Inhoud. deel 1 basisinformatie. Voorwoord. Van de auteur
|
|
- Frank van der Heijden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Inhoud Voorwoord 5 Van de auteur deel 1 basisinformatie 1 Ontwikkeling ANT 17 Computerondersteund testen 19 Gebruik van het programma 22 Twee typen gebruikers 22 Competenties/vaardigheden interpretatie testuitslagen 22 Literatuur 23 2 Theoretisch kader Aandacht 25 Executief functioneren 26 Cognitief-energetisch model 27 ANT-onderzoeksstrategie 28 Literatuur 31 3 Taken en afnamemodellen Overzicht taken 35 Indeling taken 37 Afnamemodellen 38 4 Normen Samenstelling normgroepen 41 Continue normering 42 Z-scores 43 Literatuur 46 5 Afname van taken Navigatie door het menu 47 Respons invoerapparaten 47 Premature responsen, omissies 48 Onderbreken van een trial 49 Afbreken van een test 49 Taakinstructies 49 6 Testuitslagen Het lezen van Saved Scores-tabel 51 Excel-templates voor interpretatie 52 Codering variabelen 52 Scoreverdeling en interpretatie 54
2 ant handboek amsterdamse neuropsychologische taken deel 2 taken 6 7 Baseline Speed (BS) Paradigma 59 Normen 59 Meetpretentie 60 Interpretatie resultaten 61 Literatuur 63 8 Encoding (ENC) Paradigma 69 Normen 70 Meetpretentie 70 Modelvalidatie 70 Interpretatie resultaten 72 Literatuur 74 9 Feature Integration (FI) Paradigma 76 Normen 77 Meetpretentie 77 Modelvalidatie 77 Interpretatie resultaten 79 Literatuur Flanker (FL) Paradigma 84 Normen 85 Meetpretentie 85 Modelvalidatie 85 Interpretatie resultaten 86 Literatuur Gaze-arrow Cueing (GAC) Paradigma 90 Normen 91 Meetpretentie 91 Modelvalidatie 92 Interpretatie resultaten 93 Literatuur Memory Search Letters (MSL) Paradigma 95 Normen 96 Meetpretentie 96 Modelvalidatie 97 Interpretatie resultaten 99 Literatuur Memory Search 2 dimensional objects (MS2D) Paradigma 105 Normen 106 Meetpretentie 106 Modelvalidatie 106 Interpretatie resultaten 107 Literatuur Memory Search Objects 1 key (MSO1) Paradigma 111 Normen 112 Meetpretentie 112 Modelvalidatie 112 Interpretatie resultaten Memory search Objects 2 keys (MSO2) Paradigma 116 Normen 117 Meetpretentie 117 Modelvalidatie 117 Interpretatie resultaten 119 Interpretatie resultaten Response Organization Arrows (ROA) Paradigma 123 Normen 124 Meetpretentie 124 Modelvalidatie 125 Interpretatie resultaten 126 Literatuur 129
3 INHOUD 17 Response Organization Objects (ROO) Paradigma 131 Normen 132 Meetpretentie 132 Modelvalidatie 132 Interpretatie resultaten 133 Vergelijking taak ROA met taak ROO Shifting attentional Set Visual (SSV) Paradigma 139 Normen 140 Meetpretentie 140 Modelvalidatie 140 Anatomie van set shifting in taak SSV 142 Interpretatie resultaten 143 Literatuur Shifting attentional Set Auditory (SSA) Paradigma 149 Normen 150 Meetpretentie 150 Modelvalidatie 150 Vergelijking van visuele en auditieve variant van set-shifting 151 Interpretatie resultaten 155 Literatuur GoNoGo (GNG) Paradigma 159 Normen 159 Meetpretentie 160 Modelvalidatie 160 Interpretatie resultaten 161 Literatuur Delay Frustration (DF) Paradigma 165 Normen 166 Meetpretentie 166 Modelvalidatie, interpretatie resultaten 166 Literatuur Focused Attention 2 Letters (FA2L) Paradigma 167 Normen 168 Meetpretentie 168 Modelvalidatie 169 Interpretatie resultaten 170 Literatuur Focused attention 4 letters (FA4L) Paradigma 175 Normen 176 Meetpretentie 176 Modelvalidatie 176 Interpretatie resultaten Focused attention Objects 1 key (FAO1) Paradigma 181 Normen 182 Meetpretentie 182 Modelvalidatie 182 Interpretatie resultaten Focused attention Objects 2 key (FAO2) Paradigma 186 Normen 187 Meetpretentie 187 Modelvalidatie 187 Interpretatie resultaten 188 7
4 ant handboek amsterdamse neuropsychologische taken 8 26 Sustained attention dot patterns (SAD) Paradigma 191 Normen 192 Meetpretentie 192 Modelvalidatie 193 Interpretatie resultaten 195 Literatuur Sustained attention Auditory (SAA) Paradigma 203 Normen 204 Meetpretentie 204 Modelvalidatie 204 Interpretatie resultaten 205 Literatuur Sustained Attention Objects 1 key (SAO1) Paradigma 208 Normen 209 Meetpretentie 209 Interpretatie resultaten Sustained Attention Objects 2 keys (SAO2) Paradigma 213 Normen 214 Meetpretentie 214 Interpretatie resultaten Mental Arithmetic: Addition 1 digit numbers (MAA1), Addition 2 digit numbers (MAA2), Multiplication 1 digit numbers (MAM1) Paradigma 219 Meetpretentie 220 Modelvalidatie 220 Interpretatie resultaten Pursuit (PU) Paradigma 224 Meetpretentie 224 Normen 225 Modelvalidatie 226 Interpretatie resultaten 227 Literatuur Tracking (TR) Paradigma 232 Meetpretentie 233 Normen 233 Interpretatie resultaten Face recognition (FR) Paradigma 239 Normen 240 Meetpretentie 240 Modelvalidatie 241 Interpretatie resultaten 242 Literatuur Identification of emotions (IFE) Paradigma 247 Selectie materiaal 247 Normen 248 Meetpretentie 248 Modelvalidatie 248 Interpretatie resultaten 251 Literatuur Matching of Facial Emotions (MFE4/6/8) Paradigma 256 Normen 257 Meetpretentie 257 Modelvalidatie 258 Interpretatie resultaten 261
5 INHOUD 36 Identification of averted emotions (IAE) Paradigma 265 Normen 266 Meetpretentie 266 Interpretatie resultaten Prosody (PR) Paradigma 271 Normen 272 Meetpretentie 272 Modelvalidatie 272 Interpretatie resultaten 274 Literatuur Spatial Temporal Span (STS) Paradigma 277 Normen 278 Meetpretentie 278 Modelvalidatie 279 Interpretatie resultaten 280 Literatuur Visuospatial sequencing (VSS) Paradigma 282 Normen 283 Meetpretentie 283 Modelvalidatie 283 Interpretatie resultaten 285 Literatuur Tapping (TP) Paradigma 289 Normen 290 Meetpretentie 291 Modelvalidatie 291 Interpretatie resultaten 292 Literatuur 294 deel 3 casuïstiek 41 Casuïstiek Casus Alex 300 Indruk 303 Intellectuele vaardigheden 304 Neuropsychologische vaardigheden 304 Casus Sven 312 Casus Jan 320 Casus Piet 328 Casus Jesse 332 Literatuur 343 9
6 ant handboek amsterdamse neuropsychologische taken deel 4 validiteit en betrouwbaarheid Validiteit Taakeffecten, groepseffecten 347 ANT-taakprestaties en neuroimaging indices 351 ANT-taakprestaties en intelligentie 355 Begripsvaliditeit hoofdrekentaken MAA2 en MAM1 358 Relatie tussen ANT en BRIEF-P voor kinderen van 2-5 jaar 359 Relatie tussen ANT en TRF, KABC, RAKIT, RVDLT & RCFT 360 Referentiekader 362 Literatuur Betrouwbaarheid Betrouwbaarheidsgegevens volwassenen 381 Betrouwbaarheidsgegevens kinderen 382 Betrouwbaarheidsgegevens kleuters 387 Literatuur Leereffecten Leereffecten bij volwassenen 391 Leereffecten bij kinderen 393 Leereffecten bij kleuters 396 Tijdstip van de dag 398 Literatuur 398 deel 5 research 45 Research Opzet onderzoeksprotocol 403 Exporteren van data 404 Omzetten van.txt-bestanden in (SPSS).sav-bestanden 406 Datapreparatie 408 Statistische analyses: twee voorbeelden 409 Over de auteurs 413
7 INHOUD Voorwoord Geachte lezer, 11 Voor u ligt het indrukwekkende resultaat van dertig jaar wetenschappelijk werk van Dr. Ir. Leo de Sonneville, wiens naam bij velen automatisch de associatie oproept met de ANT, de Amsterdamse Neuropsychologische Taken. In een tijd waarin het meten van cognitieve processen met reactietijdtaken op de computer technisch nog een grote uitdaging was, ontwikkelde hij computertaken voor zijn eigen wetenschappelijk onderzoek dat zich richtte op patiënten bij wie hij de effecten van hersenaandoeningen op de regulatie van hun informatieverwerking wilde aantonen. In dit werk was hij een pionier, maar met zijn resultaten trok hij al snel de aandacht van onderzoekers met dezelfde doelstelling, met wie hij vervolgens samen optrok in het verder vorm geven aan taken met als meetpretentie met name de basale processen die een rol spelen in complexe informatieverwerking: aandacht, geheugen en executieve functies. Allereerst maakte hij taken die een beroep deden op visuele verwerking van informatie, later werden taken toegevoegd waarmee ook de auditieve verwerking geëvalueerd kon worden. Via de snelheid, stabiliteit en nauwkeurigheid van responsen in paradigma s voor visuele en auditieve informatieverwerking kan men met de ANT zicht krijgen op het functioneren van de regulatiemechanismen in het brein. De kwaliteit van het werk van Leo de Sonneville werd al in 1995 onderkend door het bestuur van de Landelijke Gebruikersgroep Computerondersteunde Psychodiagnostiek GCOP door aan hem de P&C Hoofdprijs uit te reiken (Psychologie en Computers Hoofdprijs). Willem Hofstee benadrukte in zijn juryrapport de belangrijke bijdrage van De Sonneville aan de ontwikkeling van het wetenschappelijk onderzoek en de kwaliteit van de diagnostiek in de klinische praktijk door de ANT te erkennen als beste computerapplicatie op het gebied van de toegepaste psychologie. De ANT is bijzonder omdat de taken specifiek ontwikkeld zijn voor het meten van de verwerking van visuele en auditieve informatie vanaf de kinderleeftijd, en dus afgestemd zijn op de verschillende fasen in de ontwikkeling van hersenen in de groei. De ANT, die inmiddels 38 taken omvat, kent diverse parallelversies van taken voor verschillende leeftijden en maakt het mogelijk om zelfs bij kleuters zicht te krijgen op de neurocognitieve processen. De ANT is ook bijzonder omdat het een product is van wetenschappelijk onderzoek dat werd uitgevoerd met een grote diversiteit aan patientenpopulaties, gericht op het vinden van mogelijkheden om neuropsychologische diagnostiek te verbeteren en in te zetten in het optimaliseren van kwaliteit van zorg. De opbrengst van dit onderzoek in de vorm van de ANT heeft De Sonneville vastgelegd in zijn boek. Dit boek is bedoeld voor wetenschappers die neurocognitief onderzoek willen doen met de ANT, maar ook voor clinici die de ANT willen gebruiken voor indi-
8 ant handboek amsterdamse neuropsychologische taken 12 viduele diagnostiek. Het is een grote verdienste van De Sonneville dat hij zijn ANT heeft ontwikkeld tot een zeer bruikbaar diagnostisch instrument. In nationale en internationale samenwerkingsverbanden heeft hij een indrukwekkende hoeveelheid normen verzameld voor zijn taken, waardoor inmiddels individuele prestaties van kinderen en volwassen op de ANT betrouwbaar geïnterpreteerd kunnen worden. De theoretische en praktische uiteenzettingen zorgen voor een grondige inwijding in de geheimen van de ANT. Dit boek is daarmee een belangrijke bijdrage aan de klinische neuropsychologie. Hanna Swaab, Leiden, zomer 2013
9 18 SHIFTING ATTENTIONAL SET VISUAL (SSV) 18 Shifting attentional Set Visual (SSV) Paradigma 139 Figuur 18.1 Voorbeeld van drie trials in deel 3 en timing tussen signalen. In trial i + 1 is het blok naar links gesprongen en groen geworden. De testpersoon moet op linkerknop drukken. In trial (i+2) springt het blok naar links en omdat het blok rood werd moet rechts gedrukt worden Deze taak kan worden afgenomen bij personen vanaf zes jaar en bestaat uit drie delen van respectievelijk veertig, veertig en tachtig trials. In elk onderdeel wordt voortdurend een horizontale balk bestaande uit negen grijze blokjes op het scherm getoond. In het eerste deel is bij aanvang een van de blokjes groen. Dat blokje springt vervolgens random naar rechts of links. In dit deel moet de testpersoon de beweging van het blokje volgen, dus op de linkerknop drukken als het blokje naar links springt en op de rechterknop als het blokje naar rechts springt ( vaste compatibele conditie). In deel 2 is het blokje altijd rood en moet de beweging van het blokje gespiegeld worden: als het blokje naar links springt de rechterknop indrukken en als het blokje naar rechts springt de linkerknop indrukken ( vaste incompatibele conditie), waarbij inhibitie van prepotente responsen vereist is. In deel 3 krijgt de testpersoon in random volgorde trials aangeboden waarbij het blokje na de sprong (naar rechts of naar links) groen dan wel rood is. Dit is de random conditie waarin attentionele flexibiliteit vereist wordt, want de testpersoon moet kunnen switchen tussen respons-sets. Er zijn drie parallelversies (verschillende kleurencombinaties voor SR-koppelingen). De belangrijkste outputvariabelen zijn het aantal fouten en de gemiddelde reactietijd per type respons. Respons Deel 1 (compatibel) Deel 2 (incompatibel) Deel 3 (random) Correct Tc1 Ti2 Tc3, Ti3 Fout Nec1 Nei2 Nec3, Nei3 Tabel 18.1 Codering belangrijke variabelen: T = reactietijd, N = aantal, c = compatibel, i = incompatibel, 1/2/3 = deel 1/2/3
10 ant handboek amsterdamse neuropsychologische taken Normen 140 Figuur 18.2 Grootte normgroepen als functie van testleeftijd Meetpretentie Met deze taak kunnen inhibitie en attentionele flexibiliteit worden geëvalueerd. Daartoe worden de snelheid en de accuratesse van responsorganisatieprocessen gemeten. In deel 2 is het noodzakelijk om prepotent responsen te inhiberen. Deel 3 vereist attentionele flexibiliteit: de testpersoon moet op basis van de informatie switchen tussen respons-sets (spatieel compatibel/incompatibel). De taak is een combinatie van een variant van een Simon-taak en een set shifting-taak. Voor achtergrondinformatie wordt verwezen naar taak ROA. Modelvalidatie Figuur 18.3 Diagram taakmanipulaties en aanbevolen contrasten, zie voor uitleg taak ROA De verwachting is dat het inhiberen van prepotente responsen tot tragere responsen en/of meer fouten zal leiden. De eis om flexibel te switchen van de ene respons-set naar de andere in deel 3 zal eveneens ten koste gaan van de snelheid en de nauwkeurigheid. Het vermogen tot inhibitie kan het best worden geëvalueerd door de resultaten van deel 2 te contrasteren met die van deel 1 (zie Figuur 18.3). Attentionele flexibiliteit kan het best worden geëvalueerd door de resultaten van deel 3 (alleen de compatibele conditie) te contrasteren met die van deel 1. In Figuur 18.4 (links) ziet u dat incompatibele SR-koppeling resulteert in langzamere reactietijden. Het inhiberen van prepotente responsen gaat ten koste van de snelheid. Er is ook sprake van een interactie tussen leeftijd en inhibitie. Bij de jongste kinderen is de verlangza-
11 18 SHIFTING ATTENTIONAL SET VISUAL (SSV) ming in tempo het grootst. V1 en V2 geven de verschillen aan tussen de zeven- en de veertienjarige kinderen. Het interceptverschil V1 neemt toe in deel 2 met V2, als prepotent responsen geïnhibeerd moeten worden. Volwassenen (25 jaar) kunnen prepotent responsen nog sneller inhiberen. In Figuur 18.4 (rechts) ziet u dat het wisselen van respons-set (flexibiliteit) sterk ten koste gaat van de snelheid. Ook hier is sprake van een interactie tussen leeftijd en taakmanipulatie: de responsvertraging is het grootst in zevenjarige kinderen en het kleinst in volwassenen. V1 neemt fors toe met V2 als wisselen van respons-set (flexibiliteit) vereist is. 141 Figuur 18.4 Reactietijd. Inhibitie (linkerpaneel) en flexibiliteit (rechterpaneel) van normgroepen van zeven jaar (N = 52), veertien jaar (N = 63) en vijfentwintig (± 6) jaar (N = 34) Figuur 18.5 Nauwkeurigheid. Inhibitie (linkerpaneel) en flexibiliteit (rechterpaneel) van normgroepen van zeven jaar (N = 52), veertien jaar (N = 63) en vijfentwintig (± 4) jaar (N = 34)
12 ant handboek amsterdamse neuropsychologische taken Wat betreft de nauwkeurigheid ziet u in Figuur 18.5 (links) dat inhibitie van prepotente responsen met name bij zevenjarigen tot fouten leidt. Ook bij afwezigheid van de hulplijn kunt u zien dat er een interactie is tussen leeftijd en SR-koppeling. Het aantal fouten neemt eveneens toe als flexibiliteit vereist is (Figuur 18.5, rechts). Ook hier zien we een interactie met leeftijd. Samenvattend kunnen we stellen dat inhibitie en flexibiliteit verbeteren met de leeftijd. 142 Anatomie van set shifting in taak SSV In het TRAILS-onderzoek (De Winter, Oldehinkel, Veenstra et al., 2005) is bij een cohort van ongeveer kinderen van jaar een aantal ANT-taken afgenomen (Brunnekreef, 2006; Brunnekreef, De Sonneville, Althaus et al., 2007). Van taak SSV hebben we in deel 3, waarin van respons-set gewisseld moet worden (compatibel versus incompatibel), de resultaten in een detailanalyse onderzocht. Daartoe werden de stimuli ingedeeld in zestien typen op grond van stimulisequenties en de responsen die daarbij horen, bijvoorbeeld: een stimulus die een compatibele respons met de rechterhand vereist, voorafgegaan door een stimulus die een compatibele respons met de rechterhand vereist (repetitie van responsen), of een stimulus die een compatibele respons met de rechterhand vereist, voorafgegaan door een stimulus die een incompatibele respons met de linkerhand vereist. In Figuur 18.6 zijn de resultaten voor de snelheid (links) van de correcte responsen en het aantal fouten per type weergegeven. Figuur 18.6 Alle mogelijke typen van stimulussequenties. De eerste letter van elk paar geeft type SR-koppeling (c = compatibel, i = incompatibel). De tweede letter geeft de richting waarin de stimulus bewoog (l = links, r = rechts). Het eerste letterpaar betreft de voorafgaande trial, het tweede paar de actuele stimulus. Voorbeelden: clcl = compatibele respons op beweging naar links (li-handrespons) voorafgegaan door hetzelfde signaal, clil = incompatibele respons op een beweging naar links (re-handrespons) voorafgegaan door compatibele respons op een beweging naar links (li-handrespons) De verschillende typen stimulussequenties zijn gesorteerd naar snelheid (bovenste plaatje) en percentage fouten (onderste plaatje). We zien dat deze sequenties in drie categorieën uiteenvallen. De meest linkse vier zijn de gemakkelijkste sequenties (de snelheid is het hoogst en het aantal fouten is het laagst). We kunnen hier spreken van een repetitie-effect, want het betreft twee precies dezelfde signalen en precies dezelfde responsen. Bertelson (1961) was degene die deze term voor het eerst gebruikte. Bij de volgende acht sequenties moet altijd van responshand gewisseld worden. De vier meest rechtse sequenties zijn het moeilijkst (lang-
13 18 S H I F T I N G AT T E N T I O N A L S E T V I S U A L ( S S V ) zaamste en de meeste fouten) en betreffen het wisselen van respons-set met dezelfde hand (dus bijvoorbeeld: een compatibele respons uitgevoerd door de rechterhand, gevolgd door een incompatibele respons uitgevoerd door de rechterhand). Bertelson (1965) en Rabbitt (1968) onderscheidden drie soorten transities: tussen identieke responsen (herhaling van hetzelfde signaal en dezelfde respons), tussen equivalente responsen (dezelfde respons op een nieuw signaal) en tussen nieuwe responsen (noch het signaal, noch de respons wordt herhaald). Interpretatie resultaten 143 Na afloop van de test verschijnt de uitslag op het scherm (zie Tabel 18.2). De belangrijkste regels zijn 4 & 7 (deel 1), 14 & 17 (deel 2) en 24 & 30 (deel 3). In regel 4, 14 & 24 worden de gemiddelde reactietijd van de correcte responsen (4e kolom), de bijbehorende normwaarde (6e kolom) en de z-score (7e kolom) vermeld. In regel 7, 17 & 27 worden het aantal fouten (3e kolom), de bijbehorende normwaarde (8e kolom) en de z-score (9e kolom) vermeld. Tabel 18.2 Voorbeeld van Saved Scores-tabel (group-list format) Binnenwerk ANT DEF :59
14 ant handboek amsterdamse neuropsychologische taken 144 De prestaties van de testpersoon kunnen geplot worden tegen de normwaarden door de Saved Scores-tabel te exporteren naar een Excel template-bestand. Dit resulteert in twee lijngrafieken voor de snelheid in deel 1 versus deel 2 (inhibitie) en deel 1 versus deel 3 (flexibiliteit), twee soortgelijke lijngrafieken, maar dan voor het aantal fouten, en nog twee lijngrafieken, waarin reactietijd respectievelijk aantal fouten geplot zijn voor deel 1, 2 en 3, waarbij voor deel 3 gemiddeld is over compatibele en incompatibele responsen. De laatste twee grafieken zijn wat minder relevant. Ter illustratie volgen drie grafieken waarin de resultaten van een testpersoon (Tabel 18.2) ten opzichte van de normgegevens worden weergegeven. Figuur 18.7 Reactietijd. Inhibitie (linkerpaneel) en flexibiliteit (rechterpaneel) van een testpersoon vergeleken met leeftijd gematchte norm Het contrast tussen de prestaties in deel 2 en deel 1 (links) laat zien dat de testpersoon iets langzamer is in deel 1, maar belangrijker nog is dat in deel 2, als prepotent responsen geïnhibeerd moeten worden, hij (V2) meer vertraagt dan de norm. Het contrast tussen de prestaties in deel 3 (compatibele responsen) en die in deel 1 (rechts) toont eveneens een sterke interactie met taakconditie. In deel 1 was de testpersoon slechts een klein beetje langzamer dan de norm, maar in deel 3 is hij veel langzamer dan de norm. De z-scores uit Tabel 18.2 kunnen in een staafdiagram worden weergegeven. Hiervoor dient u in de Saved Scores-tabel onder Mark Z-vars de optie detailed aan te vinken, daarna de radioknop Z-scores aan te vinken en dan op de Exportknop te klikken. Het resultaat ziet u in Figuur In het z-scorestaafdiagram zien we dat de testpersoon in deel 1 iets nauwkeuriger is dan de norm. In deel 2 is zijn nauwkeurigheid vrijwel gelijk aan de norm (z = 0.20, zie ook de tabel) en in deel 3 is hij weer iets nauwkeuriger. De snelheid valt in deel 1 nog binnen de normale range (1.0 > z > -1.0), maar in deel 2 en deel 3 zien we de score oplopen naar 1.07 (Zi2) en 2.57
15 18 SHIFTING ATTENTIONAL SET VISUAL (SSV) (Zc3). Zi3 en Zei3 hoeven feitelijk niet in de beoordeling betrokken te worden (zie diagram in Figuur 18.3). De resultaten suggereren dat problemen met inhibitie (in lichte mate) en met cognitieve flexibiliteit (in sterke mate) gereflecteerd worden in de snelheid van informatieverwerking. 145 Figuur 18.8 Z-scoreprofiel van de testpersoon. Zc1, Zi2, Zc3, Zi3 = z-score van reactietijd in deel 1, 2 en 3. Zec1, Zei2, Zec3, Zei3 = z-score aantal fouten in deel 1, 2 en 3 Literatuur Bertelson, P. (1961). Sequential redundancy and speed in a serial two-choice responding task. Quarterly Journal of Experimental Psychology, 12, Bertelson, P. (1965). Serial choice reaction-time as a function of response versus signal-and-response repetition. Nature, 206, Rabbitt, P.M.A. (1968). Repetition effects and signal classification strategies in serial choice-response tasks. Quarterly Journal of Experimental Psychology, 20, Referenties van studies met (o.a.) taak SSV (in chronologische volgorde) De Sonneville, L.M.J., Boringa, J.B., Reuling, I.E.W., Lazeron, R.H.C., Adèr, H.J. & Polman, C.H. (2002). Information Processing Characteristics in Subtypes of Multiple Sclerosis. Neuropsychologia, 14, Huijbregts, S., de Sonneville, L., Licht, R., Sergeant, J. &, van Spronsen, F.J. (2002). Inhibition of Prepotent Responding and Attentional Flexibility in Treated Phenylketonuria. Developmental Neuropsychology, 22, Serlier-van den Bergh, A.H.M.L. & de Sonneville, L.M.J. (2002). Auditory and visual attentional flexibility in children with NLD. In A.M.H.L. Serlier-van den Bergh, Development and Validation of the Dutch Nonverbal Learning Disabilities Scale and Dutch Preschool Nonverbal Learning Disabilities Scale (pp ) (PhD Thesis, Katholieke Universiteit Brabant). Konrad, K., Günther, T., Hanisch, C. & Herpertz-Dahlmann, B. (2004). Differential effects of methylphenidate on attentional functions in children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 43,
16 ant handboek amsterdamse neuropsychologische taken 146 Buizer, A.I., de Sonneville, L.M.J., van den Heuvel-Eibrink, M.M. & Veerman, A.J. (2005). Chemotherapy and attentional dysfunction in survivors of childhood acute lymphoblastic leukaemia. Effect of treatment intensity. Pediatric Blood & Cancer, 45, De Sonneville, L.M.J. (2005). Amsterdam Neuropsychological tasks. Scientific and clinical applications. Tijdschrift voor Neuropsychologie, 0, Buizer, A.I., de Sonneville, L.M.J., van den Heuvel-Eibrink, M.M., Njiokiktjien, C. & Veerman, A.J.P. (2006). Behavioral and educational limitations following chemotherapy for childhood acute lymphoblastic leukemia or a Wilms tumor. Cancer, 106, Günther, T., Herpertz-Dahlmann, B., Jolles, J. & Konrad, K. (2006). The influence of risperidone on attentional functions in children and adolescents with attention-deficit/hyperactivity disorder and co-morbid disruptive behavior disorder. Journal of Child and Adolescent Psychopharmacology, 16, Lazeron, R.H., de Sonneville, L.M., Scheltens, P., Polman, C.H. & Barkhof, F. (2006). Cognitive slowing in multiple sclerosis is strongly associated with brain volume reduction. Multiple Sclerosis, 12, Mennes, M., Stiers, P., Lagae, L. & van den Bergh, B. (2006). Long-term cognitive sequelae of antenatal maternal anxiety. Involvement of the orbitofrontal cortex. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 30, Brunnekreef, A.J., de Sonneville, L.M., Althaus, M., Minderaa, R.B., Oldehinkel, A.J., Verhulst, F.C. & Ormel, J. (2007). Information processing profiles of internalizing and externalizing behavior problems. Evidence from a population-based sample of preadolescents. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 48, Rommelse, N.N., Altink, M.E., de Sonneville, L.M., Buschens, C.J., Buitelaar, J., Oosterlaan, J. & Sergeant, J.A. (2007). Are motor inhibition and cognitive flexibility dead ends in ADHD? Journal of Abnormal Child Psychology, 35, Slaats-Willemse, D.I.E., Swaab-Barneveld, H.J.T., de Sonneville, L.M.J. & Buitelaar, J.K. (2007). Family-Genetic Study of Executive Functioning in ADHD. Evidence for an Endophenotype? Neuropsychology, 21, Greimel, E., Herpertz-Dahlmann, B., Günther, T., Vitt, C. & Konrad, K. (2008). Attentional functions in children and adolescents with attention-deficit/hyperactivity disorder with and without comorbid tic disorder. Journal of Neural Transmission, 115, Koekkoek, S., de Sonneville, L., Wolfs, T.F.W., Licht, R. & Geelen, S.P.M. (2008). Neurocognitive function profile in HIV-infected School-Age Children. European Journal of Paediatric Neurology, 12, Rommelse, N.N.J., Altink, M.E., Martin, N.C., Buschens, C.J.M., Buitelaar, J., Sergeant, J.A. & Oosterlaan, J. (2008). Neuropsychological measures probably facilitate heritability research of ADHD. Archives of Clinical Neuropsychology, 23, Rommelse, N.N.J., Altink, M.E., Martin, N.C., Buschens, C.J.M., Faraone, S.V., Buitelaar, J.K., Sergeant, J.A. & Oosterlaan, J. (2008). Relationship between endophenotype and phenotype in ADHD. Behavioral and Brain Functions, 4, 4. Rommelse, N.N.J., Altink, M.E., Arias-Vásquez, A., Buschens, C.J.M., Fliers, E., Faraone, S.V., Buitelaar, J.K., Sergeant, J.A., Franke, B. & Oosterlaan, J. (2008). A review and analysis of the relationship between neuropsychological measures and DAT1 in ADHD. American Journal of Medical Genetics. Part B: Neuropsychiatric Genetics, 147B, Rommelse, N.N.J., Altink, M.E., Arias-Vásquez, A., Buschens, C.J.M., Fliers, E., Faraone, S.V., Buitelaar, J.K., Sergeant, J.A., Oosterlaan. J. & Franke, B. (2008). Differential association between MAOA, ADHD and neuropsychological functioning in boys and girls. American Journal of Medical Genetics. Part B: Neuropsychiatric Genetics, 147B,
17 18 SHIFTING ATTENTIONAL SET VISUAL (SSV) Rommelse, N.N.J., Arias-Vásquez, A., Altink, M.E., Buschens, C.J.M., Fliers, E., Faraone, S.V., Buitelaar, J.K., Sergeant, J.A., Oosterlaan, J. & Franke, B. (2008). Neuropsychological endophenotype approach to genomewide linkage analysis identifies new susceptibility loci for ADHD on 2q21.1 and 13q American Journal of Human Genetics, 83, Rommelse, N.N.J., Altink, M.E., Fliers, E.A., Martin, N.C., Buschens, C.J.M., Hartman, C.A., Buitelaar, J.K., Faraone, S.V., Sergeant, J.A. & Oosterlaan, J. (2009). Comorbid problems in ADHD. Degree of association, shared endophenotypes, and formation of distinct subtypes. Implications for a future DSM. Journal of Abnormal Child Psychology, 37, Van Rijn, S., Aleman, A., de Sonneville, L. & Swaab, H. (2009). Cognitive mechanisms underlying disorganization of thought in a genetic syndrome (47,XXY). Schizophrenia Research, 112, Günther, T., Herpertz-Dahlmann, B. & Konrad, K. (2010). Sex Differences in Attentional Performance and Their Modulation by Methylphenidate in Children with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder. Journal of Child and Adolescent Psychopharmacology, 20, Van der Heijden, K.B., de Sonneville, L.M.J. & Althaus, M. (2010). Time-of-day effects on cognition in preadolescents. A TRAILS study. Chronobiology International, 27, Vloet, T.D., Konrad, K., Herpertz-Dahlmann, B., Polier, G.G. & Günther, T. (2010). Impact of anxiety disorders on attentional functions in children with ADHD. Journal of Affective Disorders, 124, Günther, T., Konrad, K., de Brito, S.A., Herpertz-Dahlmann, B. & Vloet, T.D. (2011). Attentional functions in children and adolescents with ADHD, depressive disorders, and the comorbid condition. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 52, Ten Hoedt, A.T., de Sonneville, L.M.J., Francois, B., ter Horst, N.M.r, Janssen, M.C., Rubio-Gozalbo, M.E., Wijburg, F.A., Hollak, C.E. & Bosch, A.M. (2011). High phenylalanine levels directly affect mood and sustained attention in adults with phenylketonuria. A randomised, double-blind, placebo-controlled, crossover trial. Journal of Inherited Metabolic Disease, 34, Van Rijn, S., Aleman, A., De Sonneville, L.M.J., Sprong, M., Ziermans, T., Schothorst, P., Van Engeland, H. & Swaab-Barneveld, H. (2011). Misattribution of facial expressions of emotion in adolescents at increased risk of psychosis. The role of inhibitory control. Psychological Medicine, 41, Altink, M.E., Rommelse, N.N., Slaats-Willemse, D.I., Vásquez, A.A., Franke, B., Buschgens, C.J., Fliers, E.A., Faraone, S.V., Sergeant, J.A., Oosterlaan, J. & Buitelaar, J.K. (2012). The dopamine receptor D4 7-repeat allele influences neurocognitive functioning, but this effect is moderated by age and ADHD status. An exploratory study. World Journal of Biological Psychiatry, 13, Daams, M., Schuitema, I., van Dijk, B.W., van Dulmen-den Broeder, E., Veerman, A.J., van den Bos, C. & de Sonneville, L.M. (2012). Long-term effects of cranial irradiation and intrathecal chemotherapy in treatment of childhood leukemia. A MEG study of power spectrum and correlated cognitive dysfunction. BMC Neurology, 12(1), 84. De Kloet, A., Berger, M., Verhoeven, I., van Stein Callenfels, K. & Vlieland, T. (2012). Gaming supports youth with aquired brain injury? Applied Research Today, 1, De Kloet, A.J., Berger, M.A.M., Verhoeven, I.M.A.J., van Stein Callenfels, K.V. & Vlieland, T.P.V.M. (2012). Gaming supports youth with aquired brain injury? Brain Injury, 26, Frazier-Wood, A.C., Bralten, J., Arias-Vasquez, A., Luman, M., Oosterlaan, J., Sergeant, J., Faraone, S.V., Buitelaar, J., Franke, B., Kuntsi, J. & Rommelse, N.N. (2012). Neuropsychological intra-individual variability explains unique genetic variance of ADHD and shows suggestive linkage to chromosomes 12, 13, and 17. American Journal of Medical Genetics. Part B: Neuropsychiatric Genetics, 159B,
18 ant handboek amsterdamse neuropsychologische taken 148 Günther, T., Knospe, E. L., Herpertz-Dahlmann, B. & Konrad, K. (2012 [Epub ahead of print]). Sex differences in attentional performance in a clinical cample with ADHD of the Combined Subtype. Journal of Attention Disorders. Harakeh, Z., de Sonneville, L., van den Eijnden, R.J.J.M., Huizink, A.C., Reijneveld, S.A., Ormel, J., Verhulst, F.C., Monshouwer, K. & Vollebergh, W.A.M. (2012). The association between neurocognitive functioning and smoking in adolescence. The TRAILS study. Neuropsychology, 26, Ruland, A., Willmes, K. & Günther, T. (2012). Zusammenhang zwischen Aufmerksamkeitsdefiziten und Lese- Rechtschreibschwäche. Kindheit und Entwicklung, 21, Thissen, A.J.A.M., Rommelse, N.N.J., Altink, M.E., Oosterlaan, J. & Buitelaar, J.K. (2012 [Epub ahead of print]). Parent-of-Origin Effects in ADHD. Distinct Influences of Paternal and Maternal ADHD on Neuropsychological Functioning in Offspring. Journal of Attention Disorders. Van Deurzen, P.A., Buitelaar, J.K., Brunnekreef, J.A. et al. (2012). Response time variability and response inhibition predict affective problems in adolescent girls, not in boys. The TRAILS study European Child & Adolescent Psychiatry, 21, Bloemsma, J.M., Boer, F., Arnold, R., Banaschewski, T., Faraone, S.V., Buitelaar, J.K., Sergeant, J.A., Rommelse, N. & Oosterlaan, J. (2013). Comorbid anxiety and neurocognitive dysfunctions in children with ADHD. European Child and Adolescent Psychiatry, 4, Ter Wolbeek, de Sonneville, L.M.J., de Vries, W.B., Kavelaars, A., Veen, S., Kornelisse, R.F., van Weissenbruch, M., Baerts, W., Liem, K., van Bel, F. & Heijnen, C.J. (2013). Early life intervention with glucocorticoids has negative effects on motor development and neuropsychological function in year-old adolescents. Psychoneuroendocrinology, 38, Zmigrod, S., de Sonneville, L.M.J., Colzato, L.S., Swaab, H. & Hommel, B. (2013). Cognitive control and flexibility in feature binding. Evidence from children with autistic spectrum disorder. Psychological Research-Psychologische Forschung, 77, Barneveld, P.S., de Sonneville, L., van Rijn, S., van Engeland, H. & Swaab, H. (2013). Impaired inhibition in autism spectrum disorders, a marker of vulnerability for schizophrenia spectrum disorders? Journal of the International Neuropsychological Society, 19, Hartman, C.A., Brunnekreef, J.A., de Sonneville, L.M.J., Buitelaar, J.K., Ormel, J., Minderaa, R.B., Hoekstra, P.J. & Althaus, M. (submitted). Inefficient cognitive processing in children with Autism Spectrum problems from the general population. The TRAILS study. Jahja, R., Huijbregts, S.C.J., de Sonneville, L.M.J., Meere, J.J. van der & Spronsen, F.J. (submitted). Neurocognitive evidence for revision of treatment targets and guidelines for Phenylketonuria? Schuitema I., de Sonneville, L., van Dulmen-Den Broeder, E., van der Pal, H., Uyttebroeck, A., van den Bos, C. & Veerman, A. (submitted). Executive function deficit profile 25 years after treatment with cranial radiotherapy for childhood acute lymphoblastic leukemia.
Publications. Publications
Publications Publications Publications De Bildt, A., Mulder, E.J., Scheers, T., Minderaa, R.B., Tobi, H. (2006) PDD, behavior problems and psychotropic drug use in children and adolescents with MR, Pediatrics
Nadere informatieProefschrift. Cannabis use, cognitive functioning and behaviour problems. Merel Griffith - Lendering. Samenvatting
Proefschrift Cannabis use, cognitive functioning and behaviour problems Merel Griffith - Lendering Samenvatting Het gebruik van cannabis is gerelateerd aan een breed scala van psychische problemen, waaronder
Nadere informatieDe Relatie tussen het Adaptief en Cognitief Functioneren van Dak- en Thuisloze Jongeren en het Wel of Niet Hebben van een Psychiatrische Diagnose
De Relatie tussen het Adaptief en Cognitief Functioneren van Dak- en Thuisloze Jongeren en het Wel of Niet Hebben van een Psychiatrische Diagnose The Relationship between Adaptive and Cognitive Functioning
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieVoorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel
Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Een onderzoek naar de invloed van cognitieve stijl, ziekte-inzicht, motivatie, IQ, opleiding,
Nadere informatieHet executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk. gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen
Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen Executive and social cognitive functioning of mentally
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33187 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33187 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hidding, Elske Title: Neurocognitive mechanisms and vulnerability to autism and
Nadere informatieAmsterdamse Neuropsychologische Taken: Wetenschappelijke en klinische toepassingen
Leo de Sonneville Rijksuniversiteit Leiden, Faculteit Sociale Wetenschappen Afdeling Klinische kinder-en adolescenten studies Postbus 9555, 2300 RB Leiden Ldesonneville@fsw.leidenuniv.nl Amsterdamse Neuropsychologische
Nadere informatiePositieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen
Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positive, Negative and Depressive Subclinical Psychotic
Nadere informatieHanna Swaab. Faculteit Sociale Wetenschappen Leiden Afdeling Orthopedagogiek Postbus 9500 2300 RA Leiden
CURRICULUM VITAE Hanna Swaab Februari 2012 werkadres Faculteit Sociale Wetenschappen Leiden Afdeling Orthopedagogiek Postbus 9500 2300 RA Leiden tel.nr 071-5274060 (3864) e-mail functie HSwaab@fsw.leidenuniv.nl
Nadere informatiebij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie of Children with a Severe Form of Dyslexia Ans van Velthoven
Neuropsychologische Behandeling en Sociaal Emotioneel Welzijn bij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie Neuropsychological Treatment and Social Emotional Well-being of Children with a Severe Form
Nadere informatieHet Effect van Angst en Hyperactiviteit op het Uitvoeren van een. Reactietijdtaak bij Volwassenen.
Het Effect van Angst en Hyperactiviteit op het Uitvoeren van een Reactietijdtaak bij Volwassenen. The Effect of Anxiety and Hyperactivity on the Performance on a Reaction Time Task in Adults. Renate C.W.J.
Nadere informatieDingen zien die er niet zijn bij psychotische stoornissen. Even voorstellen.. Inhoudsopgave. Introductie. Doel onderzoek.
Dingen zien die er niet zijn bij psychotische stoornissen Even voorstellen.. Marouska van Ommen Promotie-onderzoek tijdens studie Geneeskunde Onderzoek bij afdelingen Neurologie en Psychiatrie, UMC Groningen
Nadere informatieTrain uw Brein: Cognitieve Training als een behandeling voor depressie. Marie-Anne Vanderhasselt
Train uw Brein: Cognitieve Training als een behandeling voor depressie Marie-Anne Vanderhasselt Vanderhasselt, M.A., De Raedt, R., Namur, V., Lotufo, P.A., Bensenor, Vanderhasselt, M.A., De Raedt, R.,
Nadere informatieDe Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility.
RELATIE ANGST EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility Jos Kooy Eerste begeleider Tweede
Nadere informatieExecutief Functioneren en Agressie. bij Forensisch Psychiatrische Patiënten in PPC Den Haag. Executive Functioning and Aggression
Executief Functioneren en Agressie bij Forensisch Psychiatrische Patiënten in PPC Den Haag Executive Functioning and Aggression in a Forensic Psychiatric Population in PPC The Hague Sara Helmink 1 e begeleider:
Nadere informatieIntelligentie: hoe gaan we hier intelligent mee om in de neuropsychologie?
Intelligentie: hoe gaan we hier intelligent mee om in de neuropsychologie? een kritische noot... Martine J.E. van Zandvoort Wat kunt u verwachten? In de MEDIA. Wat betekent intelligentie eigenlijk? Historisch
Nadere informatieCognitieve flexibiliteitstaken bij autismespectrumstoornissen:
Cognitieve flexibiliteitstaken bij autismespectrumstoornissen: Kritische bespreking en klinische implicaties Lien Van Eylen VCKJPP 22 september 2011 Overzicht Neuropsychologische taken o Betrouwbaarheid
Nadere informatieCode Cursusnaam block Ects Organization Theory Organization Development Relations and Networks of Organizations 4 6
Minor Organisatiewetenschappen (Organization Studies) 441074 Organization Theory 2 6 441079 Organization Development 3 6 Choose 1 of the following 2 courses: 441057 Relations and Networks of Organizations
Nadere informatiePsychiatrie & Psychologie bij 22q11DS
Studiedag Stichting 22Q11 19 november 2017 A.M. Fiksinski a.m.fiksinski@umcutrecht.nl Psycholoog & onderzoeker (PhD kandidaat) Department of Psychiatry, Rudolf Magnus Institute of Neuroscience, University
Nadere informatieOmdat uit eerdere studies is gebleken dat de prevalentie, ontwikkeling en manifestatie van gedragsproblemen samenhangt met persoonskenmerken zoals
Gedragsproblemen komen veel voor onder kinderen en adolescenten. Als deze problemen ernstig zijn en zich herhaaldelijk voordoen, kunnen ze een negatieve invloed hebben op het dagelijks functioneren van
Nadere informatie(SOCIALE) ANGST, GEPEST WORDEN EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1
(SOCIALE) ANGST, GEPEST WORDEN EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 Psychologische Inflexibiliteit bij Kinderen: Invloed op de Relatie tussen en de Samenhang met Gepest worden en (Sociale) Angst Psychological
Nadere informatieKatholieke Universiteit Leuven Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen
Katholieke Universiteit Leuven Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen Longitudinal study on the effects of maternal anxiety during pregnancy: Neuropsychological and neurophysiological examination
Nadere informatieAlexithymie, type D persoonlijkheid en cognitieve problematiek bij SSS. Mogelijkheden voor de behandeling! Lars de Vroege
Alexithymie, type D persoonlijkheid en cognitieve problematiek bij SSS. Mogelijkheden voor de behandeling! Lars de Vroege Mogelijkheden voor de behandeling? Alexithymie? Type D persoonlijkheid? Cognitieve
Nadere informatieEF en gedragsproblemen. Walter Matthys
EF en gedragsproblemen Walter Matthys Verminderde EF bij gedragsproblemen afhankelijk van ADHD (symptomen)? Meta-analyse bij jonge kinderen met externaliserend gedrag (Schoemaker, Mulder, Dekovic & Matthys,
Nadere informatieANT Wat is nieuw in ANT4.0
ANT Wat is nieuw in ANT4.0 LMJ de Sonneville Maart 2011 Sonares B.V. Amstelveen www.sonares.nl Boom test uitgevers Amsterdam www.boomtestuitgevers.nl Inhoudsopgave 21 CFR part 11 5 Registratie en login
Nadere informatie18/03/2016. inhoud. Zorg voor jongeren met psychiatrische problemen. jongeren populatie. jongeren populatie. jongeren populatie. jongeren populatie
inhoud Zorg voor jongeren met psychiatrische problemen Jongeren als doelgroep Burden of disease in praktijk Slot: New horizont Marijana Cvitan Sutterland psychiater OPZ Geel, Maart, 2016 Juridische grens
Nadere informatieDe Relatie tussen Voorschoolse Vorming en de Ontwikkeling van. Kinderen
Voorschoolse vorming en de ontwikkeling van kinderen 1 De Relatie tussen Voorschoolse Vorming en de Ontwikkeling van Kinderen The Relationship between Early Child Care, Preschool Education and Child Development
Nadere informatieCitation for published version (APA): Mulder, E. J. (2006). The hyperserotonemia of autism spectrum disorders s.n.
University of Groningen The hyperserotonemia of autism spectrum disorders Mulder, Erik Joan IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from
Nadere informatieProblemen met executieve functies bij kinderen met DCD: een literatuuroverzicht
1 Problemen met executieve functies bij kinderen met DCD: een literatuuroverzicht Marina Schoemaker, Merel Timmer, Marleen van der Wees, Heleen Reinders Messelink, Chiel Volman, Jolien van den Houten Wat
Nadere informatie25 jaar whiplash in Nederland
25 jaar whiplash in Nederland Vanuit een fysiotherapeutisch perspectief Maarten Schmitt M.Sc 1 2 Fysiotherapeut & manueeltherapeut Hoofd van de Divisie Onderwijs Stichting Opleidingen Musculoskeletale
Nadere informatieType Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag. Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer?
Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer? Type of Dementia as Cause of Sexual Disinhibition Presence of the Behavior in Alzheimer s Type? Carla
Nadere informatieScreening van gedragsproblemen en consequenties hiervan op effect van interventies. Walter Matthys
Screening van gedragsproblemen en consequenties hiervan op effect van interventies Walter Matthys Preventie en behandeling Wezenlijk verschillend? Voorbeeld: Coping Power (Minder boos en opstandig) bij
Nadere informatieMindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht
Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Flip Kolthoff, psychiater Radboud Universitair Centrum voor Mindfulness, GGZ Noord-Holland-Noord Flip Kolthoff, VUmc, 20-01-2012 1 Inleiding Flip Kolthoff,
Nadere informatieKaren J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon
Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety
Nadere informatieAgressie, antisociaal gedrag en EF bij adolescenten
Agressie, antisociaal gedrag en EF bij adolescenten Stephan Huijbregts voor Hogrefe-congres: EF bij Adolescenten Utrecht, 19 juni 2012 Antisociaal gedrag bij adolescenten Moffitt (1993) Antisociaal gedrag
Nadere informatieOuderlijke Controle en Angst bij Kinderen, de Invloed van Psychologische Flexibiliteit
1 Ouderlijke Controle en Angst bij Kinderen, de Invloed van Psychologische Flexibiliteit Nicola G. de Vries Open Universiteit Nicola G. de Vries Studentnummer 838995001 S71332 Onderzoekspracticum scriptieplan
Nadere informatieWelke Factoren hangen samen met Kwaliteit van Leven na de Kanker Behandeling?
Welke Factoren hangen samen met Kwaliteit van Leven na de Kanker Behandeling? Which Factors are associated with Quality of Life after Cancer Treatment? Mieke de Klein Naam student: A.M.C.H. de Klein Studentnummer:
Nadere informatieDe effectiviteit van Braingame Brian: samenvatting van het evaluatie-onderzoek 2012 2015
De effectiviteit van Braingame Brian: samenvatting van het evaluatie-onderzoek 2012 2015 1. Inleiding BB is een gecomputeriseerde cognitieve training voor kinderen met zelfregulatieproblemen (bv. kinderen
Nadere informatieCognitive self-therapy A contribution to long-term treatment of depression and anxiety
Cognitive self-therapy A contribution to long-term treatment of depression and anxiety Uitgave in de RGOc-reeks, nummer 12 Copyright 2006 Peter C.A.M. den Boer, Groningen Cognitive self-therapy. A contribution
Nadere informatiePsychometrische Eigenschappen van de Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometric Properties of the Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5)
Psychometrische Eigenschappen van de Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometric Properties of the Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Hester A. Lijphart Eerste begeleider: Dr. E. Simon Tweede
Nadere informatieCode Course name block Ects International Organizations Advanced Project management * Cross Cultural HRM 3 6
Global management of Social Issues Interesting courses Global Management of Social Issues 410129 International Organizations 1 6 410130 Advanced Project management * 3 6 410133 Cross Cultural HRM 3 6 410134
Nadere informatieKwaliteit van Leven en Depressieve Symptomen van Mensen met Multiple Sclerose: De Modererende Invloed van Coping en Doelaanpassing
Kwaliteit van Leven en Depressieve Symptomen van Mensen met Multiple Sclerose: De Modererende Invloed van Coping en Doelaanpassing Quality of Life and Depressive Symptoms of People with Multiple Sclerosis:
Nadere informatieValidatie van de Depressie lijst (DL) en de Geriatric Depression Scale (GDS-30) bij Verpleeghuisbewoners
Validatie van de Depressie lijst (DL) en de Geriatric Depression Scale (GDS-30) bij Verpleeghuisbewoners van Somatische en Psychogeriatrische Afdelingen Validation of the Depression List (DL) and the Geriatric
Nadere informatieAANDACHT (VOOR) WETENSCHAP EN PRAKTIJK
AANDACHT (VOOR) WETENSCHAP EN PRAKTIJK NEUROPSYCHOLOGISCH ONDERZOEK VAN AANDACHTSPROBLEMEN drs. Marleen van der Wees, KNP Libra revalidatie & Audiologie dr. Marsh Königs Emma Kinderziekenhuis, AMC INHOUD
Nadere informatieDe Invloed van Kenmerken van ADHD op de Theory of Mind: een Onderzoek bij Kinderen uit de Algemene Bevolking
Kenmerken van ADHD en de Theory of Mind 1 De Invloed van Kenmerken van ADHD op de Theory of Mind: een Onderzoek bij Kinderen uit de Algemene Bevolking The Influence of Characteristics of ADHD on Theory
Nadere informatieRepeatable Battery for the Assessment of Neuropsychological Status (RBANS)
Repeatable Battery for the Assessment of Neuropsychological Status (RBANS) Randolph C. (1998) Randolph, C., Tierney, M. C., Mohr, E., and Chase, T. N. 1998. "The Repeatable Battery for the Assessment of
Nadere informatieExecutive functioning bij kinderen met een ontwikkelings- of gedragsstoornis
Executive functioning bij kinderen met een ontwikkelings- of gedragsstoornis Sylvie Verté INLEIDING Reeds geruime tijd worden pogingen ondernomen om te bepalen welke aspecten van diverse ontwikkelings-
Nadere informatieRunning Head EXECUTIEVE FUNCTIES EN EXTERNALISEREND GEDRAG BIJ ADOLESCENTEN
1 Zelf Gerapporteerde Alledaagse Executieve Functies en Externaliserende Gedragsproblemen bij Adolescenten in en buiten de Jeugdhulpverlening Self-reported Everyday Executive Functioning and Externalising
Nadere informatieNoëlle Uilenburg Harry Knoors
Het brein, so what!? Reflectie op het nut van kennis over het brein voor de praktijk van opvoeding en onderwijs bij kinderen met gehoor- en/of taal problemen Noëlle Uilenburg Harry Knoors Opbouw Wat vindt
Nadere informatiede Rol van Persoonlijkheid Eating: the Role of Personality
De Relatie tussen Dagelijkse Stress en Emotioneel Eten: de Rol van Persoonlijkheid The Relationship between Daily Stress and Emotional Eating: the Role of Personality Arlette Nierich Open Universiteit
Nadere informatiePub u l b ic i at a i t e i s
Internationale publicaties (Peer ( Peer-reviewed reviewed journal articles) Castelein S, Gaag M van der, Bruggeman R, Busschbach JT van, Wiersma, D. Empowerment in People with Psychotic Disorders: A Comparison
Nadere informatie2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 167
2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 167 Inhoudsopgave Sociaal Gedrag... 5 Methoden en Technieken van Onderzoek... 7 Introductie cursus computergebruik en El... 9 Introductie bibliotheek... 11 Observeren
Nadere informatieIs het depressie? Dr. M. Zuidersma, UMCG of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Maar is dit wel zo? Disclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker Is het depressie? of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Marij Zuidersma Interdisciplinary Center Psychopathology and Emotion regulation (ICPE) 7 mei 2019 (potentiële)
Nadere informatieBA Psychologie Faculty of Psychology and Neuroscience
BA Psychologie Faculty of Psychology and Neuroscience 2008 Universiteit Maastricht BA Psychologie Page 1 of 167 Table of content Sociaal Gedrag... 5 Methoden en Technieken van Onderzoek... 7 Introductie
Nadere informatieDE MASTEROPLEIDING EDUCATION AND CHILD STUDIES (PER SPECIALISATIE) IN SCHEMA. Child and Family Science (instromen in september)
DE MASTEROPLEIDING EDUCATION AND CHILD STUDIES 2017-2018 (PER SPECIALISATIE) IN SCHEMA Child and Family Science (instromen in september) Internship Child and Family Science Child care, experts, and parents:
Nadere informatieDE MASTEROPLEIDING EDUCATION AND CHILD STUDIES (PER SPECIALISATIE) IN SCHEMA. Child and Family Science*
DE MASTEROPLEIDING EDUCATION AND CHILD STUDIES 2018-2019 (PER SPECIALISATIE) IN SCHEMA Child and Family Science* Practice of empirical research Internship Child and Family Science Internship Child and
Nadere informatiePLS is een broertje van ALS
PLS is een broertje van ALS Juni 2018 Wetenschappelijk onderzoek specifiek naar primaire laterale sclerose (PLS) gebeurt slechts op zeer kleine schaal. Deze motorneuronziekte is zo zeldzaam, dat het moeilijk
Nadere informatieDeze test werd ontwikkeld en aangewend om het medicatiemanagement en de verschillende aspecten hiervan te evalueren in de ambulante zorg.
Drug Regimen Unassisted Grading Scale (DRUGS) Edelberg HK, Shallenberger E, Wei JY (1999) Medication management capacity in highly functioning community living older adults: detection of early deficits.
Nadere informatienociception in offspring exposed to perinatal maternal stress and/or developmental anti depressant medications.
Summary L. Knaepen SUMMARY Summary Chapter 1 provides a brief overview of two perinatal events, i.e. perinatal maternal stress exposure and repetitive neonatal pain exposure, which are described in this
Nadere informatieHet samenspel van genen en omgeving: Relevantie voor de Jeugdgezondheidszorg
Het samenspel van genen en omgeving: Relevantie voor de Jeugdgezondheidszorg Luc Goossens KU Leuven Schoolpsychologie and Ontwikkeling in Context (SCenO) Leuven Institute of Human Genomics and Society
Nadere informatieTahnee Anne Jeanne Snelder. Open Universiteit
Effecten van Gedragstherapie op Sociale Angst, Zelfgerichte Aandacht & Aandachtbias Effects of Behaviour Therapy on Social Anxiety, Self-Focused Attention & Attentional Bias Tahnee Anne Jeanne Snelder
Nadere informatieFEEDBACK DSM-IV code combinaties
FEEDBACK DSM-IV code combinaties Populatie: Beëindigde verblijven in de Minimale Psychiatrische Gegevens 2004 (N= 88551) Sectoren: Psychiatrische ziekenhuizen (PZ) en psychiatrische afdelingen van algemene
Nadere informatie4. Curriculum Vitae bijlage: Curriculum Vitae bijvoegen met nadruk op uw eerdere relevante werkervaring.
Aanmelding registratietraject Kinder- en Jeugdpsycholoog NIP T.b.v. registratietraject volgens de Registratieregeling Kinder- en Jeugdpsychologen NIP van 29 Contactgegevens Naam en voorletters Dhr/Mevr.
Nadere informatieDe invloed van affectieve betrokkenheid op moeilijk verstaanbaar gedrag
Date 14-10-2011 1 De invloed van affectieve betrokkenheid op moeilijk verstaanbaar gedrag Marga Martens Promovenda Rijksuniversiteit Groningen Consulent doofblindheid Koninklijke Kentalis Begeleiderscongres
Nadere informatieAcknowledgement. Acknowledgement
Acknowledgement Acknowledgement This study is part of TREND (Trauma RElated Neuronal Dysfunction), a Dutch Consortium that integrates research on epidemiology, assessment technology, pharmacotherapeutics,
Nadere informatieHet derde jaar van de Bachelor Psychologie
Het derde jaar van de Bachelor Psychologie studieadviseurs Psychologie 21 april 2015 Discover the world at Leiden University onderwerpen structuur van de bachelor/3e jaar veranderingen in 2015 2016 (verdiepings
Nadere informatieDe Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie
De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een Vaste Relatie The Association between Daily Stress, Emotional Intimacy and Affect with Partners in a Commited
Nadere informatieBlok 2 638ms Hooggemiddeld Blok 2 dient om de meervoudige verwerkingssnelheid te meten middels een 2- keuze-reactietijdtaak.
De Specialistische rapportage is alleen als toevoeging op de Basisrapportage te gebruiken en interpretatie vereist uitgebreide expertise op het gebied van neuropsychologisch onderzoek. Naam Anna Iris de
Nadere informatieDag van intelligentie 2018
Dag van intelligentie Design 2018 Dr. Marc P.H. Hendriks, Klinisch neuropsycholoog Het Brein achter Intelligentie; Van localisatie naar netwerktheorieën Structuur en Functie De hersenen van boven Structuur
Nadere informatieFysieke activiteit en de cognitieve ontwikkeling van kinderen in het basisonderwijs
Fysieke activiteit en de cognitieve ontwikkeling van kinderen in het basisonderwijs Wat is de relatie tussen fysieke activiteit en hersenfuncties, cognitieve functies en leerprestaties? Dagelijkse voldoende
Nadere informatieJD EC PZ 17-19 Hz down. Sessienr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 1415 161718 19 202122232425262728. Sessie + ronde
uv uv Casus P9 De cliënt in deze casus is bij aanvang van de training een 9-jarige jongen. Zijn IQ score op de bedroeg 7 (95% BI: 66-8). Hij verbleef al.twee jaar in het JP Heije centrum. Hieronder worden
Nadere informatieSociale Cognitie bij Psychisch Gezonde Volwassenen
Sociale Cognitie bij Psychisch Gezonde Volwassenen Onderzoek met het Virtuele Lab Social Cognition in Psychologically Healthy Adults Research with the Virtual Laboratory Anja I. Rebber Studentnummer: 838902147
Nadere informatieLichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and
Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers
Nadere informatieMEMANTINE-ADDITIE AAN CLOZAPINE 1. Memantine-additie aan Clozapine bij Therapieresistente Schizofrenie
MEMANTINE-ADDITIE AAN CLOZAPINE 1 Memantine-additie aan Clozapine bij Therapieresistente Schizofrenie (Memantine Add-On Therapy to Clozapine in Refractory Schizophrenia) David M.H. Buyle David M.H. Buyle
Nadere informatieModererende Rol van Seksuele Gedachten. Moderating Role of Sexual Thoughts. C. Iftekaralikhan-Raghubardayal
Running head: momentaan affect en seksueel verlangen bij vrouwen 1 De Samenhang Tussen Momentaan Affect en Seksueel Verlangen van Vrouwen en de Modererende Rol van Seksuele Gedachten The Association Between
Nadere informatieGenes, Molecular Mechanisms and Risk Prediction for Abdominal Aortic Aneurysm
Genes, Molecular Mechanisms and Risk Prediction for Abdominal Aortic Aneurysm Arne IJpma Clinical Genetics Department, Erasmus MC, Rotterdam, The Netherlands Financial Disclosure I have no financial relationships
Nadere informatieHoogleraar neuropedagogiek leeropdracht: neuropedagogische assessment ten behoeve van ontwikkelingsstoornissen
CURRICULUM VITAE Hanna Swaab-Barneveld Aug 2011 werkadres Faculteit Sociale Wetenschappen Leiden Afdeling Orthopedagogiek Postbus 9500 2300 RA Leiden tel.nr 071-5274060 (3864) e-mail HSwaab@fsw.leidenuniv.nl
Nadere informatieOnderzoek naar werkzaamheid schematherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis en alcoholafhankelijkheid
Onderzoek naar werkzaamheid schematherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis en alcoholafhankelijkheid presentatie ESPRi Symposium 26-11-2015 Michiel Boog, klinisch psycholoog, psychotherapeut Titel:
Nadere informatieTekst: Anouck Staff en Betty Veenman
In elke klas zitten vaak meerdere leerlingen met druk, ongeconcentreerd of opstandig gedrag. Met de invoering van passend onderwijs is de diversiteit binnen klassen toegenomen, en daarmee de vraag van
Nadere informatieImpact van chronische Q-koorts en QVS op Cognitief Functioneren
Impact van chronische Q-koorts en QVS op Cognitief Functioneren Daphne Reukers, Ellen van Jaarsveld, Joris van Loenhout, Jeannine Hautvast, Koos van der Velden Disclosure belangen spreker Geen (potentiële)
Nadere informatieThe utility and effectiveness of an educational computer game aimed at improving ineffective learning behavior in preschool children Veenstra, Baukje
University of Groningen The utility and effectiveness of an educational computer game aimed at improving ineffective learning behavior in preschool children Veenstra, Baukje IMPORTANT NOTE: You are advised
Nadere informatieHoofdstuk 2 Samenwerking en afstemming in de zorgketen
Bijlage 3 Zoekstrategieën Hoofdstuk 2 Samenwerking en afstemming in de zorgketen Database Zoektermen 1 Premature Birth/ (2657) 2 exp infant, low birth weight/ or infant, premature/ (49701) 3 (((preterm
Nadere informatieDe relatie tussen intimiteit, aspecten van seksualiteit en hechtingsstijl in het dagelijks leven van heteroseksuele mannen en vrouwen.
De relatie tussen intimiteit, aspecten van seksualiteit en hechtingsstijl in het dagelijks leven van heteroseksuele mannen en vrouwen. The Relationship between Intimacy, Aspects of Sexuality and Attachment
Nadere informatieFunctioneren van een Kind met Autisme. M.I. Willems. Open Universiteit
Onderzoek naar het Effect van de Aanwezigheid van een Hond op het Alledaags Functioneren van een Kind met Autisme M.I. Willems Open Universiteit Naam student: Marijke Willems Postcode en Woonplaats: 6691
Nadere informatieSymposium Sportklinisch ExperFse Centrum, Maastricht, 17 april
Symposium Sportklinisch ExperFse Centrum, Maastricht, 17 april Prof. dr. Rudolf Ponds, klinisch neuropsycholoog, MUMC Dr. Dymphie in de Braek, klinisch neuropsycholoog i.o., MUMC Drs. Kay Deckers, neuropsycholoog-
Nadere informatieInvloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur
Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur M. Zander MSc. Eerste begeleider: Tweede begeleider: dr. W. Waterink drs. J. Eshuis Oktober 2014 Faculteit Psychologie en Onderwijswetenschappen
Nadere informatieRunning head: MINDFULNESS, CONTINGENTE ZELFWAARDERING EN DEPRESSIE 1. De Invloed van een Gecombineerde Mindfulnessbehandeling op
Running head: MINDFULNESS, CONTINGENTE ZELFWAARDERING EN DEPRESSIE 1 De Invloed van een Gecombineerde Mindfulnessbehandeling op Contingente Zelfwaardering en Depressieve Klachten. Tammasine Netteb Open
Nadere informatieDisclosure belangen Dyllis van Dijk
Disclosure belangen Dyllis van Dijk (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding
Nadere informatieAANDACHT VOOR EMOTIEREGULATIE BIJ KINDEREN EN JONGEREN MET ADHD
AANDACHT VOOR EMOTIEREGULATIE BIJ KINDEREN EN JONGEREN MET ADHD Prof. dr. Roeljan Wiersema Universiteit Gent Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen Onderzoeksgroep Ontwikkelingsstoornissen
Nadere informatieHet Verband Tussen Negatieve Levensgebeurtenissen, 5-HTTLPR en Reactieve. Agressie. Pien S. Martens. Open Universiteit Heerlen
REACTIEVE AGRESSIE Het Verband Tussen Negatieve Levensgebeurtenissen, 5-HTTLPR en Reactieve Agressie Pien S. Martens Open Universiteit Heerlen Naam student: Pien Sophie Martens Studentnummer: 850945172
Nadere informatieDe ontwikkeling van executieve functies en de relatie met gedragsproblemen bij kinderen.
De ontwikkeling van executieve functies en de relatie met gedragsproblemen bij kinderen. Student: Tess Tournier Studentnummer: S0941751 Begeleiders vanuit de Universiteit Leiden: Dr. Ir. L.M.J. de Sonneville
Nadere informatieDe Relatie tussen Dagelijkse Stress, Negatief Affect en de Invloed van Bewegen
De Relatie tussen Dagelijkse Stress, Negatief Affect en de Invloed van Bewegen The Association between Daily Hassles, Negative Affect and the Influence of Physical Activity Petra van Straaten Eerste begeleider
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/23005 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Stoutjesdijk, Regina Title: Children with emotional and behavioral disorders in
Nadere informatieDe Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende. Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering
De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering The relation between Mindfulness and Psychopathology: the Mediating Role of Global and Contingent
Nadere informatieTheorie! Cognitive Bias Modification! Resultaten onderzoek!
Cognitive Bias Modification Resultaten onderzoek December 2013 Jules Reijnen Ron Jacobs Theorie Cognitive Bias Modification (CBM) is een recent onderzoeksgebied dat zich richt op de vertekening (bias)
Nadere informatieCURRICULUM VITAE LIST OF PUBLICATIONS
CURRICULUM VITAE LIST OF PUBLICATIONS Curriculum Vitae Curriculum Vitae Barbara Wilhelmina Cornelia Zwirs werd geboren op 3 oktober 1977 in Alphen aan den Rijn. Daar behaalde zij in 1995 haar Gymnasiumdiploma
Nadere informatieDe invloed van veerkracht op de relatie tussen pijn en psychische klachten bij revalidatiecliënten in een verpleeghuis.
De invloed van veerkracht op de relatie tussen pijn en psychische klachten bij revalidatiecliënten in een verpleeghuis. The influence of resilience on the relationship between pain and psychological symptoms
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/18701 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Gent, Tiejo van Title: Mental health problems in deaf and severely hard of hearing
Nadere informatie