Branche-informatie sociale werkgelegenheid en arbeidsintegratie

Transcriptie

1 Branche-informatie sociale werkgelegenheid en arbeidsintegratie

2 Inhoudsopgave Voorwoord Branche-informatie sociale werkgelegenheid en arbeidsintegratie 1 Inleiding 5 2 Personen Wsw-medewerkers Overige doelgroepen Professionals 11 3 Wachtlijst Stand op de wachtlijst Ontwikkeling op de wachtlijst 14 4 Instroom en Uitstroom Wsw In- en uitstroom in Wsw-dienstverband Ziekteverzuim 16 5 Financiën Opbrengsten Kosten Resultaat 23 6 Het SW-bedrijf nader toegelicht Het bedrijfsresultaat van een gemidddeld SW-bedrijf Verschillen per SW-bedrijf Bandbreedtes per factor Samenvattend 30 Bijlage 1: Schematische indeling van de werkladder 31 Job Cohen Voorzitter Cedris Bij het bouwen aan de nieuwe Participatiewet is een stip op de horizon belangrijk, maar niet genoeg. Feiten en cijfers bieden het fundament voor een visie op de toekomst. Met de branchecijfers over leggen SW-bedrijven - nu alweer voor de achtste keer verantwoording af. De cijfers geven hoop en richting voor de toekomst, maar relativeren ook te hoge verwachtingen. De bezuiniging van het Rijk van is nog duidelijk zichtbaar in de financiële cijfers en SW-bedrijven hebben forse incidentele kosten gemaakt om te reorganiseren in aanloop naar wat komen gaat. Ook de crisis gaat niet ongemerkt aan de sector voorbij: de omzet is gedaald met 80 miljoen. Tegelijkertijd hebben SW-bedrijven wel een substantiële besparing van 95 miljoen gerealiseerd. Als de economie een beetje aan wil trekken, biedt dat hoop voor de toekomst. Ook heeft de sector het afgelopen jaar méér mensen aan de slag geholpen bij gewone s: mensen. Ruim mensen werken nu via SW-bedrijven bij gewone ondernemingen. Zelfs in crisistijd zien s het potentieel van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. En terecht. Het zijn betrouwbare en gemotiveerde medewerkers die tot hun recht komen in de catering, de garage, de supermarkt en op zoveel plekken meer. Sinds 2005 is het aantal mensen dat aan de slag ging bij gewone s jaar-op-jaar gestegen: een spectaculaire stijging van 80 procent. Een prestatie van formaat die hoop biedt. Maar de laatste jaren is een afvlakking zichtbaar. Kennelijk wordt het lastiger om de zwakkere groep die resteert bij gewone s aan de slag te krijgen. Voor regio s met weinig werkgelegenheid was dit altijd al ingewikkeld. Een flink deel van de mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt zal voor een langere periode afhankelijk blijven van de overheid, soms - helaas - voor altijd. Wie deze gegevens tot zich door laat dringen, ziet waar we heen moeten: voor gemeenten en SW-bedrijven wordt de kunst daarmee zo slim mogelijk om te springen bij de Werkbedrijven in oprichting. Hoe stel je mensen in staat zoveel mogelijk zelf te verdienen, zo dicht mogelijk bij de markt? Door groepsdetacheringen met zwakkere werknemers bij een marktpartij uit te voeren? Door 2 joint-ventures aan te gaan met het bedrijfsleven? Door social return praktisch en 3

3 pragmatisch in te vullen? Die zoektocht zal zeker niet voor alle regio s op dezelfde manier uitpakken: daarvoor verschillen de omstandigheden teveel en daar zal nadrukkelijk rekening mee gehouden moeten worden. 1 Inleiding De kern is dat we het werk zó organiseren dat we mensen in staat stellen zoveel mogelijk zelfstandig te zijn. Dat is bittere noodzaak, niet alleen vanwege de bezuinigingen, maar vooral om maatscháppelijk winst te boeken. Want zinvol werk en zelfverdiend geld leveren zoveel meer op dan euro s alleen. De 90 leden van Cedris begeleiden mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt naar werk. SW-bedrijven helpen mensen bij voorkeur aan de slag bij een gewone. Voor wie daar echt op is aangewezen is er de mogelijkheid om te werken op een beschutte werkplek. SW-bedrijven richten zich op een brede groep van mensen die (nog) niet zelf in staat zijn het minimumloon te verdienen, bijvoorbeeld vanwege een beperking of omdat ze al jarenlang niet meer gewend zijn te werken. Mensen die straks onder de nieuwe Participatiewet vallen. Dat zijn de huidige Wsw ers en een groep van naar schatting mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Cedris vindt het van belang dat er een goed beeld bestaat van wat de sector doet voor de verschillende doelgroepen, welke middelen daarvoor worden ingezet en wat de financiële en sociale resultaten zijn. Daarom laat Cedris ieder jaar onderzoek doen naar de resultaten van de branche. Dit is de achtste keer dat Cedris dit onderzoek presenteert. De opzet van het onderzoek en de rapportage is vrijwel gelijk aan de opzet van. De deelname aan het onderzoek is onverminderd hoog gebleven: 86 deelnemers ten opzichte van 85 vorig jaar. Als rekening wordt gehouden met de grootte en financiële omvang van de bedrijven gaat het om 93 procent van de sector. Met zo n hoog dekkingspercentage is sprake van een vrijwel volledige landelijke dekking. 4 5

4 2 Personen Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de personele ontwikkeling in de sociale werkvoorziening. Aan de orde komen drie categorieën personen: de Wswmedewerkers, overige doelgroepen met afstand tot de arbeidsmarkt en de ongesubsidieerde professionals die werkzaam zijn in het SW-bedrijf Wsw-medewerkers Tabel 1 Aantal medewerkers Aantal medewerkers Wsw-medewerkers (personen) Tabel 1 geeft een overzicht van het aantal Wsw-medewerkers met een SW-dienstverband per ultimo van het jaar. Het betreft Wsw-personeel en Wsw-geïndiceerden op de wachtlijst met een boventallig dienstverband conform cao Wsw. Aan het eind van waren er medewerkers. Dit is gelijk aan voorgaand jaar. Tabel 2 Aantal arbeidsjaren Wsw Aantal arbeidsjaren Wsw Wsw-medewerkers Verdeling over de werkladder Wsw-medewerkers kunnen worden verdeeld over de werkladder, een categorisering van de verschillende vormen waarin Wsw-medewerkers werk kunnen verrichten. De werkladder bestaat uit 6 sporten, oplopend van test/training arbeidsinpassing en beschut werken binnen de muren van het SW-bedrijf tot werken in dienst van een reguliere (begeleid werken). Deze gegevens zijn uitgedrukt in % van het aantal personen (tabel 1). Een toelichting op de categorieën is te vinden in bijlage 1. Tabel 3 Aantal Wsw-medewekers (personen) naar treden op de werkladder Categorie werkladder % % Begeleid werken Individueel gedetacheerd Extern in groep: groepsdetachering Extern in groep: werken op locatie Beschermd/intern geplaatst Test/training arbeidsinpassing Totaal Bij begeleid werken zien we vergelijkbare cijfers als voorgaand jaar. Bij detachering zien we een verdere toename van individuele en groepsdetachering van ten opzichte van. In zijn nieuwe mensen bij een gewone aan de slag gegaan, vooral afkomstig uit de groep die werkzaam was op locatie. In totaal is het percentage mensen dat bij een gewone aan de slag is, gestegen van 32% naar 33%. Bij de interne/beschutte werkplekken en de test/training zien we een stabilisatie van de cijfers ten opzichte van. In tabel 2 wordt de doelgroep Wsw-medewerkers uitgedrukt in arbeidsjaren (voorheen standaardeenheden). Het aantal arbeidsjaren is lager dan het aantal medewerkers, omdat Wsw-geïndiceerden in deeltijd kunnen werken. In bedroeg het aantal arbeidsjaren nog Voor bedraagt het aantal arbeidsjaren In het licht van de bezuinigingen en de lagere subsidiebedragen zien we dat SW-bedrijven scherper op de taakstelling en het daaraan gekoppelde budget sturen en daarmee landelijk vrijwel op de taakstelling uitkomen (90.804). Enkele SW-bedrijven hebben de taakstelling over niet volledig gerealiseerd, met name waar sprake was van een toename van de taakstelling ten opzichte van voorgaand jaar. Figuur 1 Verdeling over de werkladder (personen) Test/training arbeidsinpassing Beschermd/intern geplaatst Extern in groep: werken op locatie Extern in groep: groepsdetachering Individueel gedetacheerd Begeleid werken De verdeling van personen over de werkladder is in figuur 1 weergegeven in percentages. Ten opzichte van is het aandeel personen in groepsdetachering licht gestegen van 1 naar 11%. Het aandeel werken op locatie is daarentegen 6 licht gedaald van 26% naar 25%. 7

5 In de gegevensuitvraag is bij de SW-medewerkers onderscheid gemaakt naar een indicatiestelling van vóór 1998 en daarna. Omdat de indicatiestelling destijds substantieel is gewijzigd, kunnen er verschillen zijn in niveau van werknemers en beloning. Op dit moment is de groep van voor 1998 nog circa personen groot, daarmee zo n 4 van de totale populatie. Bij de verdeling van de oudere en nieuwere populatie over de werkladder zien we een vrijwel vergelijkbaar patroon, met bij de oudere populatie relatief wat meer individuele detachering en minder begeleid werken. Tabel 5 Verdeling Wsw-medewerkers (in %) volgens 3 * principe, historische reeks Wsw-medewerkers 3 x (in %) Extern geplaatst (begeleid werken, ind. en groepsdeta) Werken op locatie Intern geplaatst (beschermd/intern en test/training) Verdeling 3 x De sector hanteert het zogenaamde 3 x principe. Daarbij wordt gestreefd naar een sector-brede verdeling waarin minimaal een derde van de doelgroep werkt bij reguliere s, een derde werkt op locatie buiten het SW-bedrijf en maximaal een derde binnen het SW-bedrijf. De verdeling is een samenvoeging van de 6 categorieën uit tabel 3. Tabel 4 Aantal Wsw-medewerkers (personen) volgens 3 x principe Wsw-medewerkers 3 x % % Extern geplaatst (begeleid werken, ind. en groepsdeta) Werken op locatie Intern geplaatst (beschermd/intern en test/training) Totaal In tabel 4 is het aantal medewerkers verdeeld naar de categorieën van het 3 x principe. Het aantal medewerkers dat werkt op locatie is gedaald, het aantal dat werkt in een externe werkomgeving is licht gestegen. Figuur 2 Verdeling volgens 3 * 1/3 principe Intern geplaatst Werken op locatie Extern geplaatst Als we iets verder terugkijken is zichtbaar dat een steeds grotere groep mensen extern is gaan werken (zie tabel 5). In 2005 werkte 19 procent van de SW-medewerkers (bijna personen) bij gewone s. In is dat 33 procent (ruim personen): een toename van meer dan 80 procent. Zichtbaar is dat door de jaren heen de toename van het aandeel van de mensen dat bij gewone werknemers aan de slag gaat afneemt. Aannemelijk is dat de meest kansrijke SW-medewerkers inmiddels aan de slag zijn bij gewone s en dat steeds lastiger wordt om het resterende deel van de SW-medewerkers te plaatsen. Ook de crisis kan hierbij een rol spelen. Verdeling naar leeftijdscategorie Figuur 3 Wsw-medewerkers in naar leeftijdscategorie (%) jaar en jonger jaar jaar jaar 55 jaar en ouder In figuur 3 is de verdeling naar leeftijd van de populatie Wsw-medewerkers weergegeven. Eind is 4% van de medewerkers 24 jaar of jonger. De grootste groep bevindt zich in de leeftijdscategorie van jaar (34%). Ruim een kwart van de populatie is 55 jaar en ouder Verdeling naar type opdrachtgever Tabel 6 Aantal extern geplaatste medewerkers naar type opdrachtgever Type opdrachtgever Begeleid werken bij eigen gemeenten Detachering bij eigen gemeenten Geplaatsrt bij derden (private en semi-publieke sector) Totaal

6 Van de extern geplaatsten is een groot deel niet bij gemeenten uit het eigen verzorgingsgebied geplaatst, maar bij derden. Eind bedroeg het aantal extern geplaatste personen , waarvan 580 personen waren geplaatst in begeleid werken bij gemeenten in het eigen verzorgingsgebied. Bij circa de helft van de SW-bedrijven hebben de eigen gemeenten SW-medewerkers in dienst met begeleid werken. Ten opzichte van is een stijging te zien, met name veroorzaakt door enkele grotere gemeenten die een aantal SW ers in dienst hebben genomen. Gedetacheerd bij eigen gemeenten waren personen, dat is in dezelfde orde van grootte als in. Figuur 4 Verdeling extern geplaatste medewerkers naar type opdrachtgever in en (%) Tabel 8 Aantal trajecten overige doelgroepen (aantal lopende trajecten, ongeacht begin- en einddatum) Aantal trajecten Een beperkte daling is terug te zien in het aantal trajecten. In het gehele jaar zijn trajecten doorlopen door de overige doelgroepen (tabel 8). Dat is een daling van trajecten ten opzichte van. De ontwikkeling in het aantal personen en trajecten loopt niet volledig synchroon door het gebruik van ultimocijfers bij de personen (mogelijk in afwachting van ontwikkelingen Participatiewet) en het aantal lopende trajecten ongeacht begin- en einddatum Begeleid werken bij eigen gemeenten Detachering bij eigen gemeenten Niet geplaatst bij eigen gemeenten In figuur 4 wordt de verdeling van extern geplaatste personen in procenten weergegeven. 12% was geplaatst bij de eigen gemeenten. Geplaatst bij derden was 88% Overige doelgroepen Naast de Wsw-medewerkers werken in het SW-bedrijf ook andere doelgroepen van regelingen, zoals de WWB, WIA, Wajong, AWBZ et cetera. Deze doelgroepen zijn in dit onderzoek samengevat onder de noemer overige doelgroepen. Tabel 7 Aantal personen in traject overige doelgroepen (per 31 december) Aantal personen In tabel 7 wordt het aantal personen in overige doelgroepen weergegeven op 31 december van het meetjaar. Eind waren personen uit deze doelgroepen werkzaam in SW-bedrijven, wederom een (forse) daling ten opzichte van het voorgaande jaar, ditmaal met personen. Figuur 5 Soort traject overige doelgroepen in en (%) Diagnose/assesment Sociale activering Werken met behoud van uitkering Gesubsidieerde arbeid In het onderzoek is een onderscheid gemaakt in vier soorten trajecten voor overige doelgroepen: diagnose/assessment, sociale activering, werken met behoud van uitkering en gesubsidieerde arbeid. In figuur 5 is de verdeling van de trajecten weergegeven naar soort traject. De verreweg grootste categorie is werken met behoud van uitkering (54% in ). Ten opzichte van de afgelopen jaren heeft een verschuiving plaatsgevonden van gesubsidieerde arbeid en sociale activering naar voornamelijk werken met behoud van uitkering Professionals De doelgroepen worden begeleid en gefaciliteerd door ongesubsidieerde professionals van het SW-bedrijf. In dit onderzoek maken we een onderscheid naar professionals die: indirect werken (bedrijfsleiding en staf); direct werken (ontwikkelingsgerichte medewerkers, zoals jobcoaches, consulenten, interne opleiders en hiërarchische leidinggevenden, zoals werkleiders, et cetera); productiemedewerkers (werknemers, voormannen en direct omzetgenererend personeel)

7 De directe medewerkers zijn in deze paragraaf verder verdeeld naar direct ten behoeve van Wsw-medewerkers en direct ten behoeve van overige doelgroepen. 3 Wachtlijst Tabel 9 Aantal professionals naar categorie (fte) Professionals Indirect Direct t.b.v. Wsw-medewerkers Direct t.b.v. overige doelgroepen Productie Totaal In tabel 9 wordt het aantal professionals weergegeven naar categorie uitgedrukt in fte. In totaal waren er in circa fte professionals werkzaam in de SW-bedrijven. In lag het totaal 500 fte hoger. Ongesubsidieerde professionals zijn in de meeste gevallen in vaste dienst bij het SW-bedrijf. Een deel van de professionals bestaat uit extern ingehuurde arbeidskrachten. Voor bovenstaande cijfers geldt dat de formatie professionals is weergegeven inclusief de externe inhuur. Van de totale formatie werd in circa 4 % ingehuurd, in was dit rond de 6%. Figuur 6 Verdeling van professionals naar categorie (%) 38% 32% 6% 23% 38% 33% 6% 24% Indirect Direct t.b.v. Wsw-medewerkers Direct t.b.v. overige doelgroepen Productie De verdeling over de vier categorieën professionals wordt in figuur 6 in procenten uitgedrukt. Over is de verdeling over de verschillende categorieën ongeveer gelijk gebleven. Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de stand en ontwikkeling op de wachtlijst voor de sociale werkvoorziening Stand op de wachtlijst Tabel 10 Aantal mensen op de wachtlijst Aantal personen Het aantal mensen op de wachtlijst is in fors gedaald naar personen, een daling van circa personen. Figuur 7 Status op de wachtlijst ( en ) 5% 26% 3% 22% Met dienstverband Zonder dienstverband Passief In heeft 25% van de mensen op de wachtlijst een alternatief aangeboden gekregen en geaccepteerd. 3% heeft een tijdelijk dienstverband (niet zijnde een Wsw-dienstverband), 22% een alternatief zonder dienstverband (bijvoorbeeld: werk met behoud van uitkering of een stageplaats). De overige 75% op de wachtlijst heeft geen tijdelijke oplossing naar werk gekregen of hebben dit niet geaccepteerd. In was het aandeel mensen dat een alternatief kreeg aangeboden en heeft geaccepteerd 31%. 69% 75% 12 13

8 3.2. Ontwikkeling op de wachtlijst Tabel 11 In- en uitstroom op de wachtlijst In kwamen er personen op de wachtlijst bij en verdwenen personen van de wachtlijst. De instroom is ten opzichte van fors lager en de uitstroom van de wachtlijst gegroeid. Het nettoresultaat is hierdoor afgenomen met personen, in lijn met de daling van het aantal personen op de wachtlijst zoals we zagen in tabel 10. Figuur 8 Instroom wachtlijst naar reden Instroom Uitstroom Netto resultaat verloop Instroom en uitstroom Wsw In dit hoofdstuk komt de in- en uitstroom in Wsw-dienstverband en het ziekteverzuim in het SW-bedrijf aan de orde In- en uitstroom in Wsw-dienstverband Tabel 12 Instroom in de Wsw naar trede van de werkladder Werkladder % % Begeleid werken % % Individueel gedetacheerd % % Extern in groep: groepsdetachering 700 9% 400 6% 87% 13% 77% 23% Extern in groep: werken op locatie % Beschermd/intern geplaatst % % Totaal Op wachtlijst geplaatst Vanuit Wsw teruggeplaatst De instroom op de wachtlijst wordt voor 23% veroorzaakt door terugplaatsing van Wsw-gesubsidieerden vanaf de werkladder (figuur 8). De overige 77% bestaat uit plaatsing op de wachtlijst door indicatiestelling voor de Wsw. In relatieve en absolute cijfers zien we dat het afgelopen jaar het aantal door het UWV geïndiceerden voor de Wsw aanzienlijk is gedaald. Figuur 9 Uitstroom wachtlijst naar redenen 39% 7% 2% 8% 44% 37% 5% 2% 6% Overige redenen Verhuizing/overplaatsing ander gemeente Reguliere baan Begeleid werken In Wsw-dienstbetrekking ingestroomd Tabel 12 toont het aantal ingestroomde personen in een Wsw-dienstverband naar trede op de werkladder, na de eventuele test- en trainingsperiode die is gebruikt om een diagnose te stellen. In totaal stroomden in personen de Wsw in. Van deze groep komt 54% bij aanvang in een externe werkomgeving. Dit percentage is vergelijkbaar met dat van. Tabel 13 Uitstroom uit de Wsw naar reden Reden % % Reguliere baan 100 1% 100 1% WAO, WIA, Wajong of andere uitkering % % Overige redenen % % Totaal De totale uitstroom bedroeg in personen. De uitstroom uit de Wsw Figuur 9 betreft de uitstroom uit de wachtlijst. In wordt 5 van de is in tabel 13 uitgesplitst naar reden van uitstroom. Uitstroom kan verschillende uitstroom veroorzaakt door het aanvaarden van een Wsw-dienstverband. redenen hebben: het aanvaarden van een reguliere baan (zijnde niet begeleid Het andere grote deel (37%) heeft overige redenen. werken) of het verkrijgen van een uitkering zoals WAO, WIA of Wajong. Andere redenen voor uitstroom, zoals verhuizing, pensionering en overlijden zijn samengevat 14 onder overige redenen. 15

9 De uitstroom om overige redenen is de grootste categorie (75%). In stroomden 100 personen uit omdat zij een reguliere baan hadden aanvaard. Het saldo in van de instroom (7.900) en de uitstroom (7.700) komt vrijwel overeen met het gelijkblijvende aantal personen in de Wsw van naar (tabel 1). Het verschil wordt veroorzaakt door statistische verschillen en afrondingen Ziekteverzuim 5 Financiën In dit hoofdstuk komen de opbrengsten, de kosten en het financiële resultaat van SW-sector aan de orde Opbrengsten Het ziekteverzuim heeft in de Wsw veel aandacht. In het bedrijfsvergelijkend onderzoek is gevraagd naar het ziekteverzuim van mensen met een Wsw-dienstverband, mensen in een voortraject (met dienstverband) en overige doelgroepen (met dienstverband). Tabel 14 Ziekteverzuim Categorie % % Wsw-dienstverband 12,8 13,2 Voortrajecten 12,0 14,2 Overige doelgroepen 8,8 10,0 Het ziekteverzuim in de Wsw-dienstverbanden is 12,8% en daarmee afgenomen ten opzichte van (13,2%) waarmee de dalende trend van de afgelopen jaren wordt voortgezet. In een recente studie wordt nader ingedaan op de verklarende factoren achter deze verzuimcijfers 1. Voor de overige categorieën (voortrajecten en overige doelgroepen) zijn de percentages iets geringer. Voor deze categorieën is het aantal data beperkt, waardoor tussen de jaren relatief grote schommelingen kunnen optreden. De opbrengst van SW-bedrijven bestaat hoofdzakelijk uit: arbeidsplaatsgebonden subsidies; de netto omzet 2 van detachering; de netto omzet van productie en eigen dienstverlening. In deze paragraaf worden deze opbrengsten onderscheiden. Daarnaast wordt ook een marge gemaakt op begeleid werken, doordat een deel van loonkostensubsidies niet wordt doorgegeven aan s, ter bekostiging van eigen begeleiding en administratie. De marge begeleid werken is in de opbrengst meegenomen onder de noemer arbeidsplaatsgebonden subsidies. Gemeentelijke bijdragen zijn in de berekening van de opbrengst niet meegenomen. Overige bedrijfsopbrengsten zijn in deze paragraaf niet meegenomen, maar komen in het resultaatoverzicht wel terug (paragraaf 5.3). Opbrengst Wsw-gesubsidieerde medewerker Tabel 15 De totale opbrengst van de Wsw-gesubsidieerde medewerkers (x A ) Opbrengst Arbeidsplaatsgebondens subsidies Netto omzet uit detachering Netto omzet uit eigen productie en dienstverlening Totaal Tabel 15 geeft een beeld van de opbrengst van de sector. De totale opbrengst in van c miljoen is met zo n c 56 miljoen gedaald ten opzichte van. Dit wordt met name veroorzaakt door een daling van de netto omzet uit eigen productie en dienstverlening. Deze daling wordt deels veroorzaakt door een volume-effect (minder medewerkers in eigen productie en dienstverlening) en deels door de algemene economische teruggang, waarbij tarieven en marges SBCM. Resultaten benchmark verzuim SW (juni 2013) 2 Onder netto omzet wordt verstaan: omzet minus directe kosten voor inkoop van grond- en hulpstoffen en uitbesteed werk.

10 aanzienlijk onder druk staan. Bij de arbeidsplaatsgebonden subsidies zien we dat de Rijkssubsidie in op een zelfde nominaal niveau gebleven is als in. wordt deels veroorzaakt door een daling van het aantal gesubsidieerde banen (zie figuur 5) en deels door een afname van trajecten en opbrengsten uit de gesubsidieerde banen. Figuur 10 Verdeling omzet Wsw (%) 72% 8% 2 Netto omzet naar type opdrachtgever De netto omzet van Wsw-gesubsidieerden en overige doelgroepen samen laat zich als volgt verdelen over verschillende typen opdrachtgevers. 73% 8% 19% Figuur 11 Verdeling netto omzet naar type opdrachtgever (%) Arbeidsplaatsgebonden subsidies Netto omzet uit detachering Netto omzet uit eigen productie en dienstverlening De omzet is grotendeel afkomstig uit arbeidsplaatsgebonden subsidies. In is bijna drie kwart (73%) van de totale opbrengst daaruit afkomstig (figuur 10). Tabel 16 Opbrengst Wsw per arbeidsjaar Opbrengstsoort Arbeidsplaatsgebonden subsidies (Rijkssubsidie) Netto omzet totaal In tabel 16 zijn de omvang van de Rijkssubsidie en de netto omzet (totaal) per Wsw-arbeidsjaar weergegeven. Per arbeidsjaar werd in een bedrag van c aan Rijkssubsidie ontvangen en een netto omzet van c gerealiseerd. Duidelijk is hierbij de teruggang in in opbrengsten zichtbaar. Opbrengst overige doelgroepen De overige doelgroepen genereren ook opbrengsten voor het SW-bedrijf. Hieronder worden die apart in beeld gebracht. Tabel 17 Opbrengst overige doelgroepen (x A ) Opbrengst Arbeidsplaatsgebonden subsidies Opbrengst activiteiten overige doelgroepen % 1 38% Eigen gemeenten Overige overheden/non profit Profit 12% De netto omzet is in voor 51% afkomstig uit de profit sector (figuur 11). Gemeenten uit het eigen verzorgingsgebied zorgen voor 38% van de omzet. De verdeling is vergelijkbaar met die van. Achter dit landelijk gemiddelde cijfer van 38% gaan overigens forse lokale verschillen schuil. Sommige SW-bedrijven hebben een omzet uit de eigen gemeenten van 15-2, bij andere bedrijven ligt dit in de orde van Kosten De kosten van de SW-bedrijven bestaan hoofdzakelijk uit: arbeidskosten voor de doelgroep; arbeidskosten voor ongesubsidieerde professionals; materiële kosten, zoals huisvesting, productiemiddelen, afschrijvingen, et cetera. In deze paragraaf worden bovenstaande kostensoorten in beeld gebracht voor de Wsw-medewerkers en overige doelgroepen. Incidentele kosten en financiële lasten (rentekosten) worden in deze paragraaf niet genomen. Zij komen in het resultaatoverzicht (paragraaf 5.3) terug. 51% 51% Totaal A 187 A 212 De opbrengst van overige doelgroepen bedraagt in c 187 miljoen, een 18 daling van c 25 miljoen ten opzichte van het jaar (c 212 miljoen). De daling 19

11 Kosten Wsw-medewerkers Tabel 18 De kosten van de Wsw-medewerkers (x A ) Kostensoort Arbeidskosten Wsw-medewerkers Arbeidskosten ongesubsidieerde professionals Materiële kosten Totaal c c De totale kosten van de Wsw bedragen in c miljoen, een substantiële daling van 81 miljoen ten opzichte van (c miljoen). De kosten bestaan voor het grootste deel uit arbeidskosten van Wsw-medewerkers. Hier zien we een daling veroorzaakt door een relatief goedkopere instroom (op basis van wettelijk minimumloon) in vergelijking tot de uitstroom van hoger ingeschaalde medewerkers. Afgezien van incidentele loonstijging was de generieke loonstijging beperkt. Daarnaast zien we dat de arbeidskosten van de ongesubsidieerde professionals is gedaald. Dit is in lijn met de daling van het aantal personeelsleden die sinds 2010 in gang is gezet (zie ook tabel 9). Overigens geldt daarbij dat personele maatregelen vaak pas in een volgend jaar tot volledige kostenreductie leiden. In het eerste jaar is nog sprake van onder andere kosten flankerend beleid en tijdelijke doorbetaling loonkosten. Tenslotte zien we dat de materiële kosten ten opzichte van zijn gedaald. Dit is in lijn met de trend van afgelopen jaren waarin de kosten steeds kapitaalextensiever worden. Figuur 12 Verdelen kosten Wsw (%) 73% 16% 11% 73% % 1 Tabel 19 Kosten Wsw per Wsw-arbeidsjaar Kostensoort Arbeidskosten Wsw-medewerkers (incl subsidie begeleid werkers) Arbeidskosten ongesubsidieerde professionals Materiële kosten Bovenstaande kosten zijn in tabel 19 omgerekend naar kosten per arbeidsjaar Wsw. De arbeidskosten van Wsw-medewerkers bedragen c per arbeidsjaar, de begeleidingskosten door professionals c en de materiële kosten c per arbeidsjaar. In totaal is hiermee sprake een substantiële kostenbesparing van circa c 600 per arbeidsjaar. Achter deze gemiddelde cijfers van loonkosten en materiële kosten gaan verschillende ontwikkelingen schuil die om een nadere toelichting vragen. De gemiddelde arbeidskosten per Wsw-medewerker zijn een samenstelling van Wsw-medewerkers in dienstverband bij het SW-bedrijf (circa 94% van de populatie) en het aantal Wsw-medewerkers dat via begeleid werken bij een reguliere in dienst is (6%). Voor de Wsw-medewerkers in dienstbetrekking wordt gemiddeld een brutoloon betaald van circa c , voor de (beperkte) groep Begeleid Werkers een loonkostensubsidie van circa c Over de gehele Wsw-populatie betekent dit een gemiddelde loonsom van c De materiële kosten betreffen een samenspel van huisvestingskosten, afschrijvingen vaste activa, productiemiddelen en overige kosten. Onderstaande tabel geeft een uitsplitsing van de landelijke cijfers naar verschillende kostensoorten. Aandachtspunt hierbij is dat in de benchmark de SW-bedrijven alleen voor het totaal van de kosten een onderverdeling gemaakt hebben naar SW-activiteiten en overige doelgroepen. Er is dus in de benchmark geen exacte toerekening beschikbaar van bijvoorbeeld huisvestingskosten voor de SW-activiteiten. Hiermee rekeninghoudend geeft onderstaande tabel een globale inschatting hoe de materiële kosten verdeeld zijn. Arbeidskosten Wsw-medewerkers Arbeidskosten ongesubsidieerde professionals Materiële kosten In figuur 12 is de verhouding tussen de kostensoorten uitgedrukt in procenten. Daaruit valt af te lezen dat er procentueel gezien nauwelijks wijzigingen zijn in de kostenverdeling, de materiële kosten zijn wederom gedaald

12 Tabel 20 Uitsplitsing kosten (%) Uitsplitsing materiële kosten % % Huisvestingskosten 19% 2 Figuur 13 Verdeling kosten overige doelgroepen (%) 45% 36% 19% Afschrijvingen vaste activa 14% 16% Productiemiddelen 12% 14% Overige 35% 35% Niet uitgesplitst 21% 15% 42% 39% 18% Arbeidskosten overige doelgroepen Arbeidskosten ongesubsidieerde professionals Materiële kosten Totale materiële kosten (SW + overige doelgroepen) Resultaat Kosten overige doelgroepen Het aandeel van de arbeidskosten van overige doelgroepen is aanzienlijk lager, omdat lang niet iedereen in dienst van het SW-bedrijf komt. Het aandeel van de begeleidingskosten (trajectkosten) is voor deze doelgroepen groter dan in de Wsw. Tabel 21 De kosten van de overige doelgroepen (x A ) Kostensoort Arbeidskosten overige doelgroepen Arbeidskosten ongesubsidieerde professionals Materiële kosten Totaal c 179 c 193 Tabel 22 Exploitatieoverzicht (x A ) Totaal exploitatieoverzicht Omzet Wsw (totale opbrengsten) Omzet overige doelgroepen (totale opbrengsten) Totale omzet Kosten Wsw Kosten overige doelgroepen Totale kosten Exploitatieresultaat - c c 182 In bedragen de kosten voor overige doelgroepen c 179 miljoen, een daling ten opzichte van van c 14 miljoen. De kostendaling wordt vooral veroorzaakt door een daling van de arbeidskosten voor de overige doelgroepen. Er is sprake van een toename van werken met behoud van uitkering en van een afname van gesubsidieerde banen (zie ook figuur 5). Figuur 13 geeft de percentuele verhouding tussen de kostensoorten voor overige doelgroepen weer. Overige bedrijfsopbrengsten Saldo incidentele baten en lasten - c 32 7 Bedrijfsresultaat - c c 135 Het bovenstaande resultaatoverzicht toont voor een negatief bedrijfsresultaat van c 167 miljoen. Dat is een verslechtering ten opzichte van met c 32 miljoen (- c 135 miljoen). Achter deze cijfers gaan verschillende ontwikkelingen schuil. Allereerst hebben we gezien dat de omzetcijfers achterblijven met zo n c 80 miljoen (c versus c 3.398). Vervolgens hebben we gezien dat er sprake is van een substantiële besparing in de kosten met c 95 miljoen (c versus c 3.581)

13 Met deze kostendaling wordt de omzetdaling meer dan gecompenseerd. Het saldo is zichtbaar in de ontwikkeling van het exploitatieresultaat: deze is van op licht verbeterd (van - c 182 miljoen naar - c 168 miljoen). Tenslotte zien we dat met name het saldo incidentele baten en lasten fors is afgenomen: van c 7 mln. naar c -32 mln. Een aantal SW-bedrijven heeft in het jaar te maken gehad met forse reorganisatiekosten ten behoeve van de transitie naar de Participatiewet. Daarnaast bleek het voor sommige SW-bedrijven noodzakelijk om het onroerend goed af te waarden en het verlies in de jaarrekening op te nemen. Door deze incidentele baten en lasten zien we dat de licht positieve trend in het exploitatieresultaat teniet wordt gedaan en een verslechtering van het bedrijfsresultaat over resteert. In het resultaatoverzicht zijn de vaste gemeentelijke bijdragen buiten beschouwing gelaten. In betrof dat een bedrag van c 71 miljoen, een toename ten opzichte van (c 66 miljoen). 6 Het SW-bedrijf nader toegelicht In de voorgaande hoofdstukken hebben we de resultaten laten zien van de SW-sector als geheel. In dit hoofdstuk staan we stil bij wat dit betekent voor het resultaat van een gemiddeld (fictief) SW-bedrijf. We leggen uit wat de meest bepalende factoren zijn en gaan nader in op de verschillen tussen SW-bedrijven Het bedrijfsresultaat van een gemiddeld SW-bedrijf De landelijke totaalresultaten van de branche hebben we vertaald naar een gemiddeld SW-bedrijf. In het vorige hoofdstuk is toegelicht dat landelijk over de totale SW-populatie van ruim arbeidsjaren een negatief bedrijfsresultaat behaald is van c -167 miljoen. In Nederland wordt de Wsw uitgevoerd door ongeveer 90 SW-bedrijven. Een gemiddeld SW-bedrijf biedt daarmee werk aan zo n SW-medewerkers (in arbeidsjaren). Er zijn evenwel grote verschillen in grootte, variërend van enkele honderden tot enkele duizenden

14 Tabel 23 Bepalende factoren van het bedrijfsresultaat (x A ) Resultaat Gemiddeld bedrijfsresultaat - 1,8 1. Verschil tussen Wsw-loonkosten en subsidies - Wsw-loonkosten (cao-loon) - 27,6 - Arbeidsplaats gebonden subsidies 25,8 2. Saldo opbrengsten en kosten bedrijfsvoering SW - Opbrensten SW (netto toegevoegde waarde) - Kosten bedrijfsvoering SW 9,5 3. Overig (andere doelgroepen, opbrengsten, fin. baten en lasten) - Opbrengsten overige doelgroepen 0,1 - Overige opbrengsten 0,4 - Saldo financiële en incidentele baten en lasten In tabel 23 zien we dat over het gemiddelde SW-bedrijf een negatief bedrijfsresultaat heeft behaald van c 1,8 miljoen. In de kern zijn er drie verschillende factoren die aan dit bedrijfsresultaat ten grondslag liggen. De eerste factor betreft het verschil tussen de SW-loonkosten en de Rijkssubsidie. SW-medewerkers worden conform de cao betaald. Dat betekent dat de medewerker loon ontvangt op basis van een in het verleden vastgestelde inschaling (historische rechten). De Rijkssubsidie wordt jaarlijks vastgesteld; over was deze c per arbeidsjaar. Het verschil van c -1,8 miljoen betekent dat een SW-bedrijf per medewerker gemiddeld zo n c meer aan loonkosten betaald dan dat aan subsidie wordt ontvangen. Het oorspronkelijk doel van de Rijkssubsidie SW was om aan de gemeente een substantiële tegemoetkoming in de totale kosten te geven; een volledige compensatie van de loonkosten is nooit de primaire doelstelling geweest. Wel hebben we kunnen constateren dat het negatieve verschil tussen de verplichte loonkosten en het ontvangen subsidiebedrag de afgelopen jaren fors is toegenomen: door enerzijds een toename van de loonkosten (ontwikkeling cao-loon) 9,3-0,3-1,8-0,2 0,2 en door anderzijds een bezuiniging op het subsidiebedrag van 120 miljoen in en achterwege laten van de prijsbijstelling in. De tweede factor betreft het verschil tussen de opbrengsten en kosten bedrijfsvoering SW. Voor het generen van werk en begeleiden van medewerkers heeft een SW-bedrijf personeelskosten (voor de begeleidende professionals) en materiële kosten (onder andere huisvesting). Daartegenover staat dat met de werkzaamheden die de SW-medewerkers uitvoeren een (bescheiden) omzet kan worden behaald. Het saldo van c -0,2 miljoen betekent dat de opbrengsten en kosten per SW-medewerker vrijwel tegen elkaar wegvallen (c 200 per arbeidsjaar). Anders geformuleerd: met de verdiensten uit werk worden de begeleidingskosten grosso modo gecompenseerd. De derde factor is een samenspel van verschillende elementen. Het gaat onder andere om activiteiten voor overige doelgroepen (bijvoorbeeld re-integratietrajecten), overige bedrijfsopbrengsten en het saldo van (financiële) baten en lasten. Het saldo van c 0,2 miljoen betekent dat een gemiddeld SW-bedrijf wat inkomsten heeft uit andere activiteiten of aanvullende middelen, waarmee het verlies op de SW-activiteiten nauwelijks tot niet kan worden gecompenseerd. De drie factoren gezamenlijk tellen op tot een verlies van c -1,8 miljoen. In is dit verlies voor ongeveer c 0,8 miljoen opgevangen door een vaste gemeentelijke bijdrage, deels gebeurt dit door aanvullende gemeentelijke bijdragen of voor zover aanwezig door het interen op het eigen vermogen van het SW-bedrijf Verschillen per SW-bedrijf Bovenstaand is een gemiddeld SW-bedrijf geschetst. In de praktijk zijn er forse verschillen per SW-bedrijf. In tabel 24 is dit schematisch weergegeven. 3 Voor de bedrijven met een bedrijfsresultaat in het middensegment (de zogenoemde mediaan van 5) zien we dat het bedrijfsresultaat in de orde van c -1,1 miljoen ligt. Kijkend naar het onderste segment (van 100-8) zien we dat het bedrijfsresultaat sterk negatief is, rond de c -4,8 miljoen. Het bovenste segment (van 2- ) heeft een positief bedrijfsresultaat in de orde van c 1,0 miljoen. Dat de bedrijven in het middensegment met c -1,1 miljoen een gunstiger bedrijfsresultaat hebben dan het landelijk gemiddelde van c -1,8 miljoen, komt doordat een aantal bedrijven in de onderste segment een sterk negatief resultaat kennen. Dit trekt het landelijk gemiddelde naar beneden Ten behoeve van de vergelijkbaarheid ten opzichte van het gemiddeld SW-bedrijf zijn ook deze bedrijven geschaald tot SW ers (in arbeidsjaren).

15 Tabel 24 Verschillen in bepalende factoren van het bedrijfsresultaat (x A ) Resultaat : onderlinge verschillen Laag < 8 Gemiddeld rond 5 Hoog > 2 Bedrijfsresultaat -4,8-1,1 1,0 1. Verschil tussen SW-loonkosten en subsidies -2,5-1,8-0,4 - Arbeidsplaats gebonden subsidies 25,8 25,8 25,8 omgeving te hebben. Zo zijn er meer aspecten waar SW-bedrijven mee te maken hebben, die van invloed zijn op hun uiteindelijke bedrijfsresultaat. De vraag is daarom interessant welke factoren SW-bedrijven zelf kunnen beïnvloeden en welke niet. In het recent verschenen rapport Optimaliseren Verdienvermogen wordt ingegaan op bepalende factoren als economische en geografische context en de mogelijkheden en onmogelijkheden om gegeven deze lokale context het resultaat te beïnvloeden. 4 - SW-loonkosten (cao-loon) 28,3 27,6 26,1 2. Saldo opbrengsten en kosten bedrijfsvoering SW - Opbrensten SW (netto toegevoegde waarde) -1,7-0,1 0,3 9,4 9,2 10,8 - Kosten personeel 7,0 5,6 6,5 - Kosten materieel 4,0 3,8 3,9 3. Overig (andere doelgroepen, opbrengsten, fin baten en lasten) -0,9 0,6 1,0 - Opbrengsten overige doelgroepen -0,1 0,2 0,1 - Overige opbrengsten 0,4 0,5 0,4 - Saldo incidentele baten en lasten -0,7 0,1 0,4 - Saldo financiële baten en lasten -0,4-0,1 0,1 Inzoomend op de verschillen in bedrijfsresultaat tussen het onderste en bovenste segment zien we dat de verschillen zo n c 6 miljoen bedragen (c - 4,8 miljoen en c 1,0 miljoen). Deze worden veroorzaakt door de eerder genoemde drie factoren, ieder in een vergelijkbare orde van circa 2 mln. De verschillen in loonkosten lopen uiteen van c -2,5 miljoen tot c -0,4 miljoen, het saldo van opbrengsten en kosten in de bedrijfsvoering van c-1,7 miljoen tot c 0,3 miljoen en de overige factoren van c -0,9 miljoen tot c 1 miljoen Bandbreedtes per factor Achter een op het eerste gezicht gemiddeld bedrijfsresultaat kunnen uiteenlopende verklarende factoren schuil gaan. We zien bijvoorbeeld SW-bedrijven die sturen op een maximale netto toegevoegde waarde. Investeringen in een productieve infrastructuur maar ook in individuele opleidingen worden gedaan vanuit het perspectief dat dit uiteindelijk een hoger niveau op de werkladder en financieel rendement oplevert. Ook zien we dat dienstverleningsbedrijven in de groenvoorziening een relatief hoge kostenstructuur hebben, maar dat daar een goede netto toegevoegde waarde tegenover staat. Bij bedrijven die een zwaarder accent op (groeps)detachering hebben, zien we vaker dat de netto toegevoegde waarde achterblijft, maar dat met een hoge score van relatief lage kosten een gemiddeld bedrijfsresultaat resteert. Naast de factoren in de bedrijfsvoering zien we dat de hoogte van de loonkosten van de Wsw-werknemers van bepalende invloed is op het bedrijfsresultaat. Deze zijn voor SW-bedrijven nauwelijks te beïnvloeden. Zo zien we dat in sommige gevallen de loonkosten zich door historische omstandigheden (veel nieuwe instroom op WML-niveau) relatief gunstig ontwikkeld hebben. Hiermee kan dan een relatief lage score in de bedrijfsvoering gecompenseerd worden. Als keer zijde zien we ook voorbeelden van bedrijven met een relatief ongunstig loon gebouw (veel medewerkers in hogere loonschalen) die er in geslaagd zijn de netto toegevoegde waarde van de werknemers op een hoog niveau te brengen. Tenslotte zijn er overige factoren die van invloed kunnen zijn op het bedrijfsresultaat, zoals de balanspositie. Sommige SW-bedrijven hebben de afgelopen jaren een (substantieel) eigen vermogen weten op te bouwen met jaarlijks positieve kapitaalinkomsten, anderen hebben juist te kampen met forse langlopende leningen en tekorten. Ook kennen SW-bedrijven soms substantiële inkomsten uit activiteiten voor andere doelgroepen (re-integratie). Het is goed mogelijk dat een goede score op deze overige factoren van substantiële invloed is op het totale bedrijfsresultaat. De hoogte van het bedrijfsresultaat is niet bepalend voor de vraag of een SWbedrijf het goed heeft gedaan of niet. Het ene SW-bedrijf heeft een gunstiger uitgangssituatie en lokale/regionale situatie dan de ander. Voor de loonkosten is bijvoorbeeld van belang hoe de leeftijdsopbouw is van de SW-medewerkers: oudere werknemers zijn duurder. Om mensen aan de slag te helpen bij gewone 28 s, is het belangrijk een aantal grote en geschikte bedrijven in de 29 4 Optimaliseren Verdienmogen. Rapport in opdracht van Cedris (juni 2013).

16 6.4. Samenvattend Bijlage 1 Een gemiddeld SW-bedrijf heeft in een negatief bedrijfsresultaat gerealiseerd van c -1,8 miljoen. In dit hoofdstuk hebben we de drie factoren geschetst waaruit dit resultaat is opgebouwd. Vervolgens zijn we ingegaan op de verschillen per SW-bedrijf. Bij het verschil tussen loonkosten en Rijkssubsidie (c -1,8 miljoen gemiddeld) zijn de mogelijkheden tot beïnvloeding voor een individueel SWbedrijf beperkt. Meer mogelijkheden tot beïnvloeding zijn er in het saldo van opbrengsten en kosten bedrijfsvoering SW (c -0,2 miljoen gemiddeld). De overige opbrengsten (c 0,2 miljoen) zijn voor het merendeel beperkt beïnvloedbaar. Per saldo zien we dat het merendeel van de SW-bedrijven een negatief bedrijfsresultaat kent, waarbij de best renderende 2 nog een positief bedrijfsresultaat kent. Schematische indeling van de werkladder werkladder Wsw Trede Aantal personen Wie is en welke cao is van toepassing? Regulier Individueel Reguliere - cao van reguliere Onder wiens leiding wordt werk uitgevoerd? Reguliere Voor wiens rekening en risico wordt werk uitgevoerd? Reguliere Bijzonderheden Zonder Wsw-subsidie of loonkostensubsidie via gemeente of UWV In veel gevallen wordt een ongunstig resultaat bij de ene factor gecompenseerd door een positief resultaat bij een andere factor. Sommige SW-bedrijven hebben bijvoorbeeld relatief hoge loonkosten en kunnen dit deels compenseren met een relatief goed resultaat in de bedrijfsvoering, bij andere bedrijven wordt een matig resultaat in de bedrijfsvoering gecompenseerd door financiële baten. Het overzicht in dit hoofdstuk geeft een goed beeld van de factoren die van invloed zijn op het bedrijfsresultaat. Voor de beoordeling van de prestaties van een individueel bedrijf is echter een nadere analyse nodig van onderliggende factoren, zoals de opbouw van het personeelsbestand, de (vastliggende) huisvestingskosten of de regionale arbeidsmarkt. Begeleid Werken/ werken met loonkosten-subsidie bij reguliere Individuele detachering Inleenvergoeding Groepsdetachering (cao-loon) Individueel Individueel Groep van minimaal 3 personen Reguliere - cao van reguliere SW-bedrijf -cao Wsw SW-bedrijf -cao Wsw Reguliere Reguliere Reguliere er kan wel (werk) begeleiding worden geboden vanuit SW-bedrijf. Reguliere Reguliere Met behulp van loonkostensubsidie (op grond van Wsw of gefinancierd via gemeente of UWV) Inleenvergoeding Werken op locatie Individueel of groep SW-bedrijf -cao Wsw SW-bedrijf SW-bedrijf Betaling voor opdracht Beschut intern Individueel SW-bedrijf -cao Wsw SW-bedrijf SW-bedrijf Betaling voor opdracht Test en training Individueel SW-bedrijf -cao Wsw SW-bedrijf SW-bedrijf Nog niet definitief in te delen op werkladder 30 31

17 Koningin Wilhelminalaan LA Utrecht Postbus RD Utrecht T F info@cedris.nl Cedris is de brancheorganisatie van sociale werkvoorzieningsbedrijven. SW-bedrijven ondersteunen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt om aan de slag te komen. Op een beschutte werkplek, maar bij voorkeur bij een gewone. SW-bedrijven hebben ervaring met de doelgroep, kennen de regionale arbeidsmarkt en hebben de expertise om een goede match te maken met s. Ze kunnen s alle administratieve rompslomp, risico s en begeleiding uit handen nemen. SW-bedrijven zijn daarom vanzelfsprekend partner voor de uitvoering van de Participatiewet. Branche-informatie sociale werkgelegenheid & arbeidsintegratie 2013