

dat zij gemeden of uitgestoten werd door haar dorpsgenoten. Het levende water We lezen in Joh. 4:4/6 het volgende:

dat zij gemeden of uitgestoten werd door haar dorpsgenoten. Het levende water We lezen in Joh. 4:4/6 het volgende: - 1 - Het levende water We lezen in Joh. 4:4/6 het volgende: 4 En Hij moest door Samaria gaan. De kortste weg naar Galilea is: dwars door het gebied van de Samaritanen reizen en normaal deden de Joden

Nadere informatie

Reisverslag september 2014

Reisverslag september 2014 Opnieuw zijn we bijna 3 weken ter plaatse geweest om de hulp die we een 30-tal gezinnen met gehandicapte kinderen na de watersnood bieden te coördineren, te financieren en te organiseren. Na het water

Nadere informatie

Gebedshoeken voor jongeren: Sta op en schitter!

Gebedshoeken voor jongeren: Sta op en schitter! Gebedshoeken voor jongeren: Sta op en schitter! Hieronder worden vijf gebedshoeken beschreven met elk een eigen thema die verschillend gebruikt kunnen worden. Misschien is het te gebruiken tijdens een

Nadere informatie

Wat weet jij over biologisch en over de bodem?

Wat weet jij over biologisch en over de bodem? Met leuke vragen, opdrachten en experimenten voor thuis! Wat weet jij over biologisch en over de bodem? Biologisch, lekker natuurlijk! Heb je er wel eens over nagedacht dat alles wat je eet, van een plant

Nadere informatie

Melkweg. Wat een troep! Lezen van Alfa B naar Alfa C. Wonen: milieu. Merel Borgesius Kaatje Dalderop Willemijn Stockmann

Melkweg. Wat een troep! Lezen van Alfa B naar Alfa C. Wonen: milieu. Merel Borgesius Kaatje Dalderop Willemijn Stockmann Melkweg Lezen van Alfa B naar Alfa C Wat een troep! Wonen: milieu Merel Borgesius Kaatje Dalderop Willemijn Stockmann Colofon Melkweg: Wat een troep!, 2016. Dit boekje is een uitgave van Stichting Melkweg

Nadere informatie

De wilg groeit verder. Blazenka Boontjes

De wilg groeit verder. Blazenka Boontjes 1 --- Wijds en onverschrokken Doemen zij daar op Groot en onbezonnen Groen, bruin en meer Onbegaanbaar onder onze voeten Afgesloten en in zichzelf gekeerd Stuk voor stuk unieke vormen Die wij duizendmaal

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting door J. 181 woorden 13 januari 2016 6,1 48 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Terra 2.1 Klimaten A Waardoor is het bij de evenaar warm? In bron

Nadere informatie

Lokale Dialogen - 2. Beschrijving van de krutu in Apoera

Lokale Dialogen - 2. Beschrijving van de krutu in Apoera Lokale Dialogen - 2 Beschrijving van de krutu in Apoera Lokale dialogen: Apoera 23-24 November 2012 Inhoud Inleiding... 3 1. Thema: Introductie klimaatverandering... 4 2. Thema: REDD+... 5 3. Thema: Overzicht

Nadere informatie

1 Kun je aan planten zien wat je aan moet?

1 Kun je aan planten zien wat je aan moet? 1 Kun je aan planten zien wat je aan moet? Hoofdstuk 1 Les 1 Zoek het op Bij de evenaar staat de zon hoog. Het is er warm en daardoor verdampt het water. Die warme damp stijgt op en koelt af: dan gaat

Nadere informatie

Opruimen verbrand bos, op weg naar gezonde Duinen!

Opruimen verbrand bos, op weg naar gezonde Duinen! Opruimen verbrand bos, op weg naar gezonde Duinen! Dit is met name een praat presentatie, om zodoende iedereen zo goed mogelijk in te lichten over de omvangrijke opruimwerkzaamheden die Op donderdag 10

Nadere informatie

Dagboek 8 17 augustus 2016

Dagboek 8 17 augustus 2016 Dagboek 8 17 augustus 2016 We verzamelen na het ontbijt in het huis van Koy, waar we eerst koffie krijgen zoals gewoonlijk. De armen van Felix die tweedegraads verbrandingen opliepen door de zon zien er

Nadere informatie

4,5. Spreekbeurt door een scholier 1460 woorden 8 juni keer beoordeeld. Inleiding

4,5. Spreekbeurt door een scholier 1460 woorden 8 juni keer beoordeeld. Inleiding Spreekbeurt door een scholier 1460 woorden 8 juni 2011 4,5 32 keer beoordeeld Vak Anders Inleiding Ik ben op dit onderwerp gekomen omdat ik alle onderwerpen waar over ik mijn spreekbeurt kon houden op

Nadere informatie

Kom erbij Tekst: Ron Schröder & Marianne Busser Muziek: Marcel & Lydia Zimmer 2013 Celmar Music / Schröder & Busser

Kom erbij Tekst: Ron Schröder & Marianne Busser Muziek: Marcel & Lydia Zimmer 2013 Celmar Music / Schröder & Busser Kom erbij Kom erbij, want ik wil je iets vertellen, het is heel bijzonder, dus luister allemaal. Ik ken honderdduizend prachtige verhalen, maar dit is echt het mooiste van allemaal. Het gaat over twee

Nadere informatie

Herzien Beplantingsplan voor de Surinamestraat Madoerastraat Paramaribostraat (complex 501).

Herzien Beplantingsplan voor de Surinamestraat Madoerastraat Paramaribostraat (complex 501). Herzien Beplantingsplan voor de Surinamestraat Madoerastraat Paramaribostraat (complex 501). Utrecht, maandag 2 juni 2014 Geachte heer/mevrouw, Omdat bij de renovatie van de Surinamstraat, Madoerastraat

Nadere informatie

regenworm Ik voel me als een

regenworm Ik voel me als een Ik voel me als een regenworm Er was eens een jonge vrouw. Ze voelt zich niet gelukkig. Heel haar leven heeft ze last gehad van depressies. Haar omgeving heeft daar weinig van gemerkt. Maar zij voelde zich

Nadere informatie

BOOM de kampioen. vertelt over de plek die alle bomen over de hele wereld in ons. Er zijn ontelbaar veel boomsoorten en soms heeft een boom

BOOM de kampioen. vertelt over de plek die alle bomen over de hele wereld in ons. Er zijn ontelbaar veel boomsoorten en soms heeft een boom BOOM de kampioen vertelt over de plek die alle bomen over de hele wereld in ons leven innemen. En in het leven van de dieren. Er zijn ontelbaar veel boomsoorten en soms heeft een boom ook nog eens familieleden

Nadere informatie

Geld affirmaties. Ik leef in een wereld vol overvloed. Geld en overvloed zijn slechts gevolgen. Overvloed zit in mij.

Geld affirmaties. Ik leef in een wereld vol overvloed. Geld en overvloed zijn slechts gevolgen. Overvloed zit in mij. Geld affirmaties Ik leef in een wereld vol overvloed. Geld en overvloed zijn slechts gevolgen. Overvloed zit in mij. De acties die voor overvloed zorgen komen vanzelf op de meest geïnspireerde manieren.

Nadere informatie

TSUNAMI S EEN KRACHTIGE NATUURRAMP NATUURRAMPEN. Hallo! WERKBOEK VOOR LEERLINGEN INHOUD. Vul hier je naam in. Vul hier je groep in.

TSUNAMI S EEN KRACHTIGE NATUURRAMP NATUURRAMPEN. Hallo! WERKBOEK VOOR LEERLINGEN INHOUD. Vul hier je naam in. Vul hier je groep in. EEN KRACHTIGE NATUURRAMP ERKBOEK VOOR LEERLINGEN Vul hier je naam in. INHOUD at is een tsunami? 2 Vul hier je groep in. Hoe ontstaat een tsunami? 3 aar komen tsunami s voor? 4 De gevolgen van een tsunami

Nadere informatie

LAAT DE WIND WAAIEN

LAAT DE WIND WAAIEN LAAT DE WIND WAAIEN 2019 zal worden herinnerd als het jaar waarin iets veranderde, toen kinderen staakten om volwassenen te vragen actie te ondernemen om klimaatverandering tegen te gaan. Geïnspireerd

Nadere informatie

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 MEMORY WOORDEN 1.1 TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 ik jij hij zij wij jullie zij de baby het kind ja nee de naam TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 2 MEMORY WOORDEN 1.2 TaalCompleet A1 Memory Woorden

Nadere informatie

INHOUD. Inleiding Aardbevingen Bergen Bosbranden Koraal Lawines Meteorieten Onweer...

INHOUD. Inleiding Aardbevingen Bergen Bosbranden Koraal Lawines Meteorieten Onweer... INHOUD Inleiding...6 1 Aardbevingen...8 2 Bergen... 10 3 Bosbranden... 12 4 Koraal... 14 5 Lawines... 16 6 Meteorieten... 18 7 Onweer... 20 8 Opwarming van de aarde... 22 9 Orkanen... 24 10 Overstromingen...

Nadere informatie

een zee Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de van tijd een zee van tijd

een zee Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de van tijd een zee van tijd Werkblad Ω Een tijd geleden... Ω Les : Rendierjagers Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de mensen konden schrijven. Ze woonden niet op een vaste

Nadere informatie

Rembrandtlaan 7 13 82 99 374 1272 GM Huizen te Giethoorn.

Rembrandtlaan 7 13 82 99 374 1272 GM Huizen te Giethoorn. Secretariaat: Bankrekening: Rembrandtlaan 7 13 82 99 374 1272 GM Huizen te Giethoorn. deliana.gg@live.nl Giften aan Stichting WATER KvK02/626219 zijn belasting aftrekbaar ANBI beschikking Augustus 2009.

Nadere informatie

Thema: Overal en ergens Moeilijkheid : *** Aardrijkskunde Tijdsduur : **** Wereldproblemen. Droogte

Thema: Overal en ergens Moeilijkheid : *** Aardrijkskunde Tijdsduur : **** Wereldproblemen. Droogte Thema: Overal en ergens Moeilijkheid : *** Aardrijkskunde Tijdsduur : **** De wereld Juf Carolien Wereldproblemen Droogte Doel: Na deze opdracht weet je meer over droogte in de wereld en wat het Rode kruis

Nadere informatie

2015 Wandelen voor Water. Rotary clubs: Almelo, Ambt Almelo, Rijssen, samen met Wilde Ganzen

2015 Wandelen voor Water. Rotary clubs: Almelo, Ambt Almelo, Rijssen, samen met Wilde Ganzen 2015 Wandelen voor Water Rotary clubs: Almelo, Ambt Almelo, Rijssen, Twenterand, Wierden, samen met Wilde Ganzen Wat gaan we vandaag doen? Wat is Wandelen voor Water? Hoe is het eigenlijk bij ons? Voor

Nadere informatie

Vastenactie l Lesmateriaal Onderbouw

Vastenactie l Lesmateriaal Onderbouw Het verhaal van Drup Vastenactie l Lesmateriaal Onderbouw Het verhaal van Drup Lesmateriaal Vastenactie l Onderbouw Illustraties: Adriaan Bijloo Tekst verhaal: Erik Idema Werkvormen: Jolanda van der Marel

Nadere informatie

Antwoordkaart Denkopdrachten.

Antwoordkaart Denkopdrachten. Antwoordkaart Denkopdrachten. voor de leerling groep 5 8 Letter: Opdracht 1. Omcirkel het stukje afval en trek een lijn naar de tijd die het duurt vóór het afval is vergaan. Opdracht 2. Opdracht A. Omcirkel

Nadere informatie

DUURZAAM WERKEN LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS BOVENBOUW OPDRACHTEN

DUURZAAM WERKEN LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS BOVENBOUW OPDRACHTEN DUURZAAM WERKEN LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS BOVENBOUW De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Veel mensen werken in de haven. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip

Nadere informatie

glijden. Ik zie ze zachtjes wegstromen, oplossen en verdwijnen, om nooit meer terug te keren.

glijden. Ik zie ze zachtjes wegstromen, oplossen en verdwijnen, om nooit meer terug te keren. INLEIDING Welkom in de affirmatiewereld. Je hebt ervoor gekozen om gebruik te gaan maken van het gereedschap dat in dit boek beschreven wordt en je hebt daarmee de bewuste beslissing genomen om je leven

Nadere informatie

LESBLAD WATERKRINGLOOP GROEP 5-6

LESBLAD WATERKRINGLOOP GROEP 5-6 1 NAAM GROEP De reis van een waterdruppel Het water op aarde maakt verre reizen. De reizen van het water verlopen altijd in een rondje: de waterkringloop. Het begint met de zon De zon verwarmt het zeewater

Nadere informatie

Overleg met het schoolbestuur

Overleg met het schoolbestuur Dagboek 3 16 oktober 2017 Vandaag hebben we een viertal gasten op bezoek, namelijk Frank en Alie van Pijkeren en Yvonne en Dick, hun dochter en zoon. Ze zullen de komende drie dagen met ons meereizen langs

Nadere informatie

Kaart 10 Sneeuw en ijs

Kaart 10 Sneeuw en ijs Kaart 10 Sneeuw en ijs Informatiekaart Werkblad Proefjes: o Warme sneeuw? o Gesmolten sneeuw o Een koud kunstje Quiz: o http://natuur.ariena.com Voor de leerkracht: De kinderen leren de volgende begrippen:

Nadere informatie

GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat

GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Naam GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Groot Brittannië Groot-Brittannië is Schotland, Engeland en Wales samen. Engeland is het grootst van Groot-Brittannië en Wales het kleinst. Engeland heeft meer dan 46

Nadere informatie

Naam: INDIA EN ARMOEDE

Naam: INDIA EN ARMOEDE Naam: INDIA EN ARMOEDE In India is het verschil tussen arme en rijke mensen erg groot. Een klein deel van de Indiërs is heel rijk. Maar de meeste mensen zijn er erg arm. Ze werken hard voor weinig geld

Nadere informatie

( DATUM) WAARNEMERS : SCHOOL:

( DATUM) WAARNEMERS : SCHOOL: ( DATUM) WAARNEMERS : SCHOOL: GROEP:.. BOOM IN DE HERFST waarneemvel 1 WAT IS DE NAAM VAN JULLIE BOOM?.. 1. KRUIS AAN WAT JE ZIET AAN JULLIE TAK Nog groene bladeren Gekleurde bladeren Kale takken Vruchten

Nadere informatie

Nee, want de voorraden lopen juist terug in Indonesië.

Nee, want de voorraden lopen juist terug in Indonesië. Plusles Energiebronnen in Indonesië Module 2 Bronnen van energie Hoofdstuk 6 Energie, milieu en ruimte in Brazilië Indonesië is een groot eilandenrijk in Zuidoost-Azië. Het land bestaat uit meer dan 17.000

Nadere informatie

Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa)

Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Lees ter voorbereiding onderstaande teksten. Het milieu De Europese Unie werkt aan de bescherming en verbetering van

Nadere informatie

EEN BODEM VOOR WATER

EEN BODEM VOOR WATER EEN BODEM VOOR WATER Hemel en grondwaterbeleid Breda 2011 RWZI De gemeente is verantwoordelijk voor de afvoer van afvalwater naar de rioolwaterzuivering (RWZI: een soort wasmachine voor water). RWZI De

Nadere informatie