Nederlandse norm. NEN-EN 1990+A1+A1/C2/NB (nl) Nationale bijlage bij NEN-EN 1990+A1+A1/C2: Eurocode: Grondslagen van het constructief ontwerp

Transcriptie

1 Nederlandse norm Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. NEN-EN 1990+A1+A1/C2/NB (nl) Nationale bijlage bij NEN-EN 1990+A1+A1/C2: Eurocode: Grondslagen van het constructief ontwerp National Annex to NEN-EN 1990+A1+A1/C2: Eurocode: Basis of structural design Vervangt NEN-EN 1990:2002+NB:2007 deels; NEN-EN 1990:2002/A1:2006/NB:2009 Ontw.; NEN-EN 1990:2002/NB:2007 ICS ; december 2011

2 NEN-EN 1990+A1+A1/C2/NB:2011 Normcommissie "Technische Grondslagen voor Bouwconstructies" THIS PUBLICATION IS COPYRIGHT PROTECTED DEZE PUBLICATIE IS AUTEURSRECHTELIJK BESCHERMD Apart from exceptions provided by the law, nothing from this publication may be duplicated and/or published by means of photocopy, microfilm, storage in computer files or otherwise, which also applies to full or partial processing, without the written consent of the Netherlands Standardization Institute. The Netherlands Standardization Institute shall, with the exclusion of any other beneficiary, collect payments owed by third parties for duplication and/or act in and out of law, where this authority is not transferred or falls by right to the Reproduction Rights Foundation. Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Although the utmost care has been taken with this publication, errors and omissions cannot be entirely excluded. The Netherlands Standardization Institute and/or the members of the committees therefore accept no liability, not even for direct or indirect damage, occurring due to or in relation with the application of publications issued by the Netherlands Standardization Institute. Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven Nederlands Normalisatie-instituut Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) , Fax (015)

3 Voorwoord In deze nationale bijlage zijn de keuzes vastgelegd uit de in NEN-EN 1990+A1+A1/C2:2011 gegeven mogelijkheden en zijn de voor Nederland geldende waarden voor de nationaal bepaalde parameters vastgelegd. Hiermee kan worden aangetoond dat een bouwwerk het niveau van constructieve veiligheid bereikt zoals vereist in de Nederlandse bouwregelgeving. In de nationale bijlage zijn eveneens aanvullende teksten opgenomen die niet strijdig zijn met het normblad zelf. Dit kunnen normteksten zijn, maar ook informatieve teksten (bijvoorbeeld opmerkingen, toelichtingen). De nationale bijlage legt ook voor gebruik in Nederland de status (normatief of informatief) vast van de informatieve bijlagen die deel uitmaken van het normblad zelf. Onderdelen van het normblad met daarin bepalingen die nadere uitwerking (als normtekst) in deze nationale bijlage toelaten, zijn opgesomd in het normblad zelf en in eventuele wijzigingsbladen. Indien op een later tijdstip wijzigingsbladen en/of correctiebladen op het normblad worden gepubliceerd die verdere onderdelen bevatten met nationaal bepaalde parameters (of waarin bestaande onderdelen van het normblad worden aangepast), zal de voorliggende versie van de nationale bijlage daarop worden aangepast. Het stelsel van de Eurocodes is niet specifiek voor enig Europees land ontwikkeld. Niettemin kan met deze normbladen, met de daarbinnen vastgelegde vrijheden uitgewerkt in de bijbehorende nationale bijlagen, worden aangetoond dat een bouwwerk het niveau van constructieve veiligheid bereikt zoals vereist in de bouwregelgeving. Deze nationale bijlage en het normblad zijn alleen binnen het stelsel van de Eurocodes te gebruiken, en niet in samenhang met de normenreeks Technische Grondslagen voor Bouwconstructies TGB Laatstgenoemde normenreeks wordt overigens vanaf 1 april 2010 niet meer onderhouden. Deze nationale bijlage geldt alleen voor gebruik in Nederland. Bij NEN-EN 1990+A1+A1/C2/NB Wijzigingen ten opzichte van de vorige versie. De nationale bijlage is uitgebreid met de nationale keuzes uit wijzigingsblad NEN-EN 1990/A1 (waarin bijlage A2 voor bruggen is opgenomen). Daarnaast zijn de teksten van enkele bepalingen aangepast die in de praktijk tot misverstanden hebben geleid. Tot slot is een aantal bepalingen uit NEN 6700 en NEN 6702 in de tekst overgenomen waar voorheen enkel naar werd verwezen. Voor constructies van glas en de bevestiging van dakbedekking moeten de normbladen NEN-EN 1990 en de normenreeks NEN-EN 1991 worden toegepast in combinatie met respectievelijk NEN 2608 en NEN Deze nationale bijlage is opgesteld door normsubcommissie TGB Basiseisen en aanvaard door normcommissie Technische Grondslagen voor Bouwconstructies. 3

4 1 Onderwerp en toepassingsgebied Deze nationale bijlage legt de keuzes vast uit de in NEN-EN 1990+A1+A1/C2:2011 gegeven mogelijkheden en legt de voor Nederland geldende waarden vast voor de nationaal bepaalde parameters. Eveneens zijn aanvullende teksten opgenomen die niet strijdig zijn met het normblad zelf. OPMERKING Deze aanvullende teksten kunnen normteksten zijn, maar ook informatieve teksten (bijvoorbeeld opmerkingen, toelichtingen). De nationale bijlage legt ook voor gebruik in Nederland de status (normatief of informatief) vast van de informatieve bijlagen die deel uitmaken van het normblad zelf. De nationale bijlage moet worden toegepast in samenhang met NEN-EN 1990+A1+A1/C2:2011. NEN-EN 1990+A1+A1/C2:2011 is bedoeld te worden toegepast bij het bouwen, hetgeen zowel het plaatsen, geheel of gedeeltelijk oprichten, vernieuwen, veranderen of vergroten van een bouwwerk omvat. Voor beoordeling van de betrouwbaarheid van een bestaand bouwwerk bij verbouw (vernieuwen, veranderen of vergroten van een bouwwerk) geeft NEN 8700 nadere regels over het gebruik van NEN-EN 1990+A1+A1/C2:2011. OPMERKING 2 NEN-EN 1990+A1+A1/C2 is niet zonder meer bedoeld voor de beoordeling of een bestaande constructie voldoet aan een zeker prestatieniveau, zoals het afkeuren als bedoeld in de bouwregelgeving. NEN 8700 geeft daarvoor bepalingen waarbij veelvuldig gebruik wordt gemaakt van onderdelen van NEN-EN 1990+A1+A1/C2: Normatieve verwijzingen De volgende documenten waarnaar is verwezen zijn onmisbaar voor de toepassing van dit document. Bij gedateerde verwijzingen is alleen de aangehaalde versie van toepassing. Bij ongedateerde verwijzingen is de laatste versie van het document (met inbegrip van de correctiebladen en wijzigingsbladen) waarnaar is verwezen van toepassing. NEN-EN C1:2011 Eurocode 1: Belastingen op constructies Deel 1-3: Algemene belastingen Sneeuwbelastingen NEN-EN C1:2011/NB:2011 Nationale bijlage bij NEN-EN NEN-EN A1+C2:2011 NEN-EN A1+C2:2011 /NB:2011 NEN-EN C1:2011 Eurocode 1: Belastingen op constructies Deel 1-4: Algemene belastingen Windbelasting Nationale bijlage bij NEN-EN Eurocode 1: Belastingen op constructies Deel 1-5: Algemene belastingen Thermische belastingen NEN-EN C1:2011/NB:2011 Nationale bijlage bij NEN-EN NEN-EN C1:2011 Eurocode 1: Belastingen op constructies Deel 1-7: Algemene belastingen Buitengewone belastingen: stootbelastingen en ontploffingen NEN-EN C1:2011/NB:2011 Nationale bijlage bij NEN-EN NEN-EN C1:2011 Eurocode 1: Belastingen op constructies Deel 2: Verkeersbelasting op bruggen NEN-EN C1:2011/NB:2011 Nationale bijlage bij NEN-EN

5 NEN-EN 1992:reeks NEN-EN 1993:reeks NEN-EN 1994:reeks Eurocode 2: Ontwerp en berekening van betonconstructies Eurocode 3: Ontwerp en berekening van staalconstructies Eurocode 4: Ontwerp en berekening van staalbetonconstructies NEN-EN 1995:reeks NEN-EN 1996:reeks NEN-EN 1997:reeks Eurocode 5: Ontwerp en berekening van houtconstructies Eurocode 6: Ontwerp en berekening van constructies van metselwerk Eurocode 7: Geotechnisch ontwerp NEN-EN 1998:reeks NEN-EN 1999:reeks Eurocode 8: Ontwerp en berekening van aardbevingsbestendige constructies Eurocode 9: Ontwerp en berekening van aluminiumconstructies 3 Bepalingen Algemeen a) Met de in deze nationale bijlage vastgelegde keuzes uit de in NEN-EN 1990+A1+A1/C2:2011 gegeven mogelijkheden en de voor Nederland geldende waarden voor de nationaal bepaalde parameters kan worden aangetoond dat een bouwwerk het niveau van constructieve veiligheid bereikt zoals vereist in de bouwregelgeving. b) In de Engelstalige versie van deze nationale bijlage zijn aanwijzingen gegeven hoe de uitdrukkingen 'shall' en 'should' moeten worden gelezen in de Engelstalige versie van het normblad. In de Nederlandstalige versie van het normblad is shall vertaald met 'moet'. Dit 'moet' is onafhankelijk van het karakter van de normtekst (beginsel of toepassingsregel) verplichtend. In de Nederlandstalige versie van het normblad is should vertaald met 'behoort te'. Dit 'behoort te' moet onafhankelijk van het karakter van de normtekst (toepassingsregel of beginsel) worden gelezen als 'moet' en is daarmee verplichtend. c) Soortgelijk blijven andere onderdelen dan normteksten van het normblad informatief, tenzij deze onderdelen volgens de voorliggende nationale bijlage als normtekst moeten worden gelezen (bijvoorbeeld opmerkingen en informatieve bijlagen van het normblad). In dit verband geldt verder het volgende. Daar waar in een opmerking in het normblad naar een informatieve bijlage daarvan is verwezen die volgens deze nationale bijlage voor Nederland (deels) als normtekst is vastgesteld, moet deze opmerking als normtekst worden gelezen. Een dergelijke bijlage van het normblad moet worden gelezen als ware deze normtekst (met uitzondering van de daarin opgenomen opmerkingen, tenzij voor deze opmerkingen in deze nationale bijlage uitdrukkelijk anders is bepaald). Daar waar de tekst van een opmerking onontbeerlijk is voor de juiste toepassing van het normblad, moet deze tekst als normtekst worden gelezen. Administratieve bepalingen in het normblad moeten voor de Nederlandse bouwregelgeving als nietaangewezen worden beschouwd. Dat geldt evenzo voor overige niet-technische voorschriften die geen relatie hebben met hetgeen in artikel 2 van de Woningwet is beoogd. Specifiek In de tekst hieronder is in de linkermarge aangegeven op welk lid van het desbetreffende onderdeel van het normblad het hieronder bepaalde van toepassing is. 5

6 2 Eisen Voeg voor 2.1 in: 2.0 Algemeen (1) Daar waar is aangegeven dat de opdrachtgever bepalingen in zijn specificatie moet of mag opnemen, is instemming van het bevoegd gezag benodigd. 2.2 Regeling van de betrouwbaarheid (1)P Lees na de volledige tekst van (1)P: Met de onder a bedoelde Eurocodes zijn die delen van de verschillende Eurocodereeksen bedoeld die relevant zijn voor de te berekenen constructie of het onderdeel daarvan. 2.3 Ontwerplevensduur OPMERKING Zie tabel NB in A1.1 voor gebouwen en tabel NB in A2.1.1 voor bruggen Ontwerpsituaties (2)P Lees na de volledige tekst van (2)P: (begin tekst) Ten minste moet daarbij rekening zijn gehouden met specifieke ontwerpsituaties of belastingen die voorvloeien uit de aard van het product of materiaal en die in product- en materiaalgebonden normbladen zijn vastgelegd. OPMERKING Als gevolg hiervan behoort bij ontwerpberekeningen van bijvoorbeeld dubbel glas rekening te zijn gehouden met isochore druk. (einde tekst) Karakteristieke waarden van belastingen (1)P Lees de tekst van de bepaling als volgt: (begin tekst) (1)P De karakteristieke waarde F k van een belasting is haar belangrijkste representatieve waarde en moet zijn bepaald: als een gemiddelde waarde, een bovengrens- of een ondergrenswaarde, of een nominale waarde (die niet verwijst naar een bekende statistische verdeling) (zie de normenreeks NEN-EN 1991); in het projectbestek, of andere product- en materiaalgebonden normbladen, op voorwaarde dat samenhang wordt bereikt met methoden gegeven in de normenreeks NEN-EN (einde tekst) (5) Lees de tekst van de opmerking als volgt (normatief): De zetting van funderingen moet zijn bepaald volgens NEN-EN (6) Lees de tekst van de opmerking als volgt (normatief): 6

7 De karakteristieke waarden van de voorspanning, op een gegeven tijdstip t, mogen een bovengrenswaarde P k,sup (t) en een ondergrenswaarde P k,inf (t) zijn. Voor uiterste grenstoestanden mag een gemiddelde waarde P k,m (t) zijn gebruikt. Voor gedetailleerde informatie moet gebruikt zijn gemaakt van NEN-EN 1992 t.m. NEN-EN 1996 en NEN-EN (7)P Lees na de volledige tekst van (7)P de volgende tekst: (begin tekst) De karakteristieke waarden van de belastingen ten gevolge van weersinvloeden (sneeuw, wind en temperatuur) zijn gebaseerd op een herhalingstijd van 50 jaar. De referentieperiode van de belastingen moet overeenkomen met de ontwerplevensduur van de constructie. Indien de ontwerplevensduur afwijkt van 50 jaar, dan moet de karakteristieke waarde van de belasting ten gevolge van weersinvloeden zijn aangepast aan de herhalingstijd behorende bij de ontwerplevensduur. Methoden worden gegeven in de verschillende delen van de normenreeks NEN-EN (7a) Voor de bepaling van de karakteristieke waarde van de belasting voor een gegeven ontwerplevensduur moet een referentieperiode zijn aangehouden die ten minste daaraan gelijk is; indien de veiligheid van mensen in het geding is, mag de referentieperiode niet korter zijn genomen dan 15 jaar. (einde tekst) Belastingscombinaties (toetsing van vermoeiing niet inbegrepen) Voeg voor in: Introductie (1) Voor de toepassing van deze paragraaf moeten de eisen uit hoofdstuk 2 en de verdere uitwerkingen van de andere hoofdstukken als basis zijn genomen. Bijlage A1 Toepassing op gebouwen A1.1 Toepassingsgebied (1) Voor gebouwen moet in plaats van tabel 2.1 in 2.3 (1) van NEN-EN 1990+A1+A1/C2 tabel NB zijn aangehouden. Tabel NB moet normatief zijn gelezen, samen met de volgende tekst. In tabel NB zijn de minimumwaarden voor de ontwerplevensduur gegeven. Hogere waarden mogen zijn gebruikt. Voor ieder constructief onderdeel moeten de bruikbaarheid en duurzame sterkte gedurende de ontwerplevensduur zijn verkregen door een combinatie van ontwerp, inspectie, onderhoud en vervanging (eventueel op basis van een economische afweging). 7

8 Tabel NB Ontwerplevensduur in relatie tot toepassing minimumwaarden Ontwerplevensduur Toepassing klasse jaren 1 5 Tijdelijke constructies voor eenmalig gebruik en bouwwerken opgericht voor tijdelijke bewoning of op basis van een voorlopige bestemming a Voor bouwwerken in gevolgklasse CC2 of CC3 moet een referentieperiode van 15 jaar voor de belastingen worden aangehouden. Indien sprake is van tijdelijk nieuwbouw voor bewoning, is een referentieperiode van 5 jaar altijd voldoende, omdat artikel 5.16 van het besluit omgevingsrecht geen langere vergunningstermijn dan 5 jaar toestaat. Voor een bouwwerk dat is opgericht op basis van een voorlopige bestemming (zie artikel 5.16 van het Besluit omgevingsrecht) moet ten minste als ontwerplevensduur zijn aangehouden de termijn die is genoemd in de betreffende omgevingsvergunning voor het bouwen en voor afwijken van het bestemmingsplan. Daarbij moet een minimum referentieperiode van 5 jaar zijn aangehouden voor constructies in gevolgklasse CC Constructies voor landbouw en tuinbouw en soortgelijke toepassingen, uitsluitend voor productiedoeleinden, waarbij het aantal personen dat in het gebouw aanwezig is, beperkt is; Industriegebouwen met 1 of 2 bouwlagen 3 50 Gebouwen en andere gewone constructies a Monumentale gebouwen. De beslissing om een gebouw als monumentaal aan te merken is ter beoordeling van de opdrachtgever. Constructies of delen van constructies die kunnen worden ontmanteld met de bedoeling om te worden hergebruikt mogen niet als tijdelijk zijn aangemerkt. OPMERKING De gestelde eisen ten aanzien van betrouwbaarheid volgen uit de Bouwregelgeving voor zover deze betrekking hebben op de constructie. De ontwerplevensduur wordt in de Bouwregelgeving aangeduid als referentieperiode. Onder duurzaam wordt verstaan dat gedurende de ontwerplevensduur steeds aan alle eisen van betrouwbaarheid wordt voldaan. Onderdelen van constructies kunnen zo worden ontworpen dat: a) ze gedurende deze periode, in principe zonder herstel of vervanging, aan de eis zullen voldoen; hiertoe wordt de faalkans aan het begin van de ontwerplevensduur zo laag gesteld dat rekening houdend met de normale toename door veroudering van de constructie toch aan het eind van de ontwerplevensduur de faalkans nog onder de grenswaarde ligt. In deze situatie zullen alleen materialen waarvan bekend is dat ze gedurende de ontwerplevensduur op een bepaald niveau presteren, aan de eis van duurzame betrouwbaarheid kunnen voldoen. Ook kan effectief onderhoud nodig zijn om de duurzaamheid te waarborgen. Hierbij wordt gewezen op het bestand zijn van onderdelen van constructies tegen biologische, chemische en weersinvloeden en tegen veroudering; b) ze tijdens de ontwerplevensduur van het bouwwerk, of de complete constructie waarvan ze deel uitmaken, één of meermalen kunnen worden geïnspecteerd en zo nodig hersteld, zodat gedurende de gehele ontwerplevensduur steeds de faalkans van dat onderdeel onder de geëiste grenswaarde blijft. Bij het voorgenomen gebruik van materialen waarvan men niet vooraf kan aantonen dat ze gedurende de gehele ontwerplevensduur de verlangde prestatie zullen leveren, kan dit volgens methode b worden gedaan. Dit kan zijn omdat met deze constructies nog onvoldoende ervaring bestaat, of omdat bekend is dat de prestatie slechts gedurende een kortere tijd dan de gekozen ontwerplevensduur kan worden geleverd. Om te waarborgen dat ook tussentijds (toekomstig) herstel van het onderdeel van de constructie zal kunnen plaatsvinden, afhankelijk van het voorziene gedrag van het onderdeel van de constructie, behoren afspraken te worden gemaakt over periodieke inspecties, of het onderdeel van de constructie kan zo zijn ontworpen dat bezwijkgedrag zich voortijdig zal 8

9 aankondigen zodat tijdig maatregelen kunnen worden getroffen. Een noodzakelijke voorwaarde in deze situatie is dat de desbetreffende onderdelen van de constructie bereikbaar zijn voor inspectie en herstel. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan de mogelijkheden om een latei in een constructie van metselwerk of verlijmde gevelpanelen op grote hoogte te kunnen inspecteren en zo nodig te herstellen. Ook is een zorgvuldige afweging op zijn plaats over hoe om te gaan met systemen waarbij een garantie op de levensduur is gegeven, maar waarbij het onderdeel van de constructie wel zonder waarschuwing vooraf kan bezwijken. Lees na (1) de volgende alinea s (2) en (3): (2) Karakteristieke waarden van de veranderlijke belastingen voor gebouwen in NEN-EN 1991 zijn in het algemeen gebaseerd op een ontwerplevensduur van 50 jaar. Indien ontwerplevensduren afwijkend van de ontwerplevensduur van 50 jaar zijn gebruikt, mogen de extreme waarden van gelijkmatig verdeelde belastingen zijn aangepast. In een aantal gevallen zijn daarvoor regels opgenomen in de desbetreffende normbladen in de reeks NEN-EN 1991, zoals voor: sneeuwbelasting in bijlage D NEN-EN C1; windbelasting in opmerking 4 van 4.2 NEN-EN A1+C2; thermische belastingen in bijlage A.2 NEN-EN C1. Indien NEN-EN 1991 geen regels geeft, zoals bij vloerbelasting, mag zijn uitgegaan van: F t = F t0 {1 + ψ ln t } t 0 waarin: F t is de aangepaste extreme waarde van de veranderlijke gelijkmatig verdeelde belasting bij de referentieperiode die hoort bij de gekozen ontwerplevensduur; is de extreme waarde van de veranderlijke gelijkmatig verdeelde belasting bij de basisreferentieperiode; OPMERKING Het gaat hier om de basisreferentieperiode die hoort bij de ontwerplevensduur van een nieuwbouwplan (meestal 50 jaar). ψ 0 t t 0 is de ψ 0 -factorwaarde 1) te ontlenen aan tabel NB.2 A1.1 respectievelijk NB.9 A2.1; is de referentieperiode die hoort bij de gekozen ontwerplevensduur; is de basisreferentieperiode. OPMERKING Het gaat hier om de basisreferentieperiode die hoort bij de ontwerplevensduur van een nieuwbouwplan (meestal 50 jaar). (3) Voor constructies tijdens de bouwfase moet ten minste een ontwerplevensduur gelijk aan de bouwtijd zijn aangehouden, met een minimum van 1 jaar. A1.2.1 Algemeen (1) A1.2.1(2) en A1.2.1(3) moeten ongewijzigd zijn toegepast. 1) In Nederland tot voor kort als momentaanfactor aangeduid. 9

10 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg AX Delft Ja, ik bestel ex. NEN-EN 1990+A1+A1/C2:2011/NB:2011 nl Nationale bijlage bij NEN- EN 1990+A1+A1/C2: Eurocode: Grondslagen van het constructief ontwerp T (015) F (015) Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2018, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: LEREN, WERKEN EN GROEIEN MET NEN preview