Referentie: HVZ Datum: 13 februari 2011

Transcriptie

1 Op de Rol in Historisch Zutphen Internet: info@historiezutphen.nl Op de rol in historisch Zutphen jaargang 5, februarii 2011 nr.2 Referentie: HVZ Datum: 13 februari 2011 Informatie van de Vereniging

2 Jaarvergadering 28 maart Graag nodigen wij u uit voor onze 29e jaarvergadering op 28 maart 2011 in het IJsselpaviljoen, Zutphen. Aanvang uur. Overzicht activiteiten HVZ in 2011 De HVZ trekt eropuit. Wat is er mooier dan de rijke historie van Zutphen ter plekke te beleven!? Bij een excursies is er meestal sprake van een beperkt aantal deelnemers. Deelname aan de excursies is voor leden van de HVZ gratis. Deelnemers kunnen zich aanmelden bij coördinator Mary van der Haring via (0575) of , of per via info@historiezutphen.nl. Op staat steeds de actuele stand van zaken. Niet-leden betalen 2,50 per persoon, tenzij zij zich op dat moment als lid aanmelden. Verzamelaarsfestijn in het Trefpunt in Gorssel. We weten dat er in Nederland veel verzameld wordt. Maar dat blijft vaak beperkt tot de huiskamer of zolder, in ieder geval de huiselijke kring. Vier samenwerkende historische verenigingen bieden aan verzamelaars de mogelijkheid hun verzameling (of een deel )aan de buitenwacht te tonen en wel op zaterdag 19 maart in t Trefpunt, Molenweg in Gorssel. De vier samenwerkende verenigingen zijn: De Marke (Eerbeek Brummen, De 11 Marken (Gorssel,Eefde, Epse,Almen, Harfsen) Historische vereniging Zutphen en het Historisch

3 Genootschap Lochem Laren Barchem. Inlichtingen of aanmelden kan bij: Mevr. Mary van de Haring , Dit is uw kans om uw verzameling te tonen. Wij hopen dat veel van onze leden gebruik zullen aan maken om gratis hun verzamelingen te tonen en/of gratis dit festijn te bezoeken! 28 maart 2011 Inleiding door Schrijver Wil Schackmann Thema inleiding: Zutphense subcommissie van weldadigheid en de Zutphense kolonie. Wil Schackmann is schrijver van het boek De proefkolonie, vlijt, vaderlijke tucht en het weldadig karakter onzer natie. Bij uitkomen werd het boek allerwegen geprezen om de nabijheid waarmee de kolonie en de kolonisten werden beschreven. VPRO s OVT: Zeer de moeite waard. Historisch Nieuwsblad: Het komt niet vaak voor dat een historicus het leven van gewone mensen uit de tijd voor de twintigste eeuw kan beschrijven. Daarom is Schackmanns boek buitengewoon waardevol. Locatie: IJsselpaviljoen Aanvang uur, na afloop van de jaarvergadering. Leden gratis. Niet leden betalen 2,50. Zie voor nadere informatie de website.

4 13 april 2011 Thema wandeling over bouwmeester Hellenraet. Deze excursie, o.l.v. Mevr. Bennink, zal langs de panden gaan die door deze architect zijn ontworpen. Rondleidster Mevr. Bennink om uur en uur. Leden gratis, Niet leden 2,50. Vertrek Regionaal archief Zutphen, Spiegelstraat 15, Zutphen.

5 Oude waarboeken digitaal beschikbaar

6 Afbeelding: Inundatieplan van Zutphen, 1751 door Stuten. Links en rechts zijn de stadsweiden te zien.wie wil weten welke personen het

7 recht hadden om in de periode 1528 tot 1866 gebruik te maken van de Zutphense stadsweiden kan terecht op de website van het Regionaal Archief Zutphen. Vijf waarboeken zijn gedigitaliseerd. Vooralsnog kan een boek alleen doorgebladerd worden op de website Van 1528 tot 1866 zijn er in Zutphen zogenaamde waarboeken bijgehouden. In deze boeken werd nauwkeurig genoteerd wie er het recht bezat gebruik te maken van Zutphense stadsweiden, De Mars en Helbergen. Mensen met een dergelijk recht, mochten dan twee koeien op de stadsweiden laten grazen. Wanneer je in Zutphen woonde, kon je een waar kopen. Dit bezit was ondeelbaar, in tegenstelling tot andere onderdelen van de erfenis. Wanneer de koper van een waar overleed, ging het vruchtgebruik in eerste instantie over op zijn vrouw. Pas in de tweede plaats naar de oudste zoon en indien afwezig, de oudste dochter. Waarrecht In het waarrecht is de rol van de vrouw gelijk aan die van de man. Dit maakt de bron uniek voor die tijd. De waarboeken kunnen daarom waardevolle aanvullende informatie bieden aan genealogen. Vaak staat er vermeld wanneer een eigenaar overleed, en wie vervolgens in bezit kwam van het waardevolle recht. De waren werden in de boeken per stadswijk genoteerd, aan het einde van de zestiende eeuw waren dit ruim 300 waren verdeeld over acht wijken. Naast inwoners van Zutphen bezaten ook instellingen zoals bijvoorbeeld het Bornhof, Burgerweeshuis en het Convent van Isendoorn waarrechten. Uiteraard hield het stadsbestuur een aantal waarrechten in eigen beheer, ten bate van burgemeesters, schepenen en scholten. In 1799 kreeg iedere burger het recht om zijn/haar vee op de stadsweiden te laten grazen. Dit recht werd vanaf die tijd niet langer verkocht, maar verpacht. In de tweede helft van de negentiende eeuw besloot men het waarrecht af te schaffen. Bezitters van waren werden gecompenseerd. Pas in 1954 werd er met de laatste instellingen die een waarrecht bezaten, overeenstemming bereikt over de afkoopsom. Zutphense waarboeken bij het RAZ De vijf waarboeken ( ) en twee indexen ( ) zijn in te zien op de website. In de loop van 2011 zal er een naamindex aan de scans van de waarboeken gekoppeld worden.

8 Oude markeboeken digitaal beschikbaar. Aan de website van het Regionaal Archief Zutphen, zijn scans van diverse markeboeken uit de zestiende tot en met negentiende eeuw toegevoegd. Wie de boeken doorbladert, komt te weten wat de gang van zaken was binnen een marke. De boeken bevatten onder andere verslagen van vergaderingen en mededelingen over beheer en onderhoud van woeste gronden. Marken Gemeenschappelijke gronden - ongecultiveerde gronden - waren belangrijk in de vroegere landbouw. Boeren lieten hun vee niet alleen op privégronden grazen, maar ook op de woeste gronden. Zo konden zij voldoende beesten houden om voldoende mest te kunnen produceren voor de bouwlanden en konden de boeren voldoende plaggen steken. In de dertiende eeuw werden in Oost-Nederland marken opgericht om deze woeste gronden van een dorp te beheren en te beschermen tegen cultivering. De volle erven sloten zich aaneen en eigenden zich de woeste gronden toe. Anderen werden uitgesloten van het vee weiden en plaggen steken, of kregen beperkte rechten in de markegronden. Voorzitter van de marke was de markerichter. Vaak was deze functie verbonden aan een bepaald erf, in dat geval erfmarkerichter genoemd. Rond Zutphen hebben de markegenootschappen tot aan het begin van de 19e eeuw bestaan. Markeboeken Hoe de gang van zaken was binnen een marke, is terug te lezen in de markeboeken. In deze boeken zijn verslagen van markevergaderingen opgenomen en worden mededelingen gedaan over het beheer, onderhoud (wegen, hekken, dijken, watergang), controles op ontginning en de behandeling van verzoeken om toe te mogen treden tot de marke. Ook was er de rekening en verantwoording van de schutter, de man die vee dat onrechtmatig gebruik maakte van de markegronden opsloot tot er betaald werd. Gedigitaliseerde boeken Van diverse marken rondom Zutphen zijn markeboeken bewaard gebleven. Een deel hiervan is te vinden bij het Gelders Archief. Alle boeken die het RAZ heeft, zijn gedigitaliseerd en aan de website toegevoegd. Het gaat om de boeken van Angeren, Empe, Eschede, Gorssel, Hall/Eerbeek, Leuvenheim, Oeken, Rienderen, Tonden en Voorstonden. Zie ook:

9 Zo zegge wi-j dat, zo schrieve wi-j dat! Het Oost-Gelders Streektaaldictee is een activiteit om het dialect onder de aandacht te brengen. Het doel ervan is de streektaal uit te dragen, levend te houden en weer prominent op de kaart te zetten, met name waar het de Liemerse- en Achterhoekse dialecten betreft. In november 2007 kwamen vijftig streektaalliefhebbers bijeen om te strijden met de pen. En in de jaren daarna is het aantal deelnemers alleen maar gegroeid. Omdat dit tijdschrift ook aandacht aan onze streektaal besteedt, nodigen u, als lezer, van harte uit om als deelnemer bij het Oost-Gelders Streektaaldictee aanwezig te zijn. We hopen dat u de uitdaging aanneemt om deel te nemen aan dit woord- en zinsdictee. Ook al, omdat eenheid van spelling het aanzien van onze streektaal bevordert. Het Standaardnederlands heeft in de negentiende eeuw ook een enorme impuls gekregen toen de spelling ervan officieel vastgesteld is. Test u zelf, daar waar het gaat om de kennis van onze streektaal. En geniet daarnaast ook van de streektaalmuziek die ten gehore wordt gebracht.

10 Meer informatie over het Oost-Gelders Streektaaldictee vindt u op Wanneer uw interesse is gewekt en u zich aan wilt melden voor het Streektaaldictee dan kan dat via een berichtje naar info@streektaaldictee.nl. Het liefst voor 15 maart. U krijgt dan alle benodigde informatie van ons. We hopen u te mogen begroeten op donderdag 31 maart Namens het comité Oost-Gelders Streektaaldictee, Henk van Aalten Kerncollectie Bibliotheca Philosophica Hermetica beschikbaar Het is nu mogelijk de oude drukken en handschriften uit de kerncollectie van de Bibliotheca Philosophica Hermetica (BPH) te raadplegen. In december heeft het ministerie van OCW deze kerncollectie bij de KB ondergebracht. De kerncollectie van de BPH bestaat uit 25 middeleeuwse getijdenboeken, 359 na-middeleeuwse handschriften, 44 incunabelen die verder niet in Nederland voorkomen en 3961 oude drukken tot Inhoudelijk betreft het documenten en publicaties op het gebied van de Hermetica, alchemie, mystiek en Rozenkruisers. Lees meer over het raadplegen van de kerncollectie

11 De KB gaat samenwerken met het Britse ProQuest om bijzondere, oude drukken uit de collectie te digitaliseren. Na de Deense Koninklijke Bibliotheek in Kopenhagen en de Italiaanse nationale bibliotheek in Florence is de KB de derde belangrijke nationale bibliotheek in Europa die deelneemt aan het Early European Books-project van ProQuest. De KB heeft de ambitie om alle Nederlandse boeken, kranten en tijdschriften vanaf 1470 te digitaliseren. De overeenkomst tussen de KB en ProQuest is onderdeel van het beleid van de KB om deze ambitie te realiseren. Lees meer over de samenwerking Nieuwe bronnen beschikbaar via digitale bibliotheek In de digitale bibliotheek van de KB zijn twee online bestanden nieuw opgenomen: Allgemeines Künstlerlexikon (AKL): grote verzameling biografieën van kunstenaars uit de wereldgeschiedenis. Bevat alle gepubliceerde delen van het Allgemeines Künstlerlexikon, aangevuld met informatie uit Thieme-Becker/Vollmer, het Nürnberger Künstlerlexikon en het Lexikon der Künstlerinnen. (toegankelijk met KB-lidmaatschap) The Gerritsen Collection: een omvangrijke bron voor de studie van de vrouwengeschiedenis. Digitale collectiedocumenten gebaseerd op de verzameling boeken, pamfletten en tijdschriften van Aletta Jacobs en haar man Carel Gerritsen op het gebied van vrouwenstudies, feminisme, vrouwenbeweging en vrouwenrechten. (toegankelijk met KB-lidmaatschap) Zoek in de digitale bibliotheek

12 Onze vereniging ook actief op Twitter en Facebook. Wekellijks worden daar nieuwsfeitjes over de historie van Zutphen weergegeven. Wilt u deze ook ontvangen? Dan kunt u zich via deze link aanmelden. Op Facebook kunt u zelf ook berichten, vragen etc. plaatsen. Voor Facebook kunt u op deze link klikken. Wilt u deze nieuwsbrief niet langer meer ontvangen dan kunt u zich via deze link afmelden. Nieuwsbrief verstuurd door JDI internet professionals op verzoek van de Historische Vereniging Zutphen