Verbeterde zelfzorg in de thuissituatie voor Turkse mannen met diabetes

Transcriptie

1 Werkblad beschrijving interventie Voor goed beschreven Verbeterde zelfzorg in de thuissituatie voor Turkse mannen met diabetes Achtergrondgegevens Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie Naam: (Post)adres: Plaats: Tel.: Fax: Website (van de interventie) GGD Hart voor Brabant Vogelstraat VL s-hertogenbosch Contactpersoon Vul hier de contactpersoon voor de interventie in, wanneer deze afwijkt van de ontwikkelaar of licentiehouder Naam: (Post)adres: Postcode: Plaats: Tel.: Fax: Monica Overmars Vogelstraat VL s-hertogenbosch m.overmars@ggdhvb.nl Doel van de interventie Wat is het doel van de interventie? Beschrijf de einddoelen en eventuele sub- of voorwaardelijke doelen zo concreet mogelijk en bij voorkeur SMART. Het doel van de cursus is het realiseren van een verbeterde regulatie van diabetes type II bij Turkse mannen door: o o Versterken zelfmanagement en vaardigheden, zoals gezond en regelmatig eten, voldoende bewegen, structureel en regelmatig medicijnen innemen, eventueel zelf bloedsuiker controleren in thuissituatie met ondersteuning van partner. Verhoging therapietrouw (t.a.v. medicijninname en voedings- en beweegrichtlijnen).

2 Subdoelen o Deelnemers zijn bekend met het ziektebeeld van diabetes. o Zij kennen de risico s van complicaties en begrijpen het belang van leefregels. o Zij zijn gemotiveerd om de leefregels op het gebied van voeding, beweging en medicatie toe te passen. o Partners van patiënten zijn bereid om hun mannen te ondersteunen bij het naleven van de leefregels 2. Doelgroep van de interventie Wat is de doelgroep van de hier beschreven interventie? Geef een zo precies mogelijke beschrijving van relevante kenmerken. Noem ook een eventuele intermediaire doelgroep. Voor wie is de interventie bedoeld? Turkse mannen met diabetes type II en hun partners. De Turkse mannen hebben een onregelmatige bloedsuiker, en hebben nog ongezonde aspecten in hun leefstijl. Intermediaire doelgroepen zijn: -de VETC-ers - huisartsen / praktijkondersteuners die de Turkse mannen motiveren voor deelname aan de cursus -peerbegeleider (Dit is een mannelijke Turkse diabetespatiënt met een goed zelfmanagement en een stabiele bloedsuikerspiegel. Deze peer kan het goede voorbeeld geven voor een goed zelfmanagement om een stabiele bloedsuiker te bereiken) Geef aan of de interventie ook geschikt is voor (specifieke) migrantengroepen, en zo ja voor welke. Toepassing bij migranten De cursus is specifiek ontwikkeld voor migranten. Er wordt gebruik gemaakt van de Voorlichters Eigen Taal en Cultuur (VETC). Het materiaal is aangepast aan het taal- en opleidingsniveau van de doelgroep en is gebaseerd op de cursus Beter leven met Diabetes uit De cursus voor deze interventie is ontwikkeld door een projectleider en een Turkse VETC die veel ervaring heeft met diabetesvoorlichting voor de Turkse doelgroep. 3. Aanpak van de interventie Beschrijf de opzet van de interventie. Denk aan de gebruikelijke duur, indien van toepassing de frequentie en intensiteit van de contacten, de volgorde van de onderdelen, handelingen of stappen en de setting waarin de interventie wordt uitgevoerd. 3.1 Opzet van de interventie Werving Via diabetesverpleegkundigen in huisartsenpraktijken en via het netwerk van de VETC er. Praktijkondersteuners selecteren potentiële deelnemers uit de huisartsenpraktijken. Ook de VETC-er selecteert mensen uit haar eigen netwerk. Deze mensen krijgen een brief (in het Turks) met informatie en het advies van de huisarts om aan de pilot deel te nemen. De huisarts is een belangrijke spil in de werving van deelnemers naast de praktijkondersteuners. De mensen kunnen het kenbaar maken als ze niet mee wilden doen. De VETC-er benadert de potentiële deelnemers telefonisch of thuis en vraagt Werkblad goed beschreven Centrum Gezond Leven 2

3 hun om deel te nemen. Persoonlijke werving bleek een belangrijke succesfactor in de pilot. Cursus De cursus bestaat uit 6 bijeenkomsten van 2,5 uur en 3 huisbezoeken van 1,5 uur. Voorafgaand aan de cursus is er een individueel intakegesprek van 1 uur. Tijdens dit gesprek legt de VETC-er nog een keer uit wat de cursus inhoudt. Echtparen kunnen vragen stellen. Daarnaast maken echtparen en VETC-er al uitgebreid kennis met elkaar. Dit bevordert het vertrouwen in de VETC-er. Cursisten worden geworven via de diabetesverpleegkundigen van verschillende huisartsenpraktijken. Belangrijke uitgangspunten van de cursus zijn: 1 Voorlichting in eigen taal. 2. Afstemming op de cultuur en het opleidingsniveau van de deelnemers. 3. Ondersteuning op maat bij het toepassen van het individuele leefstijlprogramma. 4. Inzet van peers die laten zien hoe zij zelf met diabetes leven 5. De Turkse mannelijke diabetespatiënt en zijn partner maken samen afspraken over hoe zij hun leefstijl gezonder kunnen maken. In de praktijk betekent dit dat de stof veel herhaald wordt en dat er basale informatie over diabetes gegeven wordt die van belang is voor het leren leven met diabetes. Er wordt aandacht besteed aan ziektebeleving en ziektegedrag en mogelijkheden.er is ook ruimte voor uitwisseling en gespreksvoering. Deelnemers worden gestimuleerd huiswerkopdrachten te maken en met de partners/ familie onderwerpen thuis te bespreken. De nadruk ligt op het opstellen van een leefstijlprogramma op maat voor de thuissituatie, waarin vaardigheden van de diabetespatiënt zelf en ondersteuning van de partner versterkt worden. Om inzicht in het ziektebeeld en complicaties bij deelnemers te bevorderen, wordt in de cursus een peer ingezet die voorbeeldgedrag laat zien. Bijeenkomst 1: Wat is diabetes? De spijsvertering Bijeenkomst 2: Oorzaken, klachten en complicaties van diabetes Bijeenkomst 3: Voeding (en betekenis voor eigen leefstijlprogramma) Bijeenkomst 4: Beweging (en betekenis voor eigen leefstijlprogramma) Bijeenkomst 5: Medicijnen bij diabetes en bloedsuikercontrole Bijeenkomst 6: Leefregels en complicaties van diabetes Naast het huiswerk krijgen de echtparen bij vier bijeenkomsten leefstijlbladen. Deze leefstijlbladen gaan over gezonde voeding, over voldoende bewegen, over goed en structureel gebruik van medicijnen en over steun van de echtgenote aan haar man. De echtparen maken in vier lessen samen concrete afspraken over deze onderdelen van leefstijl en vulden op deze leefstijlbladen in hoe en wat zij willen bereiken. Het voordeel van deze leefstijlbladen is dat de VETC-er tijdens de huisbezoeken terug kan komen op deze gemaakte afspraken. Deze leefstijlbladen vormen een goede basis om te bespreken wat al dan niet goed gaat van de gemaakte afspraken en hoe de echtparen deze op lange(re) termijn kunnen volhouden of veranderen. Huisbezoek 1: bespreken eigen leefstijlprogramma met voorlichter (VETC) Huisbezoek 2: bespreken eigen leefstijlprogramma met voorlichter (VETC) Huisbezoek 3: bespreken eigen leefstijlprogramma met voorlichter (VETC) Werkblad goed beschreven Centrum Gezond Leven 3

4 Het doel van de huisbezoeken is om informatie die in de cursus is besproken nog een keer te herhalen en om mensen de gelegenheid te geven om vragen te stellen, eventueel ook persoonlijke vragen die mensen niet makkelijk tijdens de cursus stellen. Ook bespreekt de VETC-er tijdens de huisbezoeken de gemaakte afspraken in de leefstijlbladen. De VETC er kan de echtparen tips geven hoe zij de gemaakte leefstijlafspraken kunnen nakomen. De huisbezoeken werkten als een stok achter de deur voor de echtparen. De VETCer maakt na afloop van het eerste huisbezoek meteen een vervolgafspraak voor het tweede huisbezoek. Deze werkwijze laat deelnemers zien dat ze serieus genomen worden en motiveert de deelnemers om hun gedrag te veranderen en om dit ook vol te houden. Tijdens het tweede en laatste huisbezoek nemen de VETC-er en de echtparen nog een keer de gemaakte leefstijlafspraken door, en geeft de VETC er zo nodig tips hoe de echtparen de gemaakte afspraken tot uitvoer kunnen brengen en hoe ze de afspraken ook op de lange(re) termijn kunnen volhouden. Doel is om echtparen te motiveren om hun goede leefstijl ook op lange termijn vol te houden. Wat gebeurt er concreet bij de uitvoering? Beschrijf hoe de onderdelen van de interventie worden ingevuld of uitgevoerd, zo nodig met enkele typerende voorbeelden. 3.2 Inhoud van de interventie Programma bijeenkomst 1 o Diabetes als chronische ziekte o Spijsvertering o Afsluiting: rondvraag, huiswerk en onderwerp volgende bijeenkomst Er wordt gebruik gemaakt van dia s ter ondersteuning van de theorie. Er is een torso waarmee de ligging van de organen in buik en borst kunnen worden uitgelegd. Er is het boekje wat is diabetes in twee talen: Nederlands en Turks. Er is een A-4van de organen van de spijsvertering. De deelnemers krijgen na afloop huiswerk mee. Programma bijeenkomst 2 o Vertering van koolhydraten en vetstofwisseling o Wat gebeurt er bij diabetes (herhaling bijeenkomst 1) o Insuline en glucose o Type 1 en type 2 diabetes o Klachten bij een hyper en hypo o Gevaren van diabetes, ernstige complicaties o Afsluiting: rondvraag, huiswerk en onderwerp voor volgende keer Het huiswerk van dag 1 wordt besproken. Ook voor deze bijeenkomst zijn er sheets en platen. De deelnemers krijgen weer huiswerk mee. Via vragen worden de deelnemers actief betrokken bij de onderwerpen. Ook worden er vragen gesteld om de kennis te peilen. Programma bijeenkomst 3 o Verzamelen vragenlijsten voor meegeven aan diëtiste o Voeding bij diabetes o Vertaling van voedingsadviezen naar eigen thuissituatie o Rondvraag, huiswerk en onderwerp voor volgende keer o Afsluiting Ondersteuning van de theorie met platen en dia s, de Schijf van Vijf (in Turks en Nederlands en het Boekje gezond eten en bewegen. De deelnemers ontvangen tekst over de ramadan in het Nederlands en het Turks. Ook Werkblad goed beschreven Centrum Gezond Leven 4

5 na deze bijeenkomst huiswerk. De bijeenkomst heeft op meerdere momenten een interactief karakter door het op gang brengen van gesprekken over het opvolgen van voedingsadviezen en wat de deelnemers doen tijdens de Ramadan. Het uitwisselen van ervaringen. Programma bijeenkomst 4 o Huiswerk bespreken (nagekeken door diëtiste) o Richtlijnen dagelijkse beweging door beweegdocent o Beweegadviezen voor eigen leefstijlprogramma in thuissituatie o Aan de slag met bewegen (voor mannen en vrouwen worden de beweeglessen gescheiden). o Afsluiting, Rondvraag, huiswerk en onderwerp voor volgende keer De bijeenkomst wordt gegeven door 2 Turkse beweegdocenten. Zij nemen hun eigen materialen mee. Vanuit de organisatie wordt gezorgd voor een hometrainer en steps. Er zijn dia s beschikbaar voor het theoretische gedeelte. Bij de praktijk bewegen worden dames en heren gescheiden. Als huiswerk het leefstijlblad medicijnen. Hier worden de medicatie ingevuld en wanneer en hoe vaak de medicatie te nemen. De volgende keer nemen de deelnemers hun medicijnen en het apparaatje om zelf thuis de bloedsuiker te controleren mee. Programma bijeenkomst 5 o Diabetesverpleegkundige over diabetes en medicijnen: - tabletten - insuline - vakantie en ramadan o Zelfcontrole: oefenen met bloedsuiker bepalen o Informatie over consult bij diabetesverpleegkundige o Afsluiting, Rondvraag, huiswerk en onderwerp voor volgende keer De materialen die op deze bijeenkomst gebruikt worden zijn de insulinepen, de glucosemeter, het diabetesdagboek en medicijn-etuis. Ook wordt een vakantiepakket diabetes getoond. In de bijeenkomst wordt het gesprek meerdere keren op gang gebracht. Huiswerk: leefstijlafspraken. Programma bijeenkomst 6 o Bewegen o Complicaties bij diabetes o Voorkomen van complicaties o Sociale kaart o Evaluatie o Afsluiting De cursisten krijgen een DVD over bewegen en diabetes alsmede informatie over het voorkomen van complicaties en een leefstijlprogramma. Dia s zijn er ter ondersteuning van de theorie. Na afloop vindt er een evaluatie plaats. Huisbezoeken. Doel van de huisbezoeken is of de echtparen de gemaakte leefstijlafspraken thuis uitvoeren, hoe dit gebeurt en vooral doorvragen waarom iets wel/niet gebeurd. De VETC er geeft tips hoe de echtparen de gemaakte leefstijlafspraken na kunnen komen en op lange(re) termijn kunnen volhouden. Er is een checklist voeding, beweging en medicatie. Werkblad goed beschreven Centrum Gezond Leven 5

6 4. Materialen en links Welke materialen zijn er en waar zijn deze verkrijgbaar? Noem ten minste de Nederlandse handleiding. Noem ook eventuele links naar relevante websites, rapporten of andere relevante bestanden. Vermeld eventueel ook of er voorzieningen zijn voor migranten en zo ja welke. Er is een uitgebreid draaiboek beschikbaar. Dit draaiboek is te verkrijgen bij GGD Hart van Brabant. Het draaiboek bestaat uit een beschrijving van de bijeenkomsten inclusief een aantal bijlagen met cursusmateriaal (de dia s), vragenlijsten, sheets, en een checklist voor de huisbezoeken. Verder zijn er cursusboekjes Wat is diabetes in Turks en Nederlands. 5. Onderbouwing werkzaamheid Geef hier een aanzet tot onderbouwing van de werkzaamheid. Op welke principes is de interventie gebaseerd? Waarom denkt u dat deze interventie effect zal hebben? De informatie is wel van belang, maar is niet van invloed op de beoordeling voor goed beschreven. Diabetes kent een hoge prevalentie onder bevolkingsgroepen van allochtone afkomst. De prevalentie bij Turken is drie tot zes keer hoger dan bij autochtone Nederlanders (Baan, 2009). Mannelijke allochtone diabetespatiënten hebben een hoger risico op diabetescomplicaties doordat hun diabetes vaak slecht is ingesteld. Dit hangt samen met een slechter zelfmanagement. Het blijkt dat als allochtone diabetespatiënten de huisarts, diabetesverpleegkundige of praktijkondersteuner bezoeken ze de leefregels vaak niet begrijpen of niet opvolgen. Én dat zij niet weten dat diabetes een chronische ziekte is waarbij structureel medicijngebruik en een aangepaste leefstijl horen.verder blijken vooral allochtone mannen minder van de diabetesrichtlijn te profiteren.winst is te halen uit een goede informatieoverdracht van de ziekte (Lanting, 2007). Hoe meer de informatie aansluit bij de eigen cultuur en gewoontes hoe meer kans dat men de informatie onthoudt. Het gebruik van een VETC-er is een beproefde methode om hieraan te voldoen (Singels et al., 2008). 6. Randvoorwaarden uitvoering en kwaliteitsbewaking Welke eisen zijn er t.a.v. opleiding, training, certificering, licenties en/of supervisie van de uitvoerend werkers? Beschrijf deze randvoorwaarden voor de toepassing. Is er voor de overdracht 6.1 Eisen ten aanzien van opleiding De uitvoering van de cursusbijeenkomsten is in handen van de VETC (Voorlichter Eigen Taal en Cultuur) met hulpverleners uit de diabeteszorg als gastdocent: diëtiste, een multiculturele bewegingstherapeut, diabetesverpleegkundige en een GGZ-medewerker (preventiewerker). Binnen de interventie is een peerbegeleider actief. Dit is een mannelijke Turkse diabetespatiënt met een goed zelfmanagement en een stabiele bloedsuikerspiegel. Deze peer kan het goede voorbeeld geven voor een goed zelfmanagement, om een stabiele bloedsuiker te bereiken. Het is belangrijk dat de VETC er een opleiding heeft gehad, waarin hij/zij de ins en outs van de ziekte diabetes, de complicaties en de gewenste leefstijl heeft geleerd, om zelf diabetesvoorlichting te kunnen geven 6.2 Eisen ten aanzien van overdracht en implementatie Er is een uitgebreid draaiboek waarin gedetailleerd de bijeenkomsten beschreven Werkblad goed beschreven Centrum Gezond Leven 6

7 of implementatie een handleiding of protocol? Zijn er eerdere ervaringen waaruit blijkt dat de interventie overdraagbaar is? worden en de ondersteunende materialen die nodig zijn. In hoofdstuk 4 staat informatie over werving. Hoe wordt de kwaliteit van de interventie beoordeeld en bewaakt? Denk bijvoorbeeld aan registratie van activiteiten en resultaten. 6.3 Eisen ten aanzien van kwaliteitsbewaking Activiteiten worden geregistreerd aan de hand van huiswerkopdrachten. De VETC-er neemt zowel tijdens de intake als tijdens het laatste huisbezoek een vragenlijst af bij de deelnemers en hun partners. Hierin wordt gevraagd naar kennis over diabetes, huidige leefstijl, medicijngebruik en bevorderende en belemmerende factoren bij het opvolgen van leefstijladviezen. Bij het laatste huisbezoek werd ook gevraagd naar een evaluatie van verschillende onderdelen van de zelfmanagementcursus en naar een waardering hiervan.. De VETC-er evalueert tijdens het eerste huisbezoek met de echtparen de gemaakte leefstijlafspraken aan de hand van een checklist. Welke afspraken (ingevuld op de leefstijlbladen) kunnen echtparen goed nakomen en hoe willen zij dit op lange termijn blijven volhouden? Welke afspraken zijn de echtparen nog niet nagekomen, waardoor komt dit en hoe kunnen zij ervoor zorgen dat zij deze afspraken toch gaan uitvoeren? Meetwaardes van de mannen voor gewicht, glucose, bloeddruk en cholesterol worden bepaald tijdens reguliere controles. GGD Hart van Brabant zal jaarlijks met deze evaluatiegegevens de cursus evalueren met de VETC-er die de cursus uitvoeren om na te gaan waar aanpassingen nodig zijn. Wat zijn de kosten voor de uitvoering? Noem zo mogelijk kosten voor licentie, materiaal, trainingen, kwaliteitsbewaking, Vermeld het jaartal waarvoor de prijzen gelden. Noem ook de tijdinvestering van betrokken professionals (uitvoering en coördinatie). 6.4 Kosten van de interventie Realisatie Functie Activiteit Uren Kosten GVO-functionaris Voorbereidingsuren Alleen voor het opstarten in eigen organisatie, ,74 GVO-functionaris Totaal ,74 Epidemioloog Totaal 108, ,90 Voorlichting in cursus (1 bijeenkomsten, Diabetes verpleegkundigding) incl. voorberei ,40 Diabetes verpleegkundige Totaal 7 512,40 Diëtiste Bewegingstherapeut Voorlichting in cursus (1 bijeenkomsten, incl. voorbereiding) 4,50 301,50 Voorlichting in cursus (1 bijeenkomsten, incl. voorbereiding) 1 36,01 Werkblad goed beschreven Centrum Gezond Leven 7

8 Huisartsen 2 Voorlichters (VETC) Werving en selectie + motivering 10 Turkse deelnemers 225,00 7 bijeenkomsten á 7u (voorbereiding + uitvoering) x 2 voorlichters ,32 3 x 10 huisbezoeken á 5u (voorbereiding/ huisbezoek + afname interview / rapportage n.a.v. interview) ,43 Opstellen draaiboek diabetesinterventie (4mnd. 2u pw) ,21 Materiële kosten 568,06 Voorlichters Totaal ,02 7. Onderzoek naar de uitvoering van de interventie Is er onderzoek gedaan naar de uitvoering van de interventie? Beschrijf doel, type onderzoek (bijvoorbeeld procesevaluatie, behoefteanalyse, nul-meting, haalbaarheidonderzoek, tevredenheidmeting etc.), methode en relevante uitkomsten. Geef aan wat het bereik is, de succes- en faalfactoren en waardering door de doelgroep. Geef ook aan hoe de interventie, indien noodzakelijk, wordt aangepast. Er is een onderzoekspilot geweest in samenwerking met Tranzo, Universiteit Tilburg. Hiervan is een uitgebreid rapport beschikbaar. De effecten van de interventie op voedingspatroon en beweegpatroon zijn gebaseerd op de verschillen tussen een voor- en nameting. De effecten op gewicht, bloeddruk, cholesterol en bloedglucose zijn beschreven. In het rapport worden de succesfactoren besproken en worden aanbevelingen gedaan voor de werving van deelnemers, voor de inhoud en opzet van een interventie en voor betere (na)zorg. Voor het beantwoorden van de eerste onderzoeksvragen wat is het effect van de interventie?, welke factoren beïnvloeden het zelfmanagement van deelnemers? en welke factoren beïnvloeden het effect van voorlichting? is gebruik gemaakt van de gegevens van de vragenlijsten, de checklist en van meetwaardes die bepaald werden voor, tijdens en na de interventie, gesprekken en ervaringen van de VETC-er. Uit de onderzoekspilot bleek dat de tien mannelijke deelnemers en hun partners heel positief waren over de interventie. Alle bijeenkomsten zijn door alle deelnemers bezocht (en dat is op zich al bijzonder). Deelnemers waren zich na de interventie meer bewust van het belang van een gezonde leefstijl en het regelmatig innemen van medicijnen. De factoren die een belemmerende of bevorderende rol spelen bij het aanleren en volhouden van een gezonde leefstijl en een regelmatig medicijngebruik hebben te maken met kennis, (ervaren) gezondheid (meer psychosomatische klachten), culturele aspecten (b.v. Turkse gewoonte om eten aan te bieden), financiën (gezonde voeding was duurder) en de fysieke (in Turkije en in de zomer is bewegen makkelijker) en sociale omgeving (steun echtgenote cruciaal). De pilot heeft ook veel informatie opgeleverd over factoren die van invloed zijn op het succes van een zelfmanagementcursus voor allochtone patiënten. De volgende factoren zijn van belang: een goede planning, een persoonlijke benadering bij de werving van deelnemers, de inzet van een VETC-er, deelname en betrokkenheid van de partner, een op de deelnemers goed afgestemde inhoud en opzet van de cursus, en een goede samenwerking tussen de VETC-er en andere (autochtone) betrokkenen. Werkblad goed beschreven Centrum Gezond Leven 8

9 8. Toelichting op de naam van de interventie Is de naam van de interventie helder? Noem de herkomst of diepere betekenis. Is de interventie bekend onder een andere naam? Noem de naam van de buitenlandse versie van de interventie. De informatie is wel van belang, maar is niet van invloed op de beoordeling voor goed beschreven. Deze interventie is een aanpassing op de interventies beter leven met diabetes en omgaan met diabetes in 6 bijeenkomsten. De aanpassingen in de pilot bestaan uit: wijzigingen aan de inhoud (deel theorie eruit gehaald om overload aan informatie te voorkomen), inzetten van een peer, gebruik van leefstijlbladen, huisbezoeken na de cursus van 6 bijeenkomsten om vragen te beantwoorden en echtparen te stimuleren om de gemaakte leefstijlafspraken uit te voeren en vol te houden, aanwezigheid GGZ-medewerker, gescheiden beweegles voor mannen en vrouwen en het bespreekbaar maken van incontinentie. In de cursus die wordt aangeboden wordt géén aandacht besteed aan incontinentie. 9. Uitvoering (uitvoerende en of ondersteunende organisaties en partners) Waar, door welk soort organisaties en op welke schaal wordt de interventie toegepast? Beschrijf op welke locatie de interventie wordt uitgevoerd. Noem eventueel lokale en/of regionale varianten. Noem eventueel ook samenwerkingspartners in de uitvoering. Deze interventie wordt toegepast door de GGD Hart van Brabant. Het is een keer in deze vorm uitgevoerd als pilot. Daarna zijn er naar aanleiding van de evaluatie aanpassingen in de opzet uitgevoerd en het draaiboek aangebracht. Het is van belang om de cursus op een locatie uit te voeren die bekend is bij de deelnemers en die goed bereikbaar is. Gezondheidscentra of wijkcentra zijn voorbeelden van goede locaties Overeenkomsten met andere interventies Zijn er soortgelijke interventies? Noem relevante en in het oog springende overeenkomsten en /of verschillen; beperk dit tot sterk vergelijkbare interventies. De informatie is wel van belang, maar is niet van invloed op de beoordeling voor goed beschreven. Verschillende thuiszorgorganisaties en ziekenhuizen bieden diabeteseducatie voor mensen met diabetes. Het verschil met deze cursus is dat de cursus door een VETC-er wordt gegeven en dat er drie maal een huisbezoek wordt uitgevoerd waardoor er beter advies op maat gegeven kan worden aan de mannen met diabetes en hun partners die voor het eten zorgen. Deze aanvulling met huisbezoeken is een extra element in deze interventie die in andere cursussen niet voorkomt. De VETC-er overbrugt cultuurverschillen en schakelt tussen de doelgroep en de professional. Aangehaalde literatuur Werkblad goed beschreven Centrum Gezond Leven 9

10 Beschrijf de eventueel in dit document aangehaalde literatuur volgens APA-normen. Baan CA, P. M. (2011 (update)). Hoe vaak komt diabetes mellitus voor en hoeveel mensen sterven eraan? Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid., from Lanting, L. C. (2007). Ethnic Differences in Utilization of an Outpatient Clinic in the Netherlands: a study of diabetes patients and patients with gastrointestinal symptoms. Erasmus University, Rotterdam. Singels, L., Drewes, M., & van der Most-van Spijk, M. (2008). De effecten van voorlichting in eigen taal en cultuur in beeld. resultaten van twintig jaar inzet van voorlichters eigen taal en cultuur en allochtone zorgconsulenten in de lokale gezondheidsbevordering en zorg. NIGZ, Woerden Ujcic-Voortman, J. K., Schram, M. T., Jacobs-van der Bruggen, M. A., Verhoeff, A. P., & Baan, C. A. (2009). Diabetes prevalence and risk factors among ethnic minorities. Eur J Pub Health, 19(5), Werkblad goed beschreven Centrum Gezond Leven 10