3de bach Rechten. Fiscaal Recht. Prof. Bruno Peeters. uickprinter Koningstraat Antwerpen R EUR

Transcriptie

1 3de bach Rechten Fiscaal Recht Prof. Bruno Peeters Q uickprinter Koningstraat Antwerpen R EUR

2 Nieuw!!! Online samenvattingen kopen via

3 FISCAAL RECHT Prof. dr. Bruno Peeters BELGISCH BELASTINGRECHT in hoofdlijnen Fiscaal recht behoort tot het publiek recht omdat het de verhouding regelt tussen de overheid en de burger. Examen - Open boek (niet schrijven, enkel markeren!) - Niet geannoteerd wetboek - Schriftelijk examen - Inzicht is belangrijk! - Voorbeeldexamen: zie BB - Vragen (vb. krantenartikel: wat klopt niet in dit artikel?) Studiemateriaal - J.J. Couturier, B. Peeters en N. Plets, Belgisch belastingrecht, Antwerpen, Maklu, 21 ste druk (deel 1 beschikbaar op vrijdag 27 februari 2015). - Meest recente codex waarin is opgenomen: WIB 92, W. BTW, W.Reg. en W. Succ. o VRG codex: WIB 92, KB WIB, W. BTW, KB BTW o W.Reg. en W.Succ. (zelf afdrukken) Overzicht 1. Inleiding 2. Directe belastingen - Personenbelasting - Vennootschapsbelasting - Rechtspersonenbelasting (grote lijnen) - Belasting niet inwoners (grote lijnen) 3. Indirecte belastingen - Belasting over de toegevoegde waarde - Registratierechten - Successierechten 1

4 Inhoudsopgave Examen... 1 Studiemateriaal... 1 Overzicht... 1 Belang van het opleidingsonderdeel...13 Inleiding (HB pagina 1)...14 Afdeling 1. Bepaling van de belasting (HB pagina 2)...14 Afdeling 2. Kenmerken van de belasting (HB pagina 3)...14 Afdeling 3. Functies van de belasting (HB pagina 7) Financiële functie (HB pagina 7) Economische functie (HB pagina 10) Sociale functie (HB pagina 11)...20 Afdeling 4. Belastingheffende instanties (HB pagina 12)...20 Afdeling 5. Beginselen van de belastingheffing (HB pagina 13) Principes voortvloeiend uit de Grondwet (HB pagina 14) Principes voortvloeiend uit het publiekrechtelijk karakter van de belastingwet (HB pagina 38)..31 Afdeling 6. Gemeenschappelijke fiscale geschilprocedure (HB pagina 77)...45 Afdeling 7. Veralgemening van de rulingpraktijk (HB pagina 80)...46 Afdeling 8. Indeling van de belastingen (HB pagina 82)...47 Afdeling 9. Opbrengst van de belastingen (HB pagina 83)...48 Afdeling 10. Administratieve inrichting (FOD Financiën) (HB pagina 84)...48 Afdeling 11. Rekenhof (HB pagina 88)...48 Afdeling 12. Ombudsman (HB pagina 89)...49 Afdeling 13. Fiscale bemiddeling (HB pagina 90)...49 Afdeling 14. Tegemoetkoming voor fiscale spijtoptanten en maatregelen ter bevordering van een correcte belastinginning (HB pagina 92) Eenmalige bevrijdende aangifte (EBA) (HB pagina 92) Fiscale regularisatie (HB pagina 93) Maatregelen ter bevordering van een correcte belastinginning (HB pagina 94)

5 Afdeling 15. Afschaffing effecten aan toonder (HB pagina 98)...50 De fiscale aspecten van de zesde staatshervorming...51 Personenbelasting in het licht van de zesde staatshervorming...51 I. Krachtlijnen van de fiscale bevoegdheidsverdeling vóór de zesde staatshervorming...51 II. Overzicht impact 6 de staatshervorming op financiering deelstaten...53 III. Krachtlijnen van de fiscale bevoegdheidsverdeling na de zesde staatshervorming...54 IV. Het algemeen normatief kader van de fiscale autonomie van de gewesten (BFW)...57 V. De gewestelijke aanvullende belasting op de personenbelasting...60 Boek I. Staatsbelastingen (HB pagina 101)...61 Deel I. Inkomstenbelastingen (HB pagina 101)...61 Titel I. Inleiding (HB pagina 101)...61 Hoofdstuk I. De verschillende inkomstenbelastingen (HB pagina 101)...61 Hoofdstuk II. Ontstaan en ontwikkeling (HB pagina 101)...62 Hoofdstuk III. Definities (HB pagina 104)...63 Titel II. Personenbelasting (HB pagina 118)...64 Hoofdstuk I. Algemeen overzicht (HB pagina 118)...64 Afdeling 1. De personenbelasting: een gedeelde en een samengevoegde belasting (HB pagina 118)...64 Afdeling 2. De fiscale autonomie van de gewesten (HB pagina 119) Algemeen (HB pagina 119) Het algemeen normatief kader (HB pagina 121)...67 Afdeling 3. De fiscale bevoegdheden van de gewesten inzake de personenbelasting (HB pagina 122) Schematisch overzicht (HB pagina 122) De autonomiefactor (HB pagina 124) De gereduceerde belasting Staat en de belasting Staat (HB pagina 124) Gewestelijke bevoegdheden inzake de personenbelasting (HB pagina 125) Federale bevoegdheden inzake de personenbelasting (HB pagina 131) Progressiviteitsregel (HB pagina 132) Respect voor het recht tot het heffen van aanvullende belastingen door gemeenten en agglomeraties (HB pagina 134)

6 8. Lokalisatiecriterium (HB pagina 135) Procedureverplichtingen (HB pagina 136) Dienst van de personenbelasting (HB pagina 138)...87 Afdeling 4. De berekening van de personenbelasting (HB pagina 138) Samenstelling van het belastbaar inkomen (HB pagina 138) Bepaling van de belasting Staat (HB pagina 139) Bepaling van de gereduceerde belasting Staat (HB pagina 140) Berekening van de federale personenbelasting (HB pagina 140) Berekening van de gewestelijke personenbelasting (HB pagina 140) Overschotregeling (HB pagina 141) Vaststelling van de totale belasting (HB pagina 142) Verrekeningen op de totale belasting (HB pagina 142) Inwerkingtreding (HB pagina 143)...91 Hoofdstuk II. Aan de belasting onderworpen personen en territorialiteit van de belasting (HB pagina 144)..92 Afdeling 1. Toepassingsgebied ratione personae...92 Afdeling 2. Territorialiteitsbeginsel en wereldwijde taxatie...92 Hoofdstuk III. Grondslag van de belasting (HB pagina 145)...93 Afdeling 1. Algemene bepaling van het belastbaar inkomen (HB pagina 145)...93 Afdeling 2. Inkomen van onroerende goederen (HB pagina 145) Synthese (HB pagina 146) Belastbare inkomsten (HB pagina 146) Vaststelling van het netto inkomen (HB pagina 151) Het kadastraal inkomen (HB pagina 155) Vrijstellingen en verminderingen (HB pagina 160) Onroerende goederen met beroepskarakter (HB pagina 166) Afdeling 3. Inkomen van roerende goederen en kapitalen (HB pagina 166) Bepaling (HB pagina 166) Vaststelling van het netto inkomen (HB pagina 185)

7 3. Duurzame deglobalisatie van de roerende inkomsten met ingang van het aanslagjaar 1985 (HB pagina 187) Roerende inkomsten met beroepskarakter (HB pagina 187) Afdeling 4. Beroepsinkomen (HB pagina 188) Belastbare inkomsten (HB pagina 188) Vrijgestelde inkomsten (HB pagina 230) Vaststelling van het netto inkomen (HB pagina 262) Afdeling 5. Divers inkomen (HB pagina 301) Opsomming (HB pagina 301) Echtgenoten en wettelijk samenwonenden (HB pagina 314) Diverse inkomsten met beroepskarakter (HB pagina 315) Afdeling 6. Van het totale netto inkomen aftrekbare bestedingen (HB pagina 315) Afdeling 7. Gemeenschappelijke aanslag voor echtgenoten en wettelijk samenwonenden (HB pagina 317) Grondregel (HB pagina 317) Meewerkinkomen (HB pagina 320) Huwelijksquotiënt (HB pagina 321) Correctiemaatregel (HB pagina 322) Het begrip beroepsinkomsten (HB pagina 322) Bijzondere regelingen (HB pagina 323) Hoofdstuk IV. Berekening van de belasting (HB pagina 324) Afdeling 1. Gewoon stelsel van aanslag (HB pagina 324) Van belasting vrijgesteld inkomen (HB pagina 324) Belastingtarief (HB pagina 332) Jaarlijkse indexering (HB pagina 334) Belastingkredieten (HB pagina 335) Verminderingen (HB pagina 341) Vermeerderingen (HB pagina 408) Afdeling 2. Bijzondere stelsels van aanslag (HB pagina 414)

8 1. Omzetting van sommige kapitalen, vergoedingen en afkoopwaarden in lijfrente (HB pagina 415) Afzonderlijke aanslagen (HB pagina 416) Bijkomende heffing op roerende inkomsten (HB pagina 436) Afdeling 3. Bonificatie voor voorafbetaling van de belasting (HB pagina 436) Titel III. Vennootschapsbelasting (HB pagina 437) Inleiding Ondernemingsactiviteit Vennootschapsbelasting: verwijzigingswetgeving Belang wisselwerking personenbelasting en vennootschapsbelasting A. Waarom ondernemen in de vorm van een vennootschap B. Financiering van de onderneming C. Financieel vergoedingsregime van de bestuurders vennoten Recente hervormingen A. Krachtlijnen hervorming B. Wet 22 juni 2005: aftrek voor risicokapitaal C. Wet 25 april 2007 houdende diverse bepalingen IV D. Programmawet van 27 april E. Wet 11 december 2008 houdende verdere implementering van de Europese fiscale richtlijn inzake grensoverschrijdende herstructureringen F. De wijzigingen aangebracht door de regering Di Rupo in 2011, 2012 en G. Wijzigingen regering Michel I Hoofdstuk 1: Aan de belasting onderworpen personen (HB pagina 437) Hoofdstuk 2. Grondslag van de vennootschapsbelasting (HB pagina 448) Afdeling 1. Algemene bepalingen (HB pagina 448) Principiële verwijzing naar de regels van de personenbelasting (HB pagina 448) Antimisbruikbepaling (artikel 183 bis WIB 92) (HB pagina 449) Gestort kapitaal (HB pagina 451) Fiscale netto waarde (HB pagina 463)

9 Afdeling 2. Belastinggrondslag (HB pagina 464) Naar Belgisch recht opgerichte vennootschappen (HB pagina 466) Naar buitenlands recht opgerichte vennootschappen (HB pagina 467) Verkrijging van eigen aandelen (artikel 186 WIB 92) (HB pagina 468) Gedeeltelijke verdeling van het maatschappelijk vermogen (artikel 187 WIB 92) (pagina 470).281 Afdeling 3. Vrijgestelde inkomsten (HB pagina 471) Meerwaarden (HB pagina 471) Gewestelijke steunmaatregelen (HB pagina 482) Verzekeringsondernemingen (HB pagina 483) Investeringen in audiovisuele producties (HB pagina 483) Investeringsreserve (HB pagina 485) Kapitaalvergoedingen in het kader van de economische heropleving (HB pagina 488) Afdeling 4. Vaststelling van het netto inkomen (HB pagina 489) Beroepskosten (HB pagina 489) Vaststelling van het belastbare inkomen (HB pagina 502) Afdeling 5. Ontbinding en vereffening (HB pagina 544) Verdeling van het maatschappelijk vermogen (HB pagina 544) Met verdeling van het maatschappelijk vermogen gelijkgestelde verrichtingen (HB pagina 549) Fusieregime (HB pagina 553) Hoofdstuk III. Berekening van de belasting (HB pagina 578) Afdeling 1. Gewoon stelsel van aanslag (HB pagina 578) Algemeen belastingtarief (HB pagina 579) Bijzondere belastingtarieven (HB pagina 583) Belastingkrediet voor uitbreiding van de eigen middelen van de onderneming (HB pagina 586) Belastingkrediet voor onderzoek en ontwikkeling (HB pagina 587) Vermindering voor inkomsten uit het buitenland (HB pagina 588) Aanvullende crisisbijdrage (ACB) (HB pagina 588)

10 7. Vermeerdering ingeval geen of ontoereikende voorafbetalingen zijn gedaan (HB pagina 589).334 Afdeling 2. Afzonderlijke aanslagen (HB pagina 590) Afdeling 3. Bijzondere fiscale stelsels (HB pagina 596) Historiek (HB pagina 596) Beleggingsvennootschappen (HB pagina 596) Coöperatieve participatievennootschappen (HB pagina 602) Zeescheepvaart (HB pagina 603) Organisme voor de Financiering van Pensioenen (HB pagina 607) Titel IV. Rechtspersonenbelasting (HB pagina 609) Hoofdstuk I. Aan de belasting onderworpen rechtspersonen (HB pagina 609) Hoofdstuk II. Grondslag en berekening van de belasting (HB pagina 610) Afdeling 1. Alle soorten van rechtspersonen (HB pagina 610) Afdeling 2. Rechtspersonen van de tweede soort (HB pagina 611) Afdeling 3. Rechtspersonen van de derde soort (HB pagina 612) Titel V. Belasting van niet inwoners (HB pagina 614) Hoofdstuk I. Aan de belasting onderworpen personen (HB pagina 614) Hoofdstuk II. Grondslag en berekening van de belasting (HB pagina 615) Titel VI. Aan de vier belastingen gemene bepalingen (HB pagina 641) Hoofdstuk I. Storting van de belasting door voorheffing (HB pagina 641) Afdeling 1. Algemene bepalingen (HB pagina 641) Titel VII. Vestiging en invordering van de belastingen IN KORT BESTEK (HB pagina 709) Hoofdstuk I. Algemene bepalingen (HB pagina 709) Hoofdstuk II. Aangifte (HB pagina 711) Afdeling 1. Aangifte inzake inkomstenbelastingen (HB pagina 711) Afdeling 2. Aangifte inzake roerende voorheffing en bedrijfsvoorheffing (HB pagina 716) Afdeling 3. Vrijstelling van de verplichting om bepaalde inkomsten uit kapitalen en bepaalde diverse inkomsten aan te geven (HB pagina 716) Afdeling 4. Identificatie van de belastingplichtige (HB pagina 717) Afdeling 5. Bewijskracht van aangiften (HB pagina 717)

11 Hoofdstuk III. Onderzoeks en controlerechten van de Administratie (HB pagina 717) Afdeling 1. Plichten van de belastingplichtige (HB pagina 718) Voorlegging van boeken en bescheiden (HB pagina 718) Verstrekking van inlichtingen (HB pagina 719) Toegang tot bedrijfslokalen, werven en privéwoningen (HB pagina 721) Boekhoudverplichting (HB pagina 722) Afdeling 2. Plichten van derden (HB pagina 722) Afdeling 3. Plichten van openbare diensten, instellingen en inrichtingen (HB pagina 725) Afdeling 4. Gemene bepalingen inzake recht van onderzoek ten aanzien van de belastingplichtige en van derden (HB pagina 726) Afdeling 5. Uitwisseling van inlichtingen tussen fiscale besturen (HB pagina 728) Afdeling 6. Wederzijdse bijstand in EU verband (HB pagina 729) Afdeling 7. Wederzijdse bijstand in OESO verband (HB pagina 730) Afdeling 8. Europees arbitrageverdrag (HB pagina 731) Hoofdstuk IV. Bewijsmiddelen van de Administratie (HB pagina 733) Afdeling 1. Beginsel (HB pagina 733) Afdeling 2. Bijzondere bewijsmiddelen (HB pagina 734) Afdeling 3. Niet tegenstelbaarheid van bepaalde verrichtingen (HB pagina 737) Afdeling 4. Ruling (HB pagina 739) Hoofdstuk V. Aanslagprocedure (HB pagina 740) Afdeling 1. Wijziging van de aangifte (HB pagina 740) Afdeling 2. Aanslag van ambtswege (HB pagina 741) Hoofdstuk VI. Aanslag (HB pagina 742) Afdeling 1. Aanslagjaar (HB pagina 742) Afdeling 2. Belastbaar tijdperk (HB pagina 743) Afdeling 3. Aanslagtermijnen (HB pagina 744) Gewone aanslagtermijn (HB pagina 744) Aanslagtermijn van drie/vijf of zeven/negen jaar (artikel 354 WIB 92) (HB pagina 744)

12 3. Nieuwe aanslag na vernietiging van een onregelmatige aanslag (artikel 355 WIB 92) (HB pagina 746) Subsidiaire aanslag (artikel 356 WIB 92) (HB pagina 747) Bijzondere aanslagtermijnen (artikel 358 WIB 92) (HB pagina 749) Afdeling 4. Aanslag in hoofde van overnemende of verkrijgende vennootschappen (HB pagina 751).358 Hoofdstuk VII. Rechtsmiddelen (HB pagina 752) Afdeling 1. Administratief beroep (HB pagina 752) Afdeling 2. Gerechtelijk beroep (HB pagina 760) Hoofdstuk VIII. Invordering van de belasting (HB pagina 762) Afdeling 1. Belastingschuldigen (HB pagina 764) Algemeen beginsel (HB pagina 764) Echtgenoten en wettelijk samenwonenden (artikel 394 WIB 92) (HB pagina 765) Feitelijk gescheiden echtgenoten (artikel 393 bis WIB 92) (HB pagina 766) Overleden belastingplichtigen (artikel 398 WIB 92) (HB pagina 768) Aannemer (HB pagina 768) Betwiste aanslagen (HB pagina 772) Afdeling 2. Betaaltermijn van voorheffingen en belastingen (HB pagina 772) Roerende voorheffing en bedrijfsvoorheffing (HB pagina 772) Ten kohiere gebrachte directe belastingen en onroerende voorheffing (HB pagina 773) Over hun geheel onverwijld betaalbare belastingen en voorheffingen (HB pagina 773) Bescherming van personen die tegelijk schuldeiser en schuldenaar zijn van sommige openbare besturen en instellingen van openbaar nut (HB pagina 774) Onbeperkt uitstel van de invordering van directe belastingen (artikelen 413 bis tot 413 octies WIB 92) (HB pagina 775) Afdeling 3. Interesten (HB pagina 776) Afdeling 4. Verjaring (HB pagina 779) Afdeling 5. Vervolgingen (HB pagina 780) Afdeling 6. Rechten en voorrechten van de Schatkist inzake invordering (HB pagina 781) Hoofdstuk IX. Sancties (HB pagina 788)

13 Hoofdstuk X. Aanvullende crisisbijdrage (HB pagina 789) Deel III. Indirecte belastingen (HB pagina 1) Titel I. Belastingen op het rechtsverkeer (HB pagina 2) Hoofdstuk I. Belastingen over de toegevoegde waarde (BTW) (HB pagina 2) Inleiding (HB pagina 2) Afdeling 1. Bepaling, aard, werking van de BTW, enkele preliminaire definities en geografisch toepassingsgebied (HB pagina 7) Bepaling van de BTW (HB pagina 7) Aard van de belasting (HB pagina 7) Werking van de belasting (HB pagina 9) Enkele preliminaire definities (artikel 1, 2 10 W.BTW) (HB pagina 10) Geografisch toepassingsgebied (HB pagina 14) Belastingplichtigen (algemene benadering) (HB pagina 73) Wie is belastingplichtige? (HB pagina 73) Uitzonderingen (HB pagina 77) Toevallige belastingplichtigen (HB pagina 80) Afdeling 2. Maatstaf van heffing (HB pagina 85) Leveringen van goederen in België (HB pagina 15) Het verrichten van diensten in België (HB pagina 31) Invoer (HB pagina 48) Intracommunautaire verwerving (HB pagina 52) Afdeling 3. Belastingplichtigen (HB pagina 73) Toevallige belastingplichtige (HB pagina 80) Stille handelsvennootschap (HB pagina 80) Tijdelijke handelsvennootschap (HB pagina 82) Feitelijke vennootschap maatschap (HB pagina 83) Afdeling 4. Maatstaf van heffing (HB pagina 84) Leveringen van goederen en diensten (HB pagina 84) Invoer (HB pagina 93)

14 3. Intracommunautaire verwerving Afdeling 5. Tarief van de BTW (HB pagina 96) Afdeling 6. Vrijstellingen van BTW (HB pagina 97) Afdeling 7. Aftrekregeling (HB pagina 117) Algemeen principe (HB pagina 117) Omvang (HB pagina 117) Herziening van de aftrek (HB pagina 131) Afdeling 8. Formaliteiten (Kort Bestek) (HB pagina 136) Afdeling 9. Bijzondere regelingen (HB pagina 181) Bewijsmiddelen (HB pagina 161) Controlemaatregelen (in grote lijnen) (HB pagina 163) Registratierechten/Registratiebelasting (Vlaamse Gewest) Successierechten/Erfbelasting (Vlaamse Gewest) Voorbeeldexamen Fiscaal Recht

15 Belang van het opleidingsonderdeel Totale opbrengst van de staatsbelastingen (begrotingsjaar 2013) Bron: FOD Financiën: fiscale_ontvangsten/ EUR per jaar (excl. Parafiscale heffingen), d.i EUR per inwoner gemiddeld, of nog: MEUR per dag - 11,39 MEUR per uur EUR per minuut EUR per seconde Exclusief parafiscale heffingen: vb. niet werknemers en werkgeversbijdragen (socialezekerheidsrecht) In België worden vrij hoge belastingen geheven op inkomsten uit arbeid. Onderscheid tussen rechtswetenschap en politiek Enkele krantenkoppen: 1) Oeso pleit voor tax shift in België (Belang van Limburg 25/11/2014) 2) Beke: "Vijf jaar om werk te maken van de tax shift" (De redactie.be: 25/11/2014) 3) N VA geeft CD&V waarschuwing: Vermogenswinstbelasting mag niet te ver gaan (De Standaard: 6 februari 2015) 4) Open VLD speelt het minder hard over tax shift (De Redactie.be: 18 januari 2015) 5) In een poging de commotie rond de taxshift tot bedaren te brengen, noemt MR voorzitter Olivier Chastel een lastenverschuiving van arbeid naar consumptie 'slechts één van de mogelijkheden'. Hij reageert daarmee op de uitspraken van minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N VA). (De Tijd 8 februari 2015) 13

16 Inleiding (HB pagina 1) Afdeling 1. Bepaling van de belasting (HB pagina 2) Een belasting is een heffing, d.w.z. een betaling eenzijdig opgelegd door de overheid, teneinde haar middelen te verschaffen om in haar uitgaven van alle aard te voorzien. De heffing geschiedt zonder onmiddellijk aanwijsbare tegenprestatie. Belasting: - eenzijdig opgelegd door de overheid (toestemming van de burgers wordt niet gevraagd) - zonder rechtstreekse tegenprestatie - bij wet of iets gelijkaardigs - ingevoerd door een democratisch vertegenwoordigd orgaan (vb. gemeenteraad, provincieraad) Afdeling 2. Kenmerken van de belasting (HB pagina 3) De twee essentiële kenmerken die traditioneel aan de belasting worden gegeven zijn haar publiekrechtelijk/dwingend karakter en haar financieel doel. Een belasting is een afdracht die je opgelegd wordt en dus een dwangkarakter heeft. Belastingen zijn te onderscheiden van schenkingen die aan de Staat worden gedaan omdat deze vrijwillig gebeuren (vb. testament waarin de Staat als begunstigde wordt aangeduid). Als belastingen niet vrijwillig worden betaald, kunnen ze worden afgedwongen. Aflijning van andere overheidsheffingen/vergoedingen Belasting retributie Een retributie is een vergoeding die de overheid verkrijgt voor het verstrekken van een dienst aan de burgers wanneer zij daarbij over een juridisch of feitelijk monopolie beschikt. De vergoeding die bij een retributie wordt gevraagd, staat tegenover een geïndividualiseerde tegenprestatie waarvan de opbrengst niet wordt bestemd ter financiering van de algemene uitgaven van de overheid. Tussen de gevraagde vergoeding en de verstrekte dienst of het verstrekte voordeel moet wel een redelijke verhouding bestaan, zoniet moet de gevraagde vergoeding worden beschouwd als een belasting. Vb. Vergoeding voor een nieuwe identiteitskaart = retributie De overheid beschikt hierbij over een monopolie, je kan immers niet bij de krantenwinkel om een nieuwe identiteitskaart gaan. Vb. Vergoeding voor de publicatie van de statuten van een vennootschap in het BS = retributie 14

17 Belasting prijs Men spreekt van een prijs wanneer de overheid in concurrentie met een ander bedrijf een dienst levert. Vb. Een ondergrondse parking waarvoor je moet betalen en die door de overheid wordt uitgebaat = prijs Waarom een onderscheid tussen belasting retributie prijs? Een belasting is een greep op je privé vermogen, je eigendom wordt geraakt. Moet een belasting een eigendomsoverdracht inhouden? Is een belasting steeds in geld? Nee, je kan belastingen hebben in geld, meestal is dit ook wel het geval, maar er zijn ook belastingen in natura, vb. Vlaamse successierechten kunnen betaald worden met het overdragen van kunstwerken van internationale faam (erkenning door commissie) (ingevoerd bij overlijden van Renée Margriet om te vermijden dat de erfgenamen de werken moeten verkopen aan het buitenland om de successierechten te kunnen betalen). Belastingen kunnen ook door fysieke arbeid betaald worden. Een oud reglement van de buurwegen bepaalt dat men verplicht is om ingeval van zware sneeuwval de stoep vrij te maken. Dit reglement is nog steeds van kracht. Is de dienstplicht (het leger) ook geen vorm van belastingen in natura? Belastingen worden gezien als een belastingplicht, terwijl de Romeinen belastingen zagen als een belastingrecht. Vroeger moest niet iedereen in België belastingen betalen (cijnskiesstelsel in de 19 e eeuw). Hoe meer belastingen men betaalde, hoe meer stemrecht men had. Het kwam er dus op aan om zoveel mogelijk belastingen te betalen, want dan had je meer te zeggen. De inkomensbelastingen werd niet geheven op een concreet loon maar op basis van objectieve indices (vb. aantal ramen dat je woning had, aantal balkons, een poortgebouw, ). Dit toont aan dat fiscale regimes aanleiding kunnen geven tot gedragswijzingen (vb. aanpassing van architectuur). Zijn belastingen noodzakelijk? Een dwangkarakter wijst op het feit dat je een bepaald effect wil realiseren dat niet vrijwillig gerealiseerd kan worden. Samuelson heeft een onderscheid gemaakt tussen collectieve goederen en private goederen. Collectieve goederen kunnen nog verder opgedeeld worden in zuiver collectieve goederen en quasi collectieve goederen. Collectieve goederen zijn bijvoorbeeld een park en defensie (beoogt de mensen te beveiligen tegen de agressie van externen). Vaak duikt het probleem van free riding op. Dit is het profiteren zonder zelf veel te moeten betalen. Via een belasting wordt een free rider echter gedwongen om ook mee te betalen. 15

18 Het is een andere vraag of de overheid ook zelf voor de organisatie moet instaan, vb. is een privé leger mogelijk? De financiering van een behoefte is een andere discussie dan door wie en hoe de behoefte moet worden verwezenlijkt. Er zijn heel wat collectieve goederen die vroeger collectief waren, maar die dat nu niet meer zijn, vb. een vuurtoren. Aan de Schelde is er een wallenraderketen waardoor vuurtorens overbodig geworden zijn. Bij dit systeem kan de gebruiker worden aangesproken voor de financiering en is een belasting niet meer nodig. Op dit idee is ook het rekening rijden gebaseerd. Belastingen worden vaak ingevoerd wanneer het free riding probleem groot is (vooral bij zuiver collectieve goederen). Onderwijs is een voorbeeld van een quasi collectief goed. Er is een leerplicht tot 18 jaar en onderwijs is kosteloos. Je bent dus verplicht onderwijs te volgen en de instelling mag hier geen vergoeding voor vragen. De overheid is niet enkel geïnteresseerd in het onderwijs van een individuele persoon maar ook in het externe effect dat 18 jarigen goed zijn opgeleid (collectief belang). Voorbeelden: - Met de verplichte autokeuring wordt het externe effect van een verkeer met veilige wagens beoogt. De verplichting wordt niet opgelegd in je eigen belang maar in het belang van alle anderen die deelnemen aan het verkeer. De overheid vindt het nodig om het je te verplichten te wagen te laten controleren, maar niet om het gratis aan te bieden. - De verplichte autoverzekering is er ook vooral om derden te beschermen. De verzekering is niet gratis, de overheid komt enkel tussen in het normeren. - Vroeger was er een fiscale aftrek (via de personenbelasting) voor dubbele beglazing. De fiscale doelstelling is inkomsten genereren. Fiscale technieken worden gebruikt om niet fiscale redenen waardoor er doorkruisingen ontstaan en het Mattheus effect speelt (rijken zullen rijker worden en de armen zullen armer worden, vb. alleen degene met het grootste huis met de meeste ramen dat zuidelijk georiënteerd is, geniet het meeste). Dubbele beglazing kan ook via bouwschriften (gebods of verbodsbepalingen) geregeld worden en niet via belastingen. Een subsidie is een andere mogelijkheid waarbij de voorwaarden beter gemoduleerd kunnen worden. In een derde orde kan met belastingen worden gewerkt, maar dan zijn bepaalde belastingen meer geschikt dan andere (vb. verbouwingen worden met 6% ipv 21% belast). Het atypische aanwenden van de fiscale technieken moet zuinig worden aangewend (desintrumentalisering van de fiscaliteit). - Een gemeente voert een belasting in op het ophalen van huisvuil. Als je geen gebruik maakt van de dienst en dan niet moet betalen, gaat het om een retributie. Indien je altijd moet betalen, ook al maak je geen gebruik van de dienst, dan gaat het om een belasting (onweerlegbaar vermoeden dat je gebruik maakt 16

19 van de openbare dienst). Vandaag wordt er in de meeste gemeenten met een betaling van vuilzakken gewerkt (vervuiler betaalt principe). - Een belasting op het aansluiten op de riolering na werken is een verhaalbelasting (= eigenlijke belasting). De grondslag van een verhaalbelasting is dat bepaalde uitgaven doe door de belastingheffende overheid in het algemeen worden verricht en bijgevolg aan allen ten goede kunnen komen, niettemin van bepaalde personen worden teruggevorderd op grond van het onweerlegbaar vermoeden dat zij er het meeste voordeel uit halen. Zo kunnen de kosten van openbare werken worden verhaald op degene waarvan (onweerlegbaar) wordt vermoed dat ze het meeste nut hebben van de investering. De belasting moet betaald worden op basis van de gevellengte, je kan er niet onder uit dus het is een belasting. Verhaalbelastingen kunnen echter soms wel problematisch zijn. Een huis dat gelegen is op een hoek en dus aan twee straten grenst, zou op grond van de verhaalbelasting die berekend wordt op basis van de gevellengte, twee keer belastingen moeten betalen (dubbele belasting). Belastingen kunnen enkel door de overheid worden ingevoerd omdat ze een impact vormen op je privé vermogen (legaliteitsbeginsel). In artikel 173 Gw. worden ook een aantal waarborgen gegeven voor overheden die niet werken met belastingen maar met retributies. Bij een prijs zijn er geen waarborgen omdat er correctie is via de markt. Het Grondwettelijk Hof heeft geoordeeld dat wanneer de overheid teveel vraagt, meer dan het kostendekkende, het gaat om een belasting en niet om een retributie. Na de bankencrisis heeft de overheid alle deposito s van particulieren tot EUR gewaarborgd. De banken moesten bij deze waarborg bijdragen op basis van de omvang van de deposito s die men had. Argenta had weinig risicovolle producten maar wel veel deposito s waardoor ze een even grote premie moesten betalen als de grote banken. Argenta vond dit discriminatie en stapte naar het Grondwettelijk Hof. Er werd aan gevoerd dat het om een belasting gaat (artikel 170 Ger.W.). Argenta was het niet eens met de premieberekening. Voor een woning met een leien dak zal immers ook een lagere brandverzekering moeten worden betaald dan voor een woning met een strooien dak. Het Grondwettelijk Hof gaf Argenta gelijk en heeft de regeling vernietigd. Zijn geen belastingen: - Verplichte betalingen aan de overheid wanneer het slechts toevallig is dat de overheidsdaad gesteld met niet financiële doeleinden, geld doet toevloeien naar de Schatkist (vb. strafrechtelijke boete, verbeurdverklaring) Boetes zijn ook betalingen die onder dwang worden opgelegd, maar zijn geen belastingen omdat de finaliteit niet fiscaal is. - Schenkingen en legaten aan de overheid - Opbrengst die de overheid verkrijgt uit de verkoop, de verpachting of de concessie van domeingoederen (vb. houtkappingen, vaartrechten, inkomgelden van openbare musea) 17

20 - Inkomsten die de overheid verwerft uit haar aandelen in overheidsbedrijven (vb. Nationale Bank van België, Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen, Belgacom/Proximus) - Inkomsten die de overheid behaald door het verstrekken van diensten aan de burgers en dit in sectoren waarin zij in concurrentie treedt met de privé sector (vb. financiële sector en vervoer) Belasting parafiscale heffing Parafiscale heffingen zijn werknemers en werkgeversbijdragen om de sociale voorzieningen te kunnen financieren. Hier zit een verzekeringsaspect in, je verzekert je tegen bepaalde risico s (vb. kinderen krijgen, ziek worden, ). De bijdragen worden berekend op basis van de toegekende lonen en gaan naar de rijksdiensten voor sociale zekerheid (rechtspersonen die afgescheiden zijn van de Staat waardoor sommigen ze niet kwalificeren als een belasting omdat belastingen niet bestemd kunnen worden (universaliteitsprincipe)). Sociale zekerheid is allemaal arbeidsgerelateerd en de meeste risico s zijn ook arbeidsgerelateerd, behalve vb. ziekte en invaliditeit en kinderbijslag (krijgt iedereen, ondanks het feit dat je misschien nog nooit gewerkt hebt). Er is een beweging waarbij het verzekeringselement meer geëvolueerd is naar een solidariteitsgedachte. Is er in België geen nood om kinderbijslag en ziekte invaliditeit met algemene fiscale inkomsten te financieren? Hierdoor kunnen de werknemers en werkgeversbijdragen gedrukt worden (tax shift). Zie nr. 6 HB pagina 8: In 1850 was er 84 miljoen BEF belastingen. Nu bedragen de staatsbelastingen 100 miljoen EUR. Er zijn grote stijgen geweest in de jaren 30 en net na de wereldoorlogen. Het eerste wetboek inkomsten belastingen dateert van 1919 (net na WOI). In de jaren is er een grote sprong geweest met de oliecrisissen. Keynes heeft regels vooropgesteld waaraan een ideaal belastingsysteem moet beantwoorden. a) Geregelde opbrengst Ten eerste moeten de bijdragen op een realistische wijze geleverd kunnen worden en niet conjunctuur gevoelig zijn (vb. successierechten is niet conjunctuur gevoelig, BTW wel). Door een veelheid aan belastingen wordt het risico van conjunctuur gevoeligheid gespreid, waardoor er een vrij stabiele opbrengst is. Belastingen moeten anderzijds ook bewegelijk genoeg zijn om in te spelen op veranderingen (elasticiteit), vb. bedrijfsvoorheffing (als je loon stijgt, zal ook de bedrijfsvoorheffing automatisch stijgen). b) Eenvoudige, snelle en goedkope inning Keynes wees er ook op dat het systeem eenvoudig moet zijn. Eenvoud moet er zijn in de principes, complexiteit in de uitwerking is geen probleem, vb. BTW is qua concept eenvoudig, maar qua uitvoering ingewikkeld. Eenvoud veronderstelt wel dat de wetgeving duidelijk is en dat er niet te veel wijzingen zijn (stabiliteit). Snelheid is een element van de belastingpsychologie, hoe langer men wacht met een belastbaar 18