ECONOMIE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019

Transcriptie

1 Wijzigingen: verwijderd uit versie V : dubbele tekst in Bijlage 1 Beschrijving examenstof, EC/K/6 Overheid en bestuur. ECONOMIE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V

2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de staatsexamens voortgezet onderwijs en draagt zorg voor de kwaliteit en het niveau van de examens. De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is belast met de praktische uitvoering en organisatie van de staatsexamens. Met vragen over deze vakinformatie kunt u contact opnemen met de afdeling Examendiensten van DUO: (050) of staatsexamens@duo.nl. Pagina 2 van 13

3 Inhoud 1 Kernpunten 4 2 Centraal examen 4 3 College-examen 4 4 Schema examenstof 5 Bijlage 1 Beschrijving examenstof 6 Bijlage 2 Hulpmiddelen 11 Bijlage 3 Tips 12 Pagina 3 van 13

4 top 1 Kernpunten Het examen bestaat uit een centraal examen en een college-examen. De kandidaat moet zelf een woordenboek meenemen. Tips voor dit examen staan in bijlage 3. De berekening van het eindcijfer staat in een overzicht. 2 Centraal examen Het centraal examen bestaat uit een schriftelijk examen. Het wordt digitaal afgenomen. Het heeft betrekking op de aangegeven exameneenheden (zie: Schema examenstof en Beschrijving examenstof). Overzicht centraal examen wat hulpmiddelen tijdsduur cijfer Zie: Schema examenstof en Beschrijving examenstof woordenboek en basispakket hulpmiddelen 60 minuten A 3 College-examen Mondeling examen Het college-examen bestaat uit een mondeling examen van 25 minuten. Het heeft betrekking op de aangegeven exameneenheden (zie: Schema examenstof en Beschrijving examenstof). Het verdient aanbeveling een elektronische rekenmachine mee te brengen naar het examen. Bij het college-examen worden ten minste drie onderwerpen, ter keuze van de examinator, uit de examenstof geëxamineerd. Overzicht mondeling college-examen Wat Zie: Schema examenstof en Beschrijving examenstof. Hulpmiddelen zie bijlage 2 tijdsduur 25 minuten cijfer B Pagina 4 van 13

5 Overzicht berekening eindcijfer wat wegingsfactor cijfer (afgerond op één decimaal) eindcijfer (afgerond op een geheel getal) centraal examen 1 A college-examen 1 B (A + B) gedeeld door 2 4 Schema examenstof Economie BB centraal examen collegeexamen EC/K/1 Loopbaanoriëntatie en begeleiding (LOB) X EC/K/2 Basisvaardigheden X EC/K/3 Leervaardigheden in het vak economie X X EC/K/4A Consumptie X X EC/K/4B Consumptie en consumentenorganisaties X EC/K/5A Arbeid en productie X X EC/K/5B Arbeid en bedrijfsleven X EC/K/6 Overheid en bestuur X EC/K/7 Internationale ontwikkelingen X X EC/K/8 Natuur en milieu X Bij het bestuderen van de examenstof is het raadzaam gebruik te maken van een lesmethode of examenkatern. terug naar top Pagina 5 van 13

6 Bijlage 1 Beschrijving examenstof De beschrijving van de programmaonderdelen: - EC/K/3: Leervaardigheden in het vak economie, - EC/K/4A: Consumptie, - EC/K/5A: Arbeid en productie, - EC/K/7: Internationale ontwikkelingen, is te vinden op: kies jaarring 2019 vmbo BB maatschappijvakken: economie Syllabus 2019 economie, vmbo. Specificatie van de globale eindtermen voor het CE. In deze bijlage staat de beschrijving van de programmaonderdelen: - EC/K/4B: Consumptie en consumentenorganisaties, - EC/K/5B: Arbeid en bedrijfsleven, - EC/K/6 : Overheid en bestuur, - EC/K/8 : Natuur en milieu. Beschrijving examendelen EC/K/4B, EC/K/5B, EC/K/6, EC/K/8 EC/K/4B Consumptie en consumentenorganisaties U kunt, met het oog op uw rol van consument 1 uit een gegeven concrete context van wettelijke regels ter bescherming van de consument deze rol beschrijven. U betrekt daarbij - het consumentenrecht, - consumentenorganisaties en hun werkzaamheden, - voorwaarden voor een geldige overeenkomst, - rechten en plichten van de verkoper, 2 in een voor leerlingen herkenbare situatie met behulp van een gegeven koers berekeningen maken met vreemd geld, 3 aan de hand van concrete voorbeelden het belang van verzekeren in het economisch leven uitleggen en daarbij rekening houden met verzekeringsmotieven, 4 aan de hand van criteria een beargumenteerd standpunt innemen met betrekking tot de noodzaak van het verzekeren voor zichzelf en voor anderen. U betrekt daarbij - de positie van de verzekerde ten opzichte van de verzekeringsmaatschappij, - de criteria,. hoogte van het risico,. hoogte van de premie,. wettelijk verplicht karakter, 5 eenvoudige berekeningen uitvoeren met betrekking tot premie en uitkering van schadeverzekeringen. U betrekt daarbij - de verzekeringsovereenkomst, - schadeverzekeringen,. opstal/inboedelverzekering,. autoverzekering, Pagina 6 van 13

7 . (brom)fietsverzekering,. reisverzekering,. aansprakelijkheidsverzekering particulieren, 6 aan de hand van voorbeelden voor- en nadelen noemen van de diverse vormen van huisvesting, 7 een beargumenteerd standpunt innemen ten aanzien van verschillende mogelijkheden van huisvesting en enkele praktische en juridische aspecten van wonen noemen. Hij/zij betrekt daarbij - de rechten en plichten van huurder en verhuurder, - regels met betrekking tot bescherming van de huurder, - regels met betrekking tot bescherming van de koper/verkoper, - verschillende instanties die bemiddelen bij koop of huur van een huis. EC/K/5B Arbeid en bedrijfsleven U kunt, met het oog op uw rol in relatie tot arbeid en productie 1 aan de hand van eenvoudige voorbeelden de plaats van produceren, zowel in enge als in ruime zin, beschrijven en daarbij de productiefactoren betrekken, 2 aan de hand van een concreet voorbeeld beschrijven hoe het productieproces in bedrijven in een aantal fasen kan worden verdeeld, waarbij telkens waarde toevoeging plaatsvindt. Hij/zij betrekt daarbij - de fasen in het productieproces, - de waarde toevoeging, - bedrijfskolom, 3 aan de hand van eenvoudige voorbeelden van arbeidssituaties en arbeidsorganisaties de relatie beschrijven tussen verschillende sectoren en functies, 4 aan de hand van eenvoudige voorbeelden van arbeidssituaties en arbeidsorganisaties de relatie tussen opleidingswegen en functies en tussen scholing en posities op de arbeidsmarkt beschrijven, 5 vanuit een herkenbare actuele context het belang en de inhoud van een CAO beschrijven. Hij/zij betrekt daarbij de relatie tussen een CAO en een individuele arbeidsovereenkomst (van een minderjarige werknemer), 6 aan de hand van concrete actuele voorbeelden uit de eigen omgeving het verband beschrijven tussen technologische ontwikkeling en productiviteitsgroei en positieve en negatieve gevolgen hiervan voor werknemers en werkgevers noemen/beschrijven, 7 in verschillende concrete situaties van productie beschrijven dat zich keuzeproblemen voordoen in de afweging van kosten tegenover baten in engere zin en in de afweging van maatschappelijke kosten en baten. Pagina 7 van 13

8 EC/K/6 Overheid en bestuur U heeft inzicht in de sociale, economische en financiële functies van de overheid en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Toelichting: U kunt, met het oog op uw rol als burger 1 aan de hand van voorbeelden de functies van de overheid in de Nederlandse economie beschrijven. Hij/ zij betrekt daarbij 1 de overheid als leverancier of producent van goederen en diensten: - de collectieve sector is het domein waarin de productie en de consumptie van de overheid plaatsvindt - het parlement is het wetgevend en controlerend orgaan voor de voorbereidende en uitvoerende overheid (rijksbegroting, miljoenennota) - de collectieve sector is onder te verdelen in: - de overheidssector (rijksoverheid en lagere overheden) waarbij inbegrepen de gesubsidieerde sectoren - de sector sociale zekerheid (N.B. Deze definities plegen in de loop van de tijd te veranderen. Er kan verwezen worden naar definities van het CBS en/ of CPB.) 2 de overheid als werkgever: - in formele zin is de overheid de werkgever van de ambtenaren, daarnaast heeft de overheid een belangrijke invloed in de gesubsidieerde sectoren zoals gezondheidszorg, onderwijs, welzijnswerk enzovoort 3 de overheid als verantwoordelijke voor aanvullende, corrigerende en voorwaardenscheppende activiteiten: - onderscheid tussen collectieve sector en particuliere sector - voorbeelden van aanvullende, corrigerende en voorwaardenscheppende activiteiten: - deelname in of eigenaar van bedrijven, wetgeving en sancties, subsidies en heffingen, infrastructuur, politie, onderwijs, bestedingen in de particuliere sector - de verhouding tussen actieven en niet-actieven (N.B. Het gaat hierbij niet om ingewikkelde berekeningen, maar bijvoorbeeld om interpretaties van wijzigingen.) - de vrijheid voor consumenten en producenten in de Nederlandse economie binnen de door de overheid gestelde randvoorwaarden zoals de wetgeving voor de productaansprakelijkheid, de kwaliteit van de verkochte goederen, de hoogte van de prijzen, het bestemmingsplan van een bepaald gebied en het bevorderen van de concurrentie Lees verder op de volgende pagina Pagina 8 van 13

9 2 aan de hand van voorbeelden uit het eigen dagelijks leven overheidsontvangsten en overheidsuitgaven noemen en beschrijven U betrekt daarbij 1 BTW: - BTW als consumentenbelasting die door de leverancier wordt afgedragen - berekeningen met BTW (zie hiervoor EC/K/5A.1 in de syllabus op Examenblad jaarring 2019) 2 accijns: - accijns als belasting waarmee de overheid het consumentengedrag kan beïnvloeden - met behulp van verstrekte gegevens kunnen bepalen welk aandeel accijns uitmaakt van de prijs van producten waarop accijns geheven wordt 3 loon- en inkomstenbelasting: - een loonstrookje kunnen lezen - loonheffing: - loonbelasting en premie volksverzekeringen - loonheffing die de werkgever inhoudt op het loon van de werknemer - ondernemers en zelfstandige beroepsbeoefenaren die inkomstenbelasting afdragen over hun winst 4 houderschapsbelasting: - de motorrijtuigenbelasting als voorbeeld van een houderschapsbelasting - met behulp van tabellen de motorrijtuigenbelasting kunnen bepalen voor voertuigen die gebruikmaken van benzine, diesel en lpg 5 gemeentelijke belastingen: - het recht van gemeenten om zelfstandig een aantal belastingen te heffen en de tarieven daarvan vast te stellen - de Onroerende Zaak Belasting, de Rioolrechten en de Afvalstoffenheffing 6 de uitgaven naar departement: - de kandidaat heeft een globaal inzicht in de taken van de departementen - aan de hand van overzichten, gebaseerd op de miljoenennota, dient de kandidaat inzicht te tonen in de naar uitgaven vastgestelde rangorde van de departementen 3 aan de hand van voorbeelden de verschillende vormen van sociale zekerheid beschrijven: - het doel van het sociale zekerheidsstelsel: - bestaanszekerheid verschaffen - inkomensherverdeling - aan de hand van gegeven informatie over een of meer sociale wet(ten) vragen beantwoorden of opdrachten maken over bijvoorbeeld de financiering, het nut, de doelgroep, de verstrekking van de uitkering - het onderscheid tussen werknemers- en volksverzekeringen - het onderscheid tussen sociale voorzieningen en sociale verzekeringen - de ontwikkeling van de kosten van het stelsel van sociale zekerheid: - de toename van de kosten door de vergrijzing - de bezuiniging op de kosten door: - minder uitkeringen, fraudebestrijding, aanscherpen van de eisen, verlaging van de uitkeringen - de marktwerking waarbij de overheid het stelsel van sociale zekerheid (deels) aan de markt overlaat Pagina 9 van 13

10 EC/K/8 Natuur en milieu U kunt, met het oog op uw rol als burger 1 de samenhang tussen consumptie, productie en het milieu beschrijven. Hij/zij betrekt daarbij - factoren die de groei van de consumptie bepalen, - factoren die de groei van de productie bepalen, - de samenhang tussen de groei van de consumptie en de groei van de productie, - de nadelige gevolgen van de groei van de productie voor het milieu, 2 aan de hand van eenvoudige voorbeelden concrete maatregelen noemen om milieuschade te voorkomen en te bestrijden en hierbij de rol van overheid, organisaties en van individuele personen beschrijven. Een uitgebreide beschrijving van de examenstof staat op: - examenblad.nl, economie BB, syllabus 2019 maatschappijvakken terug naar top Pagina 10 van 13

11 Bijlage 2 Hulpmiddelen Toegestaan De hulpmiddelen van het basispakket zijn toegestaan bij alle examens. Zij zijn niet alle nodig: Basispakket Het standaard basispakket bevat: - schrijfmateriaal - tekenpotlood - blauw en rood kleurpotlood - liniaal met millimeterverdeling - passer - geodriehoek - naast of in plaats van de geodriehoek: een windroos - roosterpapier in cm2 - vlakgum - rekenmachine (calculator) Ook is het toegestaan om hulpmiddelen mee te brengen die geen relatie hebben met de exameneisen maar wel functioneel kunnen zijn, zoals: markeerstift, puntenslijper, leesliniaal (loep). Woordenboek Nederlands-Nederlands (eendelig) OF Nederlands-thuistaal/vreemde taal en Thuistaal/vreemde taal Nederlands (eendelig) Een digitaal woordenboek is niet toegestaan. Uitgebreide informatie over hulpmiddelen voor de centrale examens en hulpmiddelen voor kandidaten met een beperking staat in de Regeling toegestane hulpmiddelen. Kies: examenblad.nl, 2019, vmbo, onderwerpen, hulpmiddelen terug naar top Pagina 11 van 13

12 Bijlage 3 Tips Centraal examen antwoord bij open vragen heel precies op de gestelde vragen. U moet de vraag eerst goed lezen en niet te kort of te vaag antwoorden; oefen in het lezen van de opgaven; het gebeurt soms dat vragen onjuist worden beantwoord omdat de vraag niet goed gelezen is; geef bij de antwoorden een toelichting als daarom wordt gevraagd; bij de meeste vragen worden alleen punten toegekend als er een juiste toelichting is gegeven; controleer bij schriftelijke examens of u alle opgaven gemaakt hebt, voordat u uw werk inlevert; oefenen: Examenbundels of oude examens zijn geschikt om ervaring op te doen. Oude centrale examens zijn te vinden op onder andere examenblad.nl (stel linksboven een bepaald jaar in en vind onder BB en economie de examendocumenten van dat jaar). U kunt ook online oefenen: Mondeling college-examen Vergeet niet uw eigen woordenboek mee te brengen. Kijk, ter voorbereiding op de mondelinge college-examens, de informatiefilm mondeling staatsexamen op de website onder Hoe het staatsexamen VO werkt bij de staatsexamens vwo-havo-vmbo. terug naar top Pagina 12 van 13

13 Pagina 13 van 13