Zet de Limes weer op de kaart!

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Zet de Limes weer op de kaart!"

Transcriptie

1 Zet de Limes weer op de kaart! De noordgrens van het Romeinse Rijk Lesbrief groep 6,7 & 8 1

2 Zet de limes op de kaart Colofon Deze lesbrief is onderdeel van een educatief project van de Romeinenweek en RomeinenNU Ontwikkeling: Firien Dubben, Martine van Empel, Suzanne Klüver, Thijs Olive, Kelly Hokke en Lotte Drouen. Afbeeldingen: Voorpagina: eigen materiaal en deel van de Tabula Peutingeriana, bron: wikipedia Blz 5: Mijlpaal Wateringese Veld, bron: Wikimedia Commons, fotobewerking: Lotte Drouen Blz 8: Bataafse ruiter - fotografie: Paul vd Heijden, fotobewerking: Stijl10 Blz 9: Bullyland-figuren - fotografie en bewerking: Stijl10 Blz 10: Foto s schloss Neuswanstein, Hoge Veluwe, Piramides in Gizeh, Soester Duinen, molens Kinderdijk, bron: Wikimedia Commons Blz 11: Foto s Schokland en omgeving, De Stelling van Amsterdam, Het Molencomplex Kinderdijk-Elshout, Het Woudagemaal, Willemstad Curaçao, De Droogmakerij De Beemster, Het Rietveld Schröderhuis, De Waddenzee, De Grachtengordel van Amsterdam, bron: Wikipedia Blz 12: Kaart van Nederland, bron: Wikipedia Blz 13: Schilderspalet bron: google, Neus, bron: Oor, bron: Wikimedia Commons, bewerking: Lotte Drouen Vormgeving & illustraties: Lotte Drouen en Martine van Empel Filmmateriaal: De Archeoloog (Archeos) RomeinenNU 2

3 Zet de limes op de kaart Inleiding Deze lesbrief bevat 2 lessen van ongeveer 50 minuten als voorbereiding op de Romeinenchallenge. De lessen gaan over een deel van de Romeinse geschiedenis langs de limes. Doelgroep: groep 6, 7 & 8 basisonderwijs De lesbrief sluit aan bij: Canonvenster: De Romeinse limes Tijdvak 2: Grieken en Romeinen (3000 voor Chr. 500 na Chr.) Leerdoelen bij deze lesbrief: De leerling weet wat de Romeinse limes is, De leerling kan de limes aanwijzen op een kaart van Nederland, De leerling weet wat Werelderfgoed is, De leerling weet waarom de limes als Werelderfgoed kan gelden. Benodigde kennis: Algemene kennis over de Romeinse tijd en de aanwezigheid van Romeinen in Nederland. Deze lesbrief bevat: Instructies, leerlingenwerkblad en antwoordblad. Meer lessuggesties: Voor een uitgebreidere les over de limes of gewoontes en gebruiken van Romeinen: entoen.nu/romeinselimes/lessen/po-docent Meer informatie over limes: Meer informatie over Unesco Werelderfgoed: 3

4 Zet de limes op de kaart Hoe zien de lessen eruit? Duur: Les 1 De limes: 50 minuten (opdrachten en werkblad) Les 2 Werelderfgoed: 50 minuten (opdrachten en werkblad) De Romeinenchallenge Benodigdheden/ voorbereiding: Digibord of computer met beamer Print de werkbladen (pag van deze lesbrief) voor leerlingen Leg eventueel atlassen klaar Lesopbouw: Eerst een kort klassikaal deel over de limes en het Werelderfgoed, vervolgens opdrachten maken in groepjes van 2 à 3 leerlingen en een centrale afsluiting. Les 1 De limes Klassikale inleiding (15 minuten) Bekijk een van de volgende filmpjes: Schooltv Beeldbankclip Romeinen in ons land op Schooltv Beeldbankclip De Romeinen op Schooltv Beeldbankclip Alle wegen leiden naar Rome op: Leerlingen in groepjes (25 a 35 minuten) Leerlingen lezen de bronteksten en maken de opdrachten op de leerlingenwerkbladen (blz. 6-9 van deze lesbrief). Afsluiting Centraal (10 minuten) Bespreek de opdrachten klassikaal. Les 2 Werelderfgoed Klassikale inleiding (15 minuten) Bekijk op het digibord in de klas de interactieve kaart van Werelderfgoed: erfgoed-kaart/. Zoom in op Nederland: Laat een of meer Werelderfgoedplaatsen van Nederland zien: Schokland / De Stelling van Amsterdam / De Molens van Kinderdijk / Willemstad Curaçao 4

5 Zet de limes op de kaart / Het Woudagemaal / De Beemster / Het Rietveld Schröderhuis / De Waddenzee / De Grachtengordel van Amsterdam. Vraag aan de kinderen of ze deze plaatsen kennen. Zo ja welke? Vinden ze deze plekken mooi? Zoom uit op de wereld: Laat een of meer Werelderfgoedplaatsen van de wereld zien: bijvoorbeeld Chinese muur in China, De Grand Canyon in de Verenigde Staten van Amerika, de toren van Pisa. Internationaal erkend door Unesco. Vertel dat er meer dan 900 Werelderfgoederen zijn over de hele wereld en dat er ieder jaar weer meer bij komen: De Werelderfgoedlijst van Unesco. Bespreek met de kinderen wat er gemeenschappelijk is aan deze plaatsen: het zijn bijzondere gebieden en gebouwen uniek in de wereld die we voor de volgende generaties willen bewaren. Ze zijn onvervangbaar en uitzonderlijk. Het zijn natuurgebieden en culturele plekken. Vraag aan de kinderen of ze het verschil weten. (wel of niet door mensenhanden gemaakt). Leerlingen in groepjes (25 a 35 minuten) Leerlingen lezen de bronteksten en maken de opdrachten op de leerlingenwerkbladen (pag van deze lesbrief). Afsluiting Centraal (10 minuten) Bespreek de opdrachten klassikaal. Laat eventueel een paar kinderen over hun plek in geuren en kleuren vertellen. (opdracht 2 c). De Romeinenchallenge Klassikaal: Bespreek De Romeinenchallenge op pagina 14. Leg de regels en de aanpak uit. Voorbeelden zijn te vinden op De challenge is voor kinderen van groep 6, 7 en 8. Je kan met je hele klas meedoen, met een groep vrienden of in je eentje. Er zijn drie winnaars. Die worden door de jury uitgekozen. Als je wint, komen er Romeinen lesgeven op je school. Vraag aan je meester of juf of dit mag! Je kan meedoen tot en met vrijdag 23 mei Je doet mee door een foto of filmpje van je creatie op de website te zetten. De winnaar wordt bekend gemaakt op woensdag 26 mei Maak je foto of filmpje maximaal 50 mb groot. 5

6 Leerlingenwerkblad Zet de limes op de kaart Werkblad les 1 De limes Lees de bronteksten en maak bij elke tekst de opdrachten. Brontekst 1 De limes De Romeinen kwamen oorspronkelijk uit Rome. De keizers waren er de baas en die wilden heel veel land in hun bezit hebben. Hiervoor stuurden ze soldaten vanuit Rome alle kanten op om land te veroveren. Grote delen van Zuid-Europa en Noord-Afrika, maar ook de noordelijke delen van Europa. Zo kwamen de Romeinen ook terecht in het gebied waar tegenwoordig Nederland ligt. Nederland is niet helemaal veroverd, omdat het Romeinse rijk hier stuitte op de Germanen, en die bleken te sterk. Zo bleven de Romeinen steken bij een rivier in het midden van ons land, de Rijn. Deze rivier werd de grens van het Romeinse rijk in het noorden. Deze grens noemen we de limes. Opdracht 1 A. Op de kaart hieronder zie je de Romeinse limes aangegeven met daarop plaatsen waar Romeinse verdedigingstorens, legerplaatsen voor hulptroepen (castella) en legioenbases (castra) hebben gestaan: Maurik, Elst, Katwijk, Utrecht, Woerden, Arnhem, Leiden en Nijmegen. Zet de juiste plaatsnamen achter de nummers. Als je het niet zeker weet mag je het opzoeken

7 Zet de limes op de kaart Leerlingenwerkblad B. Sommige van deze plaatsen hadden in de Romeinse tijd andere namen, namelijk: Ulpia Noviomagus, Matilo, Trajectum, Albaniana en Lugdunum Batavorum. Verbind de Romeinse plaatsnaam met de huidige naam. Het is lastig, maar sommige plaatsnamen lijken nog wel een beetje op de oude naam. C. De Rijn was de grens van het Romeinse rijk. Waarom was een rivier een goede grens voor de Romeinen denk je?

8 Leerlingenwerkblad Zet de limes op de kaart Brontekst 2 Bescherming van het Romeinse Rijk De limes werd door de Romeinen goed bewaakt tegen hun vijand in het noorden: de Germanen. Daarom werden er langs deze grens wachttorens en forten gebouwd. In het begin bij de verovering van de Noordelijke gebieden (rond 19 V Chr) bouwden de Romeinen een heel groot kamp op de Hunerberg. Dit is een hoger gelegen gebied aan de rand van het huidige Nijmegen. Het bleek al snel dat zo n groot kamp hier niet nodig was, want de lokale bevolking gedroeg zich rustig. Daarom bouwden ze wat later, rond 12 voor Chr. een klein kamp als commandopost met enkele honderden soldaten. In het jaar 69 bleek opeens toch dat het gevaar niet alleen vanaf de andere kant van de limes kwam, maar ook vanaf hun eigen grondgebied. In dat jaar kwamen de Bataven namelijk in opstand. Tot die tijd woonden de Bataven in alle vrede tussen de Romeinen en vochten ze zelfs mee in het Romeinse leger. Maar tijdens de opstand hebben ze bijna alle forten aan de limes verwoest. Na 69 na Chr. werd het grote legerkamp bij Nijmegen weer opgebouwd door de Romeinen. Hier werd een legioen dat bestond uit 5000 soldaten gelegerd. Zij moesten hier een oogje in het zeil houden voor het geval er weer stammen in opstand zouden komen. In geval van nood konden ze ook andere soldaten bij de limes helpen met het bewaken van de grens. Opdracht 2 Je ziet op de volgende pagina twee figuren met verschillende rangen uit het Romeinse leger, een centurio en een legionair. Zet de woorden op de juiste plek in de tekst naast de figuur waar het volgens jou hoort te staan: centurio legioen zwaard eretekens schild pluim soldaat wapenstok lorica segmentata 8

9 Zet de limes op de kaart Leerlingenwerkblad Dit is een Hij is de baas van de soldaten. Hij is de aanvoerder en hij zorgt voor de opleiding van de legionairs. Hij draagt hier een maliënkolder, een soort harnas gemaakt van heel veel ijzeren ringetjes. Hij is te herkennen aan de ronde medailles op zijn borst, ook wel... genoemd, en een helm met een dwarse..... op zijn hoofd. Met zijn... slaat hij zo nu en dan ongehoorzame soldaten. Als legionair moet je dus voor hem oppassen. Dit is een..... Bij de Romeinen heette dat een legionair. Samen met 5999 anderen vormt hij een..... In zijn hand heeft hij een gladius. Dit is een..... Hier vecht hij mee. Om zich te beschermen heeft hij in zijn andere hand een Dit heet een scutum. Ook draagt hij een harnas van verschillende stalen platen. Deze stukken worden ook wel segmenten genoemd. Dit harnas heet een 9

10 Leerlingenwerkblad Zet de limes op de kaart Werkblad les 2 Werelderfgoed Opdracht 1 Wat is Werelderfgoed? a. Bijzondere en unieke plek Wat vind jij een bijzondere en unieke plek in Nederland of in de wereld? Ik vind.. een bijzondere en unieke plek in de wereld omdat. b. Kruis aan wat voor soort plek het is Het is: een culturele plek (gebouw of bouwwerk gemaakt door mensen) een natuurgebied (op natuurlijke wijze ontstaan en niet door mensenhanden gemaakt) c. Wat doe je met iets dat je heel bijzonder en uniek vindt?.... Werelderfgoederen zijn kostbare wereldschatten uit ons verleden. Het zijn bijzondere en unieke gebieden en gebouwen in de wereld die we voor de volgende generaties willen bewaren. Deze plaatsen en monumenten worden beschermd tegen vernieling en verval. De organisatie die dit doet heet Unesco. d. Staat jouw plek op de Unesco Werelderfgoedlijst? ( Waarom wel of niet?

11 Zet de limes op de kaart Leerlingenwerkblad Opdracht 2 Werelderfgoed in Nederland Het Koninkrijk der Nederlanden heeft 9 door Unesco erkende werelderfgoederen: 8 in Nederland en 1 op Curaçao. a. Zet de nummers van het werelderfgoed in het juiste plaatje 1. Schokland en omgeving 2. De Stelling van Amsterdam 3. Het Molencomplex Kinderdijk- Elshout 4. Het Woudagemaal 5. Willemstad Curaçao 6. De Droogmakerij De Beemster 7. Het Rietveld Schröderhuis 8. De Waddenzee 9. De Grachtengordel van Amsterdam. 11

12 Leerlingenwerkblad Zet de limes op de kaart b. Zet de cijfers van de 8 Werelderfgoedplaatsen in de vakjes op de kaart van Nederland. Gebruik eventueel deze link: c. Kies jouw favoriete Werelderfgoed uit het Koninkrijk der Nederlanden en schrijf op in geuren en kleuren wat je ervan vindt. Gebruik minstens drie kleuren, drie geuren en drie geluiden die er volgens jou het beste bij passen. Als je wilt, kun je de website van het Werelderfgoed gebruiken om ideeën op te doen. 12

13 Zet de limes op de kaart Leerlingenwerkblad Kies uit: 1. Schokland: 2. De Stelling van Amsterdam: 3. De molens van Kinderdijk: 4. Willemstad Curaçao: 5. Het Woudagemaal: 6. De Beemster: 7. Het Rietveld Schröderhuis: 8. De Waddenzee: 9. De Grachtengordel van Amsterdam: Ik kies:. Deze kleuren passen bij deze plek: IK Deze geuren passen bij deze plek: Deze geluiden passen bij deze plek:... 13

14 Leerlingenwerkblad Zet de limes op de kaart De Romeinenchallenge Je ontvangt deze brief van Octavius. Lees de brief en help Octavius en zijn familie om naar het Romeinenfestival te gaan. Kun jij een manier bedenken waarop die grens van het Romeinse Rijk weer zichtbaar wordt? Alleen, met vriendjes en vriendinnetjes of met je hele klas: alles helpt! Maak er een foto, plaatje of filmpje van en zet het op de website: Ave! 25 april, Londinium Ik, Octavius, schrijf deze brief omdat we jullie hulp hard nodig hebben! Het zit zo: oom Julius is praefectus van Nijmegen geworden. Dat is een soort hele belangrijke burgemeester. We zijn hartstikke trots op hem! Oom Julius gaat een enorm groot feest houden in Nijmegen, op 31 mei en 1 juni. Onze hele familie is uitgenodigd. Mijn broer Marcus komt helemaal uit Duitsland en ik uit Engeland. Zoals gebruikelijk reizen we allemaal via de limes. Dat is de grens van het Romeinse Rijk. Maar het is niet zomaar een simpele grens! Het is ook een belangrijke weg. Net als de snelweg nu, iedereen gebruikt de weg om ergens te komen. Door op de borden langs de weg te kijken weet je waar je naar toe moet. Ze wijzen je de weg! Net als vroeger willen Marcus, ik en onze familie via de limes reizen. In Duitsland en Engeland kunnen we de weg makkelijk vinden. Daar staat overal netjes aangegeven met Romeinse voorwerpen, muren, bordjes of gebouwen waar de Romeinen zijn geweest. Maar als we in Nederland komen oh jee! Mijn familie en ik hebben overal gezocht, maar de limes en de Romeinen lijken spoorloos verdwenen. We weten helemaal niet meer waar de Romeinse wegen lopen en hoe we moeten lopen! Willen jullie ons helpen bij het vinden van de weg? Zodat wij op het Romeinenfestival komen en kunnen feesten samen met jullie. Hoe kun je ons helpen? Dat kun je doen door Romeinse voorwerpen te knutselen, met je klasgenootjes, vriendjes of je ouders. Bijvoorbeeld; een heel mooie wegwijzer of mijlpaal. Of een Romeins kasteel (castellum), van karton of nagebouwd in Minecraft. Een Romeinse munt, gemaakt van papiermaché. Of een echte soldatenhelm. Met al die Romeinse voorwerpen in de buurt weten ik en mijn familie de weg weer te vinden naar Nijmegen. Weet je niet zeker wat je moet doen? Kijk dan op Daar vind je onder de knop opdracht van Octavius nog veel meer informatie! Heb je iets moois gemaakt? Maak hier dan een foto of filmpje van en zet die op onze website. Ga naar en klik op doe mee. En wie weet win jij wel echte Romeinen in de klas! Salute, Octavius 14

15 Zet de limes op de kaart Antwoordenblad les 1 Antwoordenblad les 1 Les 1 De limes Opdracht 1a 1. Katwijk 2. Leiden 3. Woerden 4. Utrecht 5. Maurik 6. Arnhem 7. Elst 8. Nijmegen Opdracht 1b Ulpia Noviomagus = Nijmegen Albaniana = Alphen aan de Rijn Trajectum = Utrecht Matilo = Leiden Lugdunum Batavorum = Katwijk Opdracht 1c Een rivier is gemakkelijk te bewaken. Het is een natuurlijke barrière en je ziet de vijand goed aankomen. De bewakers in een wachttoren hadden nog geen telefoon natuurlijk. Ze gebruikten rooksignalen en vlaggen om elkaar te waarschuwen en om berichten door te seinen. Opdracht 2 1. Centurio, eretekens, pluim, wapenstok, 2. Soldaat, legioen, zwaard, schild, lorica segmentata 15

16 Leerlingenwerkblad Zet de limes op de kaart Antwoordenblad les 2 werelderfgoed Opdracht 1 a Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: de Posbank, omdat je daar heuvels hebt. b Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: het is een natuurgebied. c Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: daar ben ik heel voorzichtig mee. d Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: nee, in Nederland is de Posbank heel bijzonder, maar in andere landen heb je ook zulke gebieden. Het is dus niet uniek. Opdracht 2a 1. = Schokland en omgeving 2. = Stelling van Amsterdam 3. = Woudagemaal 4. = Molencomplex Kinderdijk- Elshout 5. = Willemstad Curaçao 6. = Droogmakerij De Beemster 7. = Rietveld Schröderhuis 8. = Waddenzee 9. = Grachtengordel van Amsterdam Opdracht 2b Opdracht 2c Eigen antwoord

17 17

Zet de Limes weer op de kaart!

Zet de Limes weer op de kaart! Zet de Limes weer op de kaart! De noordgrens van het Romeinse Rijk Lesbrief groep 6,7 & 8 1 Zet de limes op de kaart Colofon Deze lesbrief is onderdeel van een educatief project van de Romeinenweek en

Nadere informatie

Colofon Deze lesbrief is onderdeel van een educatief project van Stichting Romeinenfestival en Weekend van de Archeologie.

Colofon Deze lesbrief is onderdeel van een educatief project van Stichting Romeinenfestival en Weekend van de Archeologie. Colofon Deze lesbrief is onderdeel van een educatief project van Stichting Romeinenfestival en Weekend van de Archeologie. Ontwikkeling: Martine van Empel en Suzanne Klüver Afbeeldingen: Voorpagina: eigen

Nadere informatie

2000 jaar oude sporen

2000 jaar oude sporen 2000 jaar oude sporen Archeologie & Romeinen in Nederland Deze lesbrief bevat 2 lessen van elk 1 lesuur - Les 1 is een kennismaking met de wereld van de archeologie. - Les 2 spitst zich toe op een deel

Nadere informatie

Tijdvak 2 Tijd van Grieken en Romeinen (3000 voor Chr. 500 na Chr.)

Tijdvak 2 Tijd van Grieken en Romeinen (3000 voor Chr. 500 na Chr.) De Romeinse Limes Een Romeinse grens door Nederland Korte lesomschrijving Nederland is meerdere keren onderdeel geweest van grote rijken. De eerste keer was 2000 jaar geleden toen de Romeinen de baas waren

Nadere informatie

Lesgeven over Werelderfgoed

Lesgeven over Werelderfgoed flyer Werelderfgoed:Layout 4 19-12-2013 10:30 Pagina 1 WELKOM IN DE SCHATKAMERS VAN DE WERELD! Lesgeven over Werelderfgoed Stelling van Amsterdam Grachtengordel Amsterdam Droogmakerij De Beemster flyer

Nadere informatie

Paragraaf 4: De Germaanse cultuur - TL 1

Paragraaf 4: De Germaanse cultuur - TL 1 Auteur Floris Sieffers Laatst gewijzigd 28 October 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/65939 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Nederland tijdens de Romeinse tijd Retourtje Romeinen

Nederland tijdens de Romeinse tijd Retourtje Romeinen Nederland tijdens de Romeinse tijd Retourtje Romeinen Marcus Scanius Naam Klas Flavius Victor Julia, Julius en Lucius Brinno werkblad 1 2 3 4 Romeinse soldaat A ve, mijn naam is Marcus Scanius. Ik ben

Nadere informatie

LESPAKKET ROMEINSE INVAL IN DE LAGE LANDEN

LESPAKKET ROMEINSE INVAL IN DE LAGE LANDEN @ LESPAKKET ROMEINSE INVAL IN DE LAGE LANDEN pagina 2 en 3! inleiding HET ROMEINSE RIJK Het Romeinse Rijk bestond van 753 voor Christus tot 476 na Christus. Het viel in 285 na Christus uit elkaar in het

Nadere informatie

Werkstuk. En natuurlijk ook spreekbeurt. Gemaakt door: Dimanida Kemkievelden Groep 7abcd

Werkstuk. En natuurlijk ook spreekbeurt. Gemaakt door: Dimanida Kemkievelden Groep 7abcd Werkstuk En natuurlijk ook spreekbeurt Gemaakt door: Dimanida Kemkievelden Groep 7abcd (Op het voorblad komt de titel van je werkstuk, een foto of een plaatje van je onderwerp, je naam en je klas.) Inhoudsopgave

Nadere informatie

Naam: De Romeinen. Vraag 1. De Romeinen hebben veel gebouwd. Noem vijf verschillende toepassingen. pagina 1 van 6

Naam: De Romeinen. Vraag 1. De Romeinen hebben veel gebouwd. Noem vijf verschillende toepassingen. pagina 1 van 6 Naam: De Romeinen De Romeinse bouwkunst. De Romeinen behoren tot de beste bouwers uit de geschiedenis. Ze bouwden tempels, riolen, waterleidingen, wegen, kanalen, huizen, aquaducten, havens, bruggen en

Nadere informatie

* = Hallo in het Latijn (de taal van de Romeinen). Het Romeinse Rijk

* = Hallo in het Latijn (de taal van de Romeinen). Het Romeinse Rijk Grieken en Romeinen LES 2 DE ROMEINEN JE LEERT hoe het Romeinse leger werkt; dat wegen belangrijk zijn voor de Romeinen; hoe Romeinen wonen. 5000 jaar * = Hallo in het Latijn (de taal van de Romeinen).

Nadere informatie

Introductie. Lesinstructie. Lesinstructie. Leerdoelen. Introductie. Opzet. Bronnen

Introductie. Lesinstructie. Lesinstructie. Leerdoelen. Introductie. Opzet. Bronnen Introductie Introductie Gamen, Hyven, informatie zoeken, filmpjes kijken, muziek luisteren, spullen kopen of verkopen. Internetten doen we allemaal. Soms voor de lol, soms serieus, soms thuis, soms op

Nadere informatie

Werkstuk. En natuurlijk ook spreekbeurt. Gemaakt door: Anmami Verhulvelrij Groep 7abcd

Werkstuk. En natuurlijk ook spreekbeurt. Gemaakt door: Anmami Verhulvelrij Groep 7abcd Werkstuk En natuurlijk ook spreekbeurt Gemaakt door: Anmami Verhulvelrij Groep 7abcd (Op het voorblad komt de titel van je werkstuk, een foto of een plaatje van je onderwerp, je naam en je klas.) Inhoudsopgave

Nadere informatie

Startpunt: Volkspark Oosterhofweg 49, Rijssen

Startpunt: Volkspark Oosterhofweg 49, Rijssen Speurtocht Oosterhof Startpunt: Volkspark Oosterhofweg 49, Rijssen Romeinse Rijk Vooraf Tweeduizend jaar geleden woonden er ongeveer 250 miljoen mensen op aarde (nu: meer dan 7 miljard!). Een groot deel

Nadere informatie

De Germaanse cultuur hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62219

De Germaanse cultuur hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62219 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 25 June 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62219 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Tijdvak 2 Tijd van Grieken en Romeinen (3000 voor Chr. 500 na Chr.)

Tijdvak 2 Tijd van Grieken en Romeinen (3000 voor Chr. 500 na Chr.) De Romeinse Limes Een Romeinse grens door Nederland Korte lesomschrijving Nederland is meerdere keren onderdeel geweest van grote rijken. De eerste keer was 2000 jaar geleden toen de Romeinen de baas waren

Nadere informatie

De Romeinen. Wie waren de Romeinen?

De Romeinen. Wie waren de Romeinen? De Romeinen Wie waren de Romeinen? Lang voor de Romeinen naar ons land kwamen, woonden ze in een kleine staat rond de stad Rome. Vanaf 500 voor Christus begonnen de Romeinen met gebiedsuitbreiding. Als

Nadere informatie

De Germaanse cultuur hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62219

De Germaanse cultuur hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62219 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 14 July 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62219 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Begrippen. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers

Begrippen. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers ijstijd De tijd dat Nederland onder een laag ijs lag. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers Mensen die zochten naar dieren om ze te vangen en op te eten.

Nadere informatie

INHOUD THIS IS HOLLAND IN DE KLAS / DOCENTENHANDLEIDING - BLAD 1 1 INLEIDING 2

INHOUD THIS IS HOLLAND IN DE KLAS / DOCENTENHANDLEIDING - BLAD 1 1 INLEIDING 2 THIS IS HOLLAND IN DE KLAS / DOCENTENHANDLEIDING - BLAD 1 INHOUD 1 INLEIDING 2 2 THIS IS HOLLAND: EEN EDUCATIEF PAKKET 3 Doelstellingen 3 Doelgroepen 4 Inzet van de lessen 4 Aansluiting bij methoden en

Nadere informatie

De Drakendokter: Gideon

De Drakendokter: Gideon De Drakendokter: Gideon Om hulp vragen Vervolgverhalen Groep 5 en 6 (SO en SBO) Overzicht De opdrachten zijn het leukst om te doen, als het hele boek in de klas is voorgelezen. Dit kan door elke dag in

Nadere informatie

Daar komen de Romeinen!

Daar komen de Romeinen! Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Elena Smallenbroek 25 September 2014 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/53728 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van

Nadere informatie

De Romeinen. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/40999

De Romeinen. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/40999 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Wassink 16 January 2013 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/40999 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein

Nadere informatie

Werkstuk. En natuurlijk ook spreekbeurt. Gemaakt door: Anmami Verhulvelrij Groep 7abcd

Werkstuk. En natuurlijk ook spreekbeurt. Gemaakt door: Anmami Verhulvelrij Groep 7abcd Werkstuk En natuurlijk ook spreekbeurt Gemaakt door: Anmami Verhulvelrij Groep 7abcd (Op het voorblad komt de titel van je werkstuk, een foto of een plaatje van je onderwerp, je naam en je klas.) Inhoudsopgave

Nadere informatie

Drents Archief. Meisje met de hoepel. Groep 2 Speuren in het archief

Drents Archief. Meisje met de hoepel. Groep 2 Speuren in het archief Drents Archief Meisje met de hoepel Groep 2 Les 3 Speuren in het archief Les 3 Speuren in het archief Samenvatting van de les In het Drents Archief bevindt zich een kistje dat een dubbele bodem blijkt

Nadere informatie

Van je juf of meester krijg je een plaatje. Er zijn vier verschillende plaatjes.

Van je juf of meester krijg je een plaatje. Er zijn vier verschillende plaatjes. Opdracht 1 Deze opdracht doe je in een groepje van vier. Van je juf of meester krijg je een plaatje. Er zijn vier verschillende plaatjes. 1. Zoek in de klas naar een klasgenoot met een ander plaatje dan

Nadere informatie

Dag van Respect & Twinning

Dag van Respect & Twinning Dag van Respect & Twinning In contact met een klas aan de andere kant van de wereld De Dag van Respect heeft in samenwerking met Cordaid Kinderstem, een lesprogramma ontwikkeld om vorm en inhoud te geven

Nadere informatie

TASTBARE TIJD, LEIDSCHE RIJN

TASTBARE TIJD, LEIDSCHE RIJN TASTBARE TIJD, LEIDSCHE RIJN WERKBLAD Tijdlaag tot 1000 Thema: verdwenen rivieren en de Limes 1. Ligt landgoed De Haar binnen het projectgebied? o ja o nee 2. Wat is zavel? 3. Zet de woorden zand, zavel

Nadere informatie

ADHD: je kunt t niet zien

ADHD: je kunt t niet zien ➂ ADHD: je kunt t niet zien Je ziet het niet aan de buitenkant. Je kunt niet gelijk naar iemand kijken en zeggen: die heeft ADHD. Dat kan een voordeel zijn. Als iemand niet weet dat jij het hebt, dan kunnen

Nadere informatie

Studieplanner leerlingen NAAM: Datum Weekopdracht. Doel en in: klaar Week 1 Week 2 Leren leren : Tekst 1 lezen tot aan het plaatje met de

Studieplanner leerlingen NAAM: Datum Weekopdracht. Doel en in: klaar Week 1 Week 2 Leren leren : Tekst 1 lezen tot aan het plaatje met de Studieplanner leerlingen NAAM: Opgegev Benodigde Datum Weekopdracht Doel en in: materialen klaar Week 1 Week 2 Leren leren : Tekst 1 lezen tot aan het plaatje met de ministers. Opdrachtenboekje 5 Markeer

Nadere informatie

SAMEN DELEN. een lesbrief in het kader van de schoenendoosactie

SAMEN DELEN. een lesbrief in het kader van de schoenendoosactie SAMEN DELEN een lesbrief in het kader van de schoenendoosactie INHOUD LESBRIEF 1. Introductie 2. De SAMEN DELEN Lesinhoud 3. De SAMEN DELEN Quizzz 4. Het SAMEN DELEN Diploma 5. De SAMEN DELEN Activiteiten

Nadere informatie

Kruistocht in Spijkerboek opdracht

Kruistocht in Spijkerboek opdracht Kruistocht in Spijkerboek opdracht In het boek Kruistocht in Spijkerbroek van Thea Beckman gaat het over Dolf Wega. Hij komt via een tijdmachine in de Middeleeuwen. Jullie gaan hem helpen om op een aantal

Nadere informatie

Reizen in de tijd Leren van de plek waar je opgroeit. Leeswijzer bij www.reizenindetijd.nl KUNSTHUIS

Reizen in de tijd Leren van de plek waar je opgroeit. Leeswijzer bij www.reizenindetijd.nl KUNSTHUIS Leeswijzer bij www.reizenindetijd.nl Reizen in de tijd Leren van de plek waar je opgroeit Reizen in de Tijd is een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs. De activiteiten gaan over de leerlingen en de plek

Nadere informatie

29 april - 7 mei 2017

29 april - 7 mei 2017 Meer informatie Waar? Veerweg 1,, Opheusden, Gelderland Telefoon: 0900 6363 888 E-mail: info@rivierenland.biz Website: http://www.rivierenland.nl Wanneer? 29 april 2017 30 april 2017 1 mei 2017 2 mei 2017

Nadere informatie

Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs

Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs Opdracht 1 Bij de tekst Schokland Werelderfgoed op de grond. 1a. De grote foto op de grond is gemaakt in 1930. Toen was Schokland nog een eiland. Waarom

Nadere informatie

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna

Nadere informatie

Spreekbeurt, en werkstuk

Spreekbeurt, en werkstuk Spreekbeurt, krantenkring en werkstuk Dit boekje is van: Datum spreekbeurt Datum krantenkring Inleverdatum werkstukken Werkstuk 1: 11 november 2015 Werkstuk 2: 6 april 2016 Bewaar dit goed! Hoe bereid

Nadere informatie

Schokland Werelderfgoed Kijktocht voortgezet onderwijs

Schokland Werelderfgoed Kijktocht voortgezet onderwijs Schokland Werelderfgoed Kijktocht voortgezet onderwijs Opdracht 1 Bij de tekst Schokland Werelderfgoed op de grond. 1a. Deze luchtfoto is gemaakt rond 1930. Toen was Schokland nog echt een eiland. Waarom

Nadere informatie

Lesbrief nr 1. Opdracht 1. voor Groep 7 + 8 +

Lesbrief nr 1. Opdracht 1. voor Groep 7 + 8 + Lesbrief nr 1 voor Groep 7 + 8 + ad Downlo ief ook r b deze les.net am op sams Wat is Samsam? Samsam is een cross-mediale methode over mondiaal burgerschap, kinder rechten en duurzaamheid. Het doel van

Nadere informatie

Thuis films kijken. Acteurs spelen het verhaal na. de acteur = iemand die voor zijn beroep toneelspeelt of in een film speelt

Thuis films kijken. Acteurs spelen het verhaal na. de acteur = iemand die voor zijn beroep toneelspeelt of in een film speelt Speciale les over auteursrecht tekst niveau AA Thuis films kijken 1 Jij kijkt vast wel eens naar een film. 2 Dat kan in de bioscoop. 3 Maar je kunt films ook thuis bekijken. Op internet. 4 Dat is lekker

Nadere informatie

Rijk Romeins Leven. Museum Park Matilo Cultuurlijn Tijd Groep 5. Handleiding voorbereidende les

Rijk Romeins Leven. Museum Park Matilo Cultuurlijn Tijd Groep 5. Handleiding voorbereidende les Les Rijk Romeins Leven Museum Park Matilo Cultuurlijn Tijd Groep 5 Handleiding voorbereidende les Rijk Romeins Leven INHOUD Inleiding Kader Begrippen Leerdoelen Aansluiting kerndoelen De lessen INLEIDING

Nadere informatie

De laatste wens van Maarten Ouwehand

De laatste wens van Maarten Ouwehand De laatste wens van Maarten Ouwehand Een verhalend ontwerp voor CKV waarin leerlingen op school een museum ontwerpen, inrichten en openen. Gemaakt voor en door: Andreas College Katwijk en Bureau voor Educatief

Nadere informatie

Werkstukken maken op PCBO-Het Mozaiek Groep 6

Werkstukken maken op PCBO-Het Mozaiek Groep 6 We gaan een werkstuk maken en je mag het helemaal zelf doen. Het is helemaal jouw eigen werkstuk. Maar om je even goed op weg te helpen hebben we hieronder alle stapjes even op een rij gezet. Wat moet

Nadere informatie

Jouw digitale wereld safe & social

Jouw digitale wereld safe & social HANDLEIDING BIJ DE DIGITALE LES Jouw digitale wereld safe & social Wat is slim en wat kun je beter niet doen online? In de digitale les Jouw digitale wereld safe & social maken leerlingen kennis met de

Nadere informatie

REFERENTIE DOORKIESNUMMER EMAILADRES ONDERWERP

REFERENTIE DOORKIESNUMMER EMAILADRES ONDERWERP PROVINCIE " UTRECHT Gemeente Woerden Aan de gemeenteraad Postbus 45 3440 AA Woerden R «J 1 1 JULI 2014 Ben. Ambt. Streefdat. Afschr.: Be^U) ^Jir BVO. DATUM NUMMER UW BRIEF VAN UW NUMMER BIJLAGE 3 juli

Nadere informatie

Teken een architect. Lees het volgende verhaal:

Teken een architect. Lees het volgende verhaal: Teken een architect Lees het volgende verhaal: Een architect heeft een hele dag nagedacht over een nieuwe brug die gebouwd moet worden. Via de brug moet het verkeer, ook zware vrachtwagens, over een brede

Nadere informatie

Doelgroep: groep 5 t/m 8 (vraag 9 is vooral geschikt voor groep 7/8. Groep 5/6 kan deze vraag overslaan)

Doelgroep: groep 5 t/m 8 (vraag 9 is vooral geschikt voor groep 7/8. Groep 5/6 kan deze vraag overslaan) UITLEG VOOR DE LEERKRACHT In deze lessenserie hebben leerlingen van alles geleerd over archeologie en het leven van vroeger. Met deze quiz kunnen ze hun kennis testen. Opmerking: De leerlingen hebben tot

Nadere informatie

Lou en Lena: NEE tegen geweld!

Lou en Lena: NEE tegen geweld! Mijn prentenboek Prentenboek voor leerlingen 1 e en 2 e leerjaar Lou en Lena: NEE tegen geweld! Mijn naam:... Mijn klas:... Mondiale Vorming - Plan België Hallo, ik ben Lou. En dit is mijn zus Lena. We

Nadere informatie

werkblad Scheldeberoep verkennen Veel beroepen hebben met de Schelde te maken. Welk beroep zou jij verder willen verkennen?

werkblad Scheldeberoep verkennen Veel beroepen hebben met de Schelde te maken. Welk beroep zou jij verder willen verkennen? werkblad Scheldeberoep verkennen Veel beroepen hebben met de Schelde te maken. Welk beroep zou jij verder willen verkennen? Noteer ook 2 reservekeuzen: 1. 2. 1. Wat weet je al van dit beroep? Schrijf het

Nadere informatie

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen week 17 20 april 2015 - Schrijfopdrachten niveau A, les 1 Les 1: Een overtuigende tekst schrijven Beantwoord deze vragen: Een mooie manier om te herdenken 1. Waarom is het volgens jou belangrijk om de

Nadere informatie

MAAK WERK VAN JOUW TALENT

MAAK WERK VAN JOUW TALENT MAAK WERK VAN JOUW TALENT Schatgraven heeft altijd iets spannends. Zeker als je weet dat je iets gaat vinden. Wat komt er tevoorschijn? De komende jaren ga jij schatgraven. Als het kan op onze school.

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

DOCENT. Thema: architectuur WONEN: TERUG IN DE TIJD! groep 5 en 6. Tip. Stadshagen

DOCENT. Thema: architectuur WONEN: TERUG IN DE TIJD! groep 5 en 6. Tip. Stadshagen DOCENT In het thema architectuur gaan op onderzoek uit naar de oude huizen die vroeger in en rondom het gebied stonden dat nu is. Ze vergelijken de bouwstijl van verschillende oude huizen met hun eigen

Nadere informatie

a. Een zin lees je van links naar rechts. Waarom eigenlijk? Wat denk jij?

a. Een zin lees je van links naar rechts. Waarom eigenlijk? Wat denk jij? 5. Woordplaatjes Bijzondere woorden Woorden maken samen zinnen. Zinnen maken samen tekst. Een zin begint met een hoofdletter. Hij eindigt met een punt. Zo weet je hoe je moet lezen. De woorden staan netjes

Nadere informatie

Bevolkingsgroepen DOE KAART 1. Naam van het project. Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep.

Bevolkingsgroepen DOE KAART 1. Naam van het project. Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep. DOE KAART 1 Bevolkingsgroepen Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep. Zoek 6 verschillende bevolkingsgroepen op. Kies 1 bevolkingsgroep uit waar je meer over wilt

Nadere informatie

Jouw werkstuk lever je uiterlijk in op donderdag 20 maart 2014!!

Jouw werkstuk lever je uiterlijk in op donderdag 20 maart 2014!! Hoe maak ik in groep 8 een werkstuk? Jij gaat de komende weken thuis een werkstuk maken. Een werkstuk is een lange weettekst. Het wordt geschreven om iemand iets te leren of te laten weten. Net als in

Nadere informatie

De lamp. Copyright Vakcollege Groep B.V. 2011. Alle rechten voorbehouden.

De lamp. Copyright Vakcollege Groep B.V. 2011. Alle rechten voorbehouden. De lamp Copyright Vakcollege Groep B.V. 2011. Alle rechten voorbehouden. De lamp Met lampen is het als met schoenen; ze zijn vanzelfsprekend en je ziet ze overal. Pas als de stroom een keer uitvalt, merk

Nadere informatie

Voorbereidend gesprek Vragen die de leerkracht kan stellen: Introductielessen Primair Onderwijs. 1.1- Introductieles 1: Schetsen voor het schoolplein

Voorbereidend gesprek Vragen die de leerkracht kan stellen: Introductielessen Primair Onderwijs. 1.1- Introductieles 1: Schetsen voor het schoolplein Introductielessen Primair Onderwijs 1.1- Introductieles 1: Schetsen voor het schoolplein - De leerlingen worden met kunst geconfronteerd - De leerlingen ontdekken dat kunst niet altijd in een museum staat

Nadere informatie

Hoe maak ik in groep 6 een werkstuk?

Hoe maak ik in groep 6 een werkstuk? Hoe maak ik in groep 6 een werkstuk? Jij gaat de komende weken thuis een werkstuk maken. Een werkstuk is een lange weettekst. Het wordt geschreven om iemand iets te leren of te laten weten. Net als in

Nadere informatie

Aanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op?

Aanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op? Ondergronds Opdrachten groepen 5, 6 en 7 In Ondergronds gaan kinderen aan de slag als een echte archeoloog. Ondergronds is een reconstructie van een archeologische opgraving. De leerlingen werken met echte

Nadere informatie

OPA EN OMA DE OMA VAN OMA

OPA EN OMA DE OMA VAN OMA Hotel Hallo - Thema 4 Hallo opdrachten OPA EN OMA 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer om en

Nadere informatie

Kaaiendonkse. Tradities. (studieles ) Vooraf. Voorbereiding leerkracht

Kaaiendonkse. Tradities. (studieles ) Vooraf. Voorbereiding leerkracht Kaaiendonkse Tradities Doorvmiddel van de tekst en de verwerkingsopdracht krijgen de leerlingen inzicht in de viering van het carnaval in de regio Oosterhout Het belangrijkste doel is de leerlingen een

Nadere informatie

4 Gedrag. 4.2 Aapt een aap echt na? 4.4 Hoe leven dieren samen in een groep? 4.1 Opdrachten 1-24. 4.2 Opdrachten 1-20. 4.

4 Gedrag. 4.2 Aapt een aap echt na? 4.4 Hoe leven dieren samen in een groep? 4.1 Opdrachten 1-24. 4.2 Opdrachten 1-20. 4. 4 Gedrag DO-IT Datum 4.2 Aapt een aap echt na? 4.4 Hoe leven dieren samen in een groep? PARAGRAFEN Datum 4.1 Opdrachten 1-24 4.2 Opdrachten 1-20 4.3 Opdrachten 1-16 4.4 Opdrachten 1-16 Samenvatten Test

Nadere informatie

Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken

Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.

Nadere informatie

Team 6: Zonnepanelen. Onderzoek naar het gebruik van zonnepanelen

Team 6: Zonnepanelen. Onderzoek naar het gebruik van zonnepanelen Zonnepanelen op school Team 6: Zonnepanelen Onderzoek naar het gebruik van zonnepanelen Jullie gaan onderzoeken welke producten er zijn op zonnecellen 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM Jullie gaan samenwerken

Nadere informatie

Hoe bereid ik een spreekbeurt voor?

Hoe bereid ik een spreekbeurt voor? Hoe bereid ik een spreekbeurt voor? Het maken van een spreekbeurt is eigenlijk niets anders dan het schrijven van een informatieve tekst (weettekst). Het is daarom handig om net zo te werk te gaan als

Nadere informatie

Opstartlessen. Les 1. Kennismaken

Opstartlessen. Les 1. Kennismaken www.edusom.nl Opstartlessen Les 1. Kennismaken Wat leert u in deze les? Uzelf voorstellen Kennismaken Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente Den Haag en DWI Amsterdam HET GESPREK

Nadere informatie

Bekijkjetoekomstnu.nl

Bekijkjetoekomstnu.nl Bekijkjetoekomstnu.nl Vandaag gaan we aan de slag met Lesbrief 1: Beroepen Naam: Klas: School: VMBO: BL KL TL (omcirkel) Heb jij een droomberoep? En wil je weten welke beroepen er nog meer zijn? Op www.bekijkjetoekomstnu.nl

Nadere informatie

Titel Nederlandse troepen in Srebrenica

Titel Nederlandse troepen in Srebrenica Nederlandse troepen in Srebrenica Hoe zorg je voor vrede in moeilijke tijden? Korte lesomschrijving Leerlingen verwerven in deze les informatie over de burgeroorlog in Joegoslavië. Ook onderzoeken ze de

Nadere informatie

Lesidee: Oorlog en verzet

Lesidee: Oorlog en verzet Lesidee: Oorlog en verzet Tussen 1940 en 1945 was Nederland bezet door Duitse troepen. Die waren in de nacht van 9 op 10 mei 1940 in opdracht van Adolf Hitler het land binnengevallen. Het Nederlandse leger

Nadere informatie

3000 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr.

3000 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr. 12 prehistorie oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Jagers en Boeren De Germanen Jos en Mirthe doen met hun ouders een dagje Friesland. Ze bezoeken het terpdorpje Hegebeintum. De

Nadere informatie

4 manieren om Samsam te gebruiken

4 manieren om Samsam te gebruiken sam samsam Lesbrief wereldburgerschap Samsam gaat over alle thema's van wereldburgerschap. Door met de onderstaande opdrachten een les samen te stellen, sluit u altijd aan bij één van de kerndoelen van

Nadere informatie

Handleiding. UNICEF Handleiding lessuggestie Gedicht groep 7-8. Gedicht

Handleiding. UNICEF Handleiding lessuggestie Gedicht groep 7-8. Gedicht UNICEF Handleiding lessuggestie Gedicht groep 7-8 Handleiding Gedicht In het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties zijn de rechten voor het kind opgenomen. U maakt deze rechten concreet en zichtbaar,

Nadere informatie

Romp. Lesbrief Identiteit, Imago en Profiel. Kop

Romp. Lesbrief Identiteit, Imago en Profiel. Kop Lesbrief Identiteit, Imago en Profiel Tijd: 55 60 minuten Leerjaar 1-Profiel1,2,3 Kop Introductie Wie ben jij online? Introduceer het onderwerp kort: Wie ben jij online? Bijna iedereen heeft een of meerdere

Nadere informatie

Workshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?

Workshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent? Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt

Nadere informatie

Lesbrief. Introductie

Lesbrief. Introductie Lesbrief Introductie Deze lesbrief hoort bij Lieve Stine, weet jij het? van Stine Jensen en Sverre Fredriksen. Dit boek bestaat uit 20 brieven en antwoorden van filosoof Stine. Deze lesbrief bestaat uit

Nadere informatie

lesprogramma PO activerende lessen over respect voor het primair onderwijs

lesprogramma PO activerende lessen over respect voor het primair onderwijs lesprogramma PO activerende lessen over respect voor het primair onderwijs Wordle van respect Duur Materialen een computer met internetverbinding Introductie Op 8 november is het de Dag van Respect. Deze

Nadere informatie

Ontwerp je eigen prefabhuis

Ontwerp je eigen prefabhuis Ontwerp je eigen prefabhuis Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding Wist jij dat er in Nederland iets meer dan 7 miljoen huizen staan? Tegenwoordig worden de meeste

Nadere informatie

Extra: Limes hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Extra: Limes hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 03 October 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/79557 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

taal portfolio Taalportfolio 9+

taal portfolio Taalportfolio 9+ taal portfolio Taalportfolio 9+ Inhoud bladzijde 3 bladzijde 4 bladzijde 5 bladzijde 8 bladzijde 11 bladzijde 12 bladzijde 13 Jouw naam en school Welke taal of dialect spreek je met wie Wat kun je in de

Nadere informatie

*Ook met het programma Paint van Windows kunnen foto s bewerkt worden

*Ook met het programma Paint van Windows kunnen foto s bewerkt worden Lesbrief Online pesten Leerjaar 1-Profiel1,2,3 Tijd: 50 55 minuten Voorbereiding: op http://mediawijsheid.nl/onlinepesten staan allerlei filmpjes, informatie en artikelen over online pesten, bruikbaar

Nadere informatie

Kinderboekenweek Groep 8

Kinderboekenweek Groep 8 L e e s p Feest! a a d e Leespromotie Kinderboekenweek Groep 8 voor alle lessen: leesboeken, waaronder boeken rond het thema van de Kinderboekenweek; kerntitels behorend bij het thema van de Kinderboekenweek

Nadere informatie

Tekst lezen en vragen stellen

Tekst lezen en vragen stellen 1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij

Nadere informatie

Sta in je recht. Lessen over (kinder)rechten voor PO

Sta in je recht. Lessen over (kinder)rechten voor PO Sta in je recht Lessen over (kinder)rechten voor Speed-date Wij hebben een rechtsysteem waar iedereen zich aan moet houden. Maar welke rechten zijn dat dan? Welke ken je en welke rechten lijken jou vanzelfsprekend?

Nadere informatie

Strategieles Verbanden (Relaties en verwijswoorden) niveau A

Strategieles Verbanden (Relaties en verwijswoorden) niveau A Strategieles Verbanden (Relaties en verwijswoorden) niveau A Wat doe je in deze les? Bij Nieuwsbegrip lees je altijd een tekst met het stappenplan. Je gaat vaak op zoek naar verbanden in een tekst. Wat

Nadere informatie

1-Kennismaking met archeologie

1-Kennismaking met archeologie UITLEG VOOR DE LEERKRACHT Deze opdracht is de start van de lessenserie. Met deze opdracht introduceert u bij de leerlingen het onderwerp op een leuke manier. U kunt het onderwerp op verschillende manieren

Nadere informatie

T W E E D E W E R E L D O O R L O G i n p e r s p e c t i e f

T W E E D E W E R E L D O O R L O G i n p e r s p e c t i e f 1 Tijdens de lessen over de Tweede Wereldoorlog heb je geleerd over Anne Frank. Een joods meisje dat met haar familie ondergedoken zat in het Achterhuis op de Prinsengracht in Amsterdam. Anne hield een

Nadere informatie

Hoe maak ik in groep 6 een werkstuk?

Hoe maak ik in groep 6 een werkstuk? Hoe maak ik in groep 6 een werkstuk? Je gaat de komende weken thuis een werkstuk maken. Een werkstuk is een lange weettekst. Het wordt geschreven om iemand iets te leren of te laten weten. Net als in een

Nadere informatie

Naam van de school: Leerjaar: Naam van de leerling:

Naam van de school: Leerjaar: Naam van de leerling: Naam van de school: Leerjaar: Naam van de leerling: 1.1. Maak je graag groepswerkjes met de computer? 0 ja, want, want 1.2. Vind je het fijn om samen met enkele klasgenootjes met de computer te werken?

Nadere informatie

Welke meningen over reclame staan tegenover elkaar? Teken een verbindingslijn tussen de 2 zinnen die bij elkaar horen:

Welke meningen over reclame staan tegenover elkaar? Teken een verbindingslijn tussen de 2 zinnen die bij elkaar horen: Welke meningen over reclame staan tegenover elkaar? Teken een verbindingslijn tussen de 2 zinnen die bij elkaar horen: Reclame is cool en gaaf! Reclame geeft nuttige informatie Reclame laat zien hoe het

Nadere informatie

Lesbrief nr 1. voor Groep 5 + 6

Lesbrief nr 1. voor Groep 5 + 6 Lesbrief nr 1 voor Groep 5 + 6 1 / 2016 + Download deze lesbrief ook op samsam.net Wat is Samsam Junior? Samsam Junior is een cross-mediale methode over mondiaal burgerschap, kinder rechten en duurzaamheid.

Nadere informatie

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

Lesbrief bij Een caravan in de winter van Louisa van der Pol

Lesbrief bij Een caravan in de winter van Louisa van der Pol Lesbrief bij Een caravan in de winter van Louisa van der Pol Voor groep 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief Thema s in het boek Lesopzet Doel van de les Uitwerking Bijlage: opdrachtenblad Thema s in het boek

Nadere informatie

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen! 1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk

Nadere informatie

Kop. Romp. Lesbrief Zoekgedrag Leerjaar 1-Profiel 1,2,3

Kop. Romp. Lesbrief Zoekgedrag Leerjaar 1-Profiel 1,2,3 Lesbrief Zoekgedrag Leerjaar 1-Profiel 1,2,3 Tijd: 45 50 minuten Kop Introductie Introduceer de opdracht kort: Informatie opzoeken op internet gaat snel en is gemakkelijk toegankelijk. Soms is het niet

Nadere informatie

WERKBLAD mijn landschap

WERKBLAD mijn landschap WERKBLAD mijn landschap Hoe zie jij het landschap? Wat vind je mooi of belangrijk? Ga alleen of in groepjes aan de slag en maak - een presentatie op papier of digitaal - een gedicht, een verhaal of een

Nadere informatie