Een schilder die naar Drenthe

Transcriptie

1 Erasmus Bernardus von Dülmen Krumpelmann Een schilder die naar Drenthe Kees Thijn kwam

2

3

4

5 Erasmus Bernardus von Dülmen Krumpelmann

6

7 Erasmus Bernardus von Dülmen Krumpelmann Een schilder die naar Drenthe Kees Thijn kwam

8 Colofon Uitgave Museum Thijnhof, Coevorden i.s.m. Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum, Assen Tekst Kees Thijn Projectleider Roel Pepping Concept en vormgeving Albert Rademaker & Klaas van Slooten NUR 644 ISBN Eerste druk Druk Van Gorcum 2019, Koninklijke Van Gorcum BV, Postbus 43, 9400 AA Assen. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp,

9 5 Een schilder die naar Drenthe kwam Er zijn veel schilders, die naar Drenthe zijn gekomen in de loop der tijden, om te wonen, te werken of in ieder geval inspiratie op te doen voor hun werk. Kees Thijn, sinds 1966 als beeldend kunstenaar werkzaam, is geboren in Drenthe en later verhuisd naar Groningen. Op enig moment heeft hij specifiek in Drenthe gezocht naar een plek, waar in ieder geval zijn eigen werk tentoongesteld zou kunnen worden. Die plek vond hij in Drenthe, in Coevorden. Door dit particuliere initiatief ontstond Museum Thijnhof, dat in juni 2015 werd geopend. Het museum wordt inmiddels al het meest sympatieke museum van Drenthe genoemd. Naast de vaste collectie worden er regelmatig wisselende exposities getoond. Begin 2018 ontstond het plan om een expositie samen te stellen van overleden bekende Drentse schilders. De eerste expositie staat in het teken van Bernard von Dülmen Krumpelmann. Door een samenwerking aan te gaan met het grootste museum in Drenthe, het Drents Museum te Assen, is een groot aantal werken tentoongesteld in Museum Thijnhof en in dit boek opgenomen. Wij zijn er trots op dat dit ruim drie jaar na de opening van het museum is gelukt. De tentoongestelde werken komen ook uit andere collecties, waardoor een goed overzicht van de werken van Von Dülmen is ontstaan. Bernard von Dülmen Krumpelmann 1981 door Kees Thijn olieverf op paneel 35 x 25 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann) Het Bestuur van Thijnhof is veel dank verschuldigd aan alle vrijwilligers, die zich inzetten om van Museum Thijnhof een succes te maken. Dat kunstenaars naar Drenthe komen is begrijpelijk. Net zo begrijpelijk dat kunstliefhebbers naar Drenthe komen om Museum Thijnhof te bezoeken. Monique van Roosmalen Voorzitter Stichting Museum Thijnhof.

10 6 Erasmus Bernardus von Dülmen Krumpelmann Erasmus Bernardus von Dülmen Krumpelmann of zoals hij de naam zelf aanpaste in de signatuur als v Dulmen, werd op 25 augustus 1897 geboren in de plaats Kreuznach a/d Nahe. Zijn vader was een gepensioneerde leraar wiskunde en een verdienstelijk amateurtekenaar. Zijn grootvader was stadstekenaar van Edam. De creativiteit zat kennelijk al generaties lang in de familie. De vader van Bernard ontmoette in Kreuznach de veel jongere toekomstige moeder van Bernard, Elisabeth Adam, tijdens een verblijf in een aldaar gevestigd kuuroord. Elisabeth Adam werkte daar in een hotel. Uit het huwelijk werden 4 kinderen geboren, drie zonen: Erasmus Bernardus 1897, Herman Heinrich 1899, Heinrich Wilhelm 1902 en dochter Elisabeth Aleida Maria in Heinrich, Elisabeth, Herman en Bernard (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

11 7 Het gezin verhuisde kort na de geboorte van Bernard naar Amsterdam. Zijn vader overleed in 1909 toen Bernard 12 jaar was. Zijn moeder en de vier kinderen bleven in Amsterdam wonen. Bernard bezocht daar, na de lagere school, het Barlaeus gymnasium waar tekenen hem aanzienlijk meer interesseerde dan de overige leerstof van het middelbaar onderwijs. Na een drietal jaren verliet hij het gymnasium en volgde een particuliere tekenopleiding gevolgd door de Rijksnormaalschool voor tekenonderwijs. Uiteindelijk werd hij na een jaar van school gestuurd vanwege veel verzuim, een gevolg van het feit dat hij veelvuldig zowel overdag als in de nachtelijke uren in de regio Zeedijk en Jordaan verbleef om daar het stadsleven op tekeningen en aquarellen vast te leggen. Toch slaagde hij in 1914 voor het staatsexamen met betrekking tot de akte van bekwaamheid voor lager onderwijs in het handtekenen (de akte LO handtekenen). Zijn talent stelde hem al vroeg in staat om fraaie tekeningen te maken van alledaagse onderwerpen. Zo maakte hij talrijke tekeningen van het Amsterdamse stadsleven inclusief de personen die hij daarop afbeeldde. Bernard kwam ook via de rector van het Barlaeus gymnasium in contact met de bekende politieke tekenaar Johan Braakensiek. Van hem kreeg hij enkele opdrachten voor illustraties en hij bracht hem in contact met een aantal vooraanstaande kunstenaars zoals August Allebé, Willem Witsen, George Breitner, Piet Mondriaan en anderen. Vooral aan de raadgevingen van Allebé, oud-directeur van de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten, heeft Bernard veel te danken gehad. Jarenlang bezocht hij Allebé thuis om door hem onderwezen te worden. Allebé waarschuwde hem meermalen voor Breitner en noemde deze een ordinaire man, maar naar de mening van anderen was Breitner juist een bijzonder en beschaafd persoon. Detail aquarel zie pagina 31 In de beginjaren van zijn kunstenaarschap ziet men in Von Dülmen s werken duidelijk de invloed van George Breitner en Willem Witsen, zowel door het donkere coloriet als in de stadsgezichten. Braakensiek weet vervolgens een aantal zakenlieden te bewegen om Bernard in de gelegenheid te stellen de huur van een eigen atelier mogelijk te maken en modellen te betalen. Ook zorgt Braakensiek ervoor dat hij voor een drukkerij kan werken en wekelijks een tekening mag maken voor De Amsterdammer. Op voordracht van Witsen wordt Bernard in 1918 lid van Arti et Amicitiae in Amsterdam.

12 8 Doordat hij regelmatig de regio van de Zeedijk bezocht teneinde daar het alledaagse leven op tekeningen vast te leggen, kreeg hij bedreigingen vanuit de onderwereld. Een vriend van hem had in Zeegse een tante wonen en daar vond hij in Drenthe de eerste weken huisvesting. Enigszins onaangepast in zijn gedrag en niet gewend aan het plattelandsleven en de lokale gebruiken waren de belangrijkste redenen waarom de tante na drie weken de gastvrijheid voor Bernard beëindigde. Onderdak vond hij daarna in het dorpscafé Oosting in Zeegse. Wegwerkzaam heden in het dorp en de aanwezigheid van eenvoudige arbeiders die deze werkzaamheden moesten uitvoeren stelden hem in de gelegenheid om deze types op tekeningen vast te leggen. In het jaar 1917 moest Von Dülmen in militaire dienst; hierdoor kreeg hij volop kansen om talrijke tekeningen te maken, onder andere van de dynamische cavalerie-oefeningen. Vanaf 1917 verbleef hij afwisselend in Zeegse en Amsterdam. In 1921 ontmoette hij Geertje Bastijaans, een boerendochter uit Zeegse en trouwde met haar. Het echtpaar vestigde zich aan de Zeegsersteeg. Als eerste zoon van Geertje Bastijaans en Bernard werd hun zoon Bernardus Hendricus geboren in 1921, gevolgd door hun zoon Erasmus Herman in Herman werd naderhand een bekende Drentse kunstenaar. Detail zwart krijt tekening zie pagina 57 Via Breitner kreeg Bernard na afloop van de eerste wereldoorlog de opdracht om vijftig illustraties te maken voor de bundel Vijfentwintig jaar onder de mensen geschreven door M.J. Brusse en kwam van laatstgenoemde en zijn broer naderhand de opdracht om 109 tekeningen te maken voor het boek over de Geschiedenis der Amsterdamsche Stoomvaart dat in 1922 werd uitgegeven. Eveneens in 1922 werd Bernard von Dülmen door Breitner bij De Ploeg in Groningen geïntroduceerd teneinde hem als lid aan te nemen. Vanaf 1925 werd Bernard inderdaad toegelaten als lid. Zeegse was een rustgevend dorp gelegen te midden van heidevelden en moerasjes. Het Drentse landschap was voor Bernard een openbaring en stond in schril contrast met de stedenbouw in Amsterdam. Het ploegen van akkers en het maaien van graan vormden dan ook regelmatig nieuwe onderwerpen voor zijn schilderijen. De schilderijen van het Drentse oerlandschap werden in Amsterdam dan ook vlot verkocht. Ze vormden een groot contrast met het Amsterdamse stadsleven dat hij zo goed kende en ook niet volledig kon missen. Vandaar dat hij regelmatig daarnaar terugkeerde teneinde het

13 9 jachtige stadsleven op zijn werken te vereeuwigen. Het vormde voor hem een tegenwicht voor de landelijke rust in Drenthe. Zijn lidmaatschap van de Groninger Ploeg in de twintiger jaren beïnvloedde zijn werkwijze doordat hij ook meer expressionistische accenten in zijn hoofdzakelijk impressionistische schilderijen integreerde. De verkoop van zijn kunstwerken verliep in Amsterdam via kunsthandel Van Gogh aan het Rokin. Vanwege de sobere leefwijze in Drenthe was het leven er goedkoper dan in de grote steden. Bij de regionale bevolking daarentegen was er slechts een geringe vraag naar kunstwerken. Overheidssteun voor kunstenaars bestond in die jaren niet en men moest zelf maar zien om de touwtjes aan elkaar te knopen. Bernard heeft op talrijke plaatsen in Nederland gewerkt, vooral natuurlijk in zijn vroegere woonplaats Amsterdam, maar ook in Blokzijl, Leeuwarden, Groningen, Harlingen en Terschelling waar hij talrijke strand- en zeegezichten heeft geschilderd. Het buitenland heeft hij ook vaak bezocht zoals Parijs waar hij de brede boulevards met de bedrijvigheid aldaar op tekeningen, aquarellen en olieverven vastlegde. De oorlogsjaren waren voor de kunstenaar moeilijke jaren, niet alleen door het gebrek aan schildersmaterialen maar ook door de sterk gedaalde verkopen. Soms moesten kunstwerken zelfs worden geruild voor voedsel en werden verrichte werkzaamheden aan zijn woning afgekocht met tekeningen of een aquarel. Hij legde zich in die periode voornamelijk toe op het maken van aquarellen, waarvan er vele na de oorlog door Canadese militairen zijn meegenomen. Toen het reizen na de oorlog weer beter mogelijk werd, hervatte hij deze met graagte. Zo reisde hij via Portugal naar Marokko en Tunesië waar hij getroffen werd door de kleurigheid van de steden en de kleding van de lokale bevolking. Door verkoop van werken ter plaatse kon hij enige tijd daar doorbrengen en zijn visuele indrukken vastleggen en uitwerken. Detail olieverf op doek zie pagina 33 Bernard von Dülmen Krumpelmann overleed in Zeegse op 21 juni 1987.

14 10 Kunstleven in Drenthe Na de tweede wereldoorlog verenigden de verspreid woonachtige kunstenaars in de provincie Drenthe zich veelvuldiger en kreeg het kunstleven meer gestalte. Kunstenaars als Bernard von Dülmen Krumpelmann, Hein Kray, Arent Ronda, Evert Musch, Klaas Smink, Hans Heijting en Willy Schoonhoven van Beurden vormden in 1946 de groep De Drentse Schilders. Jaarlijkse tentoonstellingen volgden in Assen en Meppel. Deze vereniging werd in 1953 weer ontbonden en in een iets andere vorm werd naderhand in 1954 het Drents Schildersgenootschap opgericht dat ook nu nog een bloeiende vereniging is. De oprichters waren Bernard von Dülmen, Evert Musch, Arent Ronda, Anthonie Keizer, Albert Torie, Joop Schuurhuis, To Jager, Marieke Eisma en Herman von Dülmen. Als actief werkend lid van het Schildersgenootschap heeft Bernard aan talrijke exposities deelgenomen. In 1957 werd Bernard von Dülmen onderscheiden met de Culturele Prijs van de provincie Drenthe mede als waardering voor zijn promotie van de beeldende kunst in de provincie en zijn inzet bij de oprichting van het Drents Schildersgenootschap. De recensies over de kwaliteit van zijn kunstwerken waren over het algemeen erg positief. In 1984 schreef Mieke van der Wal een brochure over Bernard von Dülmen ter gelegenheid van zijn expositie in het Drents Museum te Assen. Van deze brochure is tijdens het schrijven van deze tekst dankbaar gebruik gemaakt. Verdere informatie over zijn activiteiten binnen het Drents Schildersgenootschap door de jaren heen, zijn beschreven in het boek dat Frans van der Veen in 2005 schreef, getiteld Vijftig jaar Drents Schildersgenootschap. Het Schildersgenootschap heeft in talrijke plaatsen in de provincie Drenthe geëxposeerd en bracht en brengt op deze wijze nog steeds de lokale bevolking in kennis met de kunstwerken van bekende Drentse kunstenaars.

15 11 Onderwerpen Bernard von Dülmen heeft in zijn geheel eigen stijl van werken, tijdens zijn werkzame leven een veelheid aan tekeningen, aquarellen en olieverven gemaakt. Abstracte werken van andere kunstenaars hebben hem nooit geïnspireerd om dat zelf ook te gaan doen. Zelf was hij van mening dat kunst met beide benen in het leven moest staan en in de huidige tijd maar ook in de naaste toekomst nog moest worden begrepen. Zijn werken zijn voornamelijk impressionistisch met vooral in de beginjaren, onder invloed van Breitner en Witsen, een wat sober kleurgebruik. Het contact met de kunstenaars van de Groninger Ploeg in de twintiger jaren heeft meer expressionistische accenten aangebracht. Onderwerpen als het landleven in Drenthe, badende meisjes in de Drentse Aa, stadsgezichten in Amsterdam en de Zuidlaardermarkt hebben jarenlang zijn belangstelling gehad. De paardenmarkt bezocht hij al vanaf 1917 en de schilderijen daarvan zijn als zodanig dan ook heel herkenbaar als werken van Bernard von Dülmen Krumpelmann. Ook portretten heeft hij regelmatig geschilderd en geaquarelleerd. Joep van Ruiten noemt hem een monument in de Drentse schilderkunst die wel degelijk van de opbrengst van zijn kunstwerken kon leven.

16 12 Badende jongeren Vooral de naaktstudies van badende meisjes en jongens in de Drentse Aa hebben aanvankelijk her en der stof doen opwaaien. Echter, bij dergelijke onderwerpen vroeg Von Dülmen altijd vooraf aan de ouders of zij konden instemmen met zijn voornemen. Zelden werd dat door de ouders geweigerd. De lichamen van de kinderen zijn sereen en in subtiele kleuren geschilderd en tonen de schoonheid van de afgebeelde modellen. Veel van zijn werken zijn in de open lucht geschilderd; herhaaldelijk waren het, ook bij andere onderwerpen, aanvankelijk slechts voorstudies op papier waarop hij de gewenste kleuren met potlood aangaf zodat hij naderhand in zijn atelier de afgebeelde voorwerpen en personen de aangegeven kleuren kon geven. Badende meisjes aan het Gasterensche Diep olieverf op doek 160 x 84 cm, 1974 (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann) Naakt meisje bij de Drentse Aa te Gasteren 80 x 60.5 cm, 1981, olieverf op doek (collectie Drents Museum)

17 13 De baadsters olieverf op doek 145 x 101 cm (collectie gemeente Tynaarlo)

18 14 Paardenmarkt Bekend en talrijk zijn de schilderijen en aquarellen die Von Dülmen heeft gemaakt naar aanleiding van de jaarlijkse paardenmarkt in Zuidlaren. Te midden van het bezoekende publiek en gezeten op een krukje werkte hij rustig aan een door hem gekozen levendig onderwerp, een mix van paarden, boerderijen, bomen en mensen. Velen hebben van hem een dergelijk schilderij aangeschaft. Paardenmarkt Zuidlaren aquarel 30 x 40 cm (collectie C. Meijer)

19 15 Paardenmarkt Zuidlaren 1917 Achter het Rode Hert aan de Stationsweg olieverf op doek 62 x 97 cm (collectie C. Meijer)

20 16 Paardenmarkt Zuidlaren 1974 aquarel 35 x 52 cm (particuliere collectie)

21 17 Bezoek zigeuners aan paardenmarkt Zuidlaren olieverf op doek 57 x 97 cm (collectie C. Meijer)

22

23 Zuidlaarder paardenmarkt 1968 olieverf op doek 61 x 95 cm (collectie C. Meijer)

24 20 Portretten Portretten in opdracht heeft Bernard maar weinig geschilderd. Zijn voorkeur bleef uitgaan naar levendige taferelen waar mensen onderdeel van uitmaken. Enkele portretten zoals die van baron De Vos van Steenwijk en zijn echtgenote baronesse De Vos van Steenwijk-van Roijen zijn dan ook betrekkelijke uitzonderingen en werden op verzoek van de officiële instanties vervaardigd. Kinderportretten heeft hij veel geschilderd, hoofdzakelijk in aquarel.

25 21 Twee meisjes 1954 olieverf op doek 85 x 65 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

26 22 Jolande, Bar le Duc 1965 aquarel 47 x 36 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

27 23 Dorpsvriendinnen olieverf op doek 60 x 120 cm (collectie gemeente Tynaarlo) Portret van een meisje 1967 aquarel 56.2 x 38 cm (collectie Drents Museum) Zittend meisje aquarel 29 x 20.5 cm (collectie Drents Museum)

28 Portret van een meisje aquarel 56.2 x 38 cm (collectie Drents Museum)

29 25 Drie meisjes gearmd olieverf op doek 67 x 86.5 cm (collectie Drents Museum)

30

31

32 28 Stadstaferelen Regelmatig toog Von Dülmen naar zijn vroegere woonplaats Amsterdam om aldaar eveneens levendige taferelen vast te leggen. Een straat zonder mensen was voor hem als schilder niet boeiend genoeg. Er moest levendigheid van mensen zijn in combinatie met architectuur en de meermalen afgebeelde grachtengordel. Deze levendigheid trof hij trouwens ook aan in kleinere rustige stadjes zoals Blokzijl, Medemblik, Hoorn, Elburg, Sneek, Assen, Meppel, Leeuwarden en Harlingen. Hoog End Sneek aquarel 50 x 74 cm (collectie C. Meijer)

33 29 Gezicht op Meppeler toren 1920 aquarel 45 x 41 cm (collectie Drents Museum)

34 30 Blokzijl zwart krijt 38 x 55 cm (collectie C. Meijer)

35 Leeuwarden 1958 aquarel 77 x 57 cm (collectie C. Meijer)

36 Prinsengracht in Amsterdam 1914 aquarel 33 x 45 cm (collectie C. Meijer) Damrak bij avond Amsterdam olieverf op doek 100 x 120 cm (collectie Drents Museum)

37 33 Markt olieverf op doek (collectie gemeente Tynaarlo) Spiegelgracht in Amsterdam olieverf op doek 94 x 74.5 cm (collectie Drents Museum)

38 Stadsgezicht Amsterdam olieverf op doek 100 x 80 cm (collectie gemeente Tynaarlo) Het kolkje in Amsterdam circa 1960 aquarel 88 x 68 cm (particuliere collectie)

39 35 Twee vrouwen voor etalage Amsterdam 1916 ingekleurde krijttekening 23 x14 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

40 36 Stadsgezicht begin 20 ste eeuw ingekleurde krijttekening 26 x 36 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

41 37 Renovatie Paleis op de Dam 1915 krijt tekening 50 x 65 cm (collectie Magda Ziengs )

42 38 Driehoekstraat in Amsterdam zwart krijt 30 x 22.5 (collectie C. Meijer)

43 39 Amsterdams straattafereel 1917 zwart krijt 29 x 21 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann) Studie Amsterdam zwart krijt 42.5 x 26.5 cm (collectie C. Meijer)

44

45

46 42 Vismarkt Leidsegracht (Verso jongens studie) ingekleurde krijttekening 22x 31 cm (collectie C. Meijer) Paard wacht op baasje 1916 zwart krijt 15.5 x 23.5 cm (collectie C. Meijer)

47 43 Paard begin 20 ste eeuw zwart krijt 22 x 15 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

48 Volksleven in Amsterdam 1915 ingekleurde krijttekening 27.5x18.5 cm (collectie C. Meijer) Volksleven in Amsterdam 1915 zwart krijt 35 x 28.5 cm (collectie C. Meijer)

49 45 Dierenhandelaar ingekleurde krijttekening 24 x 19.5 cm (collectie C. Meijer)

50 Rapenburg 1917 zwart krijt 30 x 22.5 cm (collectie C. Meijer) Straatscene in Amsterdam voor WO 1 aquarel 38x32 cm (collectie Drents Museum)

51 47 Kuypersgrachten 1914 zwart krijt 30 x 22.5 cm (collectie C. Meijer) Karthuizer 1914 zwart krijt 30 x 22.5 cm (collectie C. Meijer) Looyersgracht 1915 zwart krijt 30 x 22.5 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

52 48 Volksvrouw in Amsterdam 1916 zwart krijt 48 x 32 cm (collectie C. Meijer)

53 49 Madame sans gene (nr.1) zwart krijt 24 x 30.5 cm (collectie C. Meijer) Amsterdamse prostituee 1916 zwart krijt 31 x 21 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann) Madame sans gene (nr.2) zwart krijt 24 x 30.5 cm (collectie C. Meijer)

54 50 Meisjes in Amsterdam 1914 zwart krijt 28.5 x 37.5 cm (collectie C. Meijer)

55 Meisje 1916 zwart krijt 45 x 25 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

56 52 Mobilisatie Tijdens de eerste wereldoorlog wist Nederland de neutraliteit te bewaren. Voor von Dülmen, gelegerd in Ilpendam, was het een gelegenheid om zowel de Nederlandse soldaten als de officieren in vol ornaat en zeer gedetailleerd af te beelden, zowel in rust als tijdens hun militaire oefeningen. De zorgvuldige weergave van uniformen en wapens bewijst hoe intensief en geconcentreerd hij met deze kunstwerken bezig is geweest. Soldaten bepakt 1917 tekening 35 x 28.5 cm (collectie C. Meijer) Soldaat eerste wereldoorlog 1917 zwart krijt 34.5 x 28.5 cm (collectie C. Meijer) Soldaat in rust 1917 zwart krijt 33 x 27 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

57 53 Politie te paard 1915 zwart krijt 17 x 15.5 cm (collectie C. Meijer) Soldaat 1917 zwart krijt 33 x 27 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

58 54 Rustende soldaten 1917 zwart krijt 33 x 27 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

59 55

60 56

61 57 Tankval graven bij Zuidlaren (nr. 2) zwart krijt 28.5 x 35 cm (collectie C. Meijer) Tankval graven bij Zuidlaren (nr. 1) ingekleurde krijttekening 28.5 x 35 cm (collectie C. Meijer)

62 58 Bevrijding april 1945 Tynaarlo mei 1945 zwart krijt 14 x 10 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann) Na de bevrijding van Drenthe door de Canadese troepen besteedden deze militairen tijdens hun opmars in de richting van Duitsland soms korte tijd aan een informeel onderhoud met de plaatselijke Drentse bevolking. Bernard heeft enkele van dergelijke contacten vast weten te leggen en het geeft eens te meer aan, hoe divers het oeuvre van deze kunstenaar is. Kolonne krijgsgevangen Duitse soldaten passeren Canadese tank 79 x 97 cm (collectie Drents Museum) Bevrijding van Zeegse in 1945 aquarel 75 x 93 cm (collectie Drents Museum)

63 59 Grondwerkers in oorlogstijd aquarel 79 x97 cm (collectie Drents Museum)

64 60 Boerenleven in Drenthe Ook het boerenleven in Drenthe, vaak in zijn directe omgeving, heeft hem bij herhaling geïnspireerd tot het maken van talrijke kunstwerken van ploegende boeren, aardappelrooiers, oogsttaferelen, hooiers en Drentse dorpsgezichten. In de zeventiger jaren van de vorige eeuw werd mij gevraagd om voorzitter te worden van het Drents Schildersgenootschap. Ik heb deze functie ruim tien jaren vervuld en gedurende die periode bezocht ik het merendeel van de leden om nader kennis met hun werkmethode te kunnen maken. In dat kader maakte ik ook in 1981 met Bernard de afspraak om een dag te gaan schilderen in het dorp Wezup, nabij Zweeloo. We stelden in de berm van de weg onze schildersezels op en namen als motief de tegenover herberg Perkaan gelegen boerderij en de directe omgeving daarvan. Bernard overschilderde een doek met een oudere voorstelling daarop. Tussen de middag aten we iets in t Hoes van Hol-An en tijdens de maaltijd werd hij herkend en aangesproken door een andere bezoeker, kennelijk ook een bewonderaar van zijn werk. Het was een dag waardoor ik hem nog beter leerde kennen. Drie schoffelende vrouwen olieverf op doek 66.5 x 59 cm (collectie Drents Museum)

65 61 Uitgaan der schapen in Orvelte 1923 olieverf op doek 78 x111 cm (collectie Drents Museum)

66 62 Oude Steeg te Gees in de 30-jaren olieverf op doek 45 x 96.5 cm (collectie C. Meijer)

67 63 Aardappelkrabbers, circa 1950 olieverf op doek 62 x 92 cm (collectie C. Meijer)

68

69 65 Oogsttafereel Zeegse 1950 olieverf op doek-marouflé 36 x 50 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

70 Oogstende boeren in Zeegse olieverf op doek 54 x 97 cm (collectie C. Meijer) Oogst olieverf op doek 75 x 125 cm (particuliere collectie)

71 67 Aardappels rooien olieverf op doek 63 x 95.5 cm (collectie Drents Museum)

72 68 Ploegende boer Klaas Steunebrink en Jan Klaassens olieverf op doek 52 x 101 cm (collectie Roelof van Wijk)

73 69 Maaiers ingekleurde tekening 38 x 49 cm (collectie Drents Museum)

74

75 71 Twee boeren met landbouw gereedschap zwart krijt 54 x 36 cm (collectie Drents Museum)

76 Orvelte voor de brand olieverf op doek 50 x 80 cm (collectie Roelof van Wijk)

77

78 74 Boerderij Orvelte olieverf op doek 63 x 104 cm (collectie Roelof van Wijk)

79 75 Boerderij 1960 olieverf op doek 80 x 120 cm (collectie gemeente Tynaarlo) Boerderij te Anderen olieverf op doek 51 x 88 cm (collectie Roelof van Wijk)

80 76 Gezicht op Gieten aquarel 63 x 90 cm (collectie Drents Museum)

81 77 Hageneind Tynaarlo olieverf op doek 44 x 68 cm (collectie Roelof van Wijk) Kermis te Assen olieverf op doek 71 x 105 cm (collectie Drents Museum)

82

83 Zeegsersteeg in het voorjaar 1985 aquarel (collectie gemeente Tynaarlo) Bosgezicht Zeegse aquarel 36 x 48 cm (collectie C. Meijer)

84 Aquarellist bij de Drentse Aa 1950 Wim Crouwel aquarel 37x 28 cm (collectie Drents Museum) Landschap met beekje Zeegser Loopje olieverf op doek 80 x 60 cm (collectie gemeente Tynaarlo)

85 Landschap met slootje Zeegser Loopje aquarel 55.5 x 38.5 cm (collectie Drents Museum)

86 82 Schoolreisje in Zeegse 1917 ingekleurde krijttekening 36 x 68 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

87 83 Studie houtskool: schaatsen krijttekening 18 x 26 cm (collectie C. Meijer) t Harde ingekleurde krijttekening 24 x19.5 cm (collectie C. Meijer)

88 Studieblad Ingekleurde krijttekeningen 37 x 24 (collectie C. Meijer)

89 85 Studie Verso ingekleurde krijttekening 33 x35 cm (collectie C. Meijer)

90 86 Diverse andere onderwerpen Tot op hoge leeftijd heeft Bernard von Dülmen Krumpelmann doorgewerkt en een uitgebreid aantal tekeningen, aquarellen en schilderijen gemaakt over zeer gevarieerde onderwerpen: landschappen, stads- en dorpsgezichten, kermisen circustaferelen, boerenleven en portretten. Het is een kunstenaar geweest die zowel liefde had voor Amsterdam als de stad van zijn jeugd als voor het boerenleven in de provincie Drenthe. Ook maakte hij aquarellen en schilderijen in opdracht van het bedrijfsleven. Mede door zijn talrijke reizen naar Frankrijk en Noord-Afrika heeft hij een heel divers oeuvre opgebouwd dat tot op heden nationaal wordt gewaardeerd en gewild is. Haventje in Portugal 1947 olieverf op doek 62 x 200 cm (particuliere collectie)

91 87 Lissabon 1947 olieverf op doek 43 x 82 cm (collectie C. Meijer)

92 88 Peniche, Portugal 1947 ingekleurde tekening 45 x 68 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

93 89 Schoenpoetsertje te Lissabon aquarel 59.5 x 45 cm (collectie Drents museum)

94 90 Meisjes bij oase, Tunesië, 1968 aquarel 78 x 58 cm (collectie Magda Ziengs)

95 91 Oosters meisje aquarel 61 x 39 cm (collectie Drents Museum) Bedoeïen herderinnetje Tunesië 1968 olieverf op doek 90 x 70 cm. (collectie Magda Ziengs)

96 92 Op de markt in Noord-Afrika 1968 olieverf op doek 106 x140 cm (collectie C. Meijer)

97 Tunesië 1968 aquarel 47 x 37 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

98 Marrovan in Tunis 1954 aquarel 64 x 49 cm (collectie C. Meijer)

99 95 Marakech olieverf op doek 94 x 122 cm (collectie C. Meijer) Op de markt in Marokko aquarel 28 x 19.5 cm (collectie C. Meijer)

100 96 Arles, Rhône 1973 aquarel 55 x 76 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

101 97 Arles 1973 aquarel 64 x 45 cm (collectie C. Meijer) Côte d Azur aquarel (collectie R. van Wijk)

102 98 Parijs: Au Bon Marché circa 1960 olieverf op doek 95 x 125 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

103 99 Stadsgezicht te Parijs olieverf op doek 80.5 x 100 cm (collectie Drents Museum)

104 Parijs stadsgezicht circa 1950 olieverf op doek/marouffle 60 x 45 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann)

105 101 Marktgezicht in Frankrijk olieverf op doek 61 x 96 cm (collectie C. Meijer)

106 102 Gezicht op de Brink, Assen olieverf 90 x 130 cm (collectie Koninklijke van Gorcum)

107 103 Binderij Koninklijke van Gorcum aquarel 60 x 80 cm (collectie Koninklijke van Gorcum)

108 104 Ander werk In zijn leven heeft Von Dülmen veel onderwerpen geschilderd waarvan in dit boek talrijke voorbeelden zijn afgebeeld. Er zijn echter enkele uitzonderingen in zijn oeuvre zoals het op deze pagina afgebeelde bloemstilleven en de zeer nauwkeurige tekening van een vrouwelijk skelet. Op de pagina hiernaast staat bovendien een afbeelding van de enige ets die hij tijdens zijn creatieve leven heeft gemaakt. Skelet van een jonge vrouw begin 20-ste eeuw pentekening 66 x 26 cm (collectie Lydeke von Dülmen Krumpelmann) Bloemstilleven 1972 aquarel 64 x 47 cm (collectie C. Meijer)

109 105 Bethlehemsgang Amsterdam 1916 ets 36 x 23 cm, oplage 16 ex. (collectie C. Meijer) Illustratie bij Duizend en een nacht aquarel 34 x 25.5 cm (collectie C. Meijer)

110 106 Tentoonstellingen Geraadpleegde literatuur Bernard von Dülmen Krumpelmann heeft gedurende zijn leven aan talrijke exposities deelgenomen, zowel solo als samen met andere kunstenaars. Internationaal exposeerde hij in Parijs (1928) en Ottawa (1947), in groepsverband onder andere in San Francisco (1938), Djakarta en Soerabaja (1936) en Lissabon (1947). Nationaal exposeerde hij op uitnodiging zijn kunstwerken in talrijke Nederlandse plaatsen, zowel in het noorden als elders in ons land. In groeps verband waren er eveneens talrijke exposities, zowel tijdens zijn lidmaatschap van De Ploeg als met leden van Het Drents Schildersgenootschap.»» Hans Heijting, von Dülmen, De Drentse Flierefluiter, Nieuwe Drentse Volksalmanak 1954, pag »» Tony van der Meulen, Erasmus Bernard von Dülmen Krumpelmann (78), kunstschilder, Nieuwsblad van het Noorden »» Nieuwsblad van het Noorden, E.B. von Dülmen Krumpelmann, 80 jaar, »» Syp Wynia, von Dülmen laat de kwast niet drogen, Nieuwsblad van het Noorden »» Mieke van der Wal, E. B. von Dülmen Krumpelmann, schilderijen-aquarellen-tekeningen, uitgave Drents Museum 1984»» Jan Jaap Heij, Overzichtstentoonstelling Erasmus Bernard von Dülmen Krumpelmann, 1984»» Eric Bos, 65 jaar schilder van het beweeglijke leven. Nieuwsblad van het Noorden »» Jan Jaap Heij, von Dülmen Krumpelmann, Erasmus Bernard von ( ), artikel in Drentse biografieën, 1991 pag »» Frans van der Veen, Vijftig jaar Drents Schildersgenootschap; gekleurd beeld. Het Drentse boek 2005.»» Jan Kraak- Remmelt Booij, De Zuidlaardermarkt (schilderijen, verhalen en geschiedenis), Het Drentse boek 2009»» Joep van Ruiten, Naakt badende kinderen, Dagblad van het Noorden, 2009

111 107 Dankwoord Financiële ondersteuning De presentatie van tekeningen, aquarellen en olieverven in Museum Thijnhof te Coevorden en de totstandkoming van dit boek werd mogelijk gemaakt door de bereidwilligheid van het Drents Museum om de werken van E.B. von Dülmen Krumpelmann uit te lenen gedurende de duur van de expositie. De gemeente Tynaarlo was eveneens bereid om de collectie kunstwerken van Bernard von Dülmen Krumpelmann uit te lenen voor deze overzichtsexpositie. Het organiseren van de tentoonstelling en het uit geven van dit boek is mede te danken aan de financiële bijdragen van Gemeente Coevorden en het Prins Bernard Cultuurfonds. Lydeke von Dülmen Krumpelmann, de kleindochter van Bernard heeft gegevens, beeldmateriaal en kunstwerken verstrekt voor de expositie en het boek. Chris Meijer uit Zuidlaren heeft zijn uitgebreide collectie van de schilder Bernard von Dülmen ook voor deze expositie beschikbaar gesteld. Daarnaast zijn kunstwerken uit particulier bezit geëxposeerd en in het boek opgenomen zoals de werken uit de kunstverzameling van Roelof van Wijk, Magda Ziengs, Jan Doornbos en andere verzamelaars.

112

113

114 110

115 111