r$fe> L \i ^33 l-2,v R. Andring a, ing No PEULVRUCHTEN, DROOG TE OOGSTEN (Arealen en opbrengstniveaus) ^-E^. September 1971

Transcriptie

1 R. Andring a, ing N PEULVRUCHTEN, DRG TE GSTEN (Arealen en pbrengstniveaus) L \i l2,v C5 ^E^. September 1971 Lan d buwec nmisch Instituut Afd. Bedrijfsecnmisch nderzek Landbuw ^33 r$fe>

2 Inhud WRD VRAF 5 HFDSTUK I DEL EN PZET VAN HET NDERZEK 7 Biz. HFDSTUK U DE NTWIKKELING VAN DE TTALE AREALEN PEULVRUCHTEN DRG TE GSTEN 9 HFDSTUK in GRENE ERWTEN Geteelde ppervlakten in diverse gebieden t De kgpbrengsten per ha (CBS) Het prijsverlp pbrengstniveaus, directe ksten en saldi p L.E.I.bedrijven 16 HFDSTUK IV GELE ERWTEN Geteelde ppervlakten in diverse gebieden De kgpbrengsten per ha (CBS) Het prijsverlp pbrengstniveaus, directe ksten en saldi p L.E.I.bedrijven 20 HFDSTUK V SCHKKERS Geteelde ppervlakten in diverse gebieden De kgpbrengsten per ha (CBS) Het prijsverlp pbrengstniveaus, directe ksten en saldi p L.E.I.bedrijven 25 HFDSTUK VI CAPUCIJNERS EN GRAUWE ERWTEN Geteelde ppervlakten in diverse gebieden De kgpbrengsten per ha (CBS) Het prijsverlp pbrengstniveaus, directe ksten en saldi p L.E.I.bedrijven 31 HFDSTUK VII BRUINE EN WITTE BNEN Geteelde ppervlakten in diverse gebieden De kgpbrengsten per ha (CBS) Het prijsverlp 36

3 INHUD (vervlg) Blz. HFDSTUK Vïï 4. pbrengstniveaus, directe ksten en saldi p L.E.I.bedrijven 38 HFDSTUK Vin VELDBNEN Geteelde ppervlakten in diverse gebieden De kgpbrengsten per ha (CBS) Het prijsverlp pbrengstniveaus, directe ksten en saldi p L.E.I.bedrijven 42 SAMENVATTING SALDI IN DIVERSE GEBIEDEN 46 BIJLAGEN la. Arealen akkerbuwgewassen in Nederland van 1960 t/m b. Arealen akkerbuwgewassen in prcenten van ttaal 48 2a. Arealen drg te gsten peulvruchten in Nederland van 1960 t/m b. Arealen diverse peulvruchten in prcenten van ttaal Verbuwde ppervlakten peulvruchten in diverse gebieden in de jaren 1960, 1965, 1969 en Gemiddelde kgpbrengsten per ha van peulvruchten in Nederland van 1960 t/m Gemiddelde kgpbrengsten per ha van peulvruchten in 3 gebieden Gemiddelde telersprijzen per gebied per jaar Vrzieningsbalans grene en gele erwten Vrzieningsbalans schkkers Vrzieningsbalans capucijners en grauwe erwten Vrzieningsbalans bruine bnen Vrzieningsbalans witte bnen Vrzieningsbalans veldbnen Saldiberekeningen grene erwten Saldiberekeningen gele erwten Saldiberekeningen schkkers Saldiberekeningen capucijners en grauwe erwten Saldiberekeningen bruine en witte bnen Saldiberekeningen veldbnen Saldiberekeningen tuinbnen vr zaadwinning 66

4 Wrd vraf p de bij het L.E.I. geadministreerde akkerbuw en gemengde bedrijven p kleigrnd wrden diverse gewassen slechts incidenteel verbuwd. Daardr zijn per afznderlijk jaar nvldende gegevens beschikbaar vr het verkrijgen van een betruwbaar inzicht in het pbrengstniveau van deze gewassen. Dr het gebrek aan gegevens is het tevens meilijk vast te stellen welke variaties binnen een jaar f binnen een reeks van jaren kunnen ptreden. In verband daarmee zijn van diverse van deze incidenteel verbuwde gewassen de gegevens van een aantal jaren samengevegd en geanalyseerd. Deze gegevens uit de L.E.I.bekhudingen zijn vergeleken met de gstramingen van het CBS, alsmede met gegevens uit andere brnnen. Ten einde enig inzicht te verkrijgen in de mvang van de teelt van deze gewassen zijn bvendien de arealen vlgens de Meiinventarisaties van het CBS pgenmen. In verband met een verschillend pbrengstniveau in diverse gebieden is een scheiding gemaakt tussen het nrden, het midden en het zuidwesten van ns land. In deze publikatie wrden de peulvruchten drg te gsten behandeld als eerste van een serie van grepen van incidenteel verbuwde gewassen. In deze serie zullen verder publikaties verschijnen ver handelsgewassen, landbuwzaden, grenvedergewassen, tuinbuwzaden, grentegewassen en blembllen. Het nderzek is uitgeverd dr R. Andringa, ing., van de afdeling B. E..Landbuw. Den Haag, september 1971

5 HFDSTUK I Del en pzet van het nderzek p de L.E.I.akkerbuw en gemengde bedrijven p kleigrnd wrden vele gewassen slechts incidenteel verbuwd. Gezien het vaak geringe aantal waarnemingen per gebied f per grtteklasse is van deze gewassen veelal geen betruwbaar gemiddelde van het pbrengstniveau te berekenen. De gewassen kmen sms zeer verspreid ver het gehele land vr, sms zijn deze gecncentreerd in een bepaald gebied. k al is dit laatste het geval, dan ng is het aantal waarnemingen vaak te gering, mdat in een bepaald gebied f per grtteklasse slechts een gering aantal L.E.I.bedrijven in administratie waren. m tch een inzicht te verkrijgen in het pbrengstniveau en in de saldi van pbrengsten en ksten van deze gewassen, zijn alle waarnemingen vrkmende in de jaren 1965 t/m 1968, ngeacht de bedrijfsmvang en het bedrijfstype, gebundeld en verdeeld in 3 grtere gebieden,nl. Nrden = Nrdelijk zeekleigebied, mvattende Grningen en Friesland; Midden = Drgmakerijen + IJsselmeerplders, mvattende geheel NrdHlland, Midden ZuidHlland, de N..P. en stelijk Flevland; Zuidwesten = Zuidwestelijk kleigebied, mvattende de Z.H.eilanden, geheel Zeeland en het Nrdwestelijk gedeelte van NrdBrabant. Vr zver mgelijk zijn per gebied gemiddelden per jaar berekend en sms een gemiddelde in deze 4 jaren. Wanneer dit niet mgelijk was, zijn de gegevens per bedrijf in de tabellen f in de bijlagen weergegeven. p deze wijze is getracht p een z verantwrd mgelijke wijze een indruk te geven van het pbrengstpeil per gebied. In enkele gevallen, indien vldende waarnemingen in elk gebied vrkwamen, is k een gewgen landelijk gemiddelde berekend per jaar en daarvan een rekenkundig gemiddelde van 4 jaren. De pzet is de vlgende grepen van gewassen in deelverslagen te behandelen: 1. peulvruchten, drg te gsten; 2. handelsgewassen; 3. landbuwzaden; 4. grenvedergewassen; 5. tuinbuwzaden; 6. grentegewassen; 7. blembllen. In dit verslag zijn de verzamelde en verwerkte gegevens van peulvruchten, drg te gsten, pgenmen. m een vergelijking te kunnen geven is in deze studie tevens het gewas grene erwten pgenmen, hewel dit gewas (ng) niet als incidenteel verbuwd gewas kan wrden beschuwd.

6 Vr de berekening van de saldi zijn alleen de zaaizaad en de bemestingsksten van de brutgeldpbrengsten afgetrkken. De ksten van bestrijdingsmiddelen knden niet in mindering wrden gebracht mdat deze vr een deel zijn pgenmen in de pst "werk dr derden". Verder kan wrden pgemerkt dat bij de bemestingsksten de ksten van kali en fsfrmeststffen aan de gewassen zijn tegerekend p bases van nttrekking snr m en. Behalve gegevens uit L.E.I.bedrijfsbekhudingen is m bepaalde ntwikkelingen ver een grter aantal jaren te kunnen kenschetsen, gebruik gemaakt van andere brnnen, zals Meiinventarisaties en gstramingen van het CBS, vrzieningsbalansen van het Prduktschap vr Granen, Zaden en Peulvruchten en de Prijsstatistiek van het L.E.I. Bij vlgende studies zal getracht wrden er k ng andere brnnen in te betrekken. Hierdr is het mgelijk diverse vergelijkingen te maken. Hewel peulvruchten vr de cnservenindustrie plantkundig gezien behren tt de grep peulvruchten, zijn deze in verband met de bestemming en het karakter van deze gewassen ingedeeld bij de grentegewassen (deelverslag 6). Vlledigheidshalve zijn de verbuwde arealen hiervan vr zver bekend wel vermeld.

7 HFDSTUK ü De ntwikkelingvan de ttale arealen peulvruchten drg te gsten Vral in het begin van de jaren zestig is de ttale ppervlakte met peulvruchten, welke wrden bestemd m drg te gsten, absluut maar k relatief, sterk teruggelpen. Dit blijkt wel uit tabel 1, waarin de arealen peulvruchten van enkele jaren wrden vermeld in vergelijking met het ttale areaal akkerbuwgewassen in geheel Nederland (zie k bijlage 1). Tabel 1. Areaal drg te gsten peulvruchten en ttaal areaal akkerbuwgewassen in Nederland (x 10 ha) Areaal peulvruchten (drg te gsten) Ha akkerbuwgewassen 1) Peulvruchten in prcenten van ttale akkerbuwgew ,4 885,0 4, ,4 801,9 2, ,4 720,5 2, ,8(48) 692,8(78) 2,4 ( ) Index 1960 = 1. 1) Exclusief peulvruchten vr cnserven, inclusief vrege aardappelen. Brn: Meiinventarisaties CBS. In 1970 bedreg het areaal peulvruchten drg te gsten ng slechts + 48% van de ppervlakte in Tch is er de laatste jaren, vermedelijk mede ten gevlge van prijsstijgingen en dus hgere geldpbrengsten per ha, weer een geringe stijging van de ppervlakte waar te nemen. Het aandeel van de peulvruchten in het ttale akkerbuwareaal was reeds in 1960 vrij gering. Dit aandeel werd in de lp der jaren tt 1968 steeds geringer. In 1960 bedreg het aandeel ng +4%, in 1968 ng slechts 1,9% (zie bijlage 1). Ten gevlge van een geringe stijging van het areaal peulvruchten en een verdere daling van de ttale ppervlakte akkerbuwgewassen steeg het aandeel in 1970 weer tt 2,4%. Tt deze peulvruchten behren diverse gewassen. In tabel 2 wrdt een indruk gegeven welk aandeel elk gewas, f grep van gewassen (capucijners + grauwe erwten, bruine en witte bnen, veldbnen) in het ttale areaal drg te gsten peulvruchten had in een aantal jaren (zie k bijlage 2).

8 Tabel 2. Peulvruchtenareaal, verdeeld naar srt Gewassen '60 ha x ] '65 L0 '69 '70 '60 In.% van ttaal '65 '69 '70 Grene erwten Gele erwten Schkkers Capucijners en grauwe erwten Bruine en witte bnen Veldbnen Ttaal 21,4 7,5 1,5 3,5 1,5 35,4 11,1 0,4 3,2 1,3 3,7 0,7 20,4 9,0 0,0 2,3 0,8 3,2 0,1 15,4 9,5 (45) 2,4 (32) 0,8 (51) 4,0 (115) 0,1 (3) 16,8 (48) ( ) = index 1960 = 1. Brn: Meiinventarisaties CBS. Uit deze tabel blijkt dat van de peulvruchten grene erwten het belangrijkste gewas was en ng steeds is. Tch was tt 1967 k bij dit gewas een sterke achteruitgang te cnstateren. In dit jaar was de ppervlakte gedaald tt + 80 ha. Nadien nam de ppervlakte weer te tt 9543 ha in In 1960 kwamen de schkkers qua ppervlakte p de tweede plaats. Deze plaats werd in 1970 echter ingenmen dr bruine en witte bnen. Het areaal met schkkers was in 1970 ng slechts 32% van dat in De teelt van bruine en witte bnen bevnd zich in 1968 min f meer p een dieptepunt (zie bijlage 2), hewel de ppervlakte van dit gewas in de lp der jaren schmmelde. Van alle peulvruchten bleef de teelt hiervan ng het meest cnstant. In 1970 was de ppervlakte zelfs 115% van die in Capucijners en grauwe erwten kwamen p de vierde plaats. Het areaal daalde van + 15 ha in 1960 naar + 8 ha in De veldbnen, een verzamelnaam vr Waalse, wier, paarde en duivebnen, waren in 1960 reeds van geringe betekenis, maar in 1970 kn ng slechts van een nbeduidende teelt wrden gesprken. Gedurende enkele jaren, nl. van 1964 tt 1969, zijn in ns land k gele erwten geteeld. In 1966 bedreg het areaal 540 ha, waarna de teelt van jaar p jaar weer afnam. In 1969 werden ng slechts 7 ha geteeld. Het areaal peulvruchten vr de cnservenindustrie is in tegenstelling tt het areaal drg te gsten peulvruchten in de lp der jaren belangrijk tegenmen, wat uit de vlgende cijfers blijkt: (x 10 ha) (zie k bijlage 2) Cnservenerwten p cntract (4,5) 4,3 7,0 Slabnen p cntract 0,7 0,8 3,0 Tuinbnen. 0,8 1,6 Ttaal! 5,9 11,6 ~ÏÏT 7,1 3,2 1,7 10

9 Hieruit kan echter niet wrden gecncludeerd dat er dus sprake is van vervanging van drg te gsten peulvruchten dr peulvruchten vr de industrie, al zal dat wel eens het geval zijn in verband met vruchtwisselingseisen. De laatstgenemde echter wrden veelal p cntract geteeld en hebben daardr een geringere arbeids en kapitaalsaanspraak. Bvendien hebben deze gewassen een eigen karakter. In verband daarmee zullen deze bij de "grentegewassen" (deelverslag 6) wrden ingedeeld. In de vlgende hfdstukken zullen de diverse drg te gsten peulvruchten apart en per gebied wrden belicht. 11

10 HFDSTUK HI Grene erwten 1. Geteelde ppervlakten in diverse gebieden m een indruk te. geven van deze teelt in de diverse gebieden wrden in tabel 3 de daar verbuwde ppervlakten ver een aantal jaren weergegeven. Behalve van de in de inleiding genemde gebieden wrden k de ppervlakten in de rest van Nederland genemd, zdat een ttaalverzicht kan wrden gegeven (zie k bijlage 3). Tabel 3. ntwikkeling van het areaal (ha) grene erwten per gebied Gebied 1960 Ha geteeld In% 1960 van ttaal Nrden 2397 Midden Zuidwesten Rest van Nederland (28) 882 (19) (59) 232 (18) Ttaal (45) ( ) = index 1960 = 1. Brn: Meiinventarisaties CBS. Hieruit blijkt dat de ppervlakte in alle gebieden is afgenmen. Dit was vral in het Midden en in de rest van Nederland het geval. k in het Nrden werden steeds minder grene erwten verbuwd, maar de teruggang was daar minder sterk. Aangezien de daling prcentueel in het Zuidwesten het geringst was, nam daar het aandeel in het ttale areaal te. Zals reeds werd pgemerkt lag het dieptepunt in 1967 (zie bijlage2). De daarna vlgende stijging die vral in het Zuidwesten plaats had was vermedelijk mede een gevlg van hgere geldpbrengsten per ha. Het verband tussen geldpbrengsten per ha enerzijds en het areaal anderzijds wrdt in figuur 1 in beeld gebracht. De gemiddelde geldpbrengsten werden berekend dr de gemiddelde kgpbrengsten per ha vlgens de gstramingen (tabel 4) te vermenigvuldigen met de gemiddelde telersprijzen vlgens de L.E.I.statistiek (zie bijlage 6). 12

11 Figuur 1. ppervlakte en geldpbrengst per ha van grene erwten in Nederland ha x gld / / ^^.»* i i i I i i i > 1 = areaal = geldpbrengst per ha Brn: ha = Meiinventarisaties en gstramingen C.B.S.;telersprijzen L.E.I. pmerking: geldpbrengst in 1970 is vrlpig. De sterke stijging van de geldpbrengsten in 1967 zijn te te schrijven aan relatief hge kgpbrengsten per ha en hge prijzen in dat jaar. In 1967, ten de geldpbrengst per ha met 50% tenam, verminderde het areaal ng met 5%. De geldpbrengst per ha bleef in 1968 p nageneg hetzelfde niveau en steeg verder in Het areaal nam nà 1967 regelmatig te. Duidelijk blijkt uit de figuur dat veranderingen in de geldpbrengsten per ha een jaar later areaalwijzigingen tt gevlg hebben. Uit de vrlpige Meiinventarisaties van het CBS in 1971 is gebleken dat,waarschijnlijk mede ten gevlge van het teruglpen van de geldpbrengsten in 1970, het areaal is gedaald tt + 64 ha. Daarmee is niet alleen een einde gekmen aan de gesignaleerde stijging in vrgaande jaren maar was het verbuwde areaal in 1971 lager dan it tevren. Ten aanzien van de prijzen met wrden pgemerkt dat hierin van 1 januari 1969 af 4% BTW is begrepen. Aangezien het grtste gedeelte van de gst reeds vr 1 januari is geruimd, heeft dit echter slechts een geringe invled kunnen hebben p de hier berekende gemiddelde geldpbrengsten per ha in dat jaar. 13

12 2. De (kg)pbrengsten per ha (CBS) De kgpbrengsten per ha van grene erwten zijn van jaar tt jaar aan sterke wisselingen nderhevig. Dit blijkt duidelijk uit tabel 4 (zie k bijlage 4). Tabel 4. Gemiddelde kgpbrengsten per ha van grene erwten in Nederland van 1960 t/m 1970 Jaar Kg per ha In % van gemidd. 1960/ Gem. 11 jaar Brn: gst ramingen CBS. Figuur 2. Gemiddelde kgpbrengsten per ha van grene erwten in Nederland kg per ha _ t X J L Brn: gstramingen C.B.S. = 5j. vrtschr. gem. 14

13 Het blijkt dat 1962 en 1967 tpjaren waren, terwijl 1966 een slecht greneerwtenjaar was. De indruk bestaat dat de kgpbrengsten per ha de laatste jaren iets zijn gedaald t..v. het begin van de jaren Dit is duidelijk waar te nemen in figuur 2. Hierin zijn de in tabel 4 vermelde pbrengsten weergegeven waarin tevens een 5jaarlijks vrtschrijdend gemiddelde is afgebeeld (zie k bijlage 5). k tussen de diverse gebieden zijn er belangrijke verschillen, zals uit tabel 5 blijkt. Tabel 5. Gemiddelde kgpbrengsten per ha van grene erwten per gebied (gemiddelden 1960 t/m 1970) Gebieden Nrden Midden Zuidwesten Gem. van 3 gebieden Gem t/m Brn: gstramingen CBS. De kgpbrengsten per ha waren in het Nrden aanzienlijk lager dan in het Midden en Zuidwesten. Tussen het Zuidwesten en het Midden is het verschil niet grt. In het begin van de jaren zestig waren de pbrengsten in het Zuidwesten wat hger dan in het Midden, dch de laatste jaren is het mgekeerde het geval (zie bijlage 3). 3. Het prijsverlp In 1 bleek dat het areaal grene erwten tt en met 1970^na een aanzienlijke daling tt 1967, weer wat tenam, vermedelijk als gevlg van het stijgen van de geldpbrengsten per ha. Het niveau van de geldpbrengsten wrdt zwel dr de gegste heveelheden per ha als dr de prijs bepaald. In figuur 3 wrdt een indruk gegeven van het prijsverlp in de jaren 1960 t/m 1970 en van de ttaal gegste grene erwten. Uit deze figuur blijkt dat er tussen de prijzen en de heveelheden gegst enig verband bestaat. Tch is de nederlandse prduktie slechts gering in verhuding tt het ttale aanbd in Nederland van grene en gele erwten. Er wrden nl. sinds 1964, vrnamelijk uit Rusland en de verige stblklanden aanzienlijke heveelheden geïmprteerd, nl. in tn en in tn (zie vr vlledig verzicht bijlage 7). Dit zijn evenwel hfdzakelijk vererwten en de prijs hiervan is dan k aanzienlijk lager dan die van inlandse erwten, iïi 1965 werden tn vervederd en in tn. Vanzelfsprekend werd k een deel van de inlandse erwten vr veeveder bestemd. Het ttale binnenlandse verbruik plus de exprt van cnsumptie en zaaierwten was vrijwel elk jaar hger dan de binnenlandse prduktie; dit 15

14 srt erwten is dus k geïmprteerd. Het binnenlandse verbruik van cnsumptieërwten nam af van + 1 tn in 1960 tt tn in In 1969 steeg echter het verbruik weer tt tn. Hetzelfde kan wrden gezegd van de exprten van cnsumptie en zaaierwten. Deze waren in tn. In 1966 ng slechts tn. Daarna had echter weer een geringe stijging plaats. Mgelijk zijn dit factren geweest die naast een lager binnenlands aanbd de prijzen gunstig beïnvled hebben. Figuur 3. Ttale heveelheid gegste grene erwten en gemiddelde telersprijs x 10 tn Prijs p#i kg 80r V > X X X X X X } = ttaal gegste heveelheid (gstramingen C.B.S.) = gem. telersprijs p. 1 kg, afberderij, beren schn prdukt en drsnee kwaliteit (zie k bijlage 6) = vrlpig. Brn: gstramingen C.B.S. en telersprijzen L.E.I. 4. pbrengstniveaus, directe ksten en saldi p L.E.I. bedrijven In tabel 6 wrdt een verzicht gegeven van de kg en geldpbrengsten, directe ksten en saldi per ha van grene erwten p L.E.I.bedrijven ver de gstjaren 1965 t/m 1968 per gebied en gemiddeld van de 3 gebieden te zamen (zie k bijlage 13). Ter vergelijking zijn de gemiddelde kgpbrengsten per ha in deze jaren vlgens de gstramingen van het CBS in de tabel pgenmen. 16

15 Tabel 6. pbrengstniveaus, directe ksten en saldi per ha van grene erwten p L.E.I.bedrijven per gebied (gemiddeld ver de jaren 1965 t/m 1968) Gebied Nrden Midden Z. we sten Gem. CBS pbr. (kg) L.E.I.bedrijven pbr. prijs (kg) (p.1 kg) , , , ,49 Geldpbrengsten (gld.) hfd bij ttaal gewas prd Directe ksten (gld.) zaaizaad mesting be Sald (gld.) k p de L.E.I.bedrijven bleven de kgpbrengsten in het Nrden achter bij die in de andere gebieden hetgeen tt uiting kwam in lagere geldpbrengsten en lagere saldi. Er bleken tussen de gebieden k prijsverschillen te zijn. Gemiddeld ver 4 jaar was de prijs in het Zuidwesten het laagst en in het Midden het hgst. Aangezien de kgpbrengsten per ha in het Zuidwesten wat hger waren liepen de saldi in deze twee gebieden niet ver uiteen. In 1969 zullen gezien de prijzen en de kgpbrengsten per ha de saldi hger geweest zijn dan in het vrafgaande jaar. In 1970 zullen de saldi iets gedaald zijn a.g.v. gemiddeld iets lagere kgpbrengsten per ha en een lagere prijs. 17

16 HFDSTUK IV Gele erwten 1. Geteelde ppervlakten in diverse gebieden Van 1964 t/m 1969 werden in de diverse gebieden de in tabel 7 vermelde ppervlakten gele erwten verbuwd (zie k bijlage 3), Tabel 7. ntwikkeling van het areaal (ha) gele erwten per gebied in de peride 1964 t/m 1969 Nrden Midden Zuidwesten Rest van Nederland Ttaal Brn: Meiinventarisaties CBS. 13 Hieruit blijkt dat de teelt in de jaren 1965 en 1966 sterk tenam, maar dat in het jaar daarna het areaal sterk verminderde, terwijl in 1969 praktisch geen gele erwten meer werden geteeld. Uit de tabel blijkt tevens dat alleen in het Zuidwesten de teelt enige mvang had. 2. De kgpbrengsten per ha (CBS) De kgpbrengsten zijn slechts ver de peride 1964 t/m 1967 bekend. De gemiddelde pbrengsten in Nederland gedurende deze jaren wrden vermeld in tabel 8 (zie k bijlage 4). Tabel 8. Gemiddelde kgpbrengsten per ha van gele erwten in Nederland in vergelijking met die van grene erwten Gem. '64'67 Kg per ha gele erwten Kg per ha grene erwten Brn: gstramingen CBS. 18

17 Uit de cijfers blijkt dat de pbrengsten van gele en grene erwten in deze jaren niet veel verschilden. Evenals bij grene erwten liepen k bij gele erwten de pbrengsten per gebied ngal wat uiteen zals uit tabel 9 blijkt (zie k bijlage 5). Tabel 9. Gemiddelde kgpbrengsten per ha van gele erwten per gebied in de jaren 1964 t/m 1967 Gebieden Gem. 1964/67 Nrden Midden Zuidwesten Gem. van 3 gebieden Brn: gstramingen CBS. In het Nrden waren de kgpbrengsten duidelijk lager dan in de twee andere gebieden. De pbrengsten in het Zuidwesten waren iets hger dan in het Midden, dch gezien het geringe aantal jaren dat ver gegevens kn wrden beschikt, is daar niet veel waarde aan te hechten. 3. Het prijsverlp Hiermtrent zijn weinig exacte cijfers bekend. m tch een indruk van het prijsverlp te verkrijgen zijn in tabel 10 de prijzen vermeld zals deze p L.E.I.bedrijven werden gerealiseerd. Daarnaast zijn ter vergelijking van dezelfde gebieden en jaren de gemiddelde prijzen van grene erwten p L.E.I.bedrijven vermeld. pgemerkt met wrden dat in smmige jaren het aantal waarnemingen gering was. Tabel 10. Prijzen per 1 kg van gele en grene erwten p L.E.I. bedrijven Midden gele grene Zuidwesten gele grene ,78 (1) 35,24 (2) 52, (8) 50,02 (5) 39,71 (8) 32,65 (8) 50,48 (1) 54,79 (2) 42,78 (66) 48,59 (52) 44,13 (52) 49,86 (32) ( ) = aantal waarnemingen. Hieruit blijkt duidelijk, dat de gele erwten in 1965 en 1966 per 1 kg belangrijk minder pbrachten dan de grene erwten. In de jaren 1967 en 19

18 1968 waren de prijzen hger, maar het aantal waarnemingen is z gering dat er geen algemene cnclusie aan kan wrden verbnden. 4. pbrengstniveaus, L. E. I.bedr i jven directe ksten en saldi p Uit tabel 7 bleek reeds dat dit gewas alleen in het Zuidwesten enige mvang had. Dit was het geval in de jaren 1965 en Uiteraard kwam dit k tt uiting p de L.E.I.bedrijven. Alleen in deze jaren waren er in het Zuidwesten enige waarnemingen, waaruit een gemiddelde kn wrden berekend. De pbrengsten, directe ksten en saldi zijn in tabel 11 weergegeven. Ter vergelijking zijn vereenkmstige cijfers van grene erwten pgenmen. Tabel 11. pbrengstniveaus, directe ksten en saldi per kg van gele en grene erwten p L.E.I.bedrijven in het Zuidwesten van Nederland gemiddeld ver de jaren 1965 en 1966 Srt erwten Gele Grene CBS pbr. (kg) L. E.I.bedrijven pbr. prijs Geldpbrengsten (kg) (p.1 (gld.) kg) hfd bij ttaal gewas prd , , Directe ksten (gld.) zaai be Sald zaad mesting (gld.) Vr verdere gegevens zie bijlage 14. Uit deze tabel blijkt dat gemiddeld in de jaren 1965/66 de kgpbrengsten p L.E.I.bedrijven van gele erwten in het Zuidwesten hger waren dan die van grene erwten. mdat het aantal waarnemingen bij gele erwten betrekkelijk gering was is in figuur 4 het traject aangegeven waarbinnen de individuele waarnemingen vielen. Daarin is de mediaan aangegeven. Links en rechts daarvan liggen een gelijk aantal waarnemingen. Zals hieruit blijkt was de spreiding ngal grt, dch vrij regelmatig verdeeld. (Figuur 4 zie blz. 21). k p basis van de gstramingen waren de kgpbrengsten van gele erwten gemiddeld hger dan van grene erwten. De prijzen van gele erwten waren in deze jaren echter belangrijk lager dan van grene erwten. k de geldpbrengst van het bijprdukt was veel lager, terwijl de zaaizaadksten ngal wat hger waren. Daardr waren de saldi van gele erwten lager dan van grene erwten. Na 1967 zijn de gele erwten vrijwel van het tneel verdwenen. 20

19 Figuur 4. Trajecten kgpbrengsten per ha van gele erwten p L.E.I.bedrijven 1965r Aantal waarn I kg per = mediaan ha 21

20 HFDSTUK V Schkkers 1. Geteelde ppervlakten in diverse gebieden In tabel 12 wrdt een indruk gegeven van de teelt van schkkers in diverse gebieden (zie k bijlage 3). Tabel 12. ntwikkeling van de arealen schkkers per gebied Gebieden Nrden Midden Zuidwesten Rest van Nederland Ttaal Ha geteeld (12) (17) (34) (12) (32) ( ) = index 1960 = 1. Brn: Meiinventarisatie CBS. In % van ttaal Uit deze tabel blijkt dat de teelt van schkkers van 1960 af hfdzakelijk in het Zuidwesten is gecncentreerd. In de laatste jaren is dit zelfs bijna uitsluitend het geval. Tch is de teelt k daar sterk teruggelpen; in 1970 bedreg het schkkerareaal in het Zuidwesten ng slechts + een derde van dat in De kgpbrengsten per ha (CBS) In tabel 13 wrdt een indruk gegeven ver het verlp van de kgpbrengsten gemiddeld in Nederland gedurende de jaren 1960 t/m 1970 (zie k bijlage 4). Tabel 13. Gemiddelde kgpbrengsten per ha van schkkers in Nederland van 1960 t/m Gem. 196Ô Gem. 1960/70 grene erwten 3401 Brn; 22 gstramingen CBS. Kg per ha In % van gem. 1960/ _96_ 1

21 k van dit gewas blijken de pbrengsten van jaar tt jaar sterk uiteen te lpen. Gemiddeld ver 1960/70 was de pbrengst per ha nageneg gelijk aan die van grene erwten. In heverre de kgpbrengsten in de jaren zestig zijn gedaald blijkt uit figuur 5. Figuur 5. Gemiddelde kgpbrengsten per ha van schkkers in Nederland kg 50, à é é _L _L X J_ Brn: gstramingen CBS = 5 j. vrtschr. gem. k tussen de diverse gebieden zijn er bij dit gewas grte verschillen, zals uit tabel 14 blijkt (zie k bijlage 5). Tabel 14. Gemiddelde kgpbrengsten per ha van schkkers per gebied (gem t/m 1970) Gebied Nrden Midden Zuidwesten Gem. 3 gebieden Gemiddelde 1960/ Brn: gstramingen CBS. Evenals bij grene erwten blijkt dat de pbrengsten van de schkkers in het Nrden aanzienlijk lager waren dan in de verige delen van het land. De pbrengsten in het Zuidwesten waren gemiddeld enigszins hger dan in het Midden van het land. 23

22 3. Het prijsverlp Uit tabel 12 bleek dat de schkkers hfdzakelijk in het Zuidwesten van het land werden geteeld. Het L.E.I. beschikt dan k alleen ver prijzen van schkkers in dit gebied. Dit zijn tevens gemiddelde landelijke prijzen. In figuur 6 wrdt een beeld gegeven van het verlp van de prijzen van schkkers in vergelijking met die van grene erwten. Figuur 6, ntwikkeling van de telersprijzen van shkkers en grene erwten Prijs per 1 kg in gld. 80 r L_ i i L _ I i i i i i 1 I pmerking: 1970 = vrlpig. Brn: L.E.I.telersprijzen. = schkkers = grene erwten Uit deze figuur blijkt tevens dat de prijzen van schkkers, behudens in 1961, steeds hger waren dan die van grene erwten. Vral de laatste jaren waren de prijsschmmelingen van schkkers niet geheel identiek aan die van grene erwten. De rzaak van de grte prijsfluctuaties met wrden gezcht in het feit dat schkkers uitsluitend vr exprt wrden geteeld, behudens enig zaaizaad. Veranderingen van de vraag en aanbd situât ie p de wereldmarkt hebben derhalve grte invled p de prijssituatie van schkkers in Nederland. De exprt is vral gericht p het Verenigd Kninkrijk en in mindere mate p Nrwegen en Japan. De uitver naar het Verenigd Kninkrijk verminderde sterk in de lp der jaren. De vraag naar nederlandse 24

23 schkkers daalde ni. als gevlg van het feit dat men daar vr een deel verging p het gebruik van amerikaanse Alaskaerwten ter verwerking tt "prcessed peas" en men bvendien de eigen teelt uitbreidde. 4. pbrengstniveaus, directe ksten en saldi van schkkers p L. E. I.bedrijven Daar alleen in het Zuidwesten de teelt van schkkers van betekenis is, is in tabel 15 alleen van dit gebied een verzicht gegeven van de pbrengstniveaus, directe ksten en saldi gemiddeld in de jaren 1965 t/m 1968 (zie k bijlage 15). Tabel 15. pbrengstniveaus, directe ksten en saldi per ha van schkkers en grene erwten p L.E.I.bedrijven in het Zuidwesten, gemiddeld 1965/68 Srt erwten Schkkers Grene CBS L.E.I.bedrijven pbr. (kg) pbr. prijs Geldpbrengsten (kg) (p.1 jgld.) kg) hfd bij ttaal gewas prd , , Directe ksten feld.) zaai be Sald zaad mesting (gld.) In deze 4 jaren waren p de L.E.I.bedrijven in het Zuidwesten de gemiddelde kgpbrengsten per ha van schkkers iets hger dan die p basis van de gstramingen van het CBS. p L.E.I.bedrijven waren de kgpbrengsten van de schkkers wat lager dan die van grene erwten in dit gebied. Vlgens de gstramingen waren de pbrengsten van deze twee srten erwten nageneg gelijk. De prijs van schkkers was belangrijk hger dan die van grene erwten. Aangezien de directe ksten niet veel uiteenliepen waren k de saldi van schkkers aanzienlijk hger dan die van grene erwten in dit gebied. m een indruk te geven van de spreiding van de kgpbrengsten per ha zijn in figuur 7 de trajecten weergegeven waarbinnen de individuele waarnemingen vielen, waarin tevens de mediaan is aangegeven. Uit deze figuur kmt duidelijk tt uitdrukking dat de pbrengsten van jaar tt jaar sterk uiteenlpen. Reeds eerder is pgemerkt dat 1967 een uitznderlijk ged erwtenjaar was en 1966 een slecht jaar. De spreiding was bijznder grt. In 1968 b.v. liepen de pbrengsten uiteen van + 13 tt kg per ha. Uit de plaats waar zich de mediaan bevindt blijkt dat de spreiding echter vrij regelmatig was. 25

24 In bijlage 15 wrden van 1965 k ng de gegevens vermeld van 3 waarnemingen in het Midden van het land. Hewel uit 3 waarnemingen geen cnclusies kunnen wrden getrkken mge wrden vermeld dat het pbrengstniveau p deze bedrijven in 1965 vrijwel gelijk was aan dat in het Zuidwesten. Figuur 7. Trajecten kgpbrengsten per ha van schkkers in het Zuidwesten van Nederland in de jaren 1965 t/m 1968 Jaren J 1 I I I I I I I I I L, = mediaan Aantal waarn kg p.ha 26

25 HFDSTUK VI Capucijners en grauwe erwten 1. Geteelde ppervlakten in diverse gebieden In tabel 16 wrdt een indruk gegeven van de teelt van capucijners en grauwe erwten in diverse gebieden (zie k bijlage 3). Tabel 16. ntwikkeling van de arealen capucijners en grauwe erwten per gebied Gebieden 1960 Ha geteeld In % van ttaal Nrden Midden Zuidwesten Rest van Nederland Ttaal (69) 431 (45) 193 (67) 5 ( 7) 783 (51) ( ) = index 1960 = 1. Brn: Meiinventarisaties CBS. Uit deze tabel blijkt dat deze gewassen in alle drie gebieden werden verbuwd, hewel de mvang niet grt was. In 1960 was de teelt in het Midden (met name in NrdHlland) ng wel van enige betekenis. Relatief was daar de teruggang van de drie gebieden het grtst, maar het Midden bleef desndanks het belangrijkste teeltgebied. 2. De kgpbrengsten per ha (CBS) mtrent het verlp van de kgpbrengsten per ha in de peride 1960 t/m 1970 geeft tabel 17 een indruk (zie k bijlage 4). k bij deze erwten den zich jaarlijkse schmmelingen vr bij de kgpbrengsten per ha, echter minder sterk dan bij grene erwten. Vral in het begin van de jaren zestig waren de schmmelingen van jaar tt jaar betrekkelijk gering. Uit de tabel blijkt k dat gemiddeld ver 4 jaar de kgpbrengsten van capucijners en grauwe erwten iets beneden die van grene erwten bleven. Het verschil is evenwel niet z grt. Uit het vrtschrijdend 27

26 Tabel 17. Gemiddelde kgpbrengsten per ha van capucijners en grauwe erwten in Nederland van 1960 t/m 1970 Jaar Kg per ha In % van gem. 1960/ Gem. 1960/ Gem. 1960/70 grene erwten 3401 Brn: gstramingen CBS * gemiddelde in figuur 8 blijkt dat de pbrengsten in het begin van de jaren zestig iets daalden dch daarna weer stegen. k bij deze erwten waren er belangrijke verschillen in de kgpbrengsten per ha tussen de diverse gebieden.zals uit tabel 18 blijkt (zie k bijlage 5). Figuur 8. Gemiddelde kgpbrengsten per ha van capucijners en grauwe erwten in Nederland kg 50 _ = 5 j. vrtschr. gem Brn: gstramingen C.B.S. 28

27 Tabel 18. Gemiddelde kgpbrengsten per ha erwten per gebied (gem t/m Gebieden Nrden Midden Zuidwesten Gem. van 3 gebieden Brn: gstramingen CBS. Gem van capucijners 1970) 1960 t/m en grauwe Evenals van de grene erwten blijft de kgpbrengst per ha van capucijners en grauwe erwten in het Nrden achter bij die in de twee verige gebieden. Gemiddeld lag de pbrengst het hgst in het Midden, het belangrijkste teeltgebied. 3. Het prijsverlp In figuur 9 wrdt een beeld gegeven van de prijsntwikkeling van capucijners en grauwe erwten in vergelijking met die van grene erwten in Nederland. Hieruit blijkt dat het prijsniveau van capucijners en grauwe erwten gemiddeld belangrijk hger lag dan van grene erwten. Figuur 9. ntwikkeling van de telersprijzen van capucijners en grauwe erwten en van grene erwten Prijs per 1 kg in gld _ 30 _ 20 > J I I I L = capucijners en grauwe erwten = grene erwten pmerking: 1970 = vrlpig. Brn: L.E.I.telersprijzen. 29

28 De jaarlijkse prijsschmmelingen vertnen vrijwel hetzelfde beeld, behu" densdandatdezebijcapucijnersen grauwe erwten veel sterker zijn. Deze erwten zijn een typisch nederlands prdukt. Afzet heeft vrijwel alleen in het binnenland plaats, terwijl er geen imprten plaatshebben. De prijs is dus afhankelijk van de vraag en het aanbd in het binnenland. Het verbruik varieerde, blijkens de vrzieningsbalans van het Prduktschap vr granen, zaden en peulvruchten, in de lp der jaren van tt tn per jaar (zie bijlage 9) afhankelijk van de prijs. De prijs wrdt vr een grt deel bepaald dr de beschikbare heveelheden vlak na de gst. Een geringe uitbreiding van het areaal f een extra ged erwtenjaar kan reeds een scherpe prijsdaling verrzaken en een areaalinkrimping en/f een slecht gstjaar een prijsstijging, hewel vrraden van een vrige gst de prijsstijging kunnen temperen. Dàt er verband bestaat tussen de gemiddelde telersprijs en de ttaal beschikbare heveelheden, dus inclusief vrraden van vrige gst (en), blijkt uit figuur 10 (zie k bijlagen 6 en 9). Figuur 10 Relatie telersprijs en beschikbare heveelheden capucijners en grauwe erwten 80 gld > = telersprijs = beschikbare heveelheden pmerking: prijs 1970 = vrlpig. Brn: Prduktschap vr granen, zaden en peulvruchten en L.E.I. telersprijzen. 30

29 4. pbrengstniveaus, directe ksten en saldi p L. E. I.bedrijven In het vrgaande bleek dat in alle 3 nderzchte gebieden capucijners en grauwe erwten werden geteeld. p de L.E.I.bedrijven was er echter alleen in het Midden van Nederland een vldende aantal waarnemingen. Niettemin is van de pbrengsten en saldi in de verige gebieden eveneens een 4jaarlijks rekenkundig gemiddelde berekend. Tabel 19. pbrengstniveaus, directe ksten en saldi per ha van capucijners en grauwe erwten en van grene erwten p L.E.I.bedrijven (gem t/m 1968) CBS L.E.I.bedrijven Gebied Nrden Midden Z. we sten pbr. (kg) pbr. (kg) prijs (p.1 kg) 50,23 54,79 51,70 Geldpbrengsten hfdgewas bijprd. ttaal Gem.cap ,19 Gemidd. grene erwten , Directe ksten zaaizaad be Sald mesting (gld.) Zie k bijlage 15. Het blijkt dat de kgpbreng sten in het Nrden en derhalve k de saldi geringer zijn dan in de andere gebieden. Gezien het geringe aantal waarnemingen zijn de verschillen niet meer dan een indicatie. Uit de tabel blijkt tevens dat de kgpbrengsten per ha van capucijners en grauwe erwten in de peride 1965/68 wat lager waren dan van grene erwten. Deze laatste hadden echter een prijs die +f. 7,50 per 1 kg hger was, zdat het gemiddelde sald tch grter was. p basis van de CBSgstramingen waren de kgpbrengsten ver deze jaren gemiddeld wat hger dan p de L.E.I.bedrijven en k hger dan de CBSgstramingen van grene erwten. In tabel 20 wrden tensltte de gemiddelde gegevens ver deze 4 jaren in het Midden van het land ng vergeleken met die van grene erwten in dat gebied. (Tabel 20 zie blz. 32). De kgpbrengsten per ha van capucijners en grauwe erwten waren daar in deze jaren gemiddeld iets hger dan die van grene erwten. Dit geldt k vr de kgpbrengsten p basis van de gstramingen van het CBS. De gemiddelde prijs van capucijners en grauwe erwten was belang 31

30 Tabel 20. pbrengstniveaus, directe ksten en saldi per ha van capucijners en van grene erwten p L.E.I.bedrijven in Midden Nederland, gemiddeld 1965 t/m 1968 Srt erwten: cap. en grauwe grene CBS L.E.I.bedrijven pbr. pbr. prijs Geldpbrengsten (kg) (kg) (p.1 (gld.) kg) hfd bij ttaal gewas prd , , Directe ksten zaai be Sald zaad mesting (gld.) Zie k bijlage 15. rijk hger dan van grene erwten. De saldi waren daardr gemiddeld + f. 2, per ha hger. De ttale cnclusie kan zijn dat de kgpbrengsten niet veel verschillen met die van grene erwten, dch dat de saldi hger waren als gevlg van een hgere prijs. m een indruk te geven van de spreiding van de kgpbrengsten per ha van dit gewas in het Midden van het land zijn in figuur 11 de trajecten aangegeven waarbinnen de individuele waarnemingen vielen, waarin k de mediaan is aangegeven. Figuur 11. Trajecten kgpbrengsten per ha van capucijners en grauwe erwten in midden Nederland in de jaren 1965 t/m 1968 Jaren 1965,_ Aantal waarn _ I ,. kgp.ha = mediaan 32

31 Uit deze figuur blijkt dat 1967 een ged capucijnerjaar is geweest wat de kgpbrengsten per ha betreft. De verdeling is niet regelmatig, daar de mediaan in geen enkel jaar in het midden lag. De trajecten waren in de eerste jaren ngal lang, m.a.w, de pbrengsten binnen een jaar varieerden tussen de diverse bedrijven zeer sterk. Het geeft een indruk dat er ngal eens een misgewas kan vrkmen f althans een slecht bescht. Dit, alsmede de sterk fluctuerende prijzen, zijn vermedelijk de redenen dat de anim m het gewas te telen achteruit gaat, niettegenstaande gemiddeld een beter sald wrdt verkregen dan bij grene erwten. Hewel de prijzen in 1968 en 1969 hger waren dan in 1967 is tch in 1970 de ttale ppervlakte weer teruggelpen. 33

32 HFDSTUK VH Bruine en witte bnen 1. Geteelde ppervlakten in diverse gebieden De teelt van hfdzakelijk bruine bnen is vral gecncentreerd in het Zuidwesten. Met name is daar ZeeuwsVlaanderen het belangrijkste teeltcentrum. In tabel 21 wrdt een indruk gegeven van de arealen in de diverse gebieden (zie k bijlage 3). Tabel 21. ntwikkeling van de arealen bruine en witte bnen per gebied Gebieden Ha geteeld In % van ttaal Nrden ( 53) Midden ( 36) Zuidwesten (116) Rest van Nederland ( 20) Ttaal (115) ( )= index 1960 = 1. Brn: Meiinventarisaties CBS. In hfdstuk n werd erp gewezen dat de arealen bruine en witte bnen zich in geheel Nederland in tegenstelling tt andere peulvruchten in de lp der jaren vrijwel knden handhaven, terwijl in 1970 het areaal zelfs grter was dan in In het Nrden en het Midden echter, waar de teelt nit van betekenis is geweest, zijn de arealen in de lp der jaren ng verder teruggelpen. 2. De kgpbrengsten per ha (CBS) Tabel 22 geeft een verzicht van de gemiddelde kgpbrengsten per ha in Nederland in de jaren 1960 t/m 1970 (zie k bijlage 4). Uit deze cijfers blijkt dat k bij bruine en witte bnen de pbrengsten per ha van jaar tt jaar sterk kunnen variëren. k blijkt dat de gemiddelde pbrengst belangrijk lager is dan van grene erwten. In de lp der jaren zestig is de gemiddelde kgpbrengst van bruine en witte bnen vrij cnstant gebleven. Dit blijkt uit het vrtschrijdende gemiddelde in figuur

33 Tabel 22. Gemiddelde kgpbrengsten per ha van bruine en witte bnen in Nederland van Jaar Kg per ha In % van gem. 1960/ Gem. 1960/ Gem. grene erwten 1960/ Brn: gstramingen CBS Figuur 12. Gemiddelde kgpbrengsten per ha van bruine en witte bnen in Nederland 1 kg 30 _ 20 1 _L _L _L J _L J_ Brn: gstramingen CBS. = 5 j. vrtschr. gem. In tabel 23 wrdt een gemiddelde per gebied weergegeven ver de.iaren 1960 t/m Uit deze tabel blijkt dat gemiddeld ver 11 jaar bezien de kgpbrengst van dit gewas in het Nrden ver achterbleef bij die in de verige 2 gebieden. k blijkt dat de pbrengsten in het Zuidwesten en Midden niet veel uiteenliepen (zie k bijlage 5). 35

34 Tabel 23. Gemiddelde kgpbrengsten per ha van bruine en witte bnen per gebied (gem t/m 1970) Gebieden Nrden Midden Zuidwesten Gem. van 3 gebieden Gem. 1960/70 kg per ha Brn: g stram ingen CBS. 3. Het prijsverlp De prijs van bruine bnen liep van jaar tt jaar sterk uiteen en de prijsschmmelingen waren veel grter dan die van grene erwten. Figuur 13. ntwikkeling van de telersprijzen van bruine bnen en van grene erwten Gld. per 1 kg 120 ~ 1 80 / ** 60 40» X" vv ^^"~"~*' ^ s ^^ ^' 20 i = bruine bnen = grene erwten = 5 j r, vrtschr. gem. Brn: L.E.I.telersprijzen. pmerking: 1970 = vrlpig

35 Wel blijkt dat het prijsniveau veel hger lag dan dat van grene erwten. De indruk bestaat dat de prijzen gemiddeld in de lp van de jaren wat daalden, vral als gevlg van de bijznder lage prijs in' Deze lage prijs was waarschijnlijk een gevlg van zeer hge kgpbrengsten in dat jaar, terwijl bvendien in de jaren 1967 en 1968 de imprten vrij grt waren. Deze imprten van bruine bnen waren echter kennelijk bestemd als veever (zie bijlage 10). De prijzen van de geïmprteerde bnen waren ver het algemeen k lager. De binnenlandse prijs reageert derhalve sterk p het aanbd van binnenlandse bnen. Figuur 14. Relatie telersprijs en beschikbare heveelheden uit eigen gst van bruine bnen x 10 tn Gld.p. 1 kg X _L f prijs = beschikbaar uit eigen gst Brn: Prduktschap vr Granen, Zaden en Peulvruchten en L.E.I. telersprijzen Hierbij met wrden pgemerkt dat er k jaarlijks een heveelheid variërend van tn wrdt geëxprteerd, waarvan het grtste aandeel naar Zweden. Het binnenlands verbruik is vrij cnstant gebleven, nl. van tt tn, waarvan de laatste jaren + 40% in verwerkte vrm. Als gevlg van de.a. zeer grte gst van eigen bdem in 1967 kwam in dat jäar een grte vrraadvrming vr (zie bijlage 10). mtrent de prijs van binnenlandse witte bnen hudt het L.E.I. geen statistiek bij. p enkele L.E.I.bedrijven werden gedurende de jaren 1966 t/m 1968 enkele percelen witte bnen verbuwd. De daar behaalde prijzen waren beduidend hger dan vr bruine bnen. De beschikbare heveelheden witte bnen uit eigen gst zijn nit van betekenis geweest en zijn bvendien in de lp der jaren sterk verminderd. k de imprten die in 1960 ng tn bedregen waren in 1969 ng slechts

36 tn. De exprten liepen navenant terug. Het verbruik in drge vrm + verwerkte vrm bleef ngeveer gelijk. De heveelheid vr speciale deleinden liep terug van tn in 1964 tt tn in pbrengstniveaus, directe ksten en saldi p L. E.1.bedrijven k p de L.E.I.bedrijven werden alleen in het Zuidwesten vldende waarnemingen van bruine bnen verkregen m gemiddelden te berekenen. Hewel van witte bnen in 1968 slechts 5 waarnemingen werden verkregen werd hiervan tch k een gemiddelde berekend. Tabel 24. pbrengstniveaus, directe ksten en saldi per ha van bruine bnen en grene erwten, gemiddeld 1965/68, alsmede van witte bnen, bruine bnen en grene erwten in 1968 p L.E.I. bedrijven in het Zuidwesten CBS L.E.I.bedrijven Gewas Jaren pbr. pbr. prijs Geldpbrengsten (gld.) (kg) (kg) p.1 hfd bij ttaal dir. sald kg gewas prd. ks (gld.) ten Bruine bnen Grene '65/68 1) , féld.) erwten '65/ , Witte bnen it ,07 160^ Witte bnen , Bruine bnen ) , Grene erwten , ) Bruine en witte bnen. pmerking: aantal waarnemingen witte bnen 1966 = 1, 1967 = 1 en 1968 = Uit tabel 24 kmt naar vren dat het gemiddelde sald van bruine bnen ver de jaren 1965/68 hger lag dan van grene erwten in dit gebied. De witte bnen hadden vral in 1968 een veel lagere kgpbrengst per ha, dch de prijs was aanzienlijk hger dan van bruine bnen en van grene erwten (zie bijlage 17). 38

37 Hewel het aantal waarnemingen van witte bnen te gering is m uit de gegevens cnclusies te trekken, kan tch wrden gezegd dat het sald grt kan zijn gezien de pbrengsten in 1966 en De risic's van de teelt lijken verigens wat grter te zijn. Het gemiddelde van de 5 bedrijven in 1968 geeft in feite een te gunstig beeld, daar de kgpbrengst in ha per bedrijf resp. 298, 354, 366, 566 en 1594 bedreg. De gemiddelden t.a.v. bruine bnen geven blijkens figuur 15 een meer betruwbare indruk. Uit deze figuur blijkt, evenals uit tabel 22, dat 1967 qua kgpbrengsten per ha een zeer gunstig jaar was. Uit de trajecten is af te leiden dat k bij bruine bnen de pbrengsten per bedrijf sterk uiteen kunnen lpen. Vral in 1968 was het traject zeer grt. Figuur 15. Trajecten kgpbrengsten per ha van bruine bnen in het Zuidwesten van Nederland in de jaren 1965 t/m 1968 en van witte bnen in r bruine bnen (27) ii M (24) " " (30) 1968 " "(21) witte bnen (5) j L L I I l l " kg p. ha = mediaan ( ) aantal waarnemingen 39

38 HFDSTUK VIII Veldbnen 1. Geteelde ppervlakten in diverse gebieden Veldbnen is een verzamelnaam van Waalse, wier, paarde en duivebnen. In tabel 25 wrdt een verzicht gegevenvande geteelde ppervlakten van deze gewassen in diverse gebieden (zie k bijlage 3). Tabel 25. ntwikkeling van de arealen veldbnen per gebied Gebieden Nrden Midden Zuidwesten Rest van Ned. Ttaal Brn: Meiinventarisaties. Ha geteeld ( 2) 11(29) 7(18) 4(12) 49 ( 3) In% van ttaal Uit deze tabel blijkt dat deze gewassen vral in het Nrden (Grningen) werden geteeld. De teelt is veral sterk verminderd. In het Nrden was de ppervlakte in 1970 zelfs gereduceerd tt 27 ha (2%). Het zijn dus langzamerhand zeldzame gewassen gewrden. 2. De kgpbrengsten per ha (CBS) In tabel 26 wrdt een verzicht gegeven van de gemiddelde kgpbrengsten per ha in Nederland van 1960 t/m Tabel 26. Gemiddelde kgpbrengsten van veldbnen in Nederland van 1960 t/m ) Jaar Kg per ha In % v. gem. 1960/ Gem Gem. grene erwten 1960/69 1) In 1970 geen pgave. Brn: gstramingen CBS J) 1

39 Hieruit blijkt dat bij deze bnen de jaarschmmelingen in de kgpbrengsten geringer zijn dan bij de verige peulvruchten. Dat de pbrengsten in de lp der jaren zestig enigszins zijn gedaald is> duidelijk waar te nemen in figuur 16. Figuur 16. Kgpbrengsten per ha van veldbnen in Nederland j. (exclusief tuinbnen vr zaadwinning) 40r I " Ï97ÏÏ Brn: gstramingen C.B.S. = 5 jr. vrtschr. gem. Deze daling kan mede verrzaakt zijn dr een wijziging in de samenstelling van het srtenpakket. Gegevens hierver zijn echter niet beschikbaar. Hewel het aantal ha van deze gewassen in smmige gebieden gering was, zijn tch per gebied de gemiddelde pbrengsten berekend. Dit wrdt weergegeven in tabel 27 (zie k bijlage 5). Tabel 27. Gemiddelde kgpbrengsten per ha van veldbnen per gebied (1960 t/m 1969) Gebieden Nrden Midden Zuidwesten Gemiddelde 3 gebieden Kg per ha Brn: gstramingen CBS. Gemiddeld ver deze jaren waren de pbrengsten van dit gewas in het Nrden, in tegenstelling tt hetgeen werd gecnstateerd bij de verige peulvruchtgewassen, iets hger dan in het Midden van Nederland. Ten pzichte van het Zuidwesten waren de pbrengsten in het Nrden ruim 2 kg lager. 41