Stichting Nationaal Erfgoed Hotel De Wereld. Syrië en Egypte in het nauw: overeenkomsten en verschillen tussen beide interne conflicten.

Transcriptie

1 Stichting Nationaal Erfgoed Hotel De Wereld Onderwerp: Inleiders: Syrië en Egypte in het nauw: overeenkomsten en verschillen tussen beide interne conflicten. drs Désirée Bonis Thema-avond: maandag 11 november 2013 Ik zal u vanavond een best lange historische aanloop geven, dit om u meer perspectief te bieden, omdat ik denk dat het van belang is dat u begrijpt hoe deze beschavingen tot stand zijn gekomen. Omdat het nu juist hun beschaving is die onder druk staat. Ik zal eerst Syrië behandelen, u ziet hier de vlag, de linker helft de vlag van de regering en rechts zoals hij gevoerd wordt door de oppositie. Ik zal wat vertellen over de geschiedenis en doorgaan via onafhankelijkheid naar de opstand. Hierna zal ik hetzelfde doen voor Egypte, waarvan u ook de vlag kunt zien. Dit is gelukkig nog een vlag en we hopen dat dit zo blijft. Hierna zal ik wat verschillen en overeenkomsten behandelen. En tot slot de rol van de internationale gemeenschap, wat kunnen wij als VN en EU doen.

2 Dit is Syrië zoals het er vanaf de oudheid heeft uitgezien, er zat een heel stuk van Turkije bij, Libanon, Jordanië, Koeweit en Irak. Zij zagen zichzelf als het noordelijke rijk, dat was Shaan, tot de eerste wereldoorlog zag het er zo uit. Dit is een van de alleroudste beschavingen op aarde waar we nu naar kijken. Al in voor Christus was dit een land waar landbouw en veeteelt plaatsvond. Hierdoor was er veel handel, vooral tussen oost en west en daardoor werd er ook altijd veel gevochten. Tussen de Amorieten, Hetieten, Sumeriërs, Babyloniërs, Kanaänieten, Feniciërs, Arameeërs, Perzen, Seleuciden en de Romeinen. Dit zijn allemaal rijken geweest en die kwamen dan, die vestigden zich even en werden vervolgens weer verslagen. In de Romeinse tijd had je Koningin Zenobia en dat was ook geen watje, zij wist heel makkelijk die twee rijken tegen elkaar uit te spelen en daar geld aan te verdienen. Uiteindelijk sloeg ze haar slag en trok ze door naar Alexandrië waar ze een eigen munt liet slaan. Toen heeft de keizer in Rome haar laten arresteren en in een gouden kooi door de straten van Rome geleid. De vele veldslagen verzwakten uiteindelijk de staten en tenslotte zagen de Arabieren hun kans schoon, waarna Mohammed de mensen tot de Islam bekeerde. In de 11 e eeuw kwamen uiteindelijk de kruisvaarders uit Europa, zij hebben daar heel wat slagen geleverd. De Seltsjoeken, Mongolen en Mamelukken vielen ook nog achtereenvolgens binnen. En uiteindelijk kwamen de Ottomanen vanuit Constantinopel en die brachten wat rust. Zij hebben uiteindelijk tot aan de eerste wereld oorlog geheerst. In de 19 e eeuw komen dan de Franse en Britse kolonialen, met Lawrence of Arabia. En na de tweede wereldoorlog wordt het Frans mandaatgebied. En dan is Syrië een religieus en etnisch zeer divers gebied. Er wonen Arabieren, Koerden, Armeniërs, Ismaïli s, Circassiërs, de meerderheid is nog steeds Arabieren, maar je komt ze allemaal tegen. Qua religies heb je de sunnieten, shiieten, druzen en christenen van allerlei denominaties. En je ziet hieraan dat Syrië echt een ingewikkeld land is als je het over de identiteit van mensen hebt. In 1946 ontstond het pan-arabisme, dit was toen nog echt een ideaal, zo vlak na de tweede wereldoorlog. Ze hebben daarna geprobeerd om een eenheid te zijn met Egypte van En in 1963 werd de Ba ath-partij opgericht en dat betekent eigenlijk zoiets als opstanding, het was een idealistische partij gericht op het pan-arabisme. Maar de Ba ath-partij had een tweede belangrijke pijler;; seculier Dit is nog steeds kenmerkend voor het Assad regime, we hebben zoveel geloven in ons land en laten we zorgen dat de regering vrij is van al die geloven en hier houden ze nog steeds aan vast. Dit hielp ze niet veel in 1967 toen Israël aanviel in de zesdaagse oorlog en de Arabische volkeren vernietigend versloeg op 3 fronten;; Egypte, Jordanië en Syrië. Voor Syrië vooral verschrikkelijk omdat de Golan hoogte bezet werd, een zeer vruchtbaar gebied met toegang tot water. Daarom wilde Israël het natuurlijk ook hebben. In 71 greep Hafez el Assad de macht, de vader van de huidige Assad en hij kwam uit een klein dorp in de bergen, uit een kleine groep de Alawieten. De enige manier om als Alawiet uit de armoede te komen, was in het leger te gaan. Dat heeft Hafez el Assad ook gedaan en hij heeft uiteindelijk de macht gegrepen. Toen Hafez keelkanker kreeg heeft hij zijn jongste zoon getraind voor het opvolgersschap, dit was natuurlijk raar, want het is een republiek en daar is helemaal geen erfopvolging. Dit heb ik zelf nog meegemaakt toen ik in Syrië was, toen de jonge Assad de teugels al weer helemaal in handen had, omdat alle belangengroepen in Syrië (het leger, de inlichtingendiensten, de partijen en die grote Assadclan) dachten dat ze de wat zwakkere jonge Assad wel konden beïnvloeden. En eigenlijk is het ook wel zo gegaan, de vier machtsblokken die ik noemde, hebben elkaar de afgelopen jaren in balans gehouden. 2

3 De jonge Assad had eigenlijk geen president willen worden, hij was wat intellectueler en was niet zo n wrede leider als zijn vader. Hij liet de teugels dan ook wat meer vieren, hij liet de mobiele telefoon toe en dit alles leidde ertoe dat Syrië een ander Syrië werd. Dit leidde tot een nieuwe lente en iedereen hoopte dat dit zou doorzetten, maar dat was helaas niet het geval. In 2003 viel Bush Irak binnen en dat deed de hele Arabische wereld op z n grondvesten schudden. Toen werden alle vrijheden weer ingeperkt en van die lente bleef niks meer over. Totdat in 2010 in Tunesië die fruitverkoper zichzelf in brand stak en een vuur door de Arabische wereld ging. Er was voorspeld dat het zou gebeuren, maar niemand wist wanneer en ikzelf had niet verwacht dat het in Syrië zo heftig zou gebeuren. Eerst waren er vreedzame demonstraties tegen de dictatuur er was namelijk veel corruptie, armoede en jeugdwerkloosheid. Maar door het geweld van de regering om die demonstraties de kop in te drukken, werd het volk zelf ook gewelddadiger. Dit leidde tot deze beelden. Nu is het een sektarisch conflict geworden, radicale groeperingen als FSA, SNC, NCSROF, Jabhat an-nusra, Islamic State of Iraq en ash- Sham ontstonden en dit leidde tot mensenrechtenschendingen, massale gevangenschap, ontvoeringen, martelingen en verdwijningen. Het gaat nu echt hard tegen hard. Met bombardementen met niet alleen gifgas, maar ook met brandbommen. Dit leidt tot een militaire patstelling, rood is regering, blauw is oppositie (grofweg) en geel is Koerdisch. Die laatste spelen heel handig die troef (ze zitten op Assads hand) uit om hun eigen grondgebied uit te breiden. Ook politiek gezien is er helaas nog steeds geen doorbraak, de gezant van de VN heeft veel moeite gedaan om een tweede Geneefse conventie te organiseren, maar dat komt nog niet van de grond. Het is uiteindelijk een humanitair drama met 2 miljoen vluchtelingen, 4 miljoen ontheemden, waarbij ondervoeding, medicijntekort, tententekort en kou een grote rol spelen. We kunnen alleen maar hopen dat de landen in de regio de Syrische vluchtelingen blijven helpen, met onze financiële hulp. Er is ook een voordeel van deze verschrikkelijke oorlog te melden en dat is dat het de Russen en Amerikanen bij elkaar heeft gebracht. 3

4 Dan zou ik nu graag eerst Egypte behandelen en als je Egypte zegt, zeg je de Nijl. Zonder Nijl geen Egypte. Slechts 5% van het land is vruchtbaar (delta en vallei langs de Nijl). En iedereen wil langs de Nijl (ook in Cairo) blijven wonen, inmiddels bovenop elkaar. Vanaf 3200 BC worden er dertig dynastieën geteld. Daarna werd Egypte overheerst door Perzen, Grieken, Romeinen, Byzantijnen en Turken. In de 7 e eeuw kwamen ook hier de Islam en het Arabisch en daarna de Fatimiden, Ajjoebiden (Koerden). Dan zijn we in de 11 e eeuw met de kruisvaarders, de Mammelukken en de Ottomanen. En dan nog later de Frans/Britse koloniale ambities, Napoleon, later nog het Suez-kanaal (doorgang naar Azië) dat heel belangrijk is voor de handel, de doorgang naar Indië. Khedive was nog trouw aan de Sultan, maar stond in de schuld bij de Britten, dus het verbaasde niemand dat het in de eerste wereldoorlog Brits protectoraat werd. Vanaf 1922 was Egypte min of meer onafhankelijk, al was er nog steeds een sterke Britse invloed, ook tijdens de tweede wereldoorlog. Toen kwam er in 1952 een staatsgreep, de eerste president van Egypte was Mohammed Naguib en zijn opvolger in 1956 was Gamal Abdel Nasr. Toen werd gelijk het Suez-kanaal genationaliseerd. Het was een combinatie van Arabisch nationalisme en socialisme en werd een eenheid met Syrië. 1967: De Sinaï wordt bezet door Israël in Zesdaagse oorlog, 1970: president Anwar es-sadat, meer pro-westers, 1978: de Camp David akkoorden. 1981: Sadat wordt vermoord door fundamentalisten en sindsdien geld de noodtoestand. 1981: komt president Hosni Mubarak aan de macht en die delft in 2011 het onderspit. Er zijn 84 miljoen Egyptenaren en elke 8 maanden komen er 1 miljoen bij. 2/3 van de 84 miljoen is onder de 30 jaar en daarvan is 2/3 werkloos. Dit leidt tot heel veel onvrede en dat leidt weer tot de aanstekelijkheid van de Jasmijn-revolutie. Dan komt in juni 2012 president Morsi van de Freedom and Justice Party aan de macht. Hij had 38% van de stemmen, maar nog niet de helft van de Egyptenaren had gestemd. Dat zegt wat over het vertrouwen van de Egyptenaren in het systeem. Morsi trok veel macht naar zich toe en voerde economisch gezien een rampzalig beleid. 3 juli 2013: het leger grijpt in na massademonstraties en een interim-regering Salafistische an-nour partij (28% van de stemmen) steunde de coup. Pro-Morsi demonstraties werden bloedig uiteengeslagen en het leid allemaal tot een zeer explosieve situatie. Het is gelukkig nog niet zo uit de hand gelopen als in Syrië maar het is allemaal zeer explosief. 4

5 Dan nu de verschillen, allereerst de omvang;; Egypte is echt andere koek dan Syrië. Egypte is lid van de Arabische liga, de Afrikaanse Unie en het IOC en ze spelen telkens de kaart die van pas komt. De complexiteit van de Syrische maatschappij met alle verschillende etniciteiten en geloven is anders dan in Egypte. Egypte is een vrij homogeen land waarin bijna iedereen is overgegaan naar de Islam, behalve een duidelijke minderheid (10%) van de kopten. Dit alles heeft ook politieke consequenties: Egypte is uit noodzaak altijd centralistisch bestuurd het was een boerenvolk, afhankelijk van de Nijl en irrigatie. Dit maakte stabiliteit van levensbelang. Syrië aan de andere kant is meer een kwestie van allianties: het is een handelsvolk (nomadisch) met belangen van business elite. De staatsinstellingen liepen en lopen door elkaar heen en dat leidt tot een troebelere politiek. Dan nu de overeenkomsten;; vanaf hun onafhankelijkheid hebben ze er toch een potje van gemaakt en dat bindt ze. Ze hebben beiden nooit democratie gekend. 5

6 Politiek bewind wordt meestal opgelegd d.m.v. militaire macht en de bevolking wil natuurlijk ook vrijheid. Verder hebben ze beide veel invloed van buitenaf gehad, wat natuurlijk ook vernederend is. Eerst de koloniale machten en nu de rijke Golfstaten, aan wie ze om geld moeten vragen. Dit brengt me op een heel belangrijk punt wat ik heb gemerkt;; democratie, mensenrechten en rules of law kunnen niet zomaar achteraf opgelegd worden door andere landen. Wij hebben in ons land de uitkomst van een ander historisch proces. Arabische Lente Tweespalt in beide landen: - De arme, onopgeleide, rurale, werkloze massa vlucht in religie;; - De middenstand is stedelijker, westerser, liberaler, intellectueler en toleranter. Ook minderheden scharen zich hieronder. Die kloof tussen platteland en stad, onopgeleid en opgeleid, is erg groot in beide landen. En wat er ook is;; is veel angst voor de ander. Hierdoor is het altijd persoonlijk, omdat die man uit die straat jouw dochter heeft vermoord. Volgens mij is er geen ergere oorlog dan een burgeroorlog, omdat het zo persoonlijk is. En je ziet in Nederland ook wel hoeveel er afhangt in dat onderlinge vertrouwen in elkaar. Vertrouwen komt te voet, maar gaat te paard en dat zie je wel. Het vertrouwen in andere groepen is compleet vernietigd. Het redelijke, gematigde midden wordt nu in beide landen vertrapt. The Winner takes all, polarisatie, een kleine stap naar geweld - ook grootschalig geweld -zoals nu in Syrië. Dit plaatje zegt het wel, een stad compleet in puin in Syrië en voor Egypte is het nog niet te laat. Wat je nu wel ziet in Syrië is dat niemand zin heeft om naar Genève te komen, omdat ze nog steeds steun krijgen uit omringende landen. Zolang je nog steun krijgt denk je dat je nog kan winnen met militaire middelen en wil men geen compromis accepteren. Je kunt onwillende partijen moeilijk van buitenaf verzoenen, maar dat is toch nodig. En de internationale gemeenschap heeft daar de regionale factoren voor nodig. En dat moet leiden tot een staakt-het-vuren, wapenstilstand, vredesbestand, stabilisatie, demobilisering, burgerbescherming. Dan zou er een nieuwe grondwet worden opgesteld, vervolgens een 6

7 referendum worden gehouden en verkiezingen moeten worden uitgeschreven. We weten allemaal wat er moet gebeuren maar hoe breng je mensen daar toe? De bescherming van de rechten van minderheden is cruciaal. Dat moet in een grondwet worden opgenomen, voordat er economische wederopbouw komt, die inkomen en werkgelegenheid genereert. Een sociaal beleid moet worden opgesteld en het maatschappelijk vertrouwen moet worden versterkt. Belang van inclusiviteit: van politiek, religie, minderheden en vrouwen. De rol van de internationale gemeenschap, Genève II is nog onzeker of het gaat gebeuren. Ik wilde u nog zeggen dat de leider van National Coalition of Syrian Revolutionary and Oppositon Forces, die een vriend van mij is, vier maanden de coalitie heeft geleid/ Hij vond dat de extremisten met de credits aan de haal gingen en heeft er de brui aan gegeven. Hij is nu vluchteling in Cairo en vindt dat het westen heeft gefaald. Wat moet de internationale gemeenschap nog meer doen. Allereerst moeten die chemische wapens worden opgeruimd. Maar de agenda is natuurlijk breder dan dat. Ik denk dat we moeten doorgaan met de sancties tegen het Assad-regime. De oliewinning is bijvoorbeeld afgenomen, Shell heeft zich teruggetrokken en dat doet in zo n land pijn. In Egypte is het nog steeds heel spannend, er zijn veel uitingen van volkswoede en ik heb het al gezegd, daar is nu een heel explosieve situatie ontstaan. Het proces tegen Morsi is opgeschort tot 8 januari 2014, er komen nieuwe presidentsverkiezingen en er moet een traject worden doorlopen van nationale verzoeningen. Dat is ook de boodschap van de EU. De VS steunt Egypte nu nog iets harder dan de EU en Saoedi Arabië. De Verenigde Arabische Emiraten en Koeweit hebben nog meer geld gestuurd. Zij doen dat vooral voor hun eigen agenda. De EU is dus helaas niet de enige speler van belang. We moeten ons wel realiseren dat deze landen op de stoep van de EU liggen en dat we ze niet kunnen negeren. We hebben nu wel gezien dat de Arabische Lente een zaak van lange adem is. En ik denk dat mijn belangrijkste boodschap is, dat het geweld moet stoppen en de rede moet zegevieren. 7