EINDRAPPORT "BEGELEIDING VAN LESGEVERS NT2 IN BRUSSELSE NEDERLANDSTALIGE INSCHAKELINGSACTIES' JANUARI - JUNI 2003

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "EINDRAPPORT "BEGELEIDING VAN LESGEVERS NT2 IN BRUSSELSE NEDERLANDSTALIGE INSCHAKELINGSACTIES' JANUARI - JUNI 2003"

Transcriptie

1 Steunpunt Nederlands als Tweede Taal EINDRAPPORT "BEGELEIDING VAN LESGEVERS NT2 IN BRUSSELSE NEDERLANDSTALIGE INSCHAKELINGSACTIES' JANUARI - JUNI 2003 Voor2e1e2d aan Vlaamse Gemeenschapscommissie Collegelid Guy Vanhengel, Onderwijs, Beroepsopleiding en Begroting Collegelid Jos Chabert, Welzijn, Gezondheid, Patrimonium Gerealiseerd met Middelen van het SIF. Uitvoering van actieplan Be2eleiding An Lanssens, Centrum voor Taal en Migratie/Steunpunt NT2, Katholieke Universiteit Leuven In samenwerkin2 met Overleg Opleidings- en Tewerkstellingsprojecten Brussel (OOTB)

2 INHOUDSTAFEL 1. Voorstelling van het project Kader 1.2. Partners 1.3. Voorstelling Centrum voor Taal en Migratie/Steunpunt NT Doel en opzet van het project 2. Voorstelling van de organisaties en beschrijving van het begeleidingsproces per organisatie 2.1. Buurtsport Voorstelling Buurtsport Beschrijving van het begeleidingsproces bij Buurtsport Aandachtspunten en suggesties voor de toekomst 2.2. Intec Brussel Voorstelling Intec Brussel Beschrijving van het begeleidingsproces bij Intec Brussel Aandachtspunten en suggesties voor de toekomst 2.3 KureghemNET Voorstelling KureghemNET Beschrijving van het begeleidingsproces bij KurghemNET Aandachtspunten en suggesties voor de toekomst 3. Over het begeleidingsproces in het algemeen 3.1. Beschrijving van en bemerkingen bij het begeleidingsproces in het algemeen 3.2. Aandachtspunten en suggesties voor de toekomst Bijlagen Juni eindrapport 2

3 1. VOORSTELLING VAN HET PROJECT 1.1. Kader In de voorbije periode werden een aantal NT2-lesgevers ingezet voor lesopdrachten in Brusselse inschakelingsacties. Zij moesten voor het uitvoeren van deze lesopdrachten materiaal selecteren, aanpassen of ontwikkelen. Vanuit het streven naar snelle, relevante, motiverende trajecten, wordt in het "Actieplan voor de Ondersteuning van het Nederlands" I gepleit voor een taakgerichte en gentegreerde benadering van de lessen. Om deze benadering ingang te doen vinden in het proces van aanpassing en ontwikkeling van materiaal, is een begeleiding van de betrokken lesgevers noodzakelijk. Zo wordt er gewerkt aan de overdracht van expertise aan mensen binnen Brussel. Deze vorm van begeleiding is immers een heel praktische en motiverende manier om kennis te maken of vaardigheid te verruimen inzake taakgericht en genitegreerd materiaal. In het Actieplan wordt dit ook als een belangrijk werkdomein naar voren gebracht (p. 9). Tegelijk wordt zo gewerkt aan een gelijkgestemde visie en aanpak binnen het Brusselse NT2. Omwille van bovenstaande argumenten werden lesgevers begeleid bij het transfereren van beschikbaar exemplarisch materiaal (bvb uit experimenten met voor- en neventraject) als bij de ontwikkeling van nieuw materiaal. Het is immers afhankelijk van hun concrete opdracht binnen de inschakelingsacties welk exemplarisch materiaal bruikbaar is voor transfer en welk nieuw materiaal nodig is Partners Om de goede gang van zaken binnen het project te verzekeren, werd het project opgevolgd door een stuurgroep die regelmatig bijeenkwam. Deze stuurgroep bestond uit de VGC, OOTB, Centrum voor Taal en Migratie/Steunpunt NT2, Steunpunt ICO, VDAB-RDBB, CBE Brusselleer en het Centrum voor Sociale Stadsontwikkeling. De functies van deze stuurgroep zijn de volgende: directe opvolging en eventuele bijsturing van het project JOKE DRIJKONINGEN (juni 2002). Actieplan voor de Ondersteuning van het Nederlands. Steunpunt NT2: intern document. Juni eindrapport 3

4 aanbrengen en bespreken van aandachtspunten die het project overstijgen, maar die bijdragen tot het uitwerken van verdere acties in functie van de optimalisering van de inen doorstroom van allochtonen in tewerkstellings- en opleidingsprojecten in Brussel Voorstelling Centrum voor Taal en Migratie/Steunpunt NT2 Voor informatie omtrent het Centrum voor Taal en Migratie/Steunpunt NT2 verwijzen we naar de website Doel en opzet van het project NT2-lesgevers die verbonden zijn aan een inschakelingsactie moeten zowel organisatorisch als inhoudelijk een inspanning leveren. Eerst en vooral moeten ze de inschakelingsactie goed leren kennen en zich flexibel inschakelen in de activiteiten van de organisatie. Vervolgens wordt van hen verwacht dat ze hun taalondersteuning in de les en op de vloer naadloos laten aansluiten bij de functionele noden van cursisten en organisatie. Voor dit maatwerk vanuit een taakgerichte en geintegreerde benadering moet vaak exemplarisch lesmateriaal worden aangepast of moeten nieuwe lesactiviteiten worden bedacht en uitgewerkt. NT2-lesgevers kunnen in deze opdracht begeleiding en ondersteuning gebruiken. In het kader van dit project werd gekozen voor een geindividualiseerde begeleiding in de vorm van een reeks gesprekken en contacten via . Hierin wordt eerst bepaald welk materiaal nodig is voor de opdracht, en waar de bouwstenen hiervoor kunnen worden gevonden (doelenlijst, exemplarisch lesmateriaal, authentiek materiaal...). In de loop van de transfer of ontwikkeling (die door de lesgever zelf gebeurt) is er regelmatig contact voor feedback op het geleverde werk. Indien het voor de betrokken lesgevers een meerwaarde biedt, kunnen in de loop van het begeleidingstraject momenten georganiseerd worden om de verschillende begeleide lesgevers samen te brengen voor uitwisseling en om ervaringen te delen met de collega's van de NT2- aanbieders. Daarnaast kunnen momenten voorzien worden voor overleg en uitwisseling van informatie tussen de NT2-lesgever en het personeel van de inschakelingsactie. Dit laatste is voor een geintegreerd taalleertraject een noodzakelijke voorwaarde. Juni eindrapport 4

5 2. VOORSTELLING VAN DE ORGANISATIES EN BESCHRIJVING VAN HET BEGELEIDINGSPROCES PER ORGANISATIE In het projectplan was het de bedoeling dat bij vier organisaties een lesgever begeleid zou worden. Omdat er geen vierde taallesgever werd gevonden die gepast kon worden ondersteund, besliste de stuurgroep van dat de ondersteuning zich zou beperken tot drie taallesgevers en dat de beschikbare tijd voor ondersteuning in functie van de noden verdeeld zou worden over de andere lesgevers Buurtsport Voorstelling Buurtsport2 De vzw Buurtsport Brussel is in 1999 opgericht. De twee belangrijkste doelen die de vzw nastreeft, zijn het verhogen van het sportaanbod in Brussel en het opleiden van jongeren tot sportanimator. Men stelt immers vast dat er binnen de Brusselse volkswijken een tekort is aan toegankelijk sportaanbod en aan een kwalitatieve sporttechnische begeleiding en omkadering van sportactiviteiten. Dit uit zich op verschillende niveaus: een tekort aan sportinfrastructuur: de bestaande sportinfrastructuur is reeds benomen, te duur of te miserabel een hoge ontoegankelijkheid van sportclubs het aanbod van gestructureerde sportinitiatieven is gering: lokaal worden reeds een aantal sportactiviteiten aangeboden, maar deze hebben eerder een eenmalig karakter de begeleiding en omkadering hebben een laag professionalisme: de jeugdwerkers die activiteiten begeleiden, hebben weinig of geen sporttechnische bagage. De sporttrainer anderzijds, heeft weinig pedagogische kennis voor deze specifiekt doelgroep. Tegelijk constateert men dat er binnen het jeugdwerk een groot potentieel (van allochton jongeren) aanwezig is wiens mogelijkheden onderbenut blijven. 2 Uit: Vzw Buurtsport Brussel, Infomap Juni eindrapport

6 De concrete vormgeving van het project bestaat uit: het creeren en organiseren van een buurtsportprogramma op maat: Op drie locaties Brussel-centrum, Oud-Molenbeek en Kuregem wordt gewerkt aan de uitbouw van een toegankelijk, laagdrempeling en kwalitatief sportaanbod. Dit gebeurt door de ontwikkeling van eigen initiatieven en door ondersteuning van bestaande lokale initiatieven. het opleidings- en tewerkstellingsproject Buurtsport: Laaggeschoolden en langdurig werkzoekenden krijgen de mogelijkheid om een opleiding tot buurtsportwerker to volgen. De buurtsportwerkers worden tewerkgesteld in een doorstromingscontract van 2 jaar. Tijdens deze twee jaar volgen zij een opleiding Nederlands, een A2-opleiding Animator en een sportspecifieke opleiding (volgens hun individuele sportinteresse en capaciteiten). Aan de opleiding zijn stages gekoppeld op plaatsen waar nood is aan (professionele) animatoren Beschrijving van het begeleidingsproces bij Buurtsport Lesgever: Karen Schulz (Brusselleer) Begeleider: An Lanssens (CTM) Het taalbeleidsplan dat voor Buurtsport werd uitgewerkt 3, heeft gediend als uitgangs- en referentiepunt voor de begeleiding van de lesgever. Tijdens twee startvergaderingen -een bij de NT2-aanbieder Brusselleer en een bij Buurtsportwerden door de verschillende betrokkenen afspraken gemaakt over het doel en de krijtlijnen van de begeleiding. De begeleiding van Karen bestond uit: overlegmomenten tussen Karen en An samen bijwonen van een teamvergadering met dsp'ers bij Buurtsport samen bijwonen van sportlessen een tussentijdse evaluatie bij Buurtsport met alle betrokkenen overlegmomenten tussen taalbeleid-procesbegeleider Joke Drijkoningen en An 3 Taalbeleidsplan Buurtsport Brussel. In: JOKE DRIJKONINGEN (2002). Eindrapport Taalbeleid Concreet. Zes inschakelingsacties maken hun taalbeleid. Leuven: Steunpunt NT2. Juni eindrapport 6

7 Naar materiaalontwikkeling toe gebeurde vanuit de begeleiding het volgende: tonen en bespreken van voorbeelden van taakgerichte en gentegreerde lesactiviteiten ter inspiratie voor eigen materiaal suggesties doen en bespreken in verband met voorbereiden en begeleiden van teamvergadering suggesties doen en bespreken voor het uitwerken van praktijkopdrachten in de sportles (in samenspraak met de sportinstructeur) bespreken bronnenboek PC en netwerk ter inspiratie voor eigen materiaal Voor Karen lag de prioriteit echter bij de hierna beschreven knelpunten en minder op het vlak van het uitwerken van functionele, gethtegreerde werkvormen en activiteiten. Op het einde van de begeleiding werd duidelijk dat Karen liever een langere periode van permanente aanwezigheid van An op de vloer had gehad dan op geregelde tijdstippen samen nadenken over gethtegreerde en taakgerichte lesactiviteiten. De aanpak van de begeleiding kon op dat moment echter niet meer worden bijgestuurd. In de begeleidingsgesprekken werden de door Karen aangehaalde knelpunten uitgebreid besproken. In de gesprekken werd vertrokken van de 4 taalgebruiksdomeinen die bij Buurtsport kunnen worden aangegrepen om Nederlands te (leren) gebruiken (zie ook taalbeleidsplan4): 1. de alledaagse taalgebruikssituaties in de algemene werking van Buurtsport 2. de teamvergadering 3. de sportlessen 4. de stagemomenten Voor het eerste domein wilde Karen van de Buurtsportmedewerkers gedetailleerde informatie krijgen over wat er precies aan taal nodig is in die alledaagse taalgebruikssituaties. De bedoeling was om er in de taalles aandacht aan te besteden en bij Buurtsport in die situaties zoveel mogelijk Nederlands te gebruiken. Voor Karen bleef de informatie onvoldoende en te weinig gedetailleerd. Bij Buurtsport bestaat nog te weinig het automatisme om de alledaagse taalhandelingen in het Nederlands te doen. Deze gelegenheden tot functioneel taalgebruik bleven nogal eens onbenut. In de andere 3 domeinen was Karen altijd aanwezig op de vloer om de dsp'ers te ondersteunen. Tijdens de teamvergaderingen werd de aandacht van de dsp'ers soms te veel 4 Idem. Juni eindrapport 7

8 gericht op het begrip van woorden in de vergaderdocumenten en te weinig op de functie en de inhoud van de documenten. Op de sportvloer nam Karen de rol van coach van de sportinstructeur op zich door hem by. te vragen bepaalde instructies te herhalen of iets op een andere manier te formuleren. De stagemomenten bij de Nederlandstalige organisatie Fabota in Leuven werden zowel door Karen als door de meeste dsp'ers ervaren als moeilijk en vermoeiend maar zeer vruchtbaar en leerrijk. De taallessen wendde Karen aan om de dsp'ers voor te bereiden op hun functioneren in deze 3 domeinen. Voor Karen was dit om verschillende redenen een moeilijke opdracht: zeer laag concentratievermogen van de dsp'ers te weinig zicht op wat en in welke volgorde er in de taalles precies moest gebeuren en te weinig controle op wat daar nadien in de taalgebruiksdomeinen mee gebeurt te weinig structuur en opbouw in de taallessen want te zeer afhankelijk van de rest van het programma en te veel ad hoc inspelen op by. de sportlessen, te weinig planning en voorbereiding op langere termijn geen zicht op vordering leerproces van de dsp'ers Vanuit de begeleiding werd op de volgende manier geprobeerd mogelijke oplossingen aan te reiken: Van doelstellingen naar lessuggesties (zie bijlage 1) Tips voor de evaluatie van taalvaardigheid (zie bijlage 2) Besproken knelpunten en mogelijke oplossingen (zie bijlage 3) Aandachtspunten en suggesties voor de toekomst De documenten 'Van doelstellingen naar lessuggesties' met suggesties voor lesactiviteiten en voor gebruik van authentiek materiaal in de lessen (bijlage 1) en 'Tips voor de evaluatie van taalvaardigheid' (bijlage 2) kunnen dienen als instrumenten om het traject verder concreet in te vullen, vorm te geven en op te volgen. De besproken knelpunten en mogelijke oplossingen (bijlage 3) blijven ook voor het vervolg van het taalleertraject bij Buurtsport relevant. Binnen Buurtsport zouden de algemene taalgebruikssituaties binnen de organisatie nog meer en beter aangewend kunnen worden om de taalverwerving van de dsp'ers te stimuleren. De meer algemene, alledaagse situaties zijn vaak eenvoudig en laagdrempelig: Juni eindrapport 8

9 by. zeggen om hoe laat een bepaalde afspraak doorgaat, vragen hoe het met iemand is, begroeten, enz. Deze situaties zoveel mogelijk spontaan in het Nederlands laten verlopen, zou ook bij de dsp'ers een automatisme kunnen kweken om zoveel mogelijk gelegenheden aan te grijpen om Nederlands te spreken. De sportlessen vormen een ideaal taalgebruiksdomein. De lessen zouden op het vlak van taalverwerving nog meer kunnen renderen als de dsp'ers het taalaanbod van de sportinstructeur actiever zouden kunnen verwerken en zelf gebruiken. In dit verband 3 suggesties: Structured overleg organiseren tussen taallesgever en instructeur om samen aandachtspunten te bepalen op het vlak van de taalvaardigheid van de dsp'ers (cf. bronnenboekprincipe) en om samen activiteiten en werkvormen of te spreken die in de eerste plaats beantwoorden aan de sporttechnische doelstellingen maar die zo worden opgezet dat ze ook de taalverwerving van de dsp'ers stimuleren (bv. door de dsp'ers in de sportles zelf bepaalde delen te laten uitleggen en begeleiden). Tips voor de instructeur: eventueel via een opleiding taal techniek en/of videocoaching. In dit scenario zou de sportinstructeur zelf ook aandacht besteden aan de taalverwerving van de dsp'ers en zou de taallesgever niet permanent op de sportvloer aanwezig moeten zijn. De taallesgever zou gerichter en op bepaalde momenten extra kunnen ondersteunen. De permanente aanwezigheid van de taallesgever op de sportvloer, tijdens de teamvergaderingen en op stages heeft zeker voordelen. Toch kan er -mits voldoende overleg met de Buurtsportmedewerkers en de sportinstructeur- ook gerichter worden ondersteund bijvoorbeeld door dsp'ers die problemen ondervinden extra te begeleiden, bepaalde activiteiten mee te volgen, enz. Op die manier zou de opdracht van de taallesgever minder tijdrovend zijn en de verantwoordelijkheid voor het taalverwervingsproces van de dsp'ers bij de hele organisatie en niet alleen bij de taallesgever komen te liggen. Tot nu toe werden de dsp'ers nog in twee groepen opgesplitst. Het is goed om te grote niveauverschillen zo snel mogelijk bij te benen: bijvoorbeeld de taalzwakkeren een periode intensief ondersteunen zodat ze zo snel mogelijk voldoende taalvaardig zijn om in de organisatie mee te draaien en verder op de vloer taal te leren. Toch is het goed om - Juni eindrapport 9

10 indien mogelijk- zo snel mogelijk ook beide groepen terug samen te brengen en te werken met heterogenere groepjes zodat de kloof tussen taalzwakkeren en -sterkeren niet nog groter wordt en de dsp'ers van elkaar kunnen leren. Bijvoorbeeld de sportlessen gebeuren in groep. Dit gegeven kan aangegrepen worden om bij de voorbereiding van een sportles in de taalles ook samen te doen Intec Brussel Voorstelling Intec Brussels Intec Brussel organiseert vijf opleidingen: een korte module initiatie MS Office, een opleiding webdesigner, webdeveloper, pc- en netwerk-technicus voor Nederlandstaligen (of anderstaligen met hoge taalvaardigheid Nederlands) en voor anderstaligen. De doelgroep van deze laatste opleiding, anderstaligen, maakt dat de vraag naar een gestructureerde plaats voor het Nederlands zich daar het sterkst manifesteert. Voor de andere opleidingen worden bij de intake enkel Nederlandstalige cursisten of cursisten met een hoog taalvaardigheidsniveau Nederlands weerhouden. Het taalbeleidsplan is daarom ook uitgewerkt voor de opleiding pc- en netwerk-technicus voor anderstaligen. In deze opleiding leren werkzoekenden (met maximaal een diploma van hoger secundair onderwijs) die nog geen kennis hebben van het Nederlands gedurende 12 maanden zowel Nederlands als de vaardigheden van een pc- en netwerk-technicus. Na de opleiding kunnen zij tewerkgesteld worden in: onderhoud en herstelling van computerhardware montage, verkoop en installatie van informatica-hardware en software installatie en ondersteuning van netwerken pc- support en help-desk Beschrijving van het begeleidingsproces bij Intec Brussel Lesgever: Kristin Minne (TNJM) Begeleider: An Lanssens (CTM) 5 Juni eindrapport 10

11 Het taalbeleidsplan dat voor Intec Brussel werd uitgewerkt 6 heeft gediend als uitgangs- en referentiepunt voor de begeleiding van de lesgever. Op een startvergadering werden door de verschillende betrokkenen afspraken gemaakt over het doel en de krijtlijnen van de begeleiding. De begeleiding van Kristin bestond uit: knelpuntengesprek met vakinstructeurs overlegmomenten tussen Kristin en An bijwonen van lessen zowel voor de hele groep cursisten als bij de extra ondersteuning van de taalzwakkere cursisten tijdens open learning bijwonen van tussentijds gesprek Kristin met coordinator Intec Brussel samen uitwerken lesmateriaal bespreken en samen uitwerken eindtoets overlegmomenten tussen taalbeleid-procesbegeleider Joke Drijkoningen en An Kristin had het Bronnenboek PC en netwerk 7 dat ontwikkeld werd voor en in samenspraak met INTEC Brussel ter beschikking. Daarnaast ging Kristin in verband met lesmateriaal en het gebruik ervan te rade bij collega's NT2-lesgevers van TNJM, VDAB, e.a. en zocht ze grammaticaregels en -oefeningen, inspiratie uit een cursus telefoneren (VDAB), uit Vacant, De Lift (VDAB), etc. Een van de fundamentele problemen waarmee Kristin in haar opdracht werd geconfronteerd, was het feit dat de aparte lessen Nederlands gehandhaafd bleven voor de hele groep -zowel de taalzwakkeren als degenen die op vlak van taalvaardigheid weinig of geen problemen meer ondervonden. Het taalbeleidsplan en het voor Intec Brussel ontwikkelde bronnenboek gaan echter beide uit van een traject waar de aandacht van de taallesgever in de eerste plaats en vooral uitgaat naar de taalzwakkeren die nog niet voldoende taalvaardig zijn om te kunnen functioneren tijdens de opleiding. De voorbeeldactiviteiten in het bronnenboek dienen om ingezet te worden (in de taalles of bij wijze van praktijkopdracht) op die punten waar de taalzwakkeren nog problemen ondervinden om te functioneren. 6 Taalbeleidsplan Intec Brussel PC- en netwerktechnicus voor anderstaligen. In: JOKE DRIJKONINGEN (2002). Eindrapport Taalbeleid Concreet. Zes inschakelingsacties maken hun taalbeleid. Leuven: Steunpunt NT2. Juni eindrapport 11

12 De bronnenboekactiviteiten zijn niet bedoeld en dus ook niet geschikt voor cursisten die hun taalvaardigheid nog willen vergroten en verdiepen bovenop de einddoelen uit het taalbeleidsplan van Intec Brussel. Op basis van het programma waarin Intec Brussel ook een onderdeel Nederlands' voorziet, stelden de taalsterkere cursisten hun eisen over tempo, ondersteuning, aanpak en inhoud van de lessen Nederlands. De aanwezigheid van cursisten die zowel op vlak van taalvaardigheid als op technisch vlak al (te) ver staan, dreigt niet alleen de aandacht van de taallesgever voor de zwakkeren te hypothekeren maar ook die van de vakinstructeur: de verleiding is groot om aanpak en tempo of te stemmen op de sterkere cursisten en dit soms ten koste van de taalzwakkere. De zoektocht van Kristin naar bijkomend lesmateriaal naast het bronnenboek had verschillende redenen: Het bronnenboek is niet bedoeld om blijvend aparte lessen Nederlands te geven (zie hierboven) en voorziet niet in voldoende dekkend materiaal. Enkele cursisten bleven met aandrang vragen naar grammatica- en woordenschatoefeningen. De niveauverschillen tussen de cursisten waren erg groot zowel op vlak van taalvaardigheid als op technisch vlak. Voor de sterkere cursisten hielden de activiteiten van het bronnenboek geen uitdaging meer in: voor hen was er geen kloof meer tussen het vereiste niveau in de activiteiten en hun eigen taalvaardigheid. Kristin voelde de noodzaak om te zorgen voor voldoende afwisseling in lesmateriaal. Vanuit de begeleiding werd gehamerd op: de terugkoppeling van het gebruikte materiaal naar de talige doestellingen die werden vooropgesteld voor de anderstalige cursisten van Intec Brussel de plaats van het gebruikte materiaal binnen een taakgerichte, gelntegreerde aanpak pogingen om binnen de groep te werken in heterogene groepjes o.a. door het lesmateriaal gedifferentieerd in te zetten In functie van deze bekommernissen werden tijdens de begeleiding enkele extra activiteiten ontwikkeld. Dit materiaal bevat veel authentiek taalaanbod dat -zoals ook de tips in het bronnenboek suggereren- toelaten om te differentieren en bepaalde (delen van de) opdrachten voor de sterkere cursisten moeilijker te maken. 7 DE GROOF, VANDER MEEREN, CHOUA en VANGENEUGDEN (2003). Bronnenboek voor PC en netwerk. Leuven: Steunpunt NT2. Juni eindrapport 12

13 'Voor elk wat wils' Op basis van een dossiertje in het tijdschrift Clickx 8: Acht 'computeraars' vertellen hun verhaal en de cursisten moeten nagaan welk artikel (een scanner, een workshop over het programma Publisher, over een brief maken in Word, een internetaansluiting, etc.) het beste bij die mensen past. Dit lesidee werd door Kristin verder uitgewerkt aan de hand van de authentieke teksten en technische informatie uit Clickx. Vraag en antwoord op (zie bijlage 4) Een bestelling voor Inoptec Brussel (zie bijlage 4) Aanvullend (uitgebreider) materiaal 'Bouw nu zelf je eigen droom-pc' over het in elkaar steken van een PC bij activiteiten van het bronnenboek (nrs 11 en 23). Kristin bleef de taalzwakkeren extra ondersteunen tijdens open learning. Ze probeerde o.a. met activiteiten uit het bronnenboek in te spelen op die punten waar de cursisten nog het meeste problemen ondervonden. Kristin merkte dat de taakgerichte activiteiten uit het bronnenboek zeer goed bruikbaar waren voor deze cursisten. Met behulp van de extra ontwikkelde activiteiten probeerde Kristin ook de sterkeren te overtuigen van de bedoeling van het traject en de voordelen van taakgericht, geintegreerd werken. De pogingen om dit te doen op een gedifferentieerde manier in heterogene groepjes bleef moeilijk liggen: de sterkere cursisten wilden vooral zelf snel veel bijleren en voelden zich hierin geremd door de taalzwakkere cursisten. Naar het einde van de begeleiding toe werd ten slotte aandacht besteed aan de toets Nederlands die de anderstaligen eind juni moesten afleggen. Dit gebeurde als volgt: samen doornemen en bespreken van voorgaande toetsen samen mogelijke toetsideeen terugkoppelen naar de doelstellingen uit het taalbeleidsplan algemene tips geven i.v.m. toetsing (zie bijlage 5) samen ontwikkelen van nieuwe toetstaken (zie bijlage 5) tips geven i.v.m. procesmatige manier van evalueren op basis van verschillende informatiemomenten en -bronnen (zie bijlage 5) 8 Clickx Magazine maart Juni eindrapport 13

14 Aandachtspunten en suggesties voor de toekomst Zowel de voorbeeldactiviteiten (bijlage 4) als het document over de evaluatie van taalvaardigheid (bijlage 5) kunnen gebruikt worden om het traject verder concreet in te vullen, vorm te geven en op te volgen. Kristin heeft haar werkplek bij Intec Brussel zelf. Ze maakte volop van dit voordeel gebruik om de cursisten te ondersteunen tijdens de technische lessen, met telefoontjes en het schrijven van brieven en om te overleggen met coordinator en medewerkers van Intec Brussel. Zo speelde Kristin in op wat de jobcoach aan activiteiten voor de cursisten voorzag. Helaas was er weinig tijd en ruimte voor gelijkaardig overleg met de vakinstructeur die lesgaf aan de anderstalige cursisten. Er was een eenmalig knelpuntengesprek waar later niet meer werd op teruggekomen. Het bronnenboek met tips voor de instructeur, aandacht voor knelpunten, suggesties voor praktijkopdrachten etc. kon hierdoor niet naar behoren worden ingezet. De concrete aanpak van Kristin, het al dan niet kunnen gebruiken van het bronnenboek en de nood aan bijkomend lesmateriaal zal blijven afhangen van de taalbeleidskeuzes die door Intec Brussel worden gemaakt KureghemNET Voorstelling KureghemNET9 is een laagdrempelig informatica- en communicatiecentrum, gecreeerd voor de buurtbewoners, met als doel hen te vormen tot deelnemers aan het informaticatijdperk. Het is gelegen in Kuregem, een typische Brusselse achterstandswijk met talrijke problemen van sociaal-economische aard. Omdat informatica niet meer weg te denken is uit ons dagelijks leven, is het dan ook van cruciaal belang dat iedereen de kans krijgt om kennis te maken met de mogelijkheden van nieuwe technologieen en gevormd wordt om er mee te werken. Niet alleen verhoog je zo 9 Juni eindrapport 14

15 iemands kansen op tewerkstelling, maar je geeft hem/haar ook de kans aan te sluiten bij het maatschappelijke gebeuren. De doelstellingen van Het toegankelijk maken van informatie- en communicatietechnologie door het ter beschikking stellen van multimediacomputers met geavanceerde randapparatuur en internetaansluiting biedt individuele begeleiding en opleiding op maat. Het bieden van opleiding en tewerkstelling voor (jonge) werkzoekenden die bij voorkeur wonen in de buurt. De mensen die hier tewerkstelt, verzorgen het onthaal en de begeleiding van de bezoekers. Door een intensieve opleiding op maat en een degelijke begeleiding op de werkvloer kunnen zij instaan voor een kwaliteitsvolle dienstverlening aan de bezoekers. uitbouwen tot een ontmoetingscentrum om op die manier de sociale cohesie in de buurt te versterken. De toegankelijkheid van de dienst garanderen - door een aangepaste prijspolitiek door buurtbewoners, via een werkgroep, de concrete invulling van het dienstencentrum mee te laten bepalen, waardoor het aanbod aansluit bij de eigenlijke vraag uit de buurt door werknemers aan te werven die instaan voor het onthaal en de begeleiding van de klanten en die komen uit hetzelfde sociaal, cultureel en economisch milieu als de klanten door samen met de klanten informaticaprojecten op te starten en te begeleiden door het project in te bedden in een buurthuis waar ook andere verenigingen buurtgerichte activiteiten organiseren, zoals occasionele kinderopvang en taallessen. Er zijn permanent 5 DSP'ers in opleiding. De opleiding bestaat uit vormingsmomenten (informatica) en het assisteren van de GECO's in het atelier. Vijf GECO's zorgen voor de dienstverlening in het centrum (1 onthaalbediende en 4 atelierbegeleiders die ieder zijn/haar specialiteit heeft). is opgestart door EVA vzw, een Brusselse ondersteuningsstructuur voor de uitbouw en ontwikkeling van buurtdiensten en tewerkstellingsinitiatieven Beschrijving van het begeleidingsproces bij KureghemNET Lesgever: Nancy Van de Gucht (Brusselleer) Juni eindrapport 15

16 Begeleider: An Lanssens (CTM) Het taalbeleidsplan dat voor KureghemNET werd uitgewerkt l heeft gediend als uitgangs- en referentiepunt voor de begeleiding van de lesgever. Tij dens twee startvergaderingen -eerst met een eerste lesgever die uiteindelijk een andere opdracht kreeg en bij de nieuwe start in april met Nancy- werden door de verschillende betrokkenen afspraken gemaakt over het doel en de krijtlijnen van de begeleiding. De begeleiding van Nancy bestond uit: overlegmomenten tussen Nancy en An het geven van literatuur en input over taakgericht, geintegreerd werken, Nederlands op de Werkvloer, ICT en taalleren, adventure games,... samen uitwerken van leskaarten samen bekijken van de einddoelen uit het taalbeleidsplan samen bekijken en bespreken van lesmateriaal communicatie over de begeleiding communicatie met de dsp'ers bij wijze van praktijkopdracht bijwonen van tussentijds gesprek Nancy met coordinator/instructeur KureghemNET samen opzetten van daguitstap met dsp'ers overlegmomenten tussen taalbeleid-procesbegeleider Joke Drijkoningen en An Voor Nancy was dit haar eerste lesopdracht NT2. Ze was vragende partij voor allerlei input zowel over taakgericht en geintegreerd werken als over lesmateriaal. An probeerde zo goed en concreet mogelijk in to spelen op de vragen van Nancy vanuit het kader van het taalbeleidsplan van KureghemNET en vanuit de taakgerichte, geintegreerde aanpak. Het materiaal dat werd bekeken en besproken: pakket PC voortraject voorbeelden van taakgerichte activiteiten ter inspiratie (bv. De Lift (VDAB)) bronnenboek PC en netwerk Bonte Was materiaal Brusselleer initiatie PC van KureghemNET io Taalbeleidsplan KureghemNET. In: JOKE DRIJKONINGEN (2002). Eindrapport Taalbeleid Concreet. Zes inschakelingsacties maken hun taalbeleid. Leuven: Steunpunt NT2. Juni eindrapport 16

17 In vele gevallen -zowel tijdens de begeleidingsgesprekken als bij het bekijken en voorbereiden van lesmateriaal- bestond de begeleiding uit het bevestigen van de intuitie van Nancy, het stimuleren van haar ideeen, reacties en initiatieven en het expliciteren van achterliggende taakgerichte, geintegreerde principes. Enkele voorbeelden kunnen dit illustreren. Nancy zoekt naar taalaanbod binnen de organisatie om te gebruiken in de taalles. Bijvoorbeeld de basiscursus PC van KureghemNET, een pakket met helder taalgebruik, veel visuele ondersteuning en leuke opdrachten. Nancy geeft zelf aan het niet te willen gebruiken als in te studeren taalaanbod. Ze wil het op een functionele manier inzetten door bijvoorbeeld samen met de dsp'ers opdrachtjes uit te voeren en hen aan te moedigen in het Nederlands te communiceren. Op vraag van een van de gesco's hielp Nancy bij de voorbereiding van het onthaal in het Nederlands van een groep bij KureghemNET. Om de gesco gerust te stellen, stelde Nancy voor om het uit te proberen bij haar lesgroep dsp'ers. De oefening bij de dsp'ers verliep goed en het onthaal in het Nederlands door de gesco was een succes. Dergelijke succeservaringen zijn belangrijke momenten zowel voor de gesco in kwestie als voor de dsp'ers. Het maakt duidelijk dat ze kunnen rekenen op adequate ondersteuning en dat ze mits een goede voorbereiding ook in het Nederlands veel kunnen doen. Een vergelijkbaar voorbeeld was dat Nancy een oudergroep van Brusselleer uitnodigde bij KureghemNET. Deze keer waren het de dsp'ers zelf die de uitleg over KureghemNET in het Nederlands deden. Nancy gebruikt dergelijke gelegenheden om het zelfvertrouwen van de dsp'ers te vergroten en hen positief te stimuleren. In een overleg tussen Nancy en de coordinator van KureghemNET probeerde Nancy nog meer te weten te komen over de organisatie, toetste ze haar aanpak van de taallessen bij de coordinator en werden concrete aandachtspunten besproken. Zo vertolkte Nancy bijvoorbeeld de drempelvrees van de dsp'ers om in het Nederlands actief deel te nemen aan de teamvergadering. Deze vaststelling viel samen met de vraag van de coordinator of de verplichting het Nederlands tijdens de vergaderingen er misschien voor zorgde dat niet alle punten vlot en open besproken konden worden. Samen met de begeleiding werden hier mogelijke oplossingen besproken. Op het einde van de begeleiding kwamen vooral Nancy's vragen over het vervolgtraject aan bod. Bijvoorbeeld over Nederlands op de Werkvloer: over welke situaties op de werkvloer bij KureghemNET hebben we het dan? Welke activiteiten kunnen georganiseerd worden? Welke rol speel ik als taallesgever? Voor het antwoord op deze vragen werd vanuit de begeleiding Juni eindrapport 17

18 teruggegrepen naar het taalbeleidsplan en het bronnenboek voor PC en netwerk. In de laatste begeleidingsmomenten onderzochten Nancy en An in welke mate tips en activiteiten uit dit bronnenboek kunnen dienen (ter inspiratie) voor het vervolgtraject bij KurghemNET Belangrijk in deze denkoefening is dat de einddoelen van KureghemNET centraal blijven staan. Sommige situaties uit het Bronnenboek PC en netwerk zijn vergelijkbaar met mogelijke knelpunten en situaties bij KureghemNET. Toch moet de knelpuntenanalyse gebeuren op basis van de einddoelen van KureghemNET. Heel wat tips en activiteiten zijn mits enige aanpassing aan de context van KureghemNET en aan het niveau van de dsp'ers bruikbaar voor het vervolgtraject bij KureghemNET. De nodige aanpassingen kunnen gebeuren zoals in het bronnenboek wordt geadviseerd onder 'Het transfereren van de voorbeeldactiviteiten' bij de tips voor de taallesgever Aandachtspunten en suggesties voor de toekomst Het bronnenboek voor PC en netwerk kan gebruikt worden als inspiratiebron om het vervolgtraject concreet in te vullen, vorm te geven en op te volgen. Nancy gaat in haar lesopdracht bij KureghemNET spontaan op een taakgerichte en gantegreerde manier te werk. Ze probeert zo direct mogelijk in te spelen op die taalvaardigheid die de dsp'ers binnen KureghemNET het meeste nodig hebben en ze zoekt naar zinvolle praktijkopdrachten. Het is belangrijk dat ze deze aanpak verder kan uit- en onderbouwen, dat ze voldoende gelegenheden/ondersteuning krijgt om zich verder te bekwamen in het taakgericht, geintegreerd lesgeven en dat ze hierover binnen het lesgeversteam van gedachten kan wisselen. De contacten tussen Nancy en de medewerkers van KureghemNET zijn goed en leveren goede ideeen en afspraken op. Zeker tijdens het vervolgtraject zal het belangrijk zijn dat alle betrokkenen die ideeen en afspraken ook in de raktlk omzetten. Voor coordinatoren en instructeurs is dit niet altijd vanzelfsprekend maar toch zouden ook zij hiervoor voldoende ruimte en tijd moeten voorzien. Juni eindrapport 18

19 3. OVER HET BEGELEIDINGSPROCES IN HET ALGEMEEN 3.1. Beschrijving van en bemerkingen bij het begeleidingsproces in het algemeen Rechtstreeks inspelen op specifieke noden enproblemen In het kader van dit project werd gekozen voor een individuele en intensieve begeleiding van lesgevers. Deze vorm van interventie biedt het grote voordeel dat rechtstreeks kan worden ingespeeld op specifieke noden en problemen in de concrete klaspralctijk. Er kan gezocht worden naar antwoorden op specifieke vragen over materiaal en didactiek Van flexibel naar gestructureerd en geformaliseerd In sommige gevallen -vooral in de context van de inschakelingsacties waar de taallesgevers vaak nog moeten zoeken naar de goede aanpak en zich flexibel moeten aanpassen aan het programma en de activiteiten van de organisatie- kan deze begeleiding op maat ertoe leiden dat te veel problemen tegelijk op tafel komen te liggen. Het lukt niet altijd om snel concrete oplossingen uit te werken of om dadelijk verandering te brengen in de situatie. Dit kan verlammend werken voor het begeleidingsproces. Afhankelijk van de ingesteldheid en de verwachtingen van de lesgever kan het zinvol zijn om op een meer gestructureerde en geformaliseerde manier te prioriteren in knelpunten, afspraken te maken zowel over de te ondernemen concrete acties als over de timing en het te verwachten resultaat. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door bij het begin van de begeleiding een 'aandachtsraster' of een inhoudelijke checklist samen te stellen met knelpunten, acties en timing. Dergelijk raster of checklist kan dan dienen als vertrekpunt van iedere begeleidingsinterventie. Gevaar van strakker plannen en meer formaliseren van de begeleiding is dat het voordeel van flexibel en direct in te kunnen spelen op specifieke noden in het gedrang komt Frequentie en intensiteit van de begeleiding Ook wat frequentie en intensiteit van de begeleiding betreft, is het zoeken naar het juiste evenwicht op basis van de omstandigheden waarin de lesgever een opdracht uitvoert en op basis van haar of zijn voorkeuren en verwachtingen ten aanzien van de begeleiding. Dankzij de grote ruimte die in dit project per lesgever werd voorzien, was het mogelijk om problemen grondig te bediscussieren, samen ideeen uit te werken en uit te proberen, terug te komen op besproken punten, te evalueren en bij te sturen. Deze aanpak is grondiger en minder vrijblijvend dan andere vormen van interventie en ondersteuning. Juni eindrapport 19

20 Karen zei op het einde van de begeleiding de voorkeur te geven aan een permanente aanwezigheid van een begeleider in de lessen en op de vloer. Dergelijke constructie is qua tijdsinvestering vanuit de begeleiding niet haalbaar. Bovendien zou meer begeleiding ook een belasting kunnen worden voor de lesgever. De ondersteuning vanuit de begeleiding brengt niet altijd een verlichting van de taak van de lesgever met zich mee: het feit dat aan iedere interventie een bespreking wordt gekoppeld en dat vanuit de begeleiding ideeen en suggesties worden aangebracht die niet zonder meer samenvallen met wat de lesgever in gedachten had, maakt dat van de lesgever soms een extra inspanning wordt verwacht. Wel haalbaar en zeker ook wenselijk is de permanente mogelijkheid tot ondersteuning. Dit is dan niet in de vorm van permanente fysieke aanwezigheid van de begeleider in de organisatie, maar de mogelijkheid om bijvoorbeeld via of per telefoon tussentijds vragen te stellen en problemen te bespreken. Nancy heeft van deze mogelijkheid meerdere keren gebruik gemaakt door een te sturen met vragen over situaties die zich in de les of tijdens een vergadering hadden voorgedaan. Hier werd zo snel mogelijk een antwoord op gegeven en in het eerstvolgende begeleidingsgesprek werd er -indien nodig- uitgebreider op ingegaan. Idealiter zou de intensiteit en de frequentie van de begeleiding volledig worden afgestemd op de noden van de lesgever en op de ruimte die hij/zij heeft om problemen aan te pakken, materiaal te ontwikkelen of de aanpak bij te sturen. Dit zou betekenen dat naast enkele vaste momenten (om ervoor te zorgen dat de begeleiding niet te vrijblijvend wordt) bijvoorbeeld een interventie zou plaats hebben op het moment dat de lesgever botst op een probleem of bijvoorbeeld er meer tijd voor begeleiding bij de ontwikkeling van lesmateriaal zou zijn in een lesvrije periode. Binnen de tijdsspanne van dit project was dit niet haalbaar, maar in sommige gevallen zou het wel zeer nuttig kunnen zijn om ook op wat langere termijn dan zes maanden begeleidingsmomenten of 'terugkom-momenten' te kunnen voorzien. Bijvoorbeeld de overschakeling van voortraject naar vervolgtraject bij KureghemNET zal ingrijpende gevolgen hebben voor de manier waarop Nancy haar cursisten ondersteunt. Hetzelfde geldt voor Buurtsport waar Karen geconfronteerd zal worden met de instroom van nieuwe dsp'ers in de organisatie Vormen van interventie Het merendeel van de interventies binnen dit project nam de vorm aan van begeleidingsgesprekken. Juni eindrapport 20

21 Daarnaast werd enkele keren gebruik gemaakt van observatie in de taalles en op de vloer gevolgd door een feedbackgesprek. Deze vorm van begeleiding biedt grote voordelen. In de gewone begeleidingsgesprekken rapporteert de lesgever over wat er zich in de les of op de vloer voordoet. Soms gaan in de rapportage of in de interpretatie van de begeleider bepaalde aspecten of belangrijke details verloren. Tijdens de observatie krijgt de begeleider rechtstreeks een duidelijk en concreet beeld van het gebeuren in de les of op de vloer en van de rol van de lesgever daarin. In de daaropvolgende feedbackgesprekken weten lesgever en begeleider beiden waarover ze spreken en kunnen hun interpretaties van het gebeuren samengebracht worden. Deze vorm van interventie kwam in dit project relatief weinig door een combinatie van factoren: Voor observatie en feedback moet het vertrouwen tussen de lesgever en de begeleider voldoende groot zijn. De observatiemomenten hebben maar zin als ze zo snel mogelijk gevolgd worden door een feedbackgesprek. Dit was in dit project vaak niet het mogelijk. In navolging van het projectvoorstel probeerde An meer aan te sturen op materiaalontwikkeling terwijl observatie en feedback eerder inspelen op het gebruik van het materiaal en de didactische aanpak Begeleiding bij materiaalontwikkeling Lesmateriaal is een concrete en dankbare insteek om lesgevers te begeleiden en hen eventueel te helpen om hun didactische aanpak te optimaliseren en te vernieuwen. Bovendien wordt in inschakelingstrajecten waarvoor weinig specifiek lesmateriaal voorhanden is input op dat vlak door lesgevers geapprecieerd. Toch bleek het niet vanzelfsprekend om samen met de lesgevers van bij het begin te bepalen welk materiaal er precies nodig was en om samen in de loop van het traject een bepaalde hoeveelheid taakgericht, gentegreerd lesmateriaal ontwikkelen. Dit om verschillende redenenen: Het ritme van het lopende traject dringt zich op en het samen ontwikkelen van taakgerichte, geintegreerde activiteiten vraagt meer tijd, energie en soms ook discussie dan een lesgever in de gebruikelijke lesvoorbereidingen steekt. Voor hun lesvoorbereidingen grepen de drie lesgevers vaak terug naar bestaand materiaal (bv. van Brusselleer) of naar authentieke documenten en pastten dit aan aan de organisatie en hun cursisten. De wijze waarop ze hier in de les of op de vloer gebruik van maken, wordt zelden op papier gezet in de vorm van een lesverloop. Juni eindrapport 21

22 Vanuit de begeleiding werd aangestuurd op de ontwikkeling van taakgericht en geintegreerd materiaal. Dit was niet altijd in overeenstemming met de didactische aanpak van de lesgever. Soms vroegen de leerders heel expliciet naar grammatica- en woordenschatoefeningen. In zijn/haar lespraktijk en dus ook in de ontwikkeling van materiaal blijft een lesgever in een inschakelingstraject erg afhankelijk van de organisatie, de andere medewerkers ed. Soms strandden suggesties voor taakgerichte, geintegreerde activiteiten of praktijkopdrachten op een gebrek aan overleg met of input van de betrokken vakinstructeur of domineerden andere knelpunten de begeleidingsgesprekken Procesbegeleiding en begeleiding van lesgevers De begeleiding van de lesgevers gebeurde telkens vanuit het kader van het taalbeleidsplan dat voor de organisatie in kwestie werd opgesteld. De manier waarop dit taalbeleidsplan door alle betrokkenen wordt uitgevoerd en de mate waarin wordt voldaan aan de noodzakelijke randvoorwaarden hebben een rechtstreekse invloed op de opdracht van de taallesgever. Tijdens de begeleiding werden dan ook niet alleen vragen en knelpunten over de concrete klaspraktijk besproken, maar kwamen ook taalbeleidsmatige en organisatorische punten aan de orde. Dankzij voortdurend overleg tussen de procesbegeleiding (Joke Drijkoningen) en de begeleider van de lesgevers (An Lanssens) kon deze wisselwerking tussen het niveau van het taalbeleid en dat van de klaspraktijk worden opgevangen en werd de begeleiding op beide niveaus op elkaar afgestemd Uitwisseling binnen het NT2-team en binnen de organisatie De drie lesgevers voelden heel erg de nood om zich zo intensief en optimaal mogelijk in de organisatie in te bedden. Daar werd veel aandacht en energie aan besteed, vaak door de fysieke aanwezigheid bij de organisatie zelf. Dit punt kwam ook geregeld aan bod tijdens de begeleiding. De nood om ook binnen het NT2-team hierrond uit te wisselen was minder accuut. Dit gebeurde eerder sporadisch en informeel tijdens de begeleidingsmomenten met op dat moment aanwezige collega's of door de lesgevers zelf tussendoor. Voor bepaalde punten suggereerde An vanuit de begeleiding aan de lesgevers van Brusselleer om bij elkaar te rade te gaan. Juni eindrapport 22

23 3.2. Aandachtspunten en suggesties voor de toekomst Individuele en intensieve begeleiding van lesgevers maakt het mogelijk om rechtstreeks en diepgaand in te spelen op specifieke noden en problemen. De zware investering die deze vorm van ondersteuning met zich meebrengt, is in die zin zeker de moeite waard en zou in de toekomst nog mogelijk moeten zijn. Van bij het begin van de begeleiding wordt best -op basis van de voorkeuren en verwachtingen van de lesgever- afgesproken hoe de begeleiding zal verlopen -van zeer flexibel naar zeer gestructureerd en geformaliseerd (zie punt ) Observatie in de taalles en op de vloer wordt vaak door zowel begeleiders als lesgevers ervaren als een zeer vruchtbare vorm van begeleiding die in de toekomst wellicht nog meer aandacht verdient (eventueel met behulp van videocoaching). Voorwaarde is wel dat het vertrouwen tussen lesgever en begeleider voldoende groot is en dat iedere observatie gevolgd kan worden door een feedbackgesprek. Samen met een lesgever een bepaalde hoeveelheid materiaal ontwikkelen tijdens en in de marge van een traject, ligt niet voor de hand. Toch blijft materiaalbespreking en - ontwikkeling een interessant en concreet aanknopingspunt om lesgevers te ondersteunen in hun opdracht. Wellicht is een `begeleiding van lesgevers via materiaalontwikkeling' in projecten als het deze een meer haalbare kaart dan 'begeleiding van lesgevers bij materiaalontwikkeling'. De procesbegeleiding bij de uitvoering van een taalbeleidsplan en de begeleiding van lesgevers zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Permanente afstemming tussen beide niveaus van begeleiding is noodzakelijk. Er kan voor gekozen worden om beide niveaus te laten opnemen door een begeleider. Voor de verdere professionalisering van de individuele lesgevers en voor de ontwikkeling en het behoud van de expertise in het hele NT2-team, zou het goed zijn om -naast de sporadische contacten tussen lesgevers naar aanleiding van concrete vragen- ook te zorgen voor eenr uitgebreidere en fundamentelere uitwisseling in het NT2-team. Dit kan georganiseerd worden binnen een team met eventueel externe ondersteuning. Dergelijke 'teamprofessionalisering' gebeurt best op basis van een analyse hoe een team werkt, welke krachtlijnen doorheen de verschillende aanpakken binnen verschillende projecten lopen, welke knelpunten er zijn, op Juni eindrapport 23

24 welk vlak er nood is aan bijsturing of verdere ontwikkeling. Als aanvulling op de individuele begeleiding van lesgevers en andere vormen van ondersteuning staat de professionalisering van een team garant voor de continuiteit over projecten en individuele lesgevers heen. Juni eindrapport 24

25 BIJLAGEN 1. Van doelstellingen naar lessuggesties 2. Tips voor de evaluatie van taalvaardigheid 3. Besproken knelpunten en mogelijke oplossingen 4. Vraag en antwoord op + Een bestelling voor Inoptec Brussel 5. Toets Nederlands Intec Juni eindrapport

EINDRAPPORT "TAALBELEID CONCREET" ZES INSCHAKELINGSACTIES MAKEN HUN TAALBELEID JANUARI DECEMBER 2002

EINDRAPPORT TAALBELEID CONCREET ZES INSCHAKELINGSACTIES MAKEN HUN TAALBELEID JANUARI DECEMBER 2002 Centrum voor Taal en Migratie Steunpunt Nederlands als Tweede Taal EINDRAPPORT "TAALBELEID CONCREET" ZES INSCHAKELINGSACTIES MAKEN HUN TAALBELEID JANUARI DECEMBER 2002 Voorgelegd aan Vlaamse Gemeenschapscommissie

Nadere informatie

c) Hoe evalueert de minister deze taalopleidingen? Hoe loopt de geïntegreerde aanpak?

c) Hoe evalueert de minister deze taalopleidingen? Hoe loopt de geïntegreerde aanpak? SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 370 van ROBRECHT BOTHUYNE datum: 17 februari 2017 aan PHILIPPE MUYTERS VLAAMS MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, INNOVATIE EN SPORT VDAB - Sluitend taalbeleid De lage werkzaamheid van

Nadere informatie

Engagementsverklaring voor basis- en secundair onderwijs

Engagementsverklaring voor basis- en secundair onderwijs SCHOOLPROJECT - KAAP Engagementsverklaring voor basis- en secundair onderwijs 1. Achtergrond en doelstelling van Kaap Situering Doelstelling Missie Onderwijsnetwerk Naast het algemene NT2-aanbod is er

Nadere informatie

De G-coach. Geïntegreerde geletterdheidstraining in beroepsopleidingen. Brussel, 23 oktober 2009. dept. WSE

De G-coach. Geïntegreerde geletterdheidstraining in beroepsopleidingen. Brussel, 23 oktober 2009. dept. WSE De Geïntegreerde geletterdheidstraining in beroepsopleidingen Brussel, 23 oktober 2009 dept. WSE Onderzoek i.o. MVG, Dept. WSE en ikv. Plan Geletterdheid Verhogen Literatuur- en praktijkonderzoek Didactisch

Nadere informatie

TAALBELEIDSPLAN OPLEIDING POLYVALENT VERZORGENDE

TAALBELEIDSPLAN OPLEIDING POLYVALENT VERZORGENDE TAALBELEIDSPLAN OPLEIDING POLYVALENT VERZORGENDE Voor de periode van 2011 tot 2014 1. Voorstelling van de opleiding begeleider in de kinderopvang en polyvalent verzorgende Het CVO biedt volwassenen met

Nadere informatie

STERKE SCHAKELS. Samen werken aan functionele taalvaardigheid. Probleemstelling STERKE SCHAKELS 1

STERKE SCHAKELS. Samen werken aan functionele taalvaardigheid. Probleemstelling STERKE SCHAKELS 1 STERKE SCHAKELS Samen werken aan functionele taalvaardigheid Probleemstelling Jongeren in het deeltijds beroepssecundair onderwijs (DBSO) en het beroepssecundair onderwijs (BSO) stromen vaak uit zonder

Nadere informatie

Gerealiseerd met de steun van de Vlaamse Overheid, Departement Inburgering in het kader van Managers van diversiteit. Taalgericht naar werk Inhoud I

Gerealiseerd met de steun van de Vlaamse Overheid, Departement Inburgering in het kader van Managers van diversiteit. Taalgericht naar werk Inhoud I taalgericht naar werk Over het belang van geïntegreerd vakonder wijs voor beroepsgerichte opleidingen Publicatie ontwikkeld door Linguapolis, Instituut voor Taal en Communicatie Universiteit Antwerpen

Nadere informatie

Type 1: De Docent TEST LEERKRACHTSTIJL LAGER. Centrum voor Taal en Onderwijs MIJN PROFIEL

Type 1: De Docent TEST LEERKRACHTSTIJL LAGER. Centrum voor Taal en Onderwijs MIJN PROFIEL Type 1: De Docent Ik weet perfect waar ik mee bezig ben. Met mijn strakke planning zien we alle vooropgestelde leerstof, met tijd voor een herhalingsles voor elke grote toets. Er zijn duidelijke afspraken

Nadere informatie

Tijdens dit proces wordt ook overlegd met de leerling en ouders in kwestie.

Tijdens dit proces wordt ook overlegd met de leerling en ouders in kwestie. Zorgcontinuüm Het zorgcontinuüm omvat de stappen die een school zet om de leerlingen zo goed mogelijk te begeleiden. Dit gebeurt steeds in samenspraak met de verschillende actoren (leerling, ouders, leerkrachten,

Nadere informatie

EINDRAPPORT 'NEVENTRAJECTEXPERIMENT' JANUARI DECEMBER 2002

EINDRAPPORT 'NEVENTRAJECTEXPERIMENT' JANUARI DECEMBER 2002 Steunpunt Nederlands als Tweede Taal EINDRAPPORT 'NEVENTRAJECTEXPERIMENT' JANUARI DECEMBER 2002 Voorgelegd aan Vlaamse Gemeenschapscommissie Collegelid Guy Vanhengel, Onderwijs, Beroepsopleiding en Begroting

Nadere informatie

RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het KLEUTERONDERWIJS

RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het KLEUTERONDERWIJS CONFERENTIE STEUNPUNT GOK: De lat hoog voor iedereen!, Leuven 18 september STROOM KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen

Nadere informatie

De G-coach. Geïntegreerde geletterdheidstraining in beroepsopleidingen. Leuven, 29 november 2010. matthias.vienne@vsko.be. dept.

De G-coach. Geïntegreerde geletterdheidstraining in beroepsopleidingen. Leuven, 29 november 2010. matthias.vienne@vsko.be. dept. De Geïntegreerde geletterdheidstraining in beroepsopleidingen Leuven, 29 november 2010 matthias.vienne@vsko.be dept. WSE Onderzoek i.o. MVG, Dept. WSE en ikv. Plan Geletterdheid Verhogen Literatuur en

Nadere informatie

TAALCOACHING OP Z'N BRUSSELS CENTRUM BASISEDUCATIE BRUSSELLEER

TAALCOACHING OP Z'N BRUSSELS CENTRUM BASISEDUCATIE BRUSSELLEER -1- TAALCOACHING OP Z'N BRUSSELS CENTRUM BASISEDUCATIE BRUSSELLEER -2- INHOUDSTAFEL WAT IS TAALCOACHING OP Z'N BRUSSELS? p.3 ~ HOE IS TAALCOACHING ONTSTAAN? p.4 ~ HOE START EEN TAALCOACHING? p.6 ~ WAT

Nadere informatie

Plannen & organiseren

Plannen & organiseren kijkt vooruit, onderbouwt een planning, houdt rekening met potentiële invloedfactoren, visualiseert en communiceert deze duidelijk en begrijpbaar aan de medewerkers. koppelt aan deze planning, doelstellingen

Nadere informatie

Hoe kan je breed en permanent evalueren?

Hoe kan je breed en permanent evalueren? Ronde 2 Martien Berben & Marleen Colpin Centrum voor Taal en Onderwijs - K.U.Leuven Contact: Martien.berben@arts.kuleuven.be Marleen.colpin@arts.kuleuven.be Hoe kan je breed en permanent evalueren? De

Nadere informatie

Toll-net: samenwerken aan e-leren en gecombineerd leren voor volwassenen

Toll-net: samenwerken aan e-leren en gecombineerd leren voor volwassenen AFSTANDSLEREN EN ICT GECOMBINEERD ONDERWIJS 4 1 Toll-net: samenwerken aan e-leren en gecombineerd leren voor volwassenen Steven De Pauw Coördinator Toll-net Steven Verjans Universitair docent Open Universiteit

Nadere informatie

Hoe kan u strategie implementeren en tot leven brengen in uw organisatie?

Hoe kan u strategie implementeren en tot leven brengen in uw organisatie? Hoe kan u strategie implementeren en tot leven brengen in uw organisatie? De externe omgeving wordt voor meer en meer organisaties een onzekere factor. Het is een complexe oefening voor directieteams om

Nadere informatie

ONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK

ONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK ONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK Iedereen heeft er de mond van vol: Het beste uit de leerling halen Recht doen aan verschillen van leerlingen Naast kennis en vaardigheden, aandacht voor het

Nadere informatie

Gedifferentieerde leertrajecten

Gedifferentieerde leertrajecten Studiedag: Het volwassenenonderwijs en levenslang leren: een krachtige synergie VERSLAG WORKSHOP PCA / 4 februari 2015 Gedifferentieerde leertrajecten Dit verslag is een beknopte weergave van de gevoerde

Nadere informatie

Visienota EDUCARE / Transities 0-6 jaar. Onderwijscentrum Brussel Entiteit Gezin

Visienota EDUCARE / Transities 0-6 jaar. Onderwijscentrum Brussel Entiteit Gezin Visienota EDUCARE / Transities 0-6 jaar Onderwijscentrum Brussel Entiteit Gezin a. Situering Jonge kinderen (0-6 jaar) groeien op in diverse contexten: thuis, eventueel in de kinderopvang, en in de kleuterschool.

Nadere informatie

G.V.Basisschool Hamont-Lo

G.V.Basisschool Hamont-Lo G.V.Basisschool Hamont-Lo Zorg onze schooleigen visie op BREDE zorg Als school hebben we de opdracht om met brede zorg te werken aan de ontplooiing van iedere leerling. Dat is één van de pijlers van het

Nadere informatie

12 scenario s. van warme overdracht

12 scenario s. van warme overdracht 12 scenario s van warme overdracht Scenario s van warme overdracht tussen centra voor volwassenenonderwijs CVO - centra voor basiseducatie CB Voor mensen met minder geletterdheidsvaardigheden is het niet

Nadere informatie

BEHOEFTEONDERZOEK BUURTSPORTPROJECT CENTRUM VOOR SOCIALE STADSONTWIKKELING AUGUSTUS 2000

BEHOEFTEONDERZOEK BUURTSPORTPROJECT CENTRUM VOOR SOCIALE STADSONTWIKKELING AUGUSTUS 2000 BEHOEFTEONDERZOEK BUURTSPORTPROJECT CENTRUM VOOR SOCIALE STADSONTWIKKELING AUGUSTUS 2000 Inleiding: Behoeften als uitgangspunt voor een taaltraject Historiek Vanuit het Centrum voor Sociale Stadsontwikkeling

Nadere informatie

Professionaliseren van de didactische aanpak van het informatievaardighedenonderwijs

Professionaliseren van de didactische aanpak van het informatievaardighedenonderwijs Professionaliseren van de didactische aanpak van het informatievaardighedenonderwijs Angelique van het Kaar Risbo Erasmus Universiteit Rotterdam 7 november 2012 Overzicht onderwerpen Training Didactische

Nadere informatie

Basisinformatie maatschappelijke opdracht

Basisinformatie maatschappelijke opdracht Nastreven van leergebiedoverschrijdende eindtermen Een kader om met het schoolteam aan de slag te gaan Basisinformatie maatschappelijke opdracht In dit deel wordt het wettelijk kader geschetst dat voor

Nadere informatie

Sportdienst in samenwerking met kinderopvang. Putte

Sportdienst in samenwerking met kinderopvang. Putte Sportdienst in samenwerking met kinderopvang Putte De achtergrond De vraag naar buitenschoolse kinderopvang is groot. Opvanginitiatieven kampen met een overbezetting en zijn op zoek naar manieren om hun

Nadere informatie

Onthaalbureau Inburgering Limburg vzw. Presentatie voor ERSV (18/12/2012) AI in het Onthaalbureau

Onthaalbureau Inburgering Limburg vzw. Presentatie voor ERSV (18/12/2012) AI in het Onthaalbureau Onthaalbureau Inburgering Limburg vzw Presentatie voor ERSV (18/12/2012) AI in het Onthaalbureau Inhoud 1. Wat doet Onthaalbureau Inburgering Limburg? 2. VuurWerkt als methode voor perspectiefbepaling

Nadere informatie

Terugkoppeling van de workshops. Chris De Nijs (VRT)

Terugkoppeling van de workshops. Chris De Nijs (VRT) Terugkoppeling van de workshops Chris De Nijs (VRT) Vaardig genoeg voor de 21 ste eeuw? Samen aan de slag met de Vlaamse PIAAC resultaten Brussel - 20 maart 2014 Workshop 1: Basisvaardigheden voor de arbeidsmarkt

Nadere informatie

FUNCTIEFAMILIE 5.1 Lager kader

FUNCTIEFAMILIE 5.1 Lager kader Doel van de functiefamilie Leiden van een geheel van activiteiten en medewerkers en input geven naar het beleid teneinde een kwaliteitsvolle, klantgerichte dienstverlening te verzekeren en zodoende bij

Nadere informatie

NT2-docent, man/vrouw met missie

NT2-docent, man/vrouw met missie NT2docent, man/vrouw met missie Resultaten van de bevraging bij NT2docenten Door Lies Houben, CTOmedewerker Brede evaluatie, differentiatie, behoeftegericht werken, De NT2docent wordt geconfronteerd met

Nadere informatie

Gebruikersparticipatie

Gebruikersparticipatie Gebruikersparticipatie Ik ben de Communicatiedienst van K&G Voor de onderstaande informatiebrochures hebben we een project gebruikersparticipatie opgezet: - Kind in Beeld - Voeding en beweging - Taalstimulering

Nadere informatie

Brussel, 5 februari _Advies_Huizen_van_het_Nederlands. Advies. over het voorontwerp van decreet betreffende de Huizen van het Nederlands

Brussel, 5 februari _Advies_Huizen_van_het_Nederlands. Advies. over het voorontwerp van decreet betreffende de Huizen van het Nederlands Brussel, 5 februari 2004 020504_Advies_Huizen_van_het_Nederlands Advies over het voorontwerp van decreet betreffende de Huizen van het Nederlands 1. Inleiding Op 26 januari 2004 heeft de raad van de Vlaams

Nadere informatie

Sportdienst in samenwerking met kinderopvang. Putte

Sportdienst in samenwerking met kinderopvang. Putte Sportdienst in samenwerking met kinderopvang Putte De achtergrond De vraag naar buitenschoolse kinderopvang is groot. Opvanginitiatieven kampen met een overbezetting en zijn op zoek naar manieren om hun

Nadere informatie

FIT-traject onderwijsvernieuwing met ICT en sociale media. draagvlak inspiratie motivatie vernieuwing 21st century skills borging

FIT-traject onderwijsvernieuwing met ICT en sociale media. draagvlak inspiratie motivatie vernieuwing 21st century skills borging FIT-traject onderwijsvernieuwing met ICT en sociale media draagvlak inspiratie motivatie vernieuwing 21st century skills borging Via het Klavertje 4 Model zet u sociale media en ICT breed in Didactische

Nadere informatie

ACTIEFICHES. Een goed begrip van je huidige (probleem)situatie laat toe om gerichter te innoveren.

ACTIEFICHES. Een goed begrip van je huidige (probleem)situatie laat toe om gerichter te innoveren. ACTIEFICHES Stap 1: Analyseer je innovatiemogelijkheden Een goed begrip van je huidige (probleem)situatie laat toe om gerichter te innoveren. Voldoende steun en middelen zijn essentieel om via innovatie

Nadere informatie

Functiekaart Diensthoofd

Functiekaart Diensthoofd Functiekaart Diensthoofd 1. Hoofddoel van de functie: Leiding geven aan de eigen dienst en een bijdrage leveren aan het beleid van de organisatie teneinde een kwaliteitsvolle dienstverlening aan de cliënten

Nadere informatie

Beleidsplan

Beleidsplan Vlabus vzw Zuiderlaan 13, 9000 Gent 09 243 12 70 info@vlabus.be www.vlabus.be Beleidsplan 2014-2018 maakt werk van sport! 1 MISSIE Vlabus wil de professionele tewerkstelling van de sportsector in Vlaanderen

Nadere informatie

Spannend: Participatieprocessen in de Bijzondere Jeugdzorg.

Spannend: Participatieprocessen in de Bijzondere Jeugdzorg. Vzw Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdzorg info@osbj.be - www.osbj.be Spannend: Participatieprocessen in de Bijzondere Jeugdzorg. Deel 2: aandachtspunten voor organisaties Naar aanleiding van het

Nadere informatie

Positieve houding. Hoge verwachtingen. Flexibele planning

Positieve houding. Hoge verwachtingen. Flexibele planning Visie Aanpassingen in de gedragingen van de leerkracht Het vertalen van een politiek besluit zoals het M- decreet in de dagelijkse praktijk is geen gemakkelijke opgave. Als leerlingen met een beperking

Nadere informatie

Verleg je grenzen! Compleet vernieuwd! Waarom kiest ú voor de nieuwe Taalblokken? Taalblokken Nederlands Brochure MBO

Verleg je grenzen! Compleet vernieuwd! Waarom kiest ú voor de nieuwe Taalblokken? Taalblokken Nederlands Brochure MBO Taalblokken Nederlands Brochure MBO Verleg je grenzen! Waarom kiest ú voor de nieuwe Taalblokken? U kunt gemakkelijk differentiëren studenten leren wat nodig is Motiverend en uitdagend lesmateriaal voor

Nadere informatie

Draaiboek voor het uitwerken van activiteiten 1

Draaiboek voor het uitwerken van activiteiten 1 Draaiboek voor het uitwerken van activiteiten 1 Je hebt als groep ouders een idee van wat je rond cultuur, ouderbetrokkenheid en taalstimulering zou willen doen op de school van je kind(eren)? Dit doe

Nadere informatie

Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004

Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004 Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004 Praktijklessen als kansrijke leeromgevingen voor vak én taal: een aanzet tot geïntegreerde scholing Goedele Vandommele Heidi De Niel

Nadere informatie

Mentorenvorming 2 BaKO 22 oktober 2018

Mentorenvorming 2 BaKO 22 oktober 2018 Mentorenvorming 2 BaKO 22 oktober 2018 Bouwstenen praktijk Verkenningsdagen: (bijna) wekelijks, meestal donderdagen experimenteren, uitproberen, observeren, participeren, verantwoorden, Actieve stage:

Nadere informatie

Verslag over de opvolgingsdoorlichting van de vrije lagere school Virgo Maria te Merksem

Verslag over de opvolgingsdoorlichting van de vrije lagere school Virgo Maria te Merksem Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Onderwijsinspectie Hendrik Consciencegebouw Koning Albert II-laan 15 1210 BRUSSEL doorlichtingssecretariaat@ond.vlaanderen.be www.onderwijsinspectie.be Verslag

Nadere informatie

Uni-form historiek visie doelstellingen. Over Uni-form

Uni-form historiek visie doelstellingen. Over Uni-form Over Uni-form Ontstaan Vanuit de sector ouderenzorg kwam de vraag om uniformiteit te brengen in stagedocumenten voor de begeleiding van leerlingen verzorging. Voorzieningen werkten met evenveel verschillende

Nadere informatie

Om de school te helpen bij het voeren van een zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid

Om de school te helpen bij het voeren van een zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid Een geïntegreerd zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid Leidraad bij het stappenplan Sinds 1 september 2012 is elke school verplicht een geïntegreerd zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid te voeren. Dit

Nadere informatie

FUNCTIEFAMILIE 1.2 Klantenadviserend (externe klanten)

FUNCTIEFAMILIE 1.2 Klantenadviserend (externe klanten) Doel van de functiefamilie Vanuit een specialisatie professioneel advies of begeleiding geven aan externe klanten deze klanten oplossingen aan te reiken of maximaal te ondersteunen in het vinden van een

Nadere informatie

2 Evaluatie door de stuurgroep onderwijs aan gedetineerden

2 Evaluatie door de stuurgroep onderwijs aan gedetineerden Evaluatie van het onderwijsaanbod in de gevangenissen in Vlaanderen en Brussel in functie van de Vlaamse leidraad voor het onderwijsaanbod in de gevangenissen Syntheserapport 22 maart 2017 1 Inleiding

Nadere informatie

Handleiding. voor. praktijkbegeleiders

Handleiding. voor. praktijkbegeleiders Handleiding voor praktijkbegeleiders Versie: februari 2011 Inhoud: Inleiding... 3 Kerntaken van een praktijkbegeleider... 3 Voorbereidend gesprek met de cursist... 4 Feedback geven... 4 Begeleiden van

Nadere informatie

Handleiding voor praktijkbegeleiders van niveau 2 en 3 cursisten

Handleiding voor praktijkbegeleiders van niveau 2 en 3 cursisten Handleiding voor praktijkbegeleiders van niveau 2 en 3 cursisten Inhoud: Inleiding... 3 Kerntaken van een praktijkbegeleider... 3 Voorbereidend gesprek met de cursist... 4 Feedback geven... 4 Begeleiden

Nadere informatie

Samenwerking over lerarenopleidingen heen:

Samenwerking over lerarenopleidingen heen: Samenwerking over lerarenopleidingen heen: Hoe aspirant-leraren voorbereiden op inclusief lesgeven? Debbie De Neve, Ellen Vandervieren Overzicht Context Doel van het inclusietraject Verloop van het inclusietraject

Nadere informatie

Bevraging klasuitstappen lager onderwijs

Bevraging klasuitstappen lager onderwijs Bevraging klasuitstappen lager onderwijs Inhoud Voorstelling Klas Op Stap Aanleiding onderzoek & werkwijze Resultaten Aan de slag o Aanbieders o Klas Op Stap Info op de aanbiederspagina van www.klasopstap.be

Nadere informatie

Doel. Vertrekpunt: Santé! De beste gesprekken voer je... op café

Doel. Vertrekpunt: Santé! De beste gesprekken voer je... op café Doel Geanimeerde gesprekken voeren over belangrijke vragen of thema s in verschillende rondes. Elke deelnemer komt aan het woord. Een worldcafé kan je gebruiken om informatie te verzamelen binnen één thema

Nadere informatie

Geïntegreerde aanpak laagtaalvaardig anderstalige werkzoekenden

Geïntegreerde aanpak laagtaalvaardig anderstalige werkzoekenden Geïntegreerde aanpak laagtaalvaardig anderstalige werkzoekenden Provinciale Netwerkdag Sociale Economie over Werken op maat 06 oktober 2016 Job-Link - Faruk Akkus GTB - Stefany Tan Kennismaken Agenda DEEL

Nadere informatie

WEERBAARHEIDSTRAININGEN

WEERBAARHEIDSTRAININGEN WEERBAARHEIDSTRAININGEN INBEDDEN IN EEN MEERSPOREN WEERBAARHEIDSBELEID voor BASISSCHOLEN VAN HET SAMENWERKINGSVERBAND BREVOORDT Sacha Jansen Schuiling, weerbaarheidstrainingen Groenlo, oktober 2010 INLEIDING

Nadere informatie

INTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS. duurzame plaatsing van werknemers met autisme

INTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS. duurzame plaatsing van werknemers met autisme INTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS duurzame plaatsing van werknemers met autisme 1 Welkom bij toolbox AUTIPROOF WERKT Autiproof Werkt is een gereedschapskist met instrumenten die gebruikt kan worden bij

Nadere informatie

VDAB aanbod NT2 NT2 SCHAKKETTEN. VDAB Aanbod NT2. 1) NT2 + Mijn Loopbaanatelier 2) Sectorspecifiek Nederlands 3) Sector-overschrijdend Nederlands

VDAB aanbod NT2 NT2 SCHAKKETTEN. VDAB Aanbod NT2. 1) NT2 + Mijn Loopbaanatelier 2) Sectorspecifiek Nederlands 3) Sector-overschrijdend Nederlands 1 VDAB aanbod Turnhout, 12/12/2018 VDAB Aanbod 2 1) + Mijn Loopbaanatelier 2) Sectorspecifiek Nederlands 3) Sector-overschrijdend Nederlands 1 VDAB Aanbod 3 1) + MIJN LOOPBAAN@TELIER Mijnloopbaan@telier

Nadere informatie

HET LOKAAL OVERLEG KINDEROPVANG

HET LOKAAL OVERLEG KINDEROPVANG Doe-pakket Kinderopvang voor iedereen Met een lokaal netwerk aan de slag om kinderopvang toegankelijker te maken in je gemeente 1 DE SOCIALE FUNCTIE VAN KINDEROPVANG De laatste jaren wordt meer aandacht

Nadere informatie

Trainingen die je in beweging brengen!

Trainingen die je in beweging brengen! Trainingen die je in beweging brengen! Een training bij Caro van Roon brengt je in beweging. Dat levert je inzichten, ervaringen en kennis op over jezelf en de ander. Je leert vanuit je eigen persoonlijkheid

Nadere informatie

Aan de slag met het evaluatiemoment

Aan de slag met het evaluatiemoment KENNISDOSSIER KADERVORMING Aan de slag met het evaluatiemoment Modellen en denkoefeningen om je te ondersteunen bij een kadervormingsbeleid Inhoudsopgave 0 Inleidend... 1 0.1 Wat vraagt afdeling Jeugd?...

Nadere informatie

6 Coaching van de cliënt

6 Coaching van de cliënt 6.1 6 Coaching van de cliënt De begeleiding of coaching op de werkvloer is afhankelijk van de noden van de cliënt, collega s en werkgever. Samen starten op de stage/ tewerkstelling Als coach kan je samen

Nadere informatie

SCHOOLPROJECT - KAAP Reglement voor secundaire scholen

SCHOOLPROJECT - KAAP Reglement voor secundaire scholen 1. Achtergrond en doelstelling van Kaap SCHOOLPROJECT - KAAP Reglement voor secundaire scholen Situering Doelstelling Missie Onderwijsbeleid Naast het algemene NT2-aanbod is er nood aan een aanbod op maat

Nadere informatie

Mini-vormingen. Zorg voor werk 26 maart 2015

Mini-vormingen. Zorg voor werk 26 maart 2015 Mini-vormingen Zorg voor werk 26 maart 2015 Opwarmer: Stellingen Enkel door vorming te volgen kan een persoon deskundigheid en kennis opdoen. Vorming gebeurd best door een ervaren externe lesgever. Medewerkers

Nadere informatie

Voorstelnota Steunpunt GOK begeleiding en onderzoek Brusselse proefprojecten Brede School. 25 augustus 2006

Voorstelnota Steunpunt GOK begeleiding en onderzoek Brusselse proefprojecten Brede School. 25 augustus 2006 BIJLAGE Bijlage nr. 2 Voorstelnota Steunpunt GOK begeleiding en onderzoek Brusselse proefprojecten Brede School BRREEDDEE SCCHOOLL BEGELEIDING EN ONDERZOEK BRUSSELSE PROEFPROJECTEN 25 augustus 2006 1.

Nadere informatie

10. De toetsenbank. 10.1. Wat is de toetsenbank?

10. De toetsenbank. 10.1. Wat is de toetsenbank? 10. De toetsenbank 10.1. Wat is de toetsenbank? De toetsenbank is een groeiende verzameling van toetsonderdelen en complete toetsen Nederlands. De bank wordt door het CNaVT-team beheerd en in samenwerking

Nadere informatie

Competentieprofiel educatief medewerker buitenschoolse kinderopvang Ravot

Competentieprofiel educatief medewerker buitenschoolse kinderopvang Ravot Competentieprofiel educatief medewerker buitenschoolse kinderopvang Ravot 1. Functie Functienaam Afdeling Dienst Functionele loopbaan Educatief medewerker Sociale zaken Buitenschoolse kinderopvang Ravot

Nadere informatie

1 Doe jij ook mee?! Team in beweging - Nu beslissen Steunpunt Diversiteit & Leren

1 Doe jij ook mee?! Team in beweging - Nu beslissen Steunpunt Diversiteit & Leren Nu beslissen De motieven om te starten met leerlingenparticipatie kunnen zeer uiteenlopend zijn, alsook de wijze waarop je dit in de klas of de school invoert. Ondanks de bereidheid, de openheid en de

Nadere informatie

Vormingsaanbod voor universiteiten en hogescholen 2014/2015

Vormingsaanbod voor universiteiten en hogescholen 2014/2015 Vormingsaanbod voor universiteiten en hogescholen 2014/2015 Inhoud 3 Vooraf 5 Een andere kijk op spijbelen 6 Over de diepere betekenis van kinderspel 7 Kinderen hebben zo hun kijk op quality time 8 Plan

Nadere informatie

Het taalbeleid aan de Universiteit Gent 2009-2011: resultaten en bevindingen

Het taalbeleid aan de Universiteit Gent 2009-2011: resultaten en bevindingen . Taalbeleid hoger onderwijs Ronde 8 Sibo Kanobana Universiteit Gent Contact: sibo.kanobana@ugent.be Het taalbeleid aan de Universiteit Gent 2009-2011: resultaten en bevindingen 1. Inleiding In deze bijdrage

Nadere informatie

11): Uittreksel uit Referentie SLT-APT1 (RITS Brussel)

11): Uittreksel uit Referentie SLT-APT1 (RITS Brussel) BIJLAGE 1 (Zie 11): Uittreksel uit Referentie SLT-APT1 (RITS Brussel) 1 BIJLAGE 2 (Zie 12, 33): Uittreksel uit Specifieke lerarenopleiding. Documenten ter ondersteuning van het assessment. LIO-traject

Nadere informatie

DE BAAN OP! Een interessant bedrijf kiezen. Inhoud. Doelgroep. Vakgebied. Materialen. Doelen STERKE SCHAKELS

DE BAAN OP! Een interessant bedrijf kiezen. Inhoud. Doelgroep. Vakgebied. Materialen. Doelen STERKE SCHAKELS DE BAAN OP! De jongeren organiseren zelf één of meerdere bedrijfsbezoeken. Ze verzamelen informatie over verschillende bedrijven en op basis hiervan kiezen ze met de hele klas het meest interessante bedrijf

Nadere informatie

Agenda. 1. Verwelkoming 2. Kennismaking 3. Huis van het kind - Toelichting 4. Ronde tafel met kernvragen 5. Cirkels 6. Slot

Agenda. 1. Verwelkoming 2. Kennismaking 3. Huis van het kind - Toelichting 4. Ronde tafel met kernvragen 5. Cirkels 6. Slot Agenda 1. Verwelkoming 2. Kennismaking 3. Huis van het kind - Toelichting 4. Ronde tafel met kernvragen 5. Cirkels 6. Slot 1. Verwelkoming door Schepen Kaat Olivier 2. Kennismaking 3. Huis van het kind

Nadere informatie

Wat? ESF project 1 sept aug dec 2019 VDAB, OCMW, In-Gent, Stad Gent en GSIW vzw

Wat? ESF project 1 sept aug dec 2019 VDAB, OCMW, In-Gent, Stad Gent en GSIW vzw Wat? ESF project 1 sept 2016 31 aug 2018 31 dec 2019 VDAB, OCMW, In-Gent, Stad Gent en GSIW vzw Sneller en op maat toeleiden naar arbeidsmarkt Inburgerings- en activeringstraject afstemmen Werkgevers actief

Nadere informatie

Bijlage A, behorende bij artikel 2 lid 1 Besluit personeel veiligheidsregio s

Bijlage A, behorende bij artikel 2 lid 1 Besluit personeel veiligheidsregio s Bijlage A, behorende bij artikel 2 lid 1 Besluit personeel veiligheidsregio s Supplement h. Functie docent Functie zoals genoemd in artikel 2 lid 1 sub h Besluit personeel veiligheidsregio s 1.1 Algemene

Nadere informatie

Verleg je grenzen! Waarom kiest ú voor het nieuwe Taalblokken? Taalblokken Nederlands Brochure MBO

Verleg je grenzen! Waarom kiest ú voor het nieuwe Taalblokken? Taalblokken Nederlands Brochure MBO Taalblokken Nederlands Brochure MBO Na het doorlopen van de weet ik precies wat ik kan verwachten op het examen Nederlands. Door deze goede voorbereiding zie ik het examen met vertrouwen tegemoet! Toetsing

Nadere informatie

SCHOOLPROJECT - KAAP Reglement voor basisscholen

SCHOOLPROJECT - KAAP Reglement voor basisscholen 1. Achtergrond en doelstelling van Kaap SCHOOLPROJECT - KAAP Reglement voor basisscholen Situering Doelstelling Missie Onderwijsbeleid Naast het algemene NT2-aanbod is er nood aan een aanbod op maat van

Nadere informatie

zorgvisie Heilige familie Lagere school

zorgvisie Heilige familie Lagere school zorgvisie Heilige familie Lagere school 1) Inleiding Onze school- en zorgvisie staat gesymboliseerd in ons schoollogo en in onze slogan sterk onderwijs, warme sfeer! : Ieder kind is van harte welkom in

Nadere informatie

FUNCTIEBESCHRIJVING BELEIDSMEDEWERKER ONDERZOEKSINFRASTRUCTUUR

FUNCTIEBESCHRIJVING BELEIDSMEDEWERKER ONDERZOEKSINFRASTRUCTUUR FUNCTIEBESCHRIJVING BELEIDSMEDEWERKER ONDERZOEKSINFRASTRUCTUUR A. DOEL VAN DE FUNCTIE: Het beleidsthema vanuit theoretische en praktische deskundigheid implementeren en uitbouwen teneinde toepassingen

Nadere informatie

Functiekaart. Functionele loopbaan: B4 B5

Functiekaart. Functionele loopbaan: B4 B5 Functie Graadnaam: Coördinator Functienaam: Coördinator Vrije Tijd Functionele loopbaan: B4 B5 Code: Cluster: Samenleving, Leven en Welzijn Afdeling: Vrije tijd, ontspanning en vrijwilligers Dienst: Subdienst:

Nadere informatie

Ervaringen van tutoren en tutees in een same-age-in-class PAL setting

Ervaringen van tutoren en tutees in een same-age-in-class PAL setting Ervaringen van tutoren en tutees in een same-age-in-class PAL setting Departement Technische Wetenschappen - Opleidingen Elektrotechniek, Bouw en Logistiek Academiejaar 2009-2010 Inhoud 1 Situering same-age-in-class

Nadere informatie

BIJLAGE. Bijlage nr. 1. Fiches. Titel initiatief: Caleidoscoop. Initiatiefnemer: GC De Vaartkapoen. Projectomschrijving

BIJLAGE. Bijlage nr. 1. Fiches. Titel initiatief: Caleidoscoop. Initiatiefnemer: GC De Vaartkapoen. Projectomschrijving BIJLAGE Bijlage nr. 1 Fiches Titel initiatief: Caleidoscoop Initiatiefnemer: GC De Vaartkapoen Caleidoscoop is een zelforganisatie die is ingebed in het gemeenschapscentrum. Een 8-tal vrouwelijke, allochtone

Nadere informatie

1) In hoeverre is het instrument in uw organisatie gebruikt geweest?

1) In hoeverre is het instrument in uw organisatie gebruikt geweest? Verwerking antwoorden enquête over het reflectie instrument slikproblemen Mei 2015 Vlaamse werkgroep slikproblemen Steunpunt Expertisenetwerken (SEN) Aantal bevraagden 120 Aantal reacties 36, ofwel 30%

Nadere informatie

Ik als begeleider van de begeleiders. Keuzewerkwinkel inspiratiedag IJD Hasselt

Ik als begeleider van de begeleiders. Keuzewerkwinkel inspiratiedag IJD Hasselt Ik als begeleider van de begeleiders Keuzewerkwinkel inspiratiedag IJD Hasselt Ben ik de stuurder of de motivator van mijn begeleidingsploeg? Welke stijl van leiding geven, ligt in mijn natuur? Deze vragen

Nadere informatie

Functiebeschrijving: Deskundige (m/v)

Functiebeschrijving: Deskundige (m/v) Functiebeschrijving: Deskundige (m/v) Graad Deskundige (m/v) Functietitel Bedrijfseconomisch Deskundige (m/v) Doelstelling van de functie Als bedrijfseconomisch deskundige geeft u mee dagelijkse leiding

Nadere informatie

Projectoproep Nederlands Oefenen. Infosessies Brussel, Antwerpen, Leuven, Kortrijk, Gent

Projectoproep Nederlands Oefenen. Infosessies Brussel, Antwerpen, Leuven, Kortrijk, Gent Projectoproep Nederlands Oefenen Infosessies Brussel, Antwerpen, Leuven, Kortrijk, Gent Inhoud 1. Doel 2. Doelgroep 3. Praktisch 4. Regisseurs 5. Timing 6. De opdracht Taalverwerving Kwaliteitscriteria

Nadere informatie

VOORTRAJECT TAALBELEID

VOORTRAJECT TAALBELEID VOORTRAJECT TAALBELEID Interactieve werkvormen Sophie Stroobants Wie is wie? Dienst onderwijsondersteuning Mechelen Opdrachtgever van het traject Centrum voor Taal en Onderwijs (CTO) Inhoudelijk vormgever

Nadere informatie

Jenaplanschool De Kleurdoos

Jenaplanschool De Kleurdoos Jenaplanschool De Kleurdoos Zorgbeleid op school Binnen de school speelt het leren zich op verschillende niveaus af. Niet alleen de kinderen in de stamgroep, maar ook de individuele leerkracht wordt gestimuleerd

Nadere informatie

V R A G E N K A A R T THEMA JEUGDHULP

V R A G E N K A A R T THEMA JEUGDHULP V R A G E N K A A R T? THEMA JEUGDHULP THEMA: JEUGDHULP? Vragenkaart: waar staan we nu? Bepaal een score tussen 1 en 9, waarbij 1 staat voor we hebben nauwelijks samenwerking rond het thema jeugdhulp en

Nadere informatie

Functiebeschrijving: Directeur audit

Functiebeschrijving: Directeur audit Functiebeschrijving: Directeur audit Functiefamilie Controle en audit functies Voor akkoord Naam leidinggevende Datum + handtekening Naam functiehouder Datum + Handtekening 1. Context van de functie 1.1.

Nadere informatie

10/05/2012. Project evalueren studenten in het UZA. Hoe is dit gegroeid?? Wat is de achtergrond en het doel van evalueren

10/05/2012. Project evalueren studenten in het UZA. Hoe is dit gegroeid?? Wat is de achtergrond en het doel van evalueren Project evalueren studenten in het UZA Nancy Van Genechten Katrien Van den Sande Yvonne Gilissen Werkgroep mentoren en Hogescholen Hoe is dit gegroeid?? Mentorendag 2010 Hoe verder na vraag Mentoren hadden

Nadere informatie

VAARDIGHEIDSTRAINING 3

VAARDIGHEIDSTRAINING 3 VAARDIGHEIDSTRAINING 3 Taalbeleid, meer dan het plan Sophie Stroobants Programma 1. Acties uitwerken Een blik op de inhoudelijke en praktische aanpak Het belang van samen leren Ondersteuning door partners

Nadere informatie

Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004

Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004 Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004 Integratie van AN in secundair onderwijs Tom Verheyen Filip Paelman Overzicht Omzendbrief Tasan Vervolgonderzoek Referentiekader Een

Nadere informatie

Suggesties en tips voor gebruik in gesprek met de KINDEROPVANG

Suggesties en tips voor gebruik in gesprek met de KINDEROPVANG De film Childcare Stories als discussiemateriaal Suggesties en tips voor gebruik in gesprek met de KINDEROPVANG Enkele voorbeelden: - Vormings- of begeleidingstraject voor medewerkers en verantwoordelijke(n)

Nadere informatie

Virtuele taalcoaching

Virtuele taalcoaching Virtuele taalcoaching Partners De kringwinkel blended NodW in het sorteercentrum De kringwinkel vooronderzoek Doelgroep 1 medewerker sorteercentrum (kleding) Artikel 60 Laaggeschoold Weinig vertrouwd met

Nadere informatie

Het verhaal van school 1

Het verhaal van school 1 4 - gelijke onderwijskansen scheppen door (school)taalvaardigheid te bevorderen: het proces op gang zetten Het verhaal van school 1 Een school met een 500-tal leerlingen in ASO, TSO en BSO, heeft vooral

Nadere informatie

Digitale vaardigheden in de les: hoe pak je dat aan?

Digitale vaardigheden in de les: hoe pak je dat aan? Digitale vaardigheden in de les: hoe pak je dat aan? Opleidingsmodule Digitale vaardigheden Elwine Halewijn, ITTA 18 mei 2019 BVNT2-conferentie Het vakmanschap van de NT2-docent Digitale vaardigheden in

Nadere informatie

1 Basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs

1 Basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs 1 Basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs Het Vlaams parlement legde de basiscompetenties die nagestreefd en gerealiseerd moeten worden tijdens de opleiding vast. Basiscompetenties zijn een

Nadere informatie

DIVERSITEIT VERBINDINGEN PARTICIPATIE. Kijkwijzer Brede School in Brussel 1

DIVERSITEIT VERBINDINGEN PARTICIPATIE. Kijkwijzer Brede School in Brussel 1 LOKALE CONTEXT BS Omgevingsanalyse Kinderen en jongeren Partners De BS brengt bij de omgevingsanalyse zowel de noden als kansen van de lokale kinderen en jongeren in kaart: houdt hierbij rekening met de

Nadere informatie

EINDRAPPORT HANDVATTEN VOOR TAALBELEID APRIL 2001 SEPTEMBER 2001

EINDRAPPORT HANDVATTEN VOOR TAALBELEID APRIL 2001 SEPTEMBER 2001 Steunpunt Nederlands als Tweede Taal EINDRAPPORT HANDVATTEN VOOR TAALBELEID APRIL 2001 SEPTEMBER 2001 Voorgelegd aan Vlaamse Gemeenschapscommissie Collegelid Guy Vanhengel Onderwijs, Beroepsopleiding en

Nadere informatie