De moraliteit van de jacht op aandeelhouderswaarde?

Transcriptie

1 De moraliteit van de jacht op aandeelhouderswaarde? Dr. Pieter-Jan Bezemer 3 e Rijnlandcongres Utrecht, 28 oktober 2010

2 Structuur presentatie 1. Stakeholdermodel versus shareholdermodel 2. Schets van de ontwikkelingen in Nederland ( ) 3. De economische case voor/tegen aandeelhouderswaarde 4. De morele case voor/tegen aandeelhouderswaarde

3 1. Shareholder versus stakeholder

4 Shareholder- versus stakeholdermodel Kenmerken: Bedrijf als: Samenwerking: Gecoördineerde markteconomieën (Bijvoorbeeld NL en Duitsland) Rijnlands kapitalisme Grote rol voor overheid, werknemers en financiële instellingen Netwerkgeoriënteerd een socio-economisch systeem van stakeholders met eigen belangen. Tussen markt en hiërarchie Lange termijn-georiënteerd Intensief, wederzijds contact Liberale markteconomieën (VS als hoofdvoorbeeld) Anglo-Amerikaans kapitalisme Beperktere rol voor overheid, werknemers en financiële instellingen Marktgeoriënteerd een instrument om de waarde voor aandeelhouders te maximaliseren. Markt of hiërarchie Korte termijn-georiënteerd Gelimiteerd contact Bron: Heemskerk (2007)

5 Pro-shareholdermodel 1. Friedman (1970): The social responsibility of business is to increase its profits! 2. Sundarmurthy & Inkpen (Organization Science, 2004): Maximaliseren van aandeelhouderswaarde goed voor stakeholders Maximaliseren van aandeelhouderswaarde zorgt voor ondernemerschap Het hebben van meerdere doelstellingen/eisen zorgt voor onduidelijkheid en suboptimalisatie Stakeholders kunnen aandeelhouder worden (vice versa lastiger) Stakeholders zijn wettelijk goed beschermd als bedrijven over de scheef gaan, aandeelhouders niet

6 Shareholder- versus stakeholdermodel Argumenten pro: Argumenten contra: Shareholder - model Stakeholder - model Duidelijke doelstelling Amerikaanse droom (winnen) Markten zijn flexibeler Duidelijke leiding Focus op win-win-situaties Aandacht voor alle stakeholders Relatiegeoriënteerde aanpak Focus op potentiële waarde Bron: Peters & Weggeman (2009), Het Rijnlandboekje Onevenwichtige inkomensdistributie Financiële excessen Verlies van mensgerichtheid Alleen focus op bottomline/resultaat Praatcultuur Middelmatigheid Te sterke sociale regels en normen Inflexibele arbeidsmarkt

7 2. Ontwikkelingen in Nederland

8 RSM-onderzoek Nederlandse economie 1. Analyse van meer dan 1700 jaarverslagen van top-100 bedrijven die genoteerd zijn/waren in Amsterdam ( ) 2. Gekeken naar de wijze waarop bedrijven over aandeelhouders spreken in hun jaarverslag 3. Gekeken naar de oorzaken en de implicaties van het aannemen van een aandeelhouderswaardeoriëntatie in de Nederlandse context Voorbeeld aandeelhouderswaardeoriëntatie: Wessanen (1999:1): Our key objective is to increase shareholder value ( ) Wessanen s goal in the coming five years is to realize at least 10% profit growth annually, resulting in a related structural increase in shareholder value ( ) The key theme throughout our activities is creating shareholder value. This has been embedded in the organization through our value based management system ( )

9 Percentage Aandeelhouderswaardeoriëntatie in Nederland ( )? 100 Verspreiding van aandeelhouderswaardeoriëntatie Nederland Bron: Proefschrift Bezemer (2010)

10 Percentage Aandeelhouderswaardeoriëntatie in Duitsland ( )? 100 Verspreiding van aandeelhouderswaardeoriëntatie Duitsland Germany Nederland Netherlands Jaar Bron: Proefschrift Bezemer (2010) & Fiss and Zajac (2004)

11 Implementatie Aandeelhouderswaardeoriëntatie Implementatie (gemiddeld aantal technieken) Alleen symboliek? Jaar Jaar Bron: Proefschrift Bezemer (2010)

12 Oorzaken verspreiding in NL Twee belangrijke oorzaken voor de verspreiding van dit model: 1. Opkomst Anglo-Amerikaanse grote investeerders in Nederland You should take a close look at the influence of Anglo-American investors to assess whether their corporate business philosophy has not come along with the increasing ownership stakes by Anglo-American institutional investors in the Netherlands. * + These people attend the annual meeting of shareholders, if they come after all, and talk about American ideas, they talk about shareholder value. (Voormalige CEO) 2. Invloed van grote financiële investeerders It is important that you decide what financial people are allowed to do and more importantly, what they are not allowed to do. They are sometimes a bit other-worldly. And they have salaries. And they are so large that this makes them unqualified for other positions. (RVC-lid, bank)

13 3. Economische Case

14 Return on Assets (ROA) Rentabiliteit activa Implicaties nadruk op aandeelhouder (1/3) Geen aandeel- focus op aandeelhouderswaarde Focus Wel aandeel- op aandeelhouderswaarde Bron: Proefschrift Bezemer (2010)

15 Implicaties nadruk op aandeelhouder (2/3)

16 Patenten 13 Implicaties nadruk op aandeelhouder (2/3) Innovatiefactoren Ranking 2010 Verandering t.o.v Capaciteit voor innovatie 10 Kwaliteit wetenschappelijke 9 2 onderzoeksinstituties Bedrijfsuitgaven aan R&D 15 3 Samenwerkingsverbanden universiteiten 11 bedrijven Inkoop overheid van geavanceerde technologische producten 24 7 Beschikbaarheid kennismedewerkers 22

17 Implicaties nadruk op aandeelhouder (3/3) Bron: Proefschrift Bezemer (2010)

18 4. Morele Case

19 Voorstander nieuwe moraliteit John Maynard Keynes (1930): When the accumulation of wealth is no longer of high social importance, there will be great changes in the code of morals. We shall be able to rid ourselves of many of the pseudo-moral principles which have hagridden us for two hundred years, by which we have exalted some of the most distasteful of human qualities into the position of the highest virtues. We shall be able to afford to dare to assess the money-motive at its true value. The love of money as a possession as distinguished from the love of money as a means to the enjoyments and realities of life will be recognized for what it is, a somewhat disgusting morbidity, one of those semi-criminal, semi-pathological propensities which one hands over with a shudder to the specialists in mental disease... But beware! The time for all this is not yet. For at least another hundred years we must pretend to ourselves and to everyone that fair is foul and foul is fair; for foul is useful and fair is not. Avarice and usury and precaution must be our gods for a little longer still.

20 Vragen voor toekomst 1. Roots. Waarom deze irrationaliteit in het meegaan in de waan van de dag? 2. Wellicht afspiegeling van maatschappelijke ontwikkelingen? Zit onze moraliteit nog wel voldoende verankerd in ons wettelijke dan wel bredere maatschappelijke systeem? 3. Wat is de rol van aandeelhouders (en managers) in dit spel? Op welk niveau ligt morele verantwoordelijkheid? Balanceren in het spanningsveld (paradox-denken) Meer onderzoek nodig naar dit soortement vraagstukken!

21 Bedankt voor uw aandacht! Contact: Digitale versie proefschrift: