UIT theorie Fisher

Transcriptie

1 De econoom Fisher. Fisher was een econoom die zijn theorie over de werking van geld lang voor de depressie in de jaren 30 van vorige eeuw publiceerde (the purchasing power of money 1911). Dit was een uitbreiding van een bestaande theorie (de kwantiteitstheorie) over de werking van geld in de economie. De theorie van Fisher wordt de verkeersvergelijking van Fisher genoemd. In de jaren na de depressie schreef hij een boekje met een analyse over de depressie van de jaren dertig en hoe deze kon worden opgelost. Daaruit uit stamt zijn "schuld-deflatie-cyclus". De basis van de verkeersvergelijking van Fisher; vier factoren. Fisher gaat uit van een viertal factoren die de samenhang tussen geld, inflatie en de omvang van de economie bepalen: M = maatschappelijke geldhoeveelheid (alle girale en chartale geld in omloop) V = velocity = omloopsnelheid van het geld. De omloopsnelheid wordt bepaalt door de betaalpatronen van mensen. Onder normale economische onstandigheden (depressie daargelaten dus), veranderen betaalpatronen van mensen op korte termijn niet. Mensen betalen maandelijks hun huur, geven geld uit aan kleding, vervoer, etc. Gemiddeld over alle Nederlanders is dat een vast patroon. Velocity is terug te brengen tot het aantal keer dat een euro per jaar wordt uitgegeven. Ik ontvang salaris, koop er een koffie voor, de horecaondernemer betaalt van die euro zijn waterrekening, De watermaatschappij betaalt het salaris van zijn medewerker, etc. De euro wordt op jaarbasis meermaals besteed. P = prijspeil of inflatie T = het aantal transacties in de economie (aantal verkochte goederen en diensten in de economie). Je kunt T zien als de reele productie in de economie. Deze vier factoren en hun onderlinge samenhang worden uitgedrukt in de verkeersvergelijking van Fisher: M * V = P * T De maatschappelijke hoeveelheid als verklaring voor inflatie en deflatie. Als de maatschappelijke geldhoeveelheid sneller groeit dan de productie, zal er inflatie in het land ontstaan. In crisistijd kan inflatie omslaan naar deflatie. Regulering van de maatschappelijke geldhoeveelheid is dan ook van groot belang. Een te hoge of te lage inflatie (of zelfs deflatie) is immer schadelijk voor de economie. De vraag is daarmee welke partijen invloed uitoefenen op de maatschappelijke geldhoeveelheid, en hoe ze daarmee de economie sturen. Pagina 1 van 5

2 Wie bepaalt de omvang van de maatschappelijke geldhoeveelheid? 1. Primaire banken en de geldhoeveelheid. Als de kredietverlening in een land toeneemt, dan neemt de maatschappelijke geldhoeveelheid toe. Primaire banken kunnen zelfstandig de geldhoeveelheid vergroten door leningen te verstrekken. Als de hoeveelheid leningen groter is dan de hoeveelheid aflossingen, stijgt de geldhoeveelheid in omloop. 2. De centrale bank en geldhoeveelheid. De ECB heeft kan zelfstandig bepalen om briefgeld uit te breiden. Maar chartaal geld maakt nog maar een zeer beperkt deel van de totale geldhoeveelheid uit. De invloed van de centrale bank op kredietverlening is veel belangrijker. Die invloed bestaat ten eerste uit regulering van bijvoorbeeld het verplichte dekkingspercentage, en solvabiliteitseisen. Ten tweede oefent de centrale bank invloed uit op de kredietverlening middels het rentepercentage dat de Centrale bank hanteert naar de primaire banken toe. Ten tweede kan de centrale bank de geldhoeveelheid vergroten via quantitative easing. Dit beleid betekent dat de centrale bank leningen opkoopt waardoor de geldhoeveelheid in de economie toeneemt. Op dat moment creeert de centrale bank giraal geld. 3. De overheid en geldhoeveelheid De overheid heeft slechts indirect invloed op de geldhoeveelheid. Door haar bestedingen op te laten lopen (of de belastingen te laten dalen) zal ze meer lenen op de kapitaalmarkt, waardoor de geldhoeveelheid kan toenemen. Drie manieren om de economie te stimuleren of af te remmen. Beinvloeding van de Maatschappelijke geldhoeveelheid is daarmee een van de drie hoofdinstrumenten die overheid en centrale banken hebben om de economie te stimuleren (of af te remmen). Deze drie instrumenten zijn: A. het verhogen of verlagen van de rente door de centrale bank B. het vergroten of verkleinen van de maatschappelijke geldhoeveelheid door de centrale bank C. het vergroten of verkleinen van het saldo van de inkomsten en uitgaven van de Overheid (B-O), door de overheid zelf Pagina 2 van 5

3 Fisher en het beinvloeden van de maatschappelijke geldhoeveelheid (M). Fisher maakt, net als bij het ASAD model, onderscheid tussen de korte termijn en de lange termijn. Ook in deze theorie geldt: Op de korte termijn is uitbreiding van de productie mogelijk als de bezettingsgraad niet 100% is. Op lange termijn, is de veronderstelling dat de productiecapaciteit van een land gebruikt wordt. Je kunt daarmee de korte termijn zien als een situatie van laagconjunctuur. Stimuleren van de economie leidt tot een hogere productie, en niet tot inflatie omdat uitbreiding van de productie mogelijk is. 1. M vergroten en de korte termijn. bij een vergroting van M, waarbij V constant blijft (bij opgaven altijd vermelden in je antwoord), zal de het totaal van (P*T) groeien ter grootte van de groei van M (zie figuur 1). De gedachte is dat een economie, die in een laagconjunctuur zit, te maken heeft met bedrijven die produceren onder hun capaciteit. Er is te weinig vraag naar producten, daarom wil de centrale bank de economie ook stimuleren. De groei van M leidt dan ook tot meer transacties. Het prijspeil zal niet stijgen omdat bedrijven aan de vraag kunen voldoen. Pagina 3 van 5

4 2. M vergroten en de lange termijn bij een vergroting van M, waarbij V constant blijft (bijn opgaven altijd vermelden in je antwoord), zal de het totaal van (P*T) groeien ter grootte van de groei van M. De gedachte is dat binnen de economie, als de economie eenmaal uit de laagconjunctuur is gekomen, de bedrijven op hun maximale bezettingsgraad of productiecapaciteit produceren. De groei van M kan dan niet meer leiden tot meer transacties. Bedrijven zullen T niet kunnen uitbreiden. Meer vraag leidt dus alleen maar tot een stijging van P (prijspeil). Op lange termijn leidt het vergroten van M dus tot inflatie. Neutraliteit van geld. Op lange termijn zien we opnieuw de neutraliteit van geld. Vegroten van de geldhoeveelheid heeft geen enkel effect op reele grootheden, zoals de reele productie, maar alleen op het prijspeil. De combinatie van het ASAD model en de theorie van Fisher. Onderstaande afbeelding geeft een combinatie weer van Fisher met het AS/AD model, waarin de prijspeil problematiek ook behandeld wordt opgedeeld in korte en lange termijn. Pagina 4 van 5

5 3. Depressie en het effect op V. In een depressie heeft V de neiging om wel te veranderen. Mensen gaan sterk bezuinigen om hun schulden af te lossen of, uit angst voor de economische crisis, te sparen. Als de centrale bank dan niet ingrijpt daalt V (bij een gelijkblijvende M) waardoor (P*T) ook daalt. Bedrijven zullen, om het aantal transacties op peil te houden overgaan tot prijsverlagingen. Dit kan tot deflatie leiden. Het gevaar van deflatie. Deflatie heeft een groot gevaar in zich. Als consumenten en bedrijven weten dat producten volgend jaar goedkoper zullen zijn dan nu, dan zullen ze hun bestedingen uitstellen. Uitgestelde bestedingen leidt onmiddellijk tot een reele krimp van het BBP (de productie). Daardoor kan de economie in een nog ergere depressie glijden. Pagina 5 van 5