Gazet van Oostende. Nieuws van het front. Politiek - GrootBrittannië. Luchtoorlog - Groot-Brittannië DUIDING WEKELIJKSE OORLOGSKRANT

Transcriptie

1 WEKELIJKSE OORLOGSKRANT WEEK 41 (10 TOT 16 OKTOBER 1915) Gazet van Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: V.U. Kristof Beuren, Stadssecretaris, Vindictivelaan 1, 8400 Oostende Verschijningsmoment: elke vrijdag vanaf 8 augustus 2014 Aankondigingen worden aangenomen: dienst Cultuur stad Oostende Plaatsen van verschijning: Toerisme Oostende - UiT-loket, CC De Grote Post, Hendrik Serruyslaan 18A Thuisloket, Stadhuis, Vindictivelaan 1 - Bibliotheek Kris Lambert, Wellingtonstr. 7 - dienst Cultuur, tel.: 059/ cultuur@oostende.be Volg ons dagelijks op Stadhuis, Vindictivelaan 1 - Vuurtorenwijk: Bakkerij Maenhout, Voorhavenlaan Raversijde: Kruidenier de 4 seizoenen, Nieuwpoortsesteenweg 919A - Zandvoorde: Bakkerij Filip, Zandvoordedorpstr Stene: Deneubourg, Gistelsesteenweg Westerkwartier: Bakkerij Hioco, Torhoutsesteenweg Nieuws van het front Luchtoorlog - Groot-Brittannië 11 oktober - De Britse minister van Oorlog Lord Kitchener evalueert het risico van een evacuatie uit Gallipoli en verklaart dat een terugtrekking van de Britse troepen de rampzaligste gebeurtenis uit de geschiedenis van het Britse Rijk zou zijn. De bevelhebber in Gallipoli, generaal sir Ian Hamilton, schat dat bij zo n mogelijke WHUXJWUHNNLQJ GH KHO YDQ ]LMQ WURHSHQ ]DO sneuvelen (zie Gazet van Oostende - Week ). DUIDING Zicht op London-centrum, het doelwit van de zeppelins bij hun raids op Engeland. Di Op 16 oktober 1915 werd Hamilton uit zijn functie ontheven, maar zijn opvolger generaal Charles Monro werd op zijn beurt ontslagen nadat hij vóór de 31ste van de maand een evacuatie had voorgesteld. Monro achtte de strijd verloren. Die uitspraak ontlokte Winston Churchill de venijnige woorden: Hij kwam, zag en capituleerde. 13 oktober - Vijf Duitse zeppelins vallen diverse doelen aan. Zo komen er in Londen 150 mensen om door bommen van de L11, L13, L14, L15 en L16. Elders werden er nog eens 49 burgers gedood of gewond. en st Cu ltu ur Politiek - GrootBrittannië %URQ,OOXVWULHUWH *HVFKLFKWH GHV :HOWNULHJHV GULࡇH %DQG 8QLRQ 'HXWVFKH 9HUODJVJHVHOOVFKDࡄ 6WXࡇJDUW Berlin, Leipzig, Wien. - Collectie: Erwin Mahieu Bronnen: H.P. WILLMOTT, Eerste Wereldoorlog, Tielt, Lannoo, 2004, pp. 79. I. WESTWELL, De Eerste Wereldoorlog dag na dag, Aartselaar, Zuidnederlandse Uitgeverij n.v., 2013, pp Na de terugroeping van generaal sir Ian Hamilton naar Londen werd generaal Charles Monro op 16 oktober 1915 de nieuwe bevelhebber over de Allied Mediterranean Expeditionary Force. Collectie: Erwin Mahieu Foto van de ravage veroorzaakt door een bom, afgeworpen door een zeppelin in de nacht van 13 op 14 oktober 1915 op Londen. %URQ,OOXVWULHUWH *HVFKLFKWH GHV :HOWNULHJHV GULࡇH %DQG 8QLRQ 'HXWVFKH 9HUODJVJHVHOOVFKDࡄ 6WXࡇJDUW Berlin, Leipzig, Wien. - Collectie: Erwin Mahieu

2 Het westfront oktober - De Britse 46 ste Divisie verovert een deel van de door de Duitsers bezette Hohenzollern-versterking op het einde van de Slag bij Loos (zie Gazet van Oostende - Week 38 & ) en weert Duitse tegenaanvallen af. De bevelhebber van de British Expeditionary Force, veldmaarschalk sir John French, krijgt de wind van voren. Hij krijgt de schuld voor het slechte beheer van zijn reserves tijdens de slag. Er gaan stemmen op om hem te vervangen. Bron: I. WESTWELL, De Eerste Wereldoorlog dag na dag, Aartselaar, Zuidnederlandse Uitgeverij n.v., 2013, pp. 79. Politiek - Balkan 14 oktober - Bulgarije verklaart Servië de Servië in en rukken op naar Kumanova. Op die plaats loopt de belangrijke noordzuidspoorlijn van het land. terreinwinst aanzienlijk. Meer naar het noorden was de Britse opmars beperkter want de aanvallers plex van loopgraven en onderaardse bunkers van de Duitsers. De afbeelding toont een plan van de Hohenzollern-versterking in de streek ten zuiden van gemeente Auchy. Illustrated London News & Sketch Ltd., Collectie: Erwin Mahieu 13 oktober - de Britse dichter Charles Sorley komt om het leven in de Slag bij Loos (zie Gazet van Oostende - Week ). Kaart van Servië met aanduiding van de door de Duitsers, Oostenrijkers-Hongaren Leipzig, Wien. - Collectie: Erwin Mahieu Gedicht Charles Sorley Wanneer je miljoenen doden zonder mond ziet gaan in bleke bataljons door je dromen, zeg dan geen zachte dingen, zoals anderen hebben gedaan, aan te komen. Prijs ze niet. Want hoe kunnen zij, doof, weten dat het geen vloek is die neerdaalt op hun hoofd? Geen tranen ook. De blinde ogen zien je tranen niet gaan. Geen eer ook. Het is makkelijk, dood te zijn. Zeg slechts: 'Ze zijn dood.' Voeg eraan toe: 'Menig beter mens is eerder heengegaan.' Dan, als je heel die dichte massa overziet en één gezicht ontdekt dat iets voor je dan is dat een spook. Dat gezicht is er niet. ingerekend. Jan Eijkelboom. Op 13 oktober 1915 tijdens de Slag bij Loos werd Sorley, inmiddels Bron: G. BUELENS (samenstelling en verantwoording), De 100 beste gedichten van de Eerste Wereldoorlog, Ferdinand Maximiliaan Karel Leopold Marie van Saksen-Coburg-Gotha-Koháry en regeerde over Bulgarije van 1908 tot 1918 als tsaar. Hij was hevig voorstander van een oorlog tegen Servië. Bron: Illustrierte Geschichte des Weltkrieges 1914/15 - Berlin, Leipzig, Wien. - Collectie: Erwin Mahieu

3 berg en raakte onder de indruk van de Duitse cultuur. Hij was sindsdien een overtuigd germa- politiek carrière uit. werden door koning Ferdinand opgemerkt en op premier benoemd. In 1915 werd Bulgarije bondgenoot van de Centralen en voerde het land Bron: Illustrierte Geschichte des Weltkrieges 1914/15 - Berlin, Leipzig, Wien. - Collectie: Erwin Mahieu Politiek - Groot- Brittannië en Montenegro 15 oktober regering de oorlog aan Bulgarije dat Servië is binnengevallen. Montenegro, een bondgenoot van het bedreigde Servië, volgt het Politiek - Frankrijk 16 oktober - De Franse regering verklaart de oorlog aan Bulgarije. DUIDING De opmars naar Belgrado Hoewel de Oostenrijks-Hongaarse troepen op 9 oktober 1915 Belgrado innamen (zie Gazet van Oostende - Week ), maakten ze de eerste tien dagen maar weinig vorderingen. Enerzijds leverden de Serviërs hevig verzet en anderzijds kampten de aanvallers met problemen om het zware materiaal de rivieren over te krijgen. Maar de staat waarin het Servische leger verkeerde, zorgde ervoor dat alle winst die het die eerste dagen boekte ook meteen weer verloor. Het leger lag in die mate onder vuur dat het ook zonder de Bulgaarse invasie van 11 oktober 1915 een nederlaag zou hebben geleden. Bronnen: I. WESTWELL, De Eerste Wereldoorlog dag na dag, Aartselaar, Zuidnederlandse Uitgeverij n.v., 2013, pp. 79. H.P. WILLMOTT, Eerste Wereldoorlog, Tielt, Lannoo, 2004, pp Dagelijkse optekening van de Oostendse gebeurtenissen 10 oktober - Tamelijk hevig kanonvuur in de richting van Nieuwpoort. Voor eene zon- ½ ure van den avond, kwam een Zeppelin, uit zuidelijke richting over Mariakerke gevlogen en ging het zeegat in, in noordelijke richting. Het luchtschip vloog zeer traag. 11 oktober - Buitengewoon geweldig kanongebulder in de richting van Nieupoort, en zulks gedurende schier den ganschen dag. Heden morgen werd, aan de Zeestatie, het lijk van eenen marinesoldaat opgevischt. Van heden af komt de wacht der Groote Markt van den Kursaal in plaats van de Kazern. Omstreeks kwart voor 12 ure verlaat zij den Kursaal om langs de Leopoldlaan en de Weststraat op de Groote Markt te komen. Het wordt den tijd aardappelen te bespreken om voor den a. s. winter op te doen, doch wij gelooven dat zulks voor vele huisgezinnen maar al te moeilijk zal gaan! Immers van het grootste deel van den buiten mogen geene aardappelen meer naar stad komen. 12 oktober - t Moet er wederom lief uitzien, op het front, want den ganschen nacht, en ook den ganschen dag speelden z aldaar met de kaatsballen dat het schouw gaf! Bracht dit schieten nu maar een beetje aarde aan den dijk, maar, jawel - t is nog altijd gelijk in het begin was het woord!, en vrijdag is t een jaar vol dat wij met die vervl het geduurt, hoe meer dwinglandij zij uitoefenen; waarlijk ze weten soms niet wat 13 oktober - Middelkerke werd heden, naar gemeld wordt, geweldig beschoten. In den loop van den namiddag vielen verscheidene milton. De duitschers schoten verscheidene malen terug. - tussen de schuin opgeheven kanonsloop en de bepantsering van het stuk de eeuwenoude hoeve staan. Collectie: Erwin Mahieu

4 14 oktober - De marktprijzen zijn daaromtrent dezelfde gebleven als verleden week. Heden namiddag om 3 ure had eene openbare vergadering van den Gemeenteraad plaats. Wat de duitschers in den zin hebben met de oude maelboot La Flandre, hier door de Belgen achtergelaten, weet den droes. Het schip ligt reeds verscheidene weken aan de groote kraan der Cockerillhangaars. Duitsche werklieden hebben getracht de machienen er uit te nemen, doch deze men ze laten springen. Fonds Ostendiana. In oktober 1914 bleven er drie (afgedankte of defecte) maalboten achter in de haven van Oostende: La Flandre, Princesse Josephine en Leopold I. Op de voorgrond zien we de gehavende maalboot La Flandre liggen aan de Pakketbotenkaai. Wat verderop liggen drie Duitse torpedoschepen van de A1-klasse. Stadsnieuws Collectie: Erwin Mahieu 15 oktober - t Is dus heden een jaar, dag op dag, dat de duitschers hunne intrede deden in onze badstad. Hoe dikwijls in den loop dier twaalf maanden werd de verlossing niet voorspeld? t Was voor november, t Was voor Kerstdag, t Was voor Paschen of te mei, t was voor den zomer, t was voor September, t zal God weet voor wanneer zijn! der Duitsche barbaren: oorlogsnota s, Oostende, 15 oktober 1914 tot 17 oktober 1918, s.p. Fonds Ostendiana.

5 DUIDING Niet buigen oorlog ontstaat het verzet tegen de bezetters. Openlijk protest van gezagsdragers, maar ook passief verzet van gewone mensen. Dat verzet raakt langzaamaan georganiseerd. Tot grote woede van de De Brusselse burgemeester Adolphe Max werd al op 26 september 1914 aangehouden en naar Duitsland gedeporteerd omdat hij protesteerde tegen de Duitse opeisingen. Kardinaal Mercier kreeg huisarrest nadat hij een herderlijke brief vanaf 1 januari 1915 deed voorlezen in de kerken. Hij klaagde er de Duitse terreur van de eerste maanden in aan. Meteen hadden zowel vrijzinnigen als katholieken hun verzetsheld. Maar er waren ook anonieme helpers. Ze verborgen en verzorgden gewonde soldaten. De bedoeling was ze via Nederland opnieuw naar Engeland of Frankrijk te brengen. De Duitse reactie was hard. Op 12 oktober 1915 werd Edith Cavell geëxecuteerd (zie Gazet van Oostende - Week ). Ze had zo n 200 soldaten naar Nederland helpen vluchten. De Duitse militai- aan de vijand. Tevergeefs probeerde de gevolmachtigd minister voor de Verenigde Staten in België, Brand Whitlock, te bemiddelen de Duitsers konden toch geen vrouw neerschieten? De executie vond toch plaats en werd door de Geallieerde propaganda uitgebuit. In Engeland meldden duizenden mannen zich als vrijwilliger voor het front. De arrestatie van Edith Cavell op 5 augustus 1915 en de daaropvolgende executie op 12 oktober 1915 zorgde voor grote verontwaardiging bij de Britse bevolking. De postkaart illustreert haar terechtstelling waarbij ze het genadeschot kijkt op de achtergrond toe. Collectie: Erwin Mahieu Haar dood veroorzaakte in 1915 internationale verontwaardiging, mede door de Britse propaganda die haar afbeeldde als een onschuldige, reddende engel. Brand Whitlock ( Urbana (Ohio), 4 maart Cannes, 24 mei 1934) was een Amerikaanse politicus, diplomaat, journalist en schrijver. Hij was Amerikaans gevolmachtigd minister in België tijdens de Eerste Wereldoorlog. De humanitaire rol die hij daarin speelde ten behoeve van de Belgische bevolking maakte hem zowel in België als internationaal hooggerespecteerd. File:Brand_Whitlock.jpg. Edith Cavell vermoord door de Hunnen of parel voor de zwijnen. Hunnen en zwijnen staan als metafoor voor de Duitsers. Cartoon van Week ). Cavell om vrijwilligers te rekruteren voor het front. De foto werd genomen op Trafalgar Square in Londen. London News & Sketch Ltd., Collectie: Erwin Mahieu

6 Gazet van Oostende WEEK 41 (10 TOT 16 OKTOBER 1915) WEKELIJKSE OORLOGSKRANT een zorgende zuster van gekwetsten. Met zachte gebaren als streelingen. Met aanminnige woorden, als troostzangeres. Met heelende handen, als genezende balsem. Zo n portret paste perfect in de tijdgeest waarin YURXZHQ HQNHO ]ZDN HQ ې DO OLHIGH HQ RSRਬ H ring waren. Dit maakte de executie nog erger. Maar het beeld dat men schetste, klopte niet met de realisaties van Edith Cavell. Di en st Cu ltu ur Wereldwijd besteedden kranten aandacht aan Edith Cavell. Het Belgisch Dagblad dat sinds 15 september 1915 tot 31 december 1918 in Den Haag werd uitgegeven, beschreef Cavell als eene zoete, eene teere, Ook De Legerbode roemt de vrouw om haar ijver en haar rol als helpster en trooster in nood. 'H /HJHUERGH VHSWHPEHU %URQ Kࡇ S ZZZ YODDPVH HUIJRHGELEOLRWKHHN EH QLHXZV NXOHXYHQ GLJLWDOLVHHUW OHJHUERGH,QWHUQHW ODDWVW JHUDDGSOHHJG RS Als terzijde. Een andere visie op emancipatie LQ GH NUDQW ڤ 9RRUXLW ڥ 9RRU LQWHUSUHWDWLH YDW baar. 9RRUXLW 2UJDDQ GHU %HOJLVFKH :HUNOLHGHQSDUWLM RNWREHU %URQ Kࡇ S ZDUSUHVV FHJHVRPD EH QO

7 Van 1890 tot 1895 was de domineesdochter gouvernante in Brussel. Ze sprak vloeiend Frans. Na een opleiding als verpleegster, solliciteerde ze vruchteloos naar een baan als ziekenhuisdirecteur. In 1907 zocht hoogleraar aan de vrijzinnige universiteit Brussel Antoine Depage haar aan om de door hem in het leven geroepen verpleegstersopleiding te leiden. Na een bijzonder moeilijke start werd de school een groot succes en ontpopte ze zich als hoofd van een drietal hospitalen en 24 scholen. mières Diplômées waar Edith Cavell vanaf 1906 als diensthoofd functioneerde, was gelegen in Brussel in de rue de la Culture. London News & Sketch Ltd., Collectie: Erwin Mahieu In de zomer van 1914 ging Edith Cavell naar gewoonte met vakantie in Engeland. Maar toen de oorlog uitbrak, keerde ze terug naar Brussel. In de hospitalen waar ze actief was, werden niet alleen Duitse soldaten verzorgd, maar ook Engelse, Belgische en Franse militairen die werden opgevangen en naar Nederland werden gesmokkeld. Eén van die smokkelaarsnetwerken is Yorc van de prinsen van Croÿ die vlakbij Bergen een kasteel hadden. York - de omkering van de naam Croÿ - stuurde soldaten en Belgische vrijwilligers naar Brussel. De hospitalen waarin Cavell werkzaam was en het huis van de Brusselse architect Philippe Baucq fungeerden als onderduikadressen. Zogenaamde passeurs (zie Gazet van Oostende - Week ) smokkelden hen over de grens. Echter, het netwerk waarin Edith Cavell en Philippe Baucq werkten, werd door de Duitsers opgespoord. Ze werden samen met 33 medewerkers opgepakt. De arrestatie van Baucq betekende eveneens een slag voor de sluikkrant La Libre Belgique. Baucq organiseerde immers de verspreiding ervan. Van de 35 gevangenen kregen er vijf de doodstraf, acht werden vrijgesproken, de anderen - onder wie ook Marie de Croÿ - Bronnen: 2015, pp Toen in Londen het nieuws bekend raakte dat op 12 oktober 1915 Edith Cavell in Brussel door de Duitsers was geëxecuteerd, vond in St.-Paul s Cathedral een ingetogen eredienst plaats. London, Illustrated London News & Sketch Ltd., Collectie: Erwin Mahieu

8 ERRATUM In Gazet van Oostende - Week vermelden we dat Edith Cavell op 7 oktober 1915 werd ter dood veroordeeld. Dat is niet correct. Haar vonnis werd uitgesproken op 9 oktober Ter herdenking van Edith Cavell presenteert Studio 1.1 een tentoonstelling die is opgedragen aan Edith Cavell. Adres Studio 1.1: 57a Redchurch St London E2 7DJ. Weerkundige waarnemingen Onze Oostendse gesneuvelden Genie van de 1 ste Oostende op 22 okt. 1895, van Frans, aannemer en Smissaert Helena, wonende in de Nieuwpoortsesteenweg 11. Gedood in Noordschote op 11 okt en begraven op het afdelingskerkhof van Reninge. De Duinengalm, 11 maart , stoker op de maalboten (Marie- echtgenoot van Schouteeten Anna en vader van 4 kinderen, wonende in de Veldstraat 57*. Gestorven in Cherbourg op 15 okt * de huidige Jules Peurquaetstraat De Duinengalm, 18 februari Initiële research en concept: Virginie Michils, dienst Cultuur Oostende Samenstelling: Gregory Boite, historicus; Virginie Michils en Erwin Mahieu Extern adviseur: Erwin Mahieu Communicatie: Amelie Ingelbrecht, dienst Cultuur Oostende Eindredactie: Virginie Michils, dienst Cultuur Oostende en Martine Meire, directeur Druk en lay-out: drukkerij Lowyck Dank aan: Martine Vandermaes & Nadia Stubbe, Bibliotheek Kris Lambert; Claudia Vermaut, archivaris stad Oostende