Informatie- en communicatietechnologie. 1e graad 1e leerjaar A en/of 2e leerjaar

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Informatie- en communicatietechnologie. 1e graad 1e leerjaar A en/of 2e leerjaar"

Transcriptie

1 VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECNDAIR ONDERWIJS RAAMPLAN SECNDAIR ONDERWIJS Informatie- en communicatietechnologie e graad e leerjaar A en/of e leerjaar Licap Brussel D/003/079/07 September 003

2

3 Inleiding Op september 99 werd het vak AV Informatica verplicht ingevoerd in de meeste studierichtingen van de e graad ASO, KSO en TSO. Op dat ogenblik bleek dit de meest geschikte benadering om alle leerlingen verplicht te laten kennismaken met informatica. Bijna 0 jaar later bleek de situatie echter zoals overigens van meet af aan verwacht werd in aanzienlijke mate geëvolueerd te zijn. Er heerste een vrij algemene consensus dat alle leerlingen de basisvaardigheden ICT (Informatie- en communicatietechnologie) op veel jongere leeftijd horen te verwerven. Daarom werd een raamplan uitgeschreven dat vanaf september 00 het kader bood om de basisvaardigheden ICT aan alle leerlingen van de eerste graad aan te bieden op basis van ongeveer 5 wekelijkse lestijden in de e graad van de A-stroom, bij voorkeur in het eerste leerjaar. Bovendien wordt vanaf september 003 in de tweede graad ASO-KSO-TSO een vernieuwd leerplan voor het vak Informatica progressief ingevoerd, dat rekening houdt met de vaardigheden die de leerlingen reeds in de eerste graad verworven hebben. In dit raamplan worden eerst de achtergronden van deze beslissing toegelicht. Voorts vindt u hier een overzicht van de verschillende scenario s die de scholen kunnen toepassen bij de invoering van ICT in de eerste graad. Opzet en modaliteiten van het Vlaams ICT-attest (VIA) worden toegelicht. De opsomming van doelstellingen en leerinhouden van ICT in de eerste graad is uitvoerig voorzien van pedagogisch-didactische wenken. Tenslotte wordt ook aan de evaluatie en aan de minimale materiële vereisten aandacht besteed. Informatie- en communicatietechnologie 3 e graad (A en/of e leerjaar)

4

5 Inhoud Inleiding... 3 Inhoud... 5 Achtergronden van de invoering van ICT in de eerste graad Eerste kennismaking nodig op jongere leeftijd Basisvaardigheden ICT verwerven binnen of buiten het onderwijs? Basisvaardigheden ICT verwerven in het lager of het secundair onderwijs?... 7 Mogelijke scenario s voor de invoering van ICT in de eerste graad Als afzonderlijk vak Binnen TV Technologische opvoeding Geïntegreerd in diverse vakken Onder de vorm van remediëring Het Vlaams ICT-attest (VIA) Algemene doelstellingen van het raamplan Raamplandoelstellingen, leerinhouden, pedagogisch-didactische wenken Structuur van het raamplan Volgorde van de onderdelen van het raamplan Aantal lestijden Heterogene voorkennis, differentiatie Klemtoon op utilitaire vaardigheden Samenwerking met de andere vakken... 6 Kennismaking met de computerconfiguratie Gegevensverwerking Verwerking door de computer Opslag door een computer Invoer en uitvoer door een computer Communicatie en netwerken Een computersysteem gebruiken Sleutelattitudes bij het werken met software Elementaire vaardigheden bij het werken met software Omgaan met het toetsenbord Omgaan met een grafische gebruikersinterface Het besturingssysteem Organisatie van de harde schijf Omgaan met programma s Omgaan met gegevensbestanden Tekstverwerking Invoer van tekst Opmaak van tekst en figuren Afdrukken van tekst... Het Internet Het Internet Surfen op het Internet Ergonomie Evaluatie Minimale materiële vereisten Programmatuur Apparatuur Overige Vragen, reacties en commentaar... 6 Informatie- en communicatietechnologie 5 e graad (A en/of e leerjaar)

6 BIJLAGE: Vlaams ICT-attest (VIA) Vereiste kennis, vaardigheden en attitudes... 7 Computer en randapparatuur Computersysteem Processor en werkgeheugen Gegevensdragers Randapparatuur Netwerken... 8 Besturingssysteem Besturingssysteem Opstarten en afsluiten van de computer Organisatie en gebruik van een schijf(volume) Programma s en bestanden Tekstverwerking Rekenblad Gegevensbeheer Presentaties Internet Algemene vaardigheden en attitudes Gebruik van toetsenbord en muis Gebruikersinterface Sleutelvaardigheden en -attitudes Ergonomie ICT en maatschappij Informatie- en communicatietechnologie 6 e graad (A en/of e leerjaar)

7 Achtergronden van de invoering van ICT in de eerste graad. Eerste kennismaking nodig op jongere leeftijd Sedert september 99 is Informatica een verplicht vak in de meeste studierichtingen van de tweede graad. Tien jaar later drong zich echter om verschillende redenen de noodzaak op om de leerlingen niet langer pas in de tweede graad van het secundair onderwijs, maar op jongere leeftijd in staat te stellen de basisvaardigheden van ICT te verwerven: Leerlingen moeten ICT zo snel mogelijk in de diverse vakken van het curriculum integreren, dit wil zeggen vanaf de eerste graad. Maar om ICT te integreren binnen andere vakken, moeten de leerlingen eerst enkele basisvaardigheden ICT verwerven. Meer en meer leerlingen beschikken thuis over een pc, wat tot gevolg heeft dat er bij het begin van de tweede graad voor het vak Informatica een zeer heterogene beginsituatie bestaat. De explosieve verspreiding van het Internet en zijn toepassingen maakt het noodzakelijk dat de leerlingen veel vroeger met de actuele mogelijkheden van ICT geconfronteerd worden. Via het pc/kd-project van de Vlaamse regering worden sedert september 998 een aanzienlijk aantal pc s geïntroduceerd in de lagere scholen. Meer en meer leerlingen verwerven reeds in het lager onderwijs enige basisvaardigheden inzake ICT.. Basisvaardigheden ICT verwerven binnen of buiten het onderwijs? Steeds meer leerlingen hebben thuis toegang tot een pc. Moeten basisvaardigheden ICT dan nog wel in het onderwijs aangeleerd worden? Het antwoord hierop is ondubbelzinnig ja. Anno 000 had 4 % van de Belgen thuis toegang tot een pc (gegevens van NIS, Europese Commissie en INRA). Voorts beschikte 36,4% van de Belgische gezinnen met een telefoonaansluiting in 00 ook over een Internetaansluiting (Europese Commissie) en telde België in december 00 reeds privé-internetaansluitingen (NIS). Alhoewel deze getallen niet steeds gelijklopend zijn, blijkt toch zeer duidelijk dat nog altijd een meerderheid van de Vlaamse gezinnen thuis niet over een pc beschikt. Bovendien blijkt de aanwezigheid van een pc sterk te correleren met de inkomensklasse: volgens vroegere enquêtes van het NIS is het aantal gezinnen in de hoogste inkomensgroep dat over een pc beschikt, vijf maal groter dan het aantal gezinnen in de laagste inkomensgroep dat over een pc beschikt. Met dergelijke cijfers is de veelbesproken duale maatschappij bijna een feit. Er kan dus geen twijfel over bestaan dat de katholieke school hier haar maatschappelijke verantwoordelijkheid moet opnemen. Leerlingen die geen basisvaardigheden ICT verworven hebben, dragen in onze hedendaagse maatschappij een formidabele handicap. De school moet tot het uiterste gaan om alle leerlingen maximaal te initiëren in de kennis, de vaardigheden en de attitudes die zij nodig hebben in de kennismaatschappij..3 Basisvaardigheden ICT verwerven in het lager of het secundair onderwijs? Het verwerven van basisvaardigheden ICT wordt vaak vergeleken met leren lezen en leren schrijven. Horen deze basisvaardigheden niet thuis in het lager onderwijs? Ook hier is het antwoord op termijn ondubbelzinnig ja. Voorlopig is de situatie in het lager onderwijs echter te heterogeen om er in het secundair onderwijs systematisch en structureel op voort te bouwen. Het VVKBaO (Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs) heeft een leerlijn ontwikkeld die basisscholen helpt om op systematische wijze bij leerlingen aan bepaalde ICTkennis en -vaardigheden te werken. Deze leerlijn vormt een ordeningsmodel van doelstellingen. Het is geen leerplan en is derhalve niet bindend. De leerlingen worden er niet over geëvalueerd. De doelstellingen worden niet nagestreefd in afzonderlijke lessen over de computer, maar wel verwerkt in allerlei activiteiten voor diverse vakken. Het VVKSO gaat er dan ook van uit dat na een overgangsfase de basisvaardigheden ICT in het basisonderwijs en niet meer in het secundair onderwijs aangeleerd moeten worden. Ondertussen kunnen de secundaire scho- Informatie- en communicatietechnologie 7 e graad (A en/of e leerjaar)

8 len zeer zinvolle initiatieven nemen in samenwerking met de basisscholen van hun regio, bijvoorbeeld door de leerkrachten van het basisonderwijs ICT-initiatie aan te bieden of door afspraken te maken inzake het onderhoud en het beheer van de ICT-infrastructuur. Mogelijke scenario s voor de invoering van ICT in de eerste graad Omwille van de grote verscheidenheid tussen de scholen, laat het VVKSO de scholen vrij kiezen tussen enkele scenario s: de basisvaardigheden ICT worden aangeboden als een afzonderlijk vak van één wekelijkse lestijd in het keuzegedeelte; de basisvaardigheden ICT worden ondergebracht in het vak TV Technologische opvoeding dat daartoe wordt uitgebreid met één wekelijkse lestijd; de basisvaardigheden ICT worden geïntegreerd aangeboden binnen diverse bestaande vakken; de leerlingen met ICT-tekorten worden geremedieerd op dezelfde wijze als ze geremedieerd worden voor tekorten voor andere vakken;... Geen enkel van de genoemde scenario s wordt opgelegd. De school kan eventueel zelf nog een ander scenario uitwerken of een combinatie van scenario s toepassen. Bij haar keuze tussen deze scenario s laat de school zich leiden door de inzet, de motivatie en de voorkennis van de betrokken leraren, door de heterogeniteit van de voorkennis van de leerlingengroep en door de beschikbaarheid van pc-infrastructuur binnen de school. We lichten hierna elk van deze scenario s bondig toe.. Als afzonderlijk vak De school kan wekelijkse lestijd uit het keuzegedeelte gebruiken om de basisvaardigheden ICT aan te bieden. Als benaming van het vak kan men opteren voor AV Exploratie. De school heeft dan op soepele wijze de mogelijkheid het vak toe te vertrouwen aan de meest geschikte leerkrachten. Zolang de voorkennis van de meeste leerlingen inzake ICT eerder beperkt is wat de eerstvolgende jaren nog vaak het geval zal zijn geniet dit scenario zonder twijfel de voorkeur.. Binnen TV Technologische opvoeding De basisvaardigheden ICT (Informatie- en Communicatietechnologie) lijken op basis van de benaming nauw aan te sluiten bij de leerinhouden van TV Technologische opvoeding (TO). Toch is er een duidelijk onderscheid. TO focusseert op het technologisch oplossingsproces: leerlingen leren een gegeven probleem systematisch oplossen in functie van de beschikbare technologie. Het probleemoplossend werken met handen en hersenen, en het ontdekken van technieken en materialen spelen een grote rol in TO. Bij de basisvaardigheden ICT daarentegen is dit aspect veel minder sterk aanwezig; repetitieve werkzaamheden en encyclopedische kennis van de apparatuur komen er geregeld aan bod. Bovendien dient men erover te waken dat de leerplandoelstellingen en de eindtermen onverkort gerealiseerd worden. Dit kan indien men TV Technologische opvoeding uitbreidt met een uur uit het keuzegedeelte. Dit scenario is dan sterk vergelijkbaar met dit van. Als afzonderlijk vak. Informatie- en communicatietechnologie 8 e graad (A en/of e leerjaar)

9 .3 Geïntegreerd in diverse vakken Als de school de verantwoordelijkheid om basisvaardigheden ICT aan te leren toevertrouwt aan leraren van diverse vakken, ontstaat er vanzelfsprekend een breder draagvlak voor de integratie van ICT binnen andere vakken. Alle betrokken leraren worden er dan immers toe gestimuleerd kennis te maken met ICT, en zijn verplicht zelf ICT-vaardigheid te verwerven. Bovendien zijn er geen structurele wijzigingen aan het lessenrooster nodig. In dit scenario moet de school werken aan een projectmatige, gecoördineerde aanpak van het raamplan, om een verwaterd en versnipperd aanbod te vermijden, gekenmerkt door grote verschillen in aanpak en terminologie. Sommige leraars AV zullen dit misschien ervaren als een verlies van tijd ten koste van het eigen vak en er zo weinig mogelijk aandacht aan besteden, er bewust of onbewust op rekenend dat de inhouden wel in de andere vakken aan bod zullen komen. Dit scenario stelt bovendien zeer hoge eisen aan de pc-infrastructuur op school. In principe moeten immers alle betrokken vakken kunnen gebruik maken van de computerklas. Ook de nascholing van de betrokken leerkrachten vormt een grote uitdaging; zij moeten immers voldoende vaardigheid en zelfvertrouwen verwerven om met de leerlingen in de computerklas aan de slag te gaan. Indien de voorkennis van de meeste leerlingen inzake ICT reeds behoorlijk is, dan geniet dit scenario de voorkeur, eventueel in combinatie met.4 Onder de vorm van remediëring (voor de leerlingen die de voorkennis nog ontberen). Op termijn wordt dit scenario steeds belangrijker, omdat men kan verwachten dat steeds meer leerlingen de basisvaardigheden geheel of gedeeltelijk verworven hebben vóór hun intrede in het secundair onderwijs..4 Onder de vorm van remediëring Leerlingen die bij de aanvang van het secundair onderwijs een achterstand inzake basisvaardigheden ICT vertonen, kunnen afzonderlijk en specifiek voor deze tekorten geremedieerd worden, zoals dat ook gebeurt voor rekenen of taalvaardigheid. Deze benadering biedt vele differentiatiemogelijkheden en kan diverse noden opvangen in verband met de overgang van BaO naar SO en met de ICT-cultuur bij de leerlingen thuis. Toch kan dit scenario in de huidige context voor de meeste scholen omwille van het aantal te remediëren leerlingen neerkomen op een verkapte vorm van extra lessen. Enkel scholen in regio s waar de lagere scholen een systematische ICT-inspanning doen en een relatief homogene instroom leveren, komen voor deze benadering in aanmerking. 3 Het Vlaams ICT-attest (VIA) Het Vlaams ICT-attest (VIA) wordt uitgereikt aan leerlingen die op het einde van de tweede graad (ASO, KSO, TSO) een basispakket van ICT-kennis, -vaardigheden en -attitudes verworven hebben. Dit basispakket is vastgelegd in 34 doelstellingen en heeft betrekking op de volgende onderwerpen: Computer en randapparatuur Besturingssysteem Tekstverwerking Rekenblad Gegevensbeheer Presentaties Internet Algemene vaardigheden en attitudes Informatie- en communicatietechnologie 9 e graad (A en/of e leerjaar)

10 Deze VIA-doelstellingen zijn integraal opgesomd in de bijlage (zie blz. 8). De VIA-doelstellingen zijn hoofdzakelijk utilitair gericht, maar een aantal algemene vaardigheden en attitudes in het laatste hoofdstuk reiken veel verder dan het strikt utilitaire. De VIA-doelstellingen worden gespreid over de eerste en de tweede graad. Daartoe zijn ze letterlijk opgenomen in het raamplan Informatie- en Communicatietechnologie (eerste graad) en in de leerplannen voor het vak Informatica (tweede graad, ASO, KSO, TSO). De VIA-doelstellingen zijn gemerkt met een -teken in de tweede kolom (zie blz. 4 en volgende). Leerlingen die op het einde van het tweede leerjaar van de tweede graad slagen voor het vak Informatica, worden derhalve geacht ook de VIA-doelstellingen te hebben verworven. Aan deze leerlingen kan derhalve het Vlaams ICT-attest uitgereikt worden. Aan leerlingen die op het einde van het e leerjaar van de e graad ASO, KSO of TSO slagen voor het vak Informatica, wordt derhalve automatisch het Vlaams ICT-attest uitgereikt. Alle doelstellingen moeten echter in gelijke mate nagestreefd worden: op dit vlak is er in het kader van het raamplan Informatie- en Communicatietechnologie geen onderscheid tussen de VIA-doelstellingen en de andere doelstellingen. Het Vlaams ICT-attest heeft geen wettelijke betekenis, maar wel een groot moreel gezag, want het wordt in gelijke vorm en onder gelijke modaliteiten uitgereikt door alle onderwijsverstrekkers van het secundair onderwijs in Vlaanderen. 4 Algemene doelstellingen van het raamplan De leerlingen dienen elementaire kennis op te doen van ICT-apparatuur, vanuit het oogpunt van het eenvoudige gebruik; elementaire vaardigheid te verwerven in het gebruik van toetsenbord en muis; elementaire vaardigheid te verwerven in het gebruik van een grafische gebruikersomgeving; elementaire tekstverwerkingsvaardigheden te verwerven; elementaire vaardigheden te verwerven inzake het gebruik van het Internet, in het bijzonder wat surfen en e- mailen betreft; bewust aandacht op te brengen voor de ergonomische aspecten van het werken met ICT. Het verwerven van deze basisvaardigheden is er uitdrukkelijk op gericht ICT vanaf het eerste jaar SO met succes te integreren in alle vakken. 5 Raamplandoelstellingen, leerinhouden, pedagogisch-didactische wenken In hoofdstukken 6 tot en met worden de concrete doelstellingen, de leerinhouden en de pedagogisch-didactische wenken opgesomd. We geven vooraf enkele algemene toelichtingen. Informatie- en communicatietechnologie 0 e graad (A en/of e leerjaar)

11 5. Structuur van het raamplan De hoofdstukken over tekstverwerking (hoofdstuk 0) en over het Internet (hoofdstuk ) vormen in feite de kern van het leerplan. Het is in deze hoofdstukken dat de leerlingen de vaardigheden opdoen die hen in staat zullen stellen ICT te integreren in de andere vakken. Deze twee hoofdstukken vormen als het ware de top van een piramide waarvan de overige hoofdstukken (computerconfiguratie, besturingssysteem,...) de fundamenten vormen. Deze laatste hoofdstukken vervullen dan ook geen andere functie dan steun te bieden aan de hoofdstukken over tekstverwerking en over het Internet. 5. Volgorde van de onderdelen van het raamplan De doelstellingen worden in thematische volgorde opgesomd, logisch gegroepeerd per onderwerp. Deze ordening wekt de indruk dat de doelstellingen ook in deze volgorde in de klas behandeld worden. Dit is zeker niet juist. De leraar legt zelf in zijn jaarplan de volgorde vast die hem het meest geschikt lijkt voor zijn klasgroep. De leraar dient er naar te streven de verschillende leerinhouden zo geïntegreerd mogelijk te behandelen. Dit houdt in dat nauw bij elkaar aansluitende onderwerpen uit verschillende hoofdstukken samen behandeld worden. Het bewaren van een tekst op een diskette kan bijvoorbeeld een aanleiding zijn om iets te vertellen over de diskette en het diskettestation, het afdrukken van een tekst kan een aanleiding zijn om iets te vertellen over de printer. Het heeft in de eerste graad bijvoorbeeld geen zin één of meer volledige lestijden uitsluitend te wijden aan een theoretische bespreking van de computerconfiguratie. 5.3 Aantal lestijden Bij elk hoofdstuk geven we een raming van het vereiste aantal lestijden. Onderdeel van het raamplan Aantal lestijden Kennismaking met de computerconfiguratie 5 Sleutelattitudes bij het werken met software Elementaire vaardigheden bij het werken met software Doorlopend Doorlopend Het besturingssysteem 6 Tekstverwerking 8 Het Internet 6 Ergonomie Doorlopend Totaal 5 Deze raming is indicatief: de leraar is niet verplicht zich hier strikt aan te houden. Bovendien is de leraar, zoals reeds in punt 5. beklemtoond werd, niet verplicht alle doelstellingen van één hoofdstuk chronologisch na elkaar te behandelen. Indien bijvoorbeeld met een bepaald onderdeel vier lestijden geassocieerd worden, dan betekent dit dat, gespreid over het volledige schooljaar, in totaal ongeveer 4 lestijden aan dit onderdeel besteed worden, terwijl het best mogelijk is dat de leraar in de praktijk nooit langer dan een kwartier aan één stuk met het onderwerp bezig is geweest. Bij sommige hoofdstukken wordt de geraamde tijd omschreven met de term Doorlopend. Dit betekent dat de doelstellingen en de leerinhouden in elke les doorlopend aan bod (kunnen) komen. Deze doelstellingen en leerinhouden dienen derhalve geïntegreerd in alle hoofdstukken aan bod te komen. Informatie- en communicatietechnologie e graad (A en/of e leerjaar)

12 5.4 Heterogene voorkennis, differentiatie Ongetwijfeld zal de klasgroep in de eerste graad qua ICT-voorkennis vaak zeer heterogeen samengesteld zijn. Nogal wat leerlingen zullen in meerdere of in mindere mate ervaring hebben in het omgaan met ICT, bijvoorbeeld tijdens de lessen op de lagere school of via een pc thuis. Sommige leerlingen kunnen wellicht tienvingerblind typen, terwijl anderen met moeite sommige toetsen op het toetsenbord vinden. Het is belangrijk dat de leraar zich zeer goed bewust is van deze situatie en er actief op inspeelt. Vooreerst moet tijdens de lessen voldoende differentiatie ingebouwd worden, zodat alle leerlingen op hun kennis en hun kunde aangesproken worden. De leraar kan hierbij onder meer gebruik maken van de facultatieve doelstellingen en leerinhouden van het raamplan. Facultatieve doelstellingen en leerinhouden zijn steeds cursief geschreven. Voorts moet de leraar zich er voldoende van vergewissen of de leerlingen ook effectief de vaardigheden bezitten die ze beweren verworven hebben. Vooral bij leerlingen die zich op eigen houtje deze vaardigheden eigen gemaakt hebben, bestaat het risico dat dit onvolledig of onvoldoende grondig gebeurd is. In dat opzicht kan de opsomming van doelstellingen en leerinhouden ook gezien worden als een soort inventaris of checklist om na te gaan welke vaardigheden precies verworven zijn. Dit geldt in het bijzonder voor hoofdstukken zoals hoofdstuk 8 (Elementaire vaardigheden bij het werken met software), waarvan sommige vaardigheden zeer voor de hand liggen. Tenslotte moet de leraar er op toezien dat álle leerlingen voldoende actief bij de les betrokken worden, ook de leerlingen die minder gemotiveerd lijken voor ICT of die enige ICT-achterstand ten opzichte van hun medeleerlingen hebben. De leraar dient hen aan te moedigen hun drempelvrees te overwinnen en actief mee te werken. Bovendien kan het beeld vertroebeld worden door leerlingen met veel computerervaring die enigszins opschepperig hun eigen vaardigheden vingervlug ten toon spreiden. Vooreerst is de kans groot dat de vaardigheden die deze leerlingen bezitten, niet de vaardigheden zijn die in het raamplan nagestreefd worden: wellicht munten deze leerlingen eerder uit in chatten, surfen en computerspelletjes, dan in de sleutelvaardigheden en -attitudes van hoofdstuk 7. Bovendien kan hun gedrag remmend werken op leerlingen die (nog) niet zo ICT-vaardig zijn, waardoor steeds dezelfde leerlingen de oefeningen oplossen en steeds dezelfde leerlingen hierop toekijken. Vanzelfsprekend moet de leraar dergelijke situaties tot elke prijs vermijden. 5.5 Klemtoon op utilitaire vaardigheden Bij de meeste doelstellingen ligt de klemtoon op het utilitaire aspect: het kunnen is primordiaal. De leerling moet op deze basisvaardigheden immers kunnen voortbouwen bij het integreren van ICT in de andere vakken. Dit geldt vanzelfsprekend in verband met het leren omgaan met software (gebruikersinterface, tekstverwerker, browser, pakket). Dit geldt echter ook voor de computerconfiguratie: in geen geval is het de bedoeling uitgebreide theoretische of encyclopedische kennis op te doen van een computersysteem en zijn componenten. De leerling van de eerste graad moet deze componenten uitsluitend leren kennen vanuit een utilitair, functioneel aspect: waarvoor dienen deze apparaten, wat kan ik ermee doen, in welke omstandigheden heb ik ze nodig? Bij de pedagogisch-didactische wenken wordt daarom vaak vermeld dat op bepaalde elementen niet ingegaan mag worden, om te vermijden dat de leraar te diep zou ingaan op theoretische of technische aspecten. 5.6 Samenwerking met de andere vakken Veel onderdelen van het raamplan lenen zich uitstekend tot samenwerking met de collega s van andere vakken, in het bijzonder de hoofdstukken over tekstverwerking, surfen op het web en . Het wordt zeer sterk aanbevolen zo snel mogelijk dergelijke samenwerking effectief toe te passen en er zorg voor te dragen dat de collega s van de andere vakken op de hoogte zijn van de belangrijkste doelstellingen en leerinhouden van het raamplan ICT in de eerste graad. Deze samenwerking kan zich uitstrekken tot alle collega s van de eerste graad. Informatie- en communicatietechnologie e graad (A en/of e leerjaar)

13 Ook een aantal vakoverschrijdende eindtermen Leren leren kunnen aan bod komen, onder meer begrijpend lezen, informatiebronnen hanteren, zelfredzaamheid. Het is belangrijk dan de link te kunnen leggen met de momenten waarop deze in andere vakken aan bod komen. Informatie- en communicatietechnologie 3 e graad (A en/of e leerjaar)

14 DOELSTELLINGEN VIA INHODEN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 6 Kennismaking met de computerconfiguratie Geraamde tijd: 5 lestijden De kennismaking met de computerconfiguratie heeft uitsluitend tot doel de leerlingen vertrouwd te maken met de namen en de functies van de belangrijkste componenten. De computerconfiguratie moet dus beschouwd worden vanuit het standpunt van de gebruiker. Het is niet de bedoeling encyclopedische kennis op te bouwen of in te gaan op technische details. Theoretische lessen moeten zoveel mogelijk vermeden worden; het is wenselijk dat de leerlingen zo snel mogelijk achter de computer plaatsnemen. Bij voorkeur worden de leerinhouden van dit hoofdstuk op samenhangende wijze verweven met de leerinhouden van de andere hoofdstukken. De printer en de diskette kunnen bijvoorbeeld aan bod komen op het ogenblik dat de leerlingen een tekst afdrukken of op diskette bewaren. 6. Gegevensverwerking 6.. De hoofdfuncties van een gegevensverwerkend proces kennen en toelichten en in een schema voorstellen. 6.. De belangrijkste onderdelen van een computersysteem aanwijzen, benoemen en in verband brengen met de hoofdfuncties van het gegevensverwerkend proces. 6. Verwerking door de computer 6.. De rol van de processor in algemene bewoordingen toelichten. 6.. De rol van het werkgeheugen (intern geheugen) en de belangrijkste kenmerken ervan toelichten Zich permanent bewust zijn van de gevaren verbonden aan de vluchtigheid van het werkgeheugen. Invoer, verwerking, opslag, uitvoer. De hoofdfuncties uitsluitend toelichten met concrete voorbeelden bij een computer. Systeemeenheid en belangrijkste randapparaten. Onder meer: invoer: toetsenbord, muis; verwerking: systeemeenheid; opslag: harde schijf, diskettestation, cd-speler, dvdspeler; uitvoer: printer. Enkel omschrijven voor welke functie elk onderdeel gebruikt wordt, niet ingaan op de werking ervan. Engels jargon vermijden. Correcte Nederlandse terminologie nastreven. Rekening houden met de voorkennis van sommige leerlingen. Centrale verwerkingseenheid. Enkel de functie toelichten, niet ingaan op de technische realisatie, de interne busarchitectuur e.d. Capaciteit, vluchtigheid. Enkel de functie (tijdelijke opslag van programma s en gegevens) toelichten, niet ingaan op technische details. Wat betekenen capaciteit en vluchtigheid voor de gebruiker: wat zijn de gevolgen van een stroomuitval,... Aan de vorming van deze attitude moet zeer veel belang gehecht worden. Informatie- en communicatietechnologie 4 e graad (A en/of e leerjaar)

15 DOELSTELLINGEN VIA INHODEN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 6..4 De eenheden waarmee de capaciteit van een geheugen uitgedrukt wordt, kennen en kunnen gebruiken. Het verband aangeven tussen de capaciteit van een geheugen en de omvang van bestanden. 6.3 Opslag door een computer 6.3. Inzien waarom programma s en gegevens permanent opgeslagen worden De belangrijkste media voor de permanente opslag van gegevens kennen en gebruiken De kenmerken van enkele belangrijke soorten gegevensdragers onderling vergelijken Zorg dragen voor de gegevensdragers. De risico s kennen waaraan deze bloot staan. 6.4 Invoer en uitvoer door een computer 6.4. Het begrip randapparatuur toelichten. Van de belangrijkste randapparaten de functie en het gebruik kennen De verbindingskabels tussen de systeemeenheid en sommige randapparaten aanwijzen. Losgekomen verbindingen tussen randapparaten en de systeemeenheid opnieuw aansluiten. Byte, kbyte, Mbyte, Gbyte, Tbyte... Ervaringsgericht werken, benaderen vanuit functioneel opzicht. Bijvoorbeeld: hoeveel bytes zijn nodig om een document van één pagina te bewaren. Geen ASCII-codes, geen berekeningen met binaire of hexadecimale codestelsels. Verband leggen met het werkgeheugen. Harde schijf, diskette, cd, dvd. Niet op encyclopedische wijze benaderen, maar op functionele wijze: welke gegevensdrager wordt waarvoor gebruikt? Capaciteit, overschrijfbaarheid. Benaderen vanuit functioneel opzicht: welke gegevensdrager is het meest geschikt voor welke doeleinden? Krassen, stof, warmte, vochtigheid, mechanische druk, nabijheid van magnetische velden. Toetsenbord, muis, beeldscherm, diskettestation, harde schijf, cd-eenheid, dvd-eenheid, printer,... Verbindingen tussen systeemcomponenten. Attitude van zorgzaamheid nastreven. Beperken tot terminologie, niet ingaan op de technische werking van de apparaten. Naar gelang van de studierichting en de aanwezige apparatuur kan men ingaan op andere randapparaten, bijvoorbeeld multimediacomponenten, scanner of plotter. Het computersysteem demystificeren. Niet ingaan op technische aspecten zoals het aantal pinnen of het onderscheid tussen parallel en serieel. De kabels traceren tot aan het contactpunt op de systeemeenheid. Het verschil met kabels voor stroomtoevoer beklemtonen. Ervaringsgericht werken. Beseffen dat niet noodzakelijk voor elk probleem hulp moet worden ingeroepen. Zelf kleine problemen leren oplossen (eventueel onder begeleiding van de leraar). Informatie- en communicatietechnologie 5 e graad (A en/of e leerjaar)

16 DOELSTELLINGEN VIA INHODEN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Enkele verbindingen tussen randapparaten en de systeemeenheid loskoppelen en terug insteken Het beeldscherm afstellen voor optimaal gebruik. Bijvoorbeeld instellen van kantelhoek, helderheid, contrast De printer bedienen, eenvoudige problemen detecteren en oplossen. Eenvoudige problemen zoals geen papier aanwezig, niet on line, inktpatroon of toner leeg... De aandacht vestigen op het belang van een goede connectie en op de kwetsbaarheid van de pinnen. Geen trial and error : stekker en ingang goed bekijken vooraleer te proberen (eventueel onder begeleiding van de leraar). De zelfredzaamheid van de leerling bevorderen. Vermijden dat leerlingen onder ongunstige ergonomische omstandigheden werken. De zelfredzaamheid van de leerling bevorderen. Leren wachten op een afdruk. Geen 0 printopdrachten geven als de printer niet of niet snel genoeg reageert. Leren problemen detecteren en oplossen (eventueel onder begeleiding van de leraar). 6.5 Communicatie en netwerken 6.5. Weten dat pc s met elkaar in een netwerk verbonden kunnen zijn In algemene bewoordingen omschrijven hoe de pc fysisch op het Internet aangesloten is. 6.6 Een computersysteem gebruiken 6.6. De computer correct starten en afsluiten. Als gebruiker correct aanmelden en afmelden Zeer eenvoudige probleemsituaties bij het starten of het afsluiten herkennen en de gepaste acties ondernemen om het probleem op te lossen Zeer eenvoudige noodoplossingen toepassen, indien een programma vastloopt Een attitude van zorgzaamheid ontwikkelen voor computer en randapparatuur. Netwerken. Lokaal netwerk, het Internet. Beperken tot terminologie. Niet ingaan op historische, technische of commerciele aspecten. Bijvoorbeeld via het telefoonnet of via kabeldistributie. Bijvoorbeeld scherm niet ingeschakeld, diskette in diskettestation, cd in cd-eenheid. Bijvoorbeeld Ctrl-Alt-Del, reset, uit/aanschakelen. Niet ingaan op technische aspecten zoals PSTN, ISDN, ADSL,... De aandacht vestigen op de gevolgen van het aan- en afmelden en op het gevaar voor beschadiging van bestanden als gevolg van foutief afsluiten. De zelfredzaamheid van de leerling bevorderen. De leerling dient systematisch te werk te gaan: symptomen herkennen, mogelijke oorzaken vaststellen en eventuele remedies toepassen. De zelfredzaamheid van de leerling bevorderen. De gradatie van de genoemde ingrepen beklemtonen. Zorgzaamheid. Aandacht vragen voor kwetsbare onderdelen: voeding, lade van cd-speler, pinnetjes van stekkers, netwerkkabels,... Informatie- en communicatietechnologie 6 e graad (A en/of e leerjaar)

17 DOELSTELLINGEN VIA INHODEN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Computersystemen vergelijken op basis van de belangrijkste kwalitatieve kenmerken. Processortype, klokfrequentie, capaciteit van het werkgeheugen, capaciteit van de harde schijf. De klemtoon ligt op het kunnen vergelijken, niet op de technische details. Snobisme aan de kaak stellen. 7 Sleutelattitudes bij het werken met software Geraamde tijd: doorlopend Sleutelattitudes spelen een centrale rol bij het gebruik van software, omdat ze de leerling van pas komen bij het werken met om het even welk softwarepakket, onder meer grafische gebruikersinterface (8.), besturingssysteem (9), tekstverwerking (0), browser (.) en (.3). Dit houdt in dat deze attitudes geïntegreerd aangeboden moeten worden: ze moeten aan bod komen bij het werken met elk softwarepakket. Het heeft geen zin afzonderlijke lessen te wijden aan de behandeling van de sleutelattitudes. 7. De meldingen en aanduidingen op het scherm lezen, beoordelen en desgevallend opvolgen. 7. Spontaan gebruik maken van de beschikbare hulpmiddelen. 7.3 Een preventieve houding ontwikkelen ten aanzien van het verlies van gegevens. Alert zijn voor het geregeld veilig opslaan van bestanden. 7.4 Weten hoe virussen een computersysteem kunnen binnendringen en welk effect ze dan kunnen hebben. 7.5 De gevolgen kennen van het binnendringen van virussen in een computersysteem, een preventieve houding ontwikkelen ten aanzien van de verspreiding van virussen en weten hoe gepast te reageren bij de confrontatie met een virus. Statusbalk. Dialoogvenster. Berichten. Foutmeldingen. Bijvoorbeeld ingebouwde helpfunctie, handleiding. Back-up. Automatisch bewaren van bestanden. Besmetting via diskettes, via het Internet (vooral bijlagen). Leren selecteren wat belangrijke informatie is, met het oog op zelfredzaamheid. Extra aandacht opbrengen voor waarschuwingen van het systeem, bijvoorbeeld bij het verwijderen of overschrijven van bestanden. Zowel contextgevoelige help als algemene helpfuncties. De klemtoon ligt op spontaan. De zelfredzaamheid van de leerling bevorderen. Vermijden dat leerlingen oeverloos blijven zoeken. Spontaan veiligheidskopieën maken. Gegevens kunnen verloren gaan om verschillende redenen: de harde schijf is gecrasht, een bestand is per vergissing verwijderd of overschreven, een virus is binnengedrongen,... Wijzen op de risico s verbonden aan bestanden waarvan men de herkomst niet of onvoldoende kent. Virussen. Onder meer verdachte bestanden en s van verdachte of onbekende herkomst weren. Onder meer de werking van het programma stopzetten en de leraar verwittigen. Het verwijderen van virussen kan waarschijnlijk beter door de leraar zelf gedaan worden. Informatie- en communicatietechnologie 7 e graad (A en/of e leerjaar)

18 DOELSTELLINGEN VIA INHODEN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 7.6 Een correcte houding ontwikkelen ten aanzien van de auteursrechtelijke aspecten van software en van digitaal tekst-, beeld- en geluidsmateriaal. Auteursrechtelijke aspecten, onder meer op het Internet. Legaal softwaregebruik. Het onrechtmatig kopiëren van computerprogramma s, beelden, muziekbestanden, films e.d. ontraden en ontmoedigen. Aandacht voor bronvermelding en toestemming van de auteur. Klemtoon ligt op attitudevorming. 8 Elementaire vaardigheden bij het werken met software Geraamde tijd: doorlopend De leerlingen dienen elementaire vaardigheid te verwerven in het gebruik van toetsenbord, muis en gebruikersinterface. Deze vaardigheid moet groeien tijdens het werken met software. Het gebruik van toetsenbord en muis wordt dan ook geïntegreerd aangeboden bij het werken met software. Het heeft geen zin dat het toetsenbord of de muis uitdrukkelijk als lesonderwerp behandeld worden. Het is evenmin de bedoeling dat de leerlingen (behalve deze van de basisoptie Handel) tienvingerblind leren typen. Er bestaan computerprogrammaatjes die de leerling helpen bij het verkennen van het toetsenbord en de gebruikersinterface; het gebruik van dergelijke programmaatjes kan bijdragen tot de interesse en de motivatie van de leerlingen. 8. Omgaan met het toetsenbord 8.. Het toetsenbord met aanvaardbare vlotheid gebruiken. Toetsenbord. Indien sommige leerlingen reeds tienvingerblind typen, moet er op toegezien worden dat ze deze vaardigheid permanent toepassen. 8.. De navigatietoetsen en veel gebruikte speciale toetsen met een aanvaardbare vlotheid gebruiken Veel gebruikte tekens genereren met een toetsencombinatie. Pijltjes, Pgp, PgDn, Home, End... Esc, Enter, Tab, F, Backspace, Ins, Del, ShiftLock, NumLock, Shift, Alt, AltGr, Ctrl... Bijvoorbeeld á, ó, ê, \, i De betekenis van dergelijke toetsen is vaak in vele programma s dezelfde; de leerlingen moeten deze betekenis in de vingers krijgen. Ernaar streven in elke omstandigheid de meest geschikte toets voor cursorverplaatsing te gebruiken. De combinaties van dode toetsen met andere toetsen gebruiken. Maar het gebruik van sneltoetsen (bijvoorbeeld Ctrl-S voor Bestand bewaren ) is te vermijden bij beginnende leerlingen. Informatie- en communicatietechnologie 8 e graad (A en/of e leerjaar)

19 DOELSTELLINGEN VIA INHODEN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 8. Omgaan met een grafische gebruikersinterface 8.. Courante muistechnieken vlot en efficiënt uitvoeren. Muisaanwijzer correct positioneren, linksklikken, rechtsklikken, dubbelklikken, slepen, schuifbalken hanteren, tekstblokken markeren, scrollen. 8.. Aandacht hebben voor de vorm van de muisaanwijzer en in een aantal gevallen de betekenis ervan kennen De onderdelen van een venster kennen en gebruiken. Titelbalk, werkbalk, menubalk, statusbalk, schuifbalk, taakbalk Actief gebruik maken van de courante interactiemogelijkheden van een softwarepakket. Door ervaring een goede oog-hand-coördinatie verwerven. Ernaar streven in alle omstandigheden de cursor zo efficiënt mogelijk te verplaatsen. Muisaanwijzer. Onder meer pijltje, balkje, handje, zandloper. Menu s, pictogrammen, knoppen, tabbladen, dialoogvensters, snelmenu s Vensters manipuleren. Activeren, minimaliseren, maximaliseren, vergroten, verkleinen, verplaatsen Efficiënt kopiëren, knippen en plakken. Kopiëren, knippen, plakken. Sommige besturingselementen zijn niet altijd actief. Ernaar streven de meest geschikte werkwijze toe te passen. Het leren manipuleren van vensters is geen doel op zich, maar moet uitdrukkelijk in functie staan van het overzichtelijk organiseren van het bureaublad Een bewerking ongedaan maken. Deze mogelijkheid niet zien als een alibi voor ondoordacht knippen en wissen De belangrijkste types van gegevensinvoer gebruiken. Tekstvakken, afvinkvakjes, keuzerondjes, keuzelijsten. Informatie- en communicatietechnologie 9 e graad (A en/of e leerjaar)

20 DOELSTELLINGEN VIA INHODEN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 9 Het besturingssysteem Geraamde tijd: 6 lestijden De leerlingen moeten het besturingssysteem in functioneel opzicht leren kennen: ze moeten enkel die elementen kennen en gebruiken, die hen van nut zijn bij het uitvoeren van eenvoudige werkzaamheden. Het is niet de bedoeling een theoretische studie te maken van het besturingssysteem. 9. Organisatie van de harde schijf 9.. Inzicht hebben in de logische organisatie van een harde schijf(volume). 9.. Het belang van een goede organisatie van een harde schijf inzien In beperkte mate navigeren op een permanente gegevensdrager Weten dat een map actief gemaakt moet worden vooraleer men er mee kan werken. De actieve map herkennen. Elementaire bewerkingen met mappen uitvoeren Een bestandenlijst opvragen en sommige eigenschappen van een bestand aflezen Aandacht opbrengen voor de pictogrammen waarmee programma s en gegevensbestanden in de bestandenlijst gekenmerkt worden. Mappen en submappen. Voorstelling van mappen en submappen door middel van pictogrammen. De leerlingen moeten inzien dat bestanden in een hiërarchische structuur kunnen worden opgeborgen. Onder meer veranderen van map of van schijfeenheid (bijvoorbeeld van harde schijf naar diskette). Onder meer een map activeren, creëren, verwijderen. Eigenschappen zoals naam, datum en grootte. De attitude ontwikkelen om orde en systematiek na te streven. Het gaat vooral om navigatie binnen een beperkt deelgebied van de harde schijf. De leerlingen hoeven bijvoorbeeld niet de volledige structuur van een harde schijf te doorlopen. De klemtoon ligt op het foutloos uitvoeren met een aanvaardbare vlotheid. Wijzen op de gevaren van het verwijderen van mappen waarvan men de functie niet kent. Oefeningen inzake het maken en verwijderen van mappen worden veiligheidshalve op een diskette uitgevoerd. De leerlingen hoeven alleen de pictogrammen van de programma s en de gegevensbestanden te kennen waarmee ze effectief werken De betekenis van * als jokerteken kennen. De uitdrukking *.doc kan als filter ingesteld zijn bij het oproepen van de bestandenlijst met een tekstverwerker. In die zin kan het nuttig zijn dat de leerling weet wat de gevolgen daarvan zijn. Informatie- en communicatietechnologie 0 e graad (A en/of e leerjaar)

21 DOELSTELLINGEN VIA INHODEN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 9. Omgaan met programma s 9.. De begrippen computerprogramma en bestand in algemene bewoordingen omschrijven. Het onderscheid tussen een uitvoerbaar en een niet-uitvoerbaar bestand duiden. 9.. Toelichten waarom programma s en bestanden op een permanente gegevensdrager bewaard worden en vóór het gebruik in het werkgeheugen geladen moeten worden Een programma starten en afsluiten. Meerdere programma s gelijktijdig open houden. Tussen geopende programma s schakelen. 9.3 Omgaan met gegevensbestanden Programma versus bestand. De leerling moet beseffen dat de computer niet werkt zonder programma. Om met een gegevensbestand te werken, heb je een programma nodig. Laden van programma s en bestanden Een bestand openen en sluiten. Openen en sluiten van bestanden Een bestand bewaren onder een betekenisvolle naam. Naamgeving van nieuwe bestanden. Bewaren onder dezelfde naam of onder een andere naam, in dezelfde map of in een andere map Elementaire handelingen op bestanden uitvoeren. Onder meer selecteren, kopiëren naar een andere map of naar een diskette, een nieuwe naam geven, verwijderen, verplaatsen. Starten en afsluiten van programma s. Wijzen op de risico s van het foutief afsluiten van een programma. Er hoeven niet meer dan twee programma s tegelijkertijd geopend te worden, bijvoorbeeld een tekstverwerker en een webbrowser. Vermijden dat hetzelfde programma tweemaal gestart wordt. Korte, eenduidige en relevante naamkeuze. Spaties en diakritische tekens in de naam vermijden. De klemtoon ligt op het foutloos uitvoeren met een aanvaardbare vlotheid. Bij het kopiëren of verplaatsen van bestanden moet de leerling een goede kijk krijgen op bron en bestemming van de operatie: waar bevond het bestand zich oorspronkelijk, waar is het nu naartoe? Wijzen op de gevaren van het hernoemen, verwijderen, overschrijven of verplaatsen van bestanden waarvan men de functie niet kent. Een bestand verplaatsen bij voorkeur toepassen via Knippen en Plakken, niet via Slepen. Informatie- en communicatietechnologie e graad (A en/of e leerjaar)

22 DOELSTELLINGEN VIA INHODEN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 0 Tekstverwerking Geraamde tijd: 8 lestijden De leerlingen moeten de elementaire vaardigheden beheersen om met een tekstverwerker eenvoudige documenten (samenvatting, verslag, rapport, brief) te produceren. De samenwerking met de collega Nederlands ligt voor de hand. De klemtoon ligt op het foutloos uitvoeren met een aanvaardbare vlotheid. 0. Invoer van tekst 0.. Tekst met aanvaardbare vlotheid invoeren. Inclusief veel gebruikte symbolen. Vermijden dat de leerlingen tijdens de les langdurig typen. itsluitend zinvolle, korte teksten laten intypen. Symbolen en pictogrammen zoals ±,?, C, T, De cursor op efficiënte wijze naar een bepaalde plaats in het document verplaatsen Tekstfragmenten in een document zoeken en eventueel vervangen. Onder meer naar vorig of volgend scherm, naar vorige of volgende pagina, naar begin of einde van de tekst. Zoeken, vervangen Eenvoudige tekstwijzigingen uitvoeren. Tussenvoegen, overschrijven, wissen Tekstentiteiten maken, herkennen en selecteren. Tekstentiteiten zoals teken, woord, regel, alinea, pagina. Scheidingstekens zoals spatie, regeleinde, alinea-einde, pagina-einde Systematisch spellingcontrole toepassen. Kritisch staan tegenover de beperkingen ervan. Spellingcontrole. Vermijden dat de leerlingen alle cursorverplaatsingen uitsluitend met de pijltjes uitvoeren. Wijzen op de gevaren van Alles vervangen. Er op wijzen dat ook de computer fouten kan maken Zinvol omgaan met automatische tekstcorrectie. Autocorrectie. Er op wijzen dat ook de computer fouten kan maken. 0. Opmaak van tekst en figuren 0.. Enkele belangrijke opmaakkenmerken op het niveau van teken, alinea en pagina kennen en herkennen, en deze vlot en efficiënt toewijzen en ongedaan maken. De opmaak van een tekstfragment kopiëren. Onder meer lettertype, lettergrootte; letterweergave (vet, onderstreept, cursief); centreren, links uitlijnen, uitvullen; instelling van marges en tabulatie. Opmaakkenmerken hanteren in functie van een aantrekkelijke en overzichtelijke lay-out. Kitscherigheid en overdrijving vermijden. Informatie- en communicatietechnologie e graad (A en/of e leerjaar)

23 DOELSTELLINGEN VIA INHODEN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 0.. Een afbeelding in een tekst inlassen en eenvoudige aanpassingen aan de lay-out aanbrengen Tekstfragmenten en figuren van het Internet in een tekst inlassen. De vormgeving van de geïmporteerde tekstfragmenten en figuren inpassen in de lay-out van de tekst Bij het opmaken van een tekst eenvoudige normen naleven Bij het opmaken van een tekst leesbaarheid, uniformiteit en een consequente vormgeving nastreven. 0.3 Afdrukken van tekst Onder meer vergroten, verkleinen, verplaatsen; tekstomloop aanpassen. Onder meer betreffende de spatiëringsregels rond leestekens en de notatie van telefoonnummers en datum. Een uniform lettertype gebruiken, systematisch dezelfde witruimte rond titels toepassen,... Het werken met figuren is zeer motiverend voor leerlingen. Liefst ook oefenen binnen andere vakken. De leraar dient erover te waken dat de voorbeelden waarmee de leerlingen werken, niet te complex zijn. Zie NBN Z 0-00 (de zogenaamde BIN-norm). Het is niet de bedoeling de volledige norm aan te leren, maar de leerling moet de norm wel correct toepassen in de situaties waarin hij ermee geconfronteerd wordt. De klemtoon ligt op sobere, maar consequente vormgeving, niet op mooie of indrukwekkende vormgeving Een tekst afdrukken. Vermijden dat leerlingen prutsen aan de printerinstellingen Een tekstfragment afdrukken. Onder meer bepaalde pagina s of een bepaalde selectie uit de tekst. Het Internet Geraamde tijd: 6 lestijden De leerlingen moeten de basisvaardigheden van het surfen op het internet en van het werken met beheersen. De leraar ICT moet bij het surfen en het en zoveel mogelijk samenwerking met collega s van diverse andere vakken nastreven.. Het Internet.. Het begrip Internet en enkele mogelijkheden ervan toelichten. Internet. Bijvoorbeeld surfen, mailen, chatten, downloaden. Geen theoretische bagage wel praktische kennis. Niet ingaan op historische, technische of commerciële aspecten. Informatie- en communicatietechnologie 3 e graad (A en/of e leerjaar)

24 DOELSTELLINGEN VIA INHODEN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN. Surfen op het Internet.. De functie van een webbrowser omschrijven. Webbrowser... Een Internetadres herkennen en gebruiken om een Internetlocatie op te zoeken. De componenten van een internetadres toelichten...3 Met behulp van een browser surfen op het web. Webpagina s afdrukken...4 De belangrijkste hulpmiddelen van een browser functioneel gebruiken bij het navigeren...5 Een zoekinstrument gebruiken om eenvoudige, gerichte zoekopdrachten op het Internet uit te voeren. Logische operatoren toepassen. Domeinnaam. Internetadres (url). Niet ingaan op technische details (bijvoorbeeld niet ingaan op het verband tussen url en IP-adres). Behandeling van suffixen beperken (bijvoorbeeld.com,.be). Surfen. Hyperlinks. Liefst ook oefenen binnen andere vakken zoals Nederlands, Frans, aardrijkskunde, biologie,... Navigatieknoppen, favorieten, geschiedenis. Zoekinstrumenten. Complexe zoekopdrachten (en, of, niet)...6 Taakgericht informatie zoeken met een browser. Met betrekking tot een gegeven probleemstelling systematisch en gericht informatie opzoeken...7 Kritisch staan tegenover de oorsprong en de inhoud van teksten op het web De belangrijkste elementen van een bericht kennen en hun functie omschrijven. Onder meer bestemmeling, onderwerp, kopie (cc), blinde kopie (bcc)..3. Taakgericht werken met . Onder meer een bericht openen; afdrukken; intypen en verzenden; beantwoorden..3.3 Werken met aangehechte bestanden. Onder meer: een aangehecht tekstbestand openen en afdrukken; een bestand aan een bericht hechten en zo verzenden. Aandacht opbrengen voor het doelgericht navigeren. Niet klikken om te klikken. Vermijden dat leerlingen oeverloos blijven zoeken. De logische operatoren worden ook gezien in Technologische opvoeding. De leerlingen moeten nadenken over de zoekopdracht vooraleer ze beginnen te typen. Geen trial and error. Liefst ook oefenen binnen andere vakken. Klemtoon ligt op attitudevorming. Elke leerling beschikt bij voorkeur over een persoonlijk adres. Er naar streven dat de activiteiten van de leerlingen taakgericht zijn: de leerlingen versturen niet zomaar berichten, maar deze berichten passen bijvoorbeeld in een project. Opletten met virussen. Informatie- en communicatietechnologie 4 e graad (A en/of e leerjaar)

Leerlijn basisvaardigheden ICT SCHOLENGEMEENSCHAP KOBRA BRASSCHAAT

Leerlijn basisvaardigheden ICT SCHOLENGEMEENSCHAP KOBRA BRASSCHAAT Leerlijn basisvaardigheden ICT SCHOLENGEMEENSCHAP KOBRA BRASSCHAAT Deze leerlijn is geen leerplan. Het is een leidraad waarin de ICT basisvaardigheden in een aantal leerdoelen zijn omgezet. De school streeft

Nadere informatie

LEERLIJN BASISVAARDIGHEDEN ICT

LEERLIJN BASISVAARDIGHEDEN ICT Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs Guimardstraat 1, 1040 BRUSSEL LEERLIJN BASISVAARDIGHEDEN ICT Dit is geen leerplan maar eerder als richtdocument te gebruiken bij de implementatie van de

Nadere informatie

INFORMATIE- EN COMMUNICATIETECHNOLOGIE

INFORMATIE- EN COMMUNICATIETECHNOLOGIE INFORMATIE- EN COMMUNICATIETECHNOLOGIE 1e GRAAD 1e LEERJAAR A EN/OF 2e LEERJAAR RAAMPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS September 2007 VVKSO BRUSSEL INFORMATIE- EN COMMUNICATIETECHNOLOGIE 1e GRAAD 1e LEERJAAR A

Nadere informatie

Registratie ICT-doelen

Registratie ICT-doelen Registratie ICT-doelen Vierde leerjaar 1. De computer bedienen CB1 De benaming van de verschillende randapparaten CB9 CB10 actief gebruiken Het alfanumeriek klavier hanteren. Toetsen die gebruikt worden

Nadere informatie

Leerlijn basisvaardigheden ICT

Leerlijn basisvaardigheden ICT Leerlijn basisvaardigheden ICT Deze leerlijn is geen leerplan. Het is een leidraad waarin de ICT basisvaardigheden in een aantal leerdoelen zijn omgezet. De school streeft ernaar dat basisvaardigheden

Nadere informatie

3KA Toegepaste informatica

3KA Toegepaste informatica 3KA Toegepaste informatica Thierry Willekens, leerkracht Koninklijk Technisch Atheneum Mol 2008 WOORD VOORAF Alle leerlingen verwerven de basisvaardigheden van ICT in het eerste jaar van de eerste graad

Nadere informatie

- ict leerlijnen Springplank Heusden-Zolder -

- ict leerlijnen Springplank Heusden-Zolder - Elementaire leerstof Aanvullende leerstof 1. Een positieve houding tegenover ict aannemen 1.1 Beseffen dat ict mogelijkheden en beperkingen heeft. 1.2 Apparatuur met zorg behandelen. De bedieningsvoorschriften

Nadere informatie

Registratie ICT-doelen

Registratie ICT-doelen Registratie ICT-doelen Vijfde leerjaar 1. De computer bedienen CB1 De benaming van de verschillende randapparaten CB12 actief gebruiken Toetsen zoals Begin (home), Eind (end), vorige pagina (page up),

Nadere informatie

Registratie ICT-doelen

Registratie ICT-doelen Registratie ICT-doelen Zesde leerjaar CB1 CB13 BG3 BG4 BG5 AG6 1. De computer bedienen De benaming van de verschillende randapparaten actief gebruiken Weten dat sommige toetsen (functietoetsen, pijltjestoetsen,

Nadere informatie

Advies over het algemeen vak Informatica in de tweede en derde graad van het ASO

Advies over het algemeen vak Informatica in de tweede en derde graad van het ASO Vlaamse Onderwijsraad Afdeling ASO Leuvenseplein 4 24 maart 2000 1000 Brussel ASO/RLE/ADV/001 Advies over het algemeen vak Informatica in de tweede en derde graad van het ASO 1 Situering Sedert 1993 bestudeert

Nadere informatie

LEERLIJN Basisvaardigheden ICT

LEERLIJN Basisvaardigheden ICT LEERLIJN Basisvaardigheden ICT EERSTE KLAS VVKaBO september 2001 Eerste klas Pagina 1 van 6 AANZETTEN IN DE EERSTE KLAS 1 De computer bedienen CB 5 Dubbelklikken. In één beweging twee keer klikken op de

Nadere informatie

Inhoudsopgave Initiatie in de informatica Windows 7

Inhoudsopgave Initiatie in de informatica Windows 7 Inhoudsopgave Initiatie in de informatica Windows 7 1 De computer starten 1.1 Windows starten 1.2 De muis 1.3 Het toetsenbord 1.3.1 Tekst typen 1.3.2 Oefeningen 1.4 De computer afsluiten 2 Over computers

Nadere informatie

BASISVAARDIGHEDEN ICT

BASISVAARDIGHEDEN ICT BASISVAARDIGHEDEN ICT BEROEPSVOORBEREIDEND LEERJAAR Alle beroepenvelden behalve Kantoor en verkoop RAAMPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS September 2007 VVKSO BRUSSEL Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs

Nadere informatie

1. Mindmap ICT-leerlijn. - Eenvoudig overzicht ICT in onze school (regelmatig bijwerken) 2. Kleuters

1. Mindmap ICT-leerlijn. - Eenvoudig overzicht ICT in onze school (regelmatig bijwerken) 2. Kleuters 1. Mindmap ICT-leerlijn - Eenvoudig overzicht ICT in onze school (regelmatig bijwerken) 2. Kleuters - Volglijst per kleuter: 10 moetjes voor de 5-jarige kleuters - Andere mogelijkheid: observatielijst

Nadere informatie

Ergonomisch Advies: Sneltoetsen

Ergonomisch Advies: Sneltoetsen Ergonomisch Advies: Sneltoetsen Departement Bestuurszaken Gemeenschappelijke Dienst voor Preventie en Bescherming (GDPB) Boudewijnlaan 30 bus 44 1000 Brussel Tel. 02 553 01 22 - Fax 02 553 49 55 gdpb@bz.vlaanderen.be

Nadere informatie

LEERLIJN Basisvaardigheden ICT

LEERLIJN Basisvaardigheden ICT LEERLIJN Basisvaardigheden ICT KLEUTERS VVKaBO september 2001 Bewerking: Bert Verbeke ict-coördinator Kleuters Pagina 1 van 1 LEERLIJN ICT AANZETTEN IN DE KLEUTERSCHOOL 1 De computer bedienen CB1 Deelgebied

Nadere informatie

Sneltoetsen. Inhoud. Inleiding

Sneltoetsen. Inhoud. Inleiding Sneltoetsen Inhoud 1. Inleiding 2. Sneltoetsen in Windows 3. Sneltoetsen die in de meeste programma s kunnen worden gebruikt 4. Sneltoetsen bij het typen van tekst 5. Sneltoetsen Internet Explorer 6. Sneltoetsen

Nadere informatie

Sneltoetsen bij Microsoft

Sneltoetsen bij Microsoft Sneltoetsen bij Microsoft Inhoud: 1. Sneltoets-combinaties bij MS Windows...1 2. Sneltoets-combinaties bij MS Word...1 3. Sneltoets-combinaties bij MS Excel...3 4. Sneltoets-combinaties bij MS Outlook...4

Nadere informatie

ERGONOMISCH ADVIES : SNELTOETSEN

ERGONOMISCH ADVIES : SNELTOETSEN Gemeenschappelijke Dienst voor Preventie en Bescherming (GDPB) Boudewijnlaan 30 bus 44 1000 BRUSSEL T 02 553 01 22 F 02 553 49 55 gdpb@kb.vlaanderen.be overheid.vlaanderen.be/welzijn-op-het-werk ERGONOMISCH

Nadere informatie

Inhoudsopgave Voorwoord 7 Nieuwsbrief 7 Introductie Visual Steps 8 Wat heeft u nodig 8 Hoe werkt u met dit boek? 10 De website bij het boek

Inhoudsopgave Voorwoord 7 Nieuwsbrief 7 Introductie Visual Steps 8 Wat heeft u nodig 8 Hoe werkt u met dit boek? 10 De website bij het boek Inhoudsopgave Voorwoord... 7 Nieuwsbrief... 7 Introductie Visual Steps... 8 Wat heeft u nodig... 8 Hoe werkt u met dit boek?... 10 De website bij het boek... 11 De schermafbeeldingen... 11 1. Starten met

Nadere informatie

Sneltoetsen. 1. Inleiding

Sneltoetsen. 1. Inleiding Sneltoetsen Inhoud 1. Inleiding 2. Sneltoetsen in Windows 3. Sneltoetsen die in de meeste programma s kunnen worden gebruikt 4. Sneltoetsen bij het typen van tekst 5. Sneltoetsen Internet Explorer 6. Sneltoetsen

Nadere informatie

Leerlijn basisvaardigheden ICT: Deelgebied 1 De computer bedienen

Leerlijn basisvaardigheden ICT: Deelgebied 1 De computer bedienen Leerlijn basisvaardigheden ICT: Deelgebied 1 De computer bedienen Hieronder is een leerlijn samengesteld van ICT basisvaardigheden die betrekking hebben op de hele basisschool groep 1 t/m 8. Er wordt doormiddel

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inhoudsopgave - 3

Inhoudsopgave. Inhoudsopgave - 3 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Stations, mappen en bestanden 9 1.1 Naar de verkenner 9 1.1.1 Beeld 9 1.1.2 Het actieve station 10 1.2 Structuur van een station 11 1.2.1 Mappen en bestanden 11 1.2.2 Bestanden

Nadere informatie

Sneltoetsen bij Microsoft

Sneltoetsen bij Microsoft Sneltoetsen bij Microsoft Inhoud: 1. Sneltoets-combinaties bij MS Windows... 1 2. Sneltoets-combinaties bij MS Word... 1 3. Sneltoets-combinaties bij MS Excel... 3 4. Sneltoets-combinaties bij MS Outlook...

Nadere informatie

LEERLIJN Basisvaardigheden ICT

LEERLIJN Basisvaardigheden ICT LEERLIJN Basisvaardigheden ICT TWEEDE KLAS VVKaBO september 2001 Bewerking: Bert Verbeke ict-coördinator Tweede klas Pagina 1 van 1 AANZET IN DE TWEEDE KLAS 1 De computer bedienen CB 5 Dubbelklikken. In

Nadere informatie

INHOUD. Ten geleide 13. 1 De computer van dichtbij bekeken 15

INHOUD. Ten geleide 13. 1 De computer van dichtbij bekeken 15 INHOUD Ten geleide 13 1 De computer van dichtbij bekeken 15 1.1 Inleiding 15 1.2 Hardware en software 15 1.3 Soorten computers 16 1.3.1 Desktop PC 16 1.3.2 Laptop of notebook 16 1.3.3 Handcomputer of palm

Nadere informatie

Inhoudsopgave Voorwoord 13 Nieuwsbrief 13 Introductie Visual Steps 14 Wat heeft u nodig 14 Uw voorkennis 16 Hoe werkt u met dit boek?

Inhoudsopgave Voorwoord 13 Nieuwsbrief 13 Introductie Visual Steps 14 Wat heeft u nodig 14 Uw voorkennis 16 Hoe werkt u met dit boek? Inhoudsopgave Voorwoord... 13 Nieuwsbrief... 13 Introductie Visual Steps... 14 Wat heeft u nodig... 14 Uw voorkennis... 16 Hoe werkt u met dit boek?... 16 De website bij het boek... 17 Aanvullende begeleidende

Nadere informatie

Sneltoetsen in PowerPoint 2016 voor Windows

Sneltoetsen in PowerPoint 2016 voor Windows Sneltoetsen in PowerPoint 2016 voor Windows Hieronder een overzicht van veelgebruikte sneltoetsen in Microsoft PowerPoint. Deze sneltoetsen zijn van toepassing in vrijwel alle versies, waaronder PowerPoint

Nadere informatie

2013 Visual Steps - www.visualsteps.nl Dit is de inhoudsopgave van de Visual Steps-titel Windows 7 voor senioren deel 1 ISBN 978 90 5905 166 9

2013 Visual Steps - www.visualsteps.nl Dit is de inhoudsopgave van de Visual Steps-titel Windows 7 voor senioren deel 1 ISBN 978 90 5905 166 9 Inhoudsopgave Voorwoord... 13 Introductie Visual Steps... 14 Wat heeft u nodig?... 15 Hoe werkt u met dit boek?... 17 De volgorde van lezen... 18 Website... 18 De schermafbeeldingen... 19 Toets uw kennis...

Nadere informatie

Vaardigheid met het toetsenbord

Vaardigheid met het toetsenbord Inhoudsopgave Voorwoord... 7 Introductie Visual Steps... 8 Nieuwsbrief... 8 Wat heeft u nodig?... 9 Hoe werkt u met dit boek?... 10 De volgorde van lezen... 11 Website... 11 Toets uw kennis... 11 Voor

Nadere informatie

Sneltoetsen te gebruiken bij Microsoft

Sneltoetsen te gebruiken bij Microsoft Sneltoetsen te gebruiken bij Microsoft Inhoud: 1. Sneltoets-combinaties bij MS Windows...1 2. Sneltoets-combinaties bij MS Word...2 3. Sneltoets-combinaties bij MS Excel...4 4. Sneltoets-combinaties bij

Nadere informatie

Op het bureaublad staan pictogrammen. Via de pictogrammen kunnen programma s worden gestart en mappen en bestanden worden geopend.

Op het bureaublad staan pictogrammen. Via de pictogrammen kunnen programma s worden gestart en mappen en bestanden worden geopend. SAMENVATTING HOOFDSTUK 1 Aanmelden Als je de computer aanzet, wordt Windows opgestart. Windows is een besturingssysteem. Tijdens het opstarten kun je zien met welke versie van Windows 7 je werkt. Voordat

Nadere informatie

1. Sneltoets-combinaties bij MS Windows. 2. Sneltoets-combinaties bij MS Word

1. Sneltoets-combinaties bij MS Windows. 2. Sneltoets-combinaties bij MS Word Sneltoetsen bij Microsoft Inhoud: 1. Sneltoets-combinaties bij MS Windows... 1 2. Sneltoets-combinaties bij MS Word... 1 3. Sneltoets-combinaties bij MS Excel... 3 4. Sneltoets-combinaties bij MS Outlook...

Nadere informatie

INSTRUCT Samenvatting Basis Word 2010, H1 SAMENVATTING HOOFDSTUK 1

INSTRUCT Samenvatting Basis Word 2010, H1 SAMENVATTING HOOFDSTUK 1 SAMENVATTING HOOFDSTUK 1 Word opstarten en afsluiten WORD kan opgestart worden via de startknop en de snelkoppeling in de lijst die boven de startknop staat: WORD kan ook worden opgestart via menu Start,

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Voorwoord...13 Introductie Wat heeft u nodig?...15 De volgorde van lezen...17 Hoe werkt u met dit boek?...18

Inhoudsopgave. Voorwoord...13 Introductie Wat heeft u nodig?...15 De volgorde van lezen...17 Hoe werkt u met dit boek?...18 Inhoudsopgave Voorwoord...13 Introductie...14 Wat heeft u nodig?...15 De volgorde van lezen...17 Hoe werkt u met dit boek?...18 1. Starten en stoppen met Windows 21 Starten van Windows...22 Werken met

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Voorwoord... 7 Wat doet SeniorWeb?... 8 Wat heeft u nodig?... 9 Hoe werkt u met dit boek? De schermafbeeldingen...

Inhoudsopgave. Voorwoord... 7 Wat doet SeniorWeb?... 8 Wat heeft u nodig?... 9 Hoe werkt u met dit boek? De schermafbeeldingen... Inhoudsopgave Voorwoord... 7 Wat doet SeniorWeb?... 8 Wat heeft u nodig?... 9 Hoe werkt u met dit boek?... 11 De schermafbeeldingen... 12 1. Starten met Windows 7 13 1.1 Desktopcomputer of laptopcomputer...

Nadere informatie

Office LibreOffice Tekstdocument gebruiken

Office LibreOffice Tekstdocument gebruiken offfice_libreoffice_tekstdocument_gebruiken/05-03-15/pag 1/6 Office LibreOffice Tekstdocument gebruiken vooral Als een tekstdocument ook zal worden gebruikt op een computer zonder LibreOffice dan kan dit

Nadere informatie

Docentenhandleiding. AaBeeCee-Digitaal. E-mailen met Outlook Express

Docentenhandleiding. AaBeeCee-Digitaal. E-mailen met Outlook Express Docentenhandleiding AaBeeCee-Digitaal E-mailen met Outlook Express 2004-2012 Instruct, Postbus 38, 2410 AA Bodegraven Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen

Nadere informatie

Een nieuwe presentatie maak je met de sneltoets <Ctrl+N> of via het tabblad,. Vervolgens kies je Lege presentatie en klik je op de knop Maken.

Een nieuwe presentatie maak je met de sneltoets <Ctrl+N> of via het tabblad,. Vervolgens kies je Lege presentatie en klik je op de knop Maken. SAMENVATTING HOOFDSTUK 1 PowerPoint opstarten en afsluiten POWERPOINT kan worden opgestart via. Als POWERPOINT al vaker is gestart kun je direct op Microsoft PowerPoint 2010 klikken. Typ anders in het

Nadere informatie

Inhoudsopgave Voorwoord 11 Nieuwsbrief 11 Introductie Visual Steps 12 Wat heeft u nodig? 12 Uw voorkennis 13 Hoe werkt u met dit boek?

Inhoudsopgave Voorwoord 11 Nieuwsbrief 11 Introductie Visual Steps 12 Wat heeft u nodig? 12 Uw voorkennis 13 Hoe werkt u met dit boek? Inhoudsopgave Voorwoord... 11 Nieuwsbrief... 11 Introductie Visual Steps... 12 Wat heeft u nodig?... 12 Uw voorkennis... 13 Hoe werkt u met dit boek?... 14 De website bij het boek... 15 Aanvullende begeleidende

Nadere informatie

INSTRUCT Samenvatting Basis PowerPoint 2013/2016, H1 SAMENVATTING HOOFDSTUK 1. PowerPoint opstarten, verkennen en afsluiten

INSTRUCT Samenvatting Basis PowerPoint 2013/2016, H1 SAMENVATTING HOOFDSTUK 1. PowerPoint opstarten, verkennen en afsluiten SAMENVATTING HOOFDSTUK 1 PowerPoint opstarten, verkennen en afsluiten PowerPoint opstarten POWERPOINT kan bijvoorbeeld worden opgestart via een snelkoppeling op het bureaublad. Presentaties openen en het

Nadere informatie

Werkbalk Snelle toegang Titelbalk. Tabbladen

Werkbalk Snelle toegang Titelbalk. Tabbladen SAMENVATTING HOOFDSTUK 1 PowerPoint verkennen POWERPOINT kan worden opgestart via. Als POWERPOINT al vaker is gestart kun je direct op Microsoft PowerPoint 2010 in het menu Start klikken. Typ anders in

Nadere informatie

Inhoudsopgave Visual Steps B.V.

Inhoudsopgave Visual Steps B.V. Inhoudsopgave Voorwoord...13 Introductie Visual Steps...14 Wat heeft u nodig?...15 Hoe werkt u met dit boek?...17 De volgorde van lezen...18 De cd-rom bij dit boek...18 De schermafbeeldingen...18 Toets

Nadere informatie

Inhoudsopgave Voorwoord 9 Introductie Visual Steps 10 Nieuwsbrief Wat heeft u nodig? Voor docenten

Inhoudsopgave Voorwoord 9 Introductie Visual Steps 10 Nieuwsbrief Wat heeft u nodig? Voor docenten Inhoudsopgave Voorwoord... 9 Introductie Visual Steps... 10 Nieuwsbrief... 10 Wat heeft u nodig?... 11 Voor docenten... 12 Hoe werkt u met dit boek?... 13 De volgorde van lezen... 14 Website... 14 Toets

Nadere informatie

6. Tekst verwijderen en verplaatsen

6. Tekst verwijderen en verplaatsen 6. Tekst verwijderen en verplaatsen In deze module leert u: een stuk tekst selecteren een stuk tekst verwijderen; acties ongedaan maken en opnieuw doen; een stuk tekst vervangen; een stuk tekst verplaatsen;

Nadere informatie

Opstarten Word 2013 bij Windows 7 Opstarten Word 2016 bij Windows 10

Opstarten Word 2013 bij Windows 7 Opstarten Word 2016 bij Windows 10 SAMENVATTING HOOFDSTUK 1 Word opstarten, verkennen en afsluiten WORD kan opgestart worden via de startknop en de snelkoppeling in de lijst die boven de startknop staat: Opstarten Word 2013 bij Windows

Nadere informatie

Via de het tabblad Bestand kun je bijvoorbeeld een nieuwe werkmap maken, werkmappen openen, opslaan en afdrukken.

Via de het tabblad Bestand kun je bijvoorbeeld een nieuwe werkmap maken, werkmappen openen, opslaan en afdrukken. SAMENVATTING HOOFDSTUK 1 Excel opstarten, verkennen en afsluiten EXCEL kan bijvoorbeeld worden opgestart via de snelkoppeling naar EXCEL op het bureaublad, als deze er is, of via of. Als EXCEL al vaker

Nadere informatie

Microsoft Office Tekstdocument alle systemen

Microsoft Office Tekstdocument alle systemen Microsoft Office Tekstdocument alle systemen Inleiding In deze les wordt het maken van een tekst document met gebruikmaking van Microsoft Office Word behandeld. (Het gaat hier om één van de oudere versies).

Nadere informatie

Word. Sneltoetsen Word - Algemeen. Venster. Navigeren & selecteren. Vooscholen.wordpress.com. Opslaan als. Spellingscontrole

Word. Sneltoetsen Word - Algemeen. Venster. Navigeren & selecteren. Vooscholen.wordpress.com. Opslaan als. Spellingscontrole Word Sneltoetsen Word - Algemeen Nieuw bestand Openen Opslaan (Save) Opslaan als Printen Afdrukvoorbeeld Spellingscontrole In-/uitzoomen Help CTRL + N CTRL + O CTRL + S F12 CTRL + P CTRL + F2 F7 CTRL +

Nadere informatie

Advies inzake het Vlaams ICT-attest, een kosteloos alternatief voor ECDL

Advies inzake het Vlaams ICT-attest, een kosteloos alternatief voor ECDL Vlaamse Onderwijsraad Raad Secundair Onderwijs Leuvenseplein 4 4 februari 2003 1000 Brussel RSO/VHE/ADV/007 Advies inzake het Vlaams ICT-attest, een kosteloos alternatief voor ECDL 1. Situering Het vast

Nadere informatie

Sneltoetsen Word - Algemeen. Venster. Invoer. Opslaan als. Spellingscontrole CTRL + F6. Wisselen tussen. Word bestanden CTRL + W

Sneltoetsen Word - Algemeen. Venster. Invoer.  Opslaan als. Spellingscontrole CTRL + F6. Wisselen tussen. Word bestanden CTRL + W Sneltoetsen Word - Algemeen Nieuw bestand Openen Opslaan (Save) Opslaan als Printen Afdrukvoorbeeld Spellingscontrole In-/uitzoomen Help CTRL + N CTRL + O CTRL + S F12 CTRL + P CTRL + F2 F7 CTRL + Muiswiel

Nadere informatie

Docentenhandleiding. AaBeeCee-Digitaal. Tekstverwerken met Word, deel 1

Docentenhandleiding. AaBeeCee-Digitaal. Tekstverwerken met Word, deel 1 Docentenhandleiding AaBeeCee-Digitaal Tekstverwerken met Word, deel 1 2004-2012 Instruct, Postbus 38, 2410 AA Bodegraven Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen

Nadere informatie

INSTRUCT Samenvatting Basis Word 2007, H1 SAMENVATTING HOOFDSTUK 1

INSTRUCT Samenvatting Basis Word 2007, H1 SAMENVATTING HOOFDSTUK 1 SAMENVATTING HOOFDSTUK 1 Word opstarten WORD kan worden opgestart via menu Start, Alle Programma s, Microsoft Office, Microsoft Office WORD 2007. Soms staat er op het bureaublad een snelkoppeling naar

Nadere informatie

Inhoudsopgave Voorwoord 13 Introductie Visual Steps 14 Wat heeft u nodig? 15 Uw voorkennis 15 Hoe werkt u met dit boek? De volgorde van lezen

Inhoudsopgave Voorwoord 13 Introductie Visual Steps 14 Wat heeft u nodig? 15 Uw voorkennis 15 Hoe werkt u met dit boek? De volgorde van lezen Inhoudsopgave Voorwoord...13 Introductie Visual Steps...14 Wat heeft u nodig?...15 Uw voorkennis...15 Hoe werkt u met dit boek?...16 De volgorde van lezen...16 De tekens in dit boek...17 Uw voorkennis...18

Nadere informatie

Docentenhandleiding. AaBeeCee-Digitaal. Tekstverwerken met Word, deel 1

Docentenhandleiding. AaBeeCee-Digitaal. Tekstverwerken met Word, deel 1 Docentenhandleiding AaBeeCee-Digitaal Tekstverwerken met Word, deel 1 004-01 Instruct, Postbus 38, 410 AA Bodegraven Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen

Nadere informatie

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS MULTIMEDIATECHNIEKEN. Derde graad TSO Eerste en tweede leerjaar

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS MULTIMEDIATECHNIEKEN. Derde graad TSO Eerste en tweede leerjaar VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS MULTIMEDIATECHNIEKEN Derde graad TSO Eerste en tweede leerjaar Licap - Brussel september 1998 MULTIMEDIATECHNIEKEN Derde

Nadere informatie

Inhoudsopgave Voorwoord 13 Nieuwsbrief 13 Introductie Visual Steps 14 Wat heeft u nodig? 14 Uw voorkennis 16 Hoe werkt u met dit boek?

Inhoudsopgave Voorwoord 13 Nieuwsbrief 13 Introductie Visual Steps 14 Wat heeft u nodig? 14 Uw voorkennis 16 Hoe werkt u met dit boek? Inhoudsopgave Voorwoord... 13 Nieuwsbrief... 13 Introductie Visual Steps... 14 Wat heeft u nodig?... 14 Uw voorkennis... 16 Hoe werkt u met dit boek?... 16 De website bij het boek... 17 Aanvullende begeleidende

Nadere informatie

Het lijkt zo simpel: je voert een adres in, je browser toont een webpagina, je bladert er doorheen... Hoe kan dit allemaal? INVOER VERWERKING UITVOER

Het lijkt zo simpel: je voert een adres in, je browser toont een webpagina, je bladert er doorheen... Hoe kan dit allemaal? INVOER VERWERKING UITVOER 8 - Hoe je pc werkt Het lijkt zo simpel: je voert een adres in, je browser toont een webpagina, je bladert er doorheen... Hoe kan dit allemaal? Als je een webpagina wilt bekijken, schiet je pc in actie.

Nadere informatie

Bijlage I Sneltoetsen Word

Bijlage I Sneltoetsen Word Bijlage I Sneltoetsen Word Algemeen Nieuw bestand Openen Opslaan (Save) Opslaan als Printen Afdrukvoorbeeld Spellingscontrole In-/uitzoomen Help CTRL + N CTRL + O CTRL + S F12 CTRL + P CTRL + F2 F7 CTRL

Nadere informatie

Inhoudsopgave Voorwoord 7 Nieuwsbrief 8 Introductie Visual Steps 8 Wat heeft u nodig? 9 Hoe werkt u met dit boek? 10 De website bij het boek

Inhoudsopgave Voorwoord 7 Nieuwsbrief 8 Introductie Visual Steps 8 Wat heeft u nodig? 9 Hoe werkt u met dit boek? 10 De website bij het boek Inhoudsopgave Voorwoord... 7 Nieuwsbrief... 8 Introductie Visual Steps... 8 Wat heeft u nodig?... 9 Hoe werkt u met dit boek?... 10 De website bij het boek... 11 Toets uw kennis... 11 Voor docenten...

Nadere informatie

VAK Informatica. LP NR September 2011 VVKSO BRUSSEL D/2011/7841/039 KSO LEERKRACHT Kris Cauberghe

VAK Informatica. LP NR September 2011 VVKSO BRUSSEL D/2011/7841/039 KSO LEERKRACHT Kris Cauberghe JAARPLANNING GRAAD 2 VAK Informatica 1 U/W 1 SCHOOLJAAR 2011-2012 HANDBOEK Desktopper Windows 7: Computers en systeemsoftware, Tekstverwerking, Presentaties STUDIERICHTING 3AO & 3BAKc LP NR September 2011

Nadere informatie

Microsoft WordPad Sinaleri Opleiding

Microsoft WordPad Sinaleri Opleiding Werken met WordPad WordPad is een zeer simpele tekstverwerker voor het schrijven en bewerken van tekstdocumenten. Het maakt standaard onderdeel uit van het Windows besturingssysteem van Microsoft. Voorwoord

Nadere informatie

GIGA Informatica IN EN OM DE PC. Henk Genbrugge Lisan Van Bauwel. GIGAIIW 1-4.indd 1 24-07-2007 11:32:01

GIGA Informatica IN EN OM DE PC. Henk Genbrugge Lisan Van Bauwel. GIGAIIW 1-4.indd 1 24-07-2007 11:32:01 GIGA Informatica IN EN OM DE PC Henk Genbrugge Lisan Van Bauwel GIGAIIW 1-4.indd 1 24-07-2007 11:32:01 Studietaak 4 Gebruikersinterface Aan het einde van deze studietaak kan je werken met het startmenu,

Nadere informatie

Leerlijn ICT VIJFDE LEERJAAR 1 Kennismaken - aanzetten - occasioneel opbouwen - regelmatig VERWERVEN - systematisch herhalen - verdiepen - verbreden -

Leerlijn ICT VIJFDE LEERJAAR 1 Kennismaken - aanzetten - occasioneel opbouwen - regelmatig VERWERVEN - systematisch herhalen - verdiepen - verbreden - Leerlijn ICT VIJFDE LEERJAAR 1 Kennismaken - aanzetten - occasioneel opbouwen - regelmatig VERWERVEN - systematisch herhalen - verdiepen - verbreden - 1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover

Nadere informatie

Inhoudsopgave Voorwoord... 13 Nieuwsbrief... 13 Introductie Visual Steps... 14 Wat heeft u nodig?... 15 De volgorde van lezen...

Inhoudsopgave Voorwoord... 13 Nieuwsbrief... 13 Introductie Visual Steps... 14 Wat heeft u nodig?... 15 De volgorde van lezen... Inhoudsopgave Voorwoord...13 Nieuwsbrief...13 Introductie Visual Steps...14 Wat heeft u nodig?...15 De volgorde van lezen...16 Hoe werkt u met dit boek?...17 Uw voorkennis...18 De website...19 1. Windows

Nadere informatie

Dit bundeltje is van. Werken in. Hoe doe ik dat? Dit bundeltje is van. Leen Van Damme. Pagina 1

Dit bundeltje is van. Werken in. Hoe doe ik dat? Dit bundeltje is van. Leen Van Damme. Pagina 1 Dit bundeltje is van Werken in Word Hoe doe ik dat? Dit bundeltje is van Leen Van Damme Pagina Inhoudsopgave Word openen... 3 Scherm in Word... 4 Lint in Word... 5 Document opslaan... 6 Afdrukvoorbeeld

Nadere informatie

1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren.

1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren. Leerlijn ICT DERDE LEERJAAR 1 Kennismaken - aanzetten - occasioneel opbouwen - regelmatig VERWERVEN - systematisch 1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken

Nadere informatie

Docentenhandleiding. AaBeeCee-Digitaal. Tekstverwerken met Word, deel 1

Docentenhandleiding. AaBeeCee-Digitaal. Tekstverwerken met Word, deel 1 Docentenhandleiding AaBeeCee-Digitaal Tekstverwerken met Word, deel 1 004-01 Instruct, Postbus 38, 410 AA Bodegraven Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen

Nadere informatie

Inhoudsopgave Voorwoord 9 Introductie Visual Steps 10 Nieuwsbrief Wat heeft u nodig? Voor docenten

Inhoudsopgave Voorwoord 9 Introductie Visual Steps 10 Nieuwsbrief Wat heeft u nodig? Voor docenten Inhoudsopgave Voorwoord... 9 Introductie Visual Steps... 10 Nieuwsbrief... 10 Wat heeft u nodig?... 11 Voor docenten... 12 Hoe werkt u met dit boek?... 13 De volgorde van lezen... 14 Website... 14 Toets

Nadere informatie

Docentenhandleiding. AaBeeCee-Digitaal. en met Windows Live Hotmail

Docentenhandleiding. AaBeeCee-Digitaal.  en met Windows Live Hotmail Docentenhandleiding AaBeeCee-Digitaal E-mailen met Windows Live Hotmail 2008-2012 Instruct, Postbus 38, 2410 AA Bodegraven Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen

Nadere informatie

HET TOETSENBORD AAN DE SLAG MET DIGITALE VAARDIGHEDEN TRAINING: BASISVAARDIGHEDEN

HET TOETSENBORD AAN DE SLAG MET DIGITALE VAARDIGHEDEN TRAINING: BASISVAARDIGHEDEN HET TOETSENBORD HET TOETSENBORD In deze opdracht leer je hoe je meer over de verschillende knoppen op je toetsenbord. Het rechterdeel van het toetsenbord bevat alle nummers. Dit wordt numpad of numeriek

Nadere informatie

Docentenhandleiding. AaBeeCee-Digitaal. Een stapje verder met de computer

Docentenhandleiding. AaBeeCee-Digitaal. Een stapje verder met de computer Docentenhandleiding AaBeeCee-Digitaal Een stapje verder met de computer 2004-2015 Instruct, Postbus 38, 2410 AA Bodegraven Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen

Nadere informatie

INHOUD. Ten geleide 13. 1 Starten met Word 2007 15

INHOUD. Ten geleide 13. 1 Starten met Word 2007 15 INHOUD Ten geleide 13 1 Starten met Word 2007 15 1.1 Word 2007 starten 15 1.2 Het documentvenster 16 1.2.1 De titelbalk 16 1.2.1.1 De Officeknop 17 1.2.1.2 De werkbalk Snelle toegang 20 1.2.1.3 De titelbalk

Nadere informatie

Basiscursus PC-gebruik

Basiscursus PC-gebruik Basiscursus PC-gebruik WINDOWS 7, WORD 2010, IE8 2010 Instruct, Postbus 38, 2410 AA Bodegraven - 1 e druk: augustus 2010 ISBN: 978 90 460 0616 0 9 7 8 9 0 4 6 0 0 6 1 6 0 Alle rechten voorbehouden. Niets

Nadere informatie

Docentenhandleiding. AaBeeCee-Digitaal. Tekstverwerken met Word, deel 2

Docentenhandleiding. AaBeeCee-Digitaal. Tekstverwerken met Word, deel 2 Docentenhandleiding AaBeeCee-Digitaal Tekstverwerken met Word, deel 004-01 Instruct, Postbus 38, 410 AA Bodegraven Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen

Nadere informatie

Inhoudsopgave Voorwoord 7 Nieuwsbrief 7 Introductie Visual Steps 8 Wat heeft u nodig 8 Uw voorkennis 9 Hoe werkt u met dit boek?

Inhoudsopgave Voorwoord 7 Nieuwsbrief 7 Introductie Visual Steps 8 Wat heeft u nodig 8 Uw voorkennis 9 Hoe werkt u met dit boek? Inhoudsopgave Voorwoord... 7 Nieuwsbrief... 7 Introductie Visual Steps... 8 Wat heeft u nodig... 8 Uw voorkennis... 9 Hoe werkt u met dit boek?... 10 De website bij het boek... 11 Toets uw kennis... 11

Nadere informatie

Intypen Tussenvoegen Selecteren

Intypen Tussenvoegen Selecteren Tekst akties Intypen - de afbeelding linksboven op de toets kan je met de hooflettertoets(shift) ingedrukt typen (bvb. hoofdletters, cijfers en tekens) - de afbeelding linksonder op de toets kan je gewoon

Nadere informatie

Inhoudsopgave Voorwoord 7 Nieuwsbrief 7 Introductie Visual Steps 8 Wat heeft u nodig 8 Hoe werkt u met dit boek? 10 De website bij het boek

Inhoudsopgave Voorwoord 7 Nieuwsbrief 7 Introductie Visual Steps 8 Wat heeft u nodig 8 Hoe werkt u met dit boek? 10 De website bij het boek Inhoudsopgave Voorwoord... 7 Nieuwsbrief... 7 Introductie Visual Steps... 8 Wat heeft u nodig... 8 Hoe werkt u met dit boek?... 10 De website bij het boek... 11 De schermafbeeldingen... 11 1. Starten met

Nadere informatie

Vragenlijst Computerbrevet voor senioren

Vragenlijst Computerbrevet voor senioren Vragenlijst Computerbrevet voor senioren Met deze toets test u uw kennis over Windows XP en de bijbehorende programma s WordPad, Paint, Internet Explorer en Outlook Express. In de toets worden ook vragen

Nadere informatie

Auteurs boek: Vera Lukassen en René Valster Titel boek: Basis Computergebruik Versies: Windows 7 & Windows 8

Auteurs boek: Vera Lukassen en René Valster Titel boek: Basis Computergebruik Versies: Windows 7 & Windows 8 Auteurs boek: Vera Lukassen en René Valster Titel boek: Basis Computergebruik Versies: Windows 7 & Windows 8 2014, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: Augustus 2014 ISBN: 978-94-91998-03-4

Nadere informatie

Sneltoetsen voor Windows 7

Sneltoetsen voor Windows 7 Sneltoetsen voor Windows 7 CTRL Combinaties Ctrl + A Ctrl + C Ctrl + X Ctrl + V Ctrl + Z Ctrl + Rechterpijl Ctrl + Linkerpijl Ctrl + Shift + Linker/rechterpijl Ctrl + Shift + N Ctrl + Shift + Esc Ctrl

Nadere informatie

HET TOETSENBORD AAN DE SLAG MET DIGITALE VAARDIGHEDEN TRAINING: BASISVAARDIGHEDEN

HET TOETSENBORD AAN DE SLAG MET DIGITALE VAARDIGHEDEN TRAINING: BASISVAARDIGHEDEN HET TOETSENBORD Het toetsenbord In deze opdracht leer je hoe je meer over de verschillende knoppen op je toetsenbord. Het rechtse deel van het toetsenbord bevat alle nummers. Daarnaast zit wat we noemen

Nadere informatie

SG ANKER CONCRETE INVULLING LEERLIJNEN ICT

SG ANKER CONCRETE INVULLING LEERLIJNEN ICT SG ANKER CONCRETE INVULLING LEERLIJNEN ICT Computervaardigheden Gebruik muis K1 K2 K3 L1 L2 L3 L4 L5 L6 bewegen met de muis slepen met de muis (L-muisknop ingedrukt houden) enkel klikken met L-muisknop

Nadere informatie

INHOUD. Ten geleide 13. 1 Inleiding 15

INHOUD. Ten geleide 13. 1 Inleiding 15 INHOUD Ten geleide 13 1 Inleiding 15 1.1 Inleiding 15 1.2 Webbased 15 1.3 Alle voordelen op een rij 15 1.4 En nu? 16 1.5 Een Google Apps-account aanmaken 16 1.6 Inloggen 19 1.7 Test jezelf 21 2 Chrome-browser

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Mail 36 Agenda 38 Rekenmachine 39 Gamebalk 42 Groove 42 Kaarten 43 Films en tv 45 Paint 45 Foto s 47 WordPad 49

Inhoudsopgave. Mail 36 Agenda 38 Rekenmachine 39 Gamebalk 42 Groove 42 Kaarten 43 Films en tv 45 Paint 45 Foto s 47 WordPad 49 INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave Inleiding 9 Het toetsenbord van je pc 9 Groot en klein 9 Snel programma s oproepen met een toetscombinatie 11 Windows 10 13 Algemeen 14 Combinaties met de Windows-toets 17 Opdrachtprompt

Nadere informatie

Microsoft Office 2003

Microsoft Office 2003 Computer Basis boek Microsoft Office 2003 Word, Excel en PowerPoint Korte inhoud Inhoudsopgave 7 Voorwoord 15 Deel 1 Werken in Office 2003 17 Deel 2 Word 2003 43 Deel 3 Excel 2003 117 Deel 4 PowerPoint

Nadere informatie

Excel 2010, H1 HOOFDSTUK 1

Excel 2010, H1 HOOFDSTUK 1 HOOFDSTUK 1 Excel opstarten en afsluiten EXCEL kan worden opgestart via. Als EXCEL al vaker is gestart kun je direct op Microsoft Office EXCEL 2010 klikken. Typ anders in het zoekvak de eerste letters

Nadere informatie

INHOUD. Ten geleide Starten met Word 13

INHOUD. Ten geleide Starten met Word 13 INHOUD Ten geleide 11 1 Starten met Word 13 1.1 Inleiding 13 1.2 Word starten 13 1.3 Het startvenster van Word 14 1.4 Het documentvenster 14 1.4.1 De titelbalk 15 1.4.1.1 De werkbalk Snelle toegang 15

Nadere informatie

ONTWERP 2 KENNISMAKING MET COMPUTERS EN NETWERKEN... 48

ONTWERP 2 KENNISMAKING MET COMPUTERS EN NETWERKEN... 48 INFORMATICA 2e graad TSO Fundamenteel gedeelte Handel-talen 1e leerjaar 3 4 uur/week 2e leerjaar 3 4 uur/week Licap, Brussel D/2005/0279/049 Vervangt het leerplan D/2003/279/029 vanaf 1 september 2005

Nadere informatie

Inhoudsopgave Voorwoord 13 Nieuwsbrief 13 Introductie Visual Steps 14 Wat heeft u nodig? 14 Uw voorkennis 16 Hoe werkt u met dit boek?

Inhoudsopgave Voorwoord 13 Nieuwsbrief 13 Introductie Visual Steps 14 Wat heeft u nodig? 14 Uw voorkennis 16 Hoe werkt u met dit boek? Inhoudsopgave Voorwoord... 13 Nieuwsbrief... 13 Introductie Visual Steps... 14 Wat heeft u nodig?... 14 Uw voorkennis... 16 Hoe werkt u met dit boek?... 16 De website bij het boek... 17 Aanvullende begeleidende

Nadere informatie

WERKEN MET ELEKTRONISCHE POST

WERKEN MET ELEKTRONISCHE POST WERKEN MET ELEKTRONISCHE POST Naam Nr Klas Datum Met E-mail of elektronische post kan je berichten verzenden naar en ontvangen van andere computersystemen die aangesloten zijn op het Internet. De berichten

Nadere informatie

PLAKKEN Nadat u een gedeelte heeft geknipt of gekopieerd kunt u met dit icoon de selectie weer in het veld plakken.

PLAKKEN Nadat u een gedeelte heeft geknipt of gekopieerd kunt u met dit icoon de selectie weer in het veld plakken. KNIPPEN Als u na de selectie van een gedeelte van een tekst of een afbeelding op dit icoon klikt, knipt u de selectie uit het veld. Op deze manier kunt u het geselecteerde verwijderen, maar het ook juist

Nadere informatie

Docentenhandleiding. AaBeeCee-Digitaal. Tekstverwerken met Word, deel 2

Docentenhandleiding. AaBeeCee-Digitaal. Tekstverwerken met Word, deel 2 Docentenhandleiding AaBeeCee-Digitaal Tekstverwerken met Word, deel 004-015 Instruct, Postbus 38, 410 AA Bodegraven Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen

Nadere informatie

Inhoud... 1. Voorwoord... 2. 1 introductie... 3. 1 Een korte geschiedenis... 3. 2 Huidige computermodellen... 3. 3 Besturingssysteem...

Inhoud... 1. Voorwoord... 2. 1 introductie... 3. 1 Een korte geschiedenis... 3. 2 Huidige computermodellen... 3. 3 Besturingssysteem... 17 INHOUD Inhoud... 1 Voorwoord... 2 1 introductie... 3 1 Een korte geschiedenis... 3 2 Huidige computermodellen... 3 3 Besturingssysteem... 4 4 Hoe werkt een Mac... 4 4.1 Bits en bytes... 4 4.2 Processor...

Nadere informatie

ICT: EEN VERJAARDAGSKAART

ICT: EEN VERJAARDAGSKAART ICT: EEN VERJAARDAGSKAART Huwelijk Geboorte 30 jaar getrouwd Vrijgezel 21 jaar Vak: Techniek Leraar: J. Gielen Naam:... 1 1. Wat is het probleem? Arno is binnenkort jarig en we willen hem feliciteren met

Nadere informatie

1 Een presentatie bekijken

1 Een presentatie bekijken 1 Een presentatie bekijken PowerPoint is een programma om presentaties te maken. In dit hoofdstuk leer je om een bestaande presentatie te bekijken. Ook maak je enkele wijzigingen in een bestaande presentatie.

Nadere informatie

Het Wepsysteem. Het Wepsysteem wordt op maat gebouwd, gekoppeld aan de gewenste functionaliteiten en lay-out van de site. Versie september 2010

Het Wepsysteem. Het Wepsysteem wordt op maat gebouwd, gekoppeld aan de gewenste functionaliteiten en lay-out van de site. Versie september 2010 Het Wepsysteem Het Wepsysteem is een content management systeem, een systeem om zonder veel kennis van html of andere internettalen een website te onderhouden en uit te breiden. Met het Content Management

Nadere informatie

INFORMATICA Tweede graad ASO KSO TSO Alle studierichtingen behalve TSO Handel, TSO Handel-talen en TSO Toerisme 1e leerjaar / 2e leerjaar

INFORMATICA Tweede graad ASO KSO TSO Alle studierichtingen behalve TSO Handel, TSO Handel-talen en TSO Toerisme 1e leerjaar / 2e leerjaar VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECNDAIR ONDERWIJS GIMARDSTRAAT 1 1040 BRSSEL LEERPLAN SECNDAIR ONDERWIJS INFORMATICA Tweede graad ASO KSO TSO Alle studierichtingen behalve TSO Handel, TSO Handel-talen

Nadere informatie

VAK Informatica. LP NR September 2007 LICAP BRUSSEL D/2007/0279/046 KSO LEERKRACHT Kris Cauberghe

VAK Informatica. LP NR September 2007 LICAP BRUSSEL D/2007/0279/046 KSO LEERKRACHT Kris Cauberghe JAARPLANNING GRAAD 2 VAK Informatica 2 U/W 1 SCHOOLJAAR 2011-2012 HANDBOEK Desktopper Windows 7: Gegevensbeheer, Internet, Rekenblad STUDIERICHTING 4AVVa LP NR September 2007 LICAP BRUSSEL D/2007/0279/046

Nadere informatie