Ledenpeiling Besturenraad Klassengrootte pag. 2

Transcriptie

1 Ledenpeiling over de Klassengrootte Rapportage naar aanleiding van de digitale enquête gehouden van 27 januari t/m 7 februari 2011

2 Aanleiding De al doorgevoerde en nog geplande bezuinigingen blijken veel scholen hard te gaan treffen. Tegelijkertijd wordt het Passend Onderwijs volledig ingevoerd en zijn de ambities op het gebied van prestaties en toetsresultaten erg hoog. Van scholen kregen wij te horen dat de klassen komend jaar vergroot moeten worden. In deze peiling onderzochten wij of dit beeld voor meer scholen klopt en hoe zich dat verhoudt met de ambities van Passend Onderwijs. Respons De peiling is opengesteld op donderdag 27 januari 2011 en kon worden ingevuld tot en met maandag 7 februari In totaal hebben 320 personen deelgenomen aan de peiling, grotendeels (85%) werkzaam voor schoolbesturen in het primair onderwijs. Zo n 14% is werkzaam in voortgezet onderwijs. Ook deed een aantal vertegenwoordigers vanuit het mbo en hbo mee met de peiling. Ledenpeiling Besturenraad Klassengrootte pag. 2

3 Ledenpeiling Besturenraad Jarenlang was het Kabinetsbeleid gericht op kleinere klassen. Wij hebben signalen gekregen dat vanwege de bezuinigingen scholen zich genoodzaakt voelen om klassen te vergroten. Maar klopt dit beeld? En wat zijn de gevolgen van de invoering van passend onderwijs? Vraag 9: Door de bezuinigingen moet ik mijn klassen vergroten. 100% 93% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Eens 7% Oneens Bijna iedere respondent geeft aan de klassen te moeten vergroten als gevolg van de bezuinigingen op het onderwijs. Er ontstaan tekorten op begrotingen en de druk op het personeelsbestand zowel in omvang als in taken wordt zo groot dat de ambities om passend onderwijs waar te maken niet of nauwelijks waargemaakt kunnen worden. Enkele opmerkingen die de bezwaren inzichtelijk maken. Bezuinigingen worden het snelst gerealiseerd door formatie in te leveren. Dat betekent vanzelfsprekend dat de klassen vergroot worden, combinatiegroepen ontstaan, er is geen ruimte voor extra ondersteuning, etc. Bij ons administratiekantoor hebben 80-90% van de aangesloten scholen een begrotingstekort. Combinatieklassen van leerlingen en meer. Veel zorgleerlingen (tweede leerlijn, rugzak, gedrag, hoogbegaafd e.d.) De groepsleerkracht(en) staan er alleen voor. Naast hun lokaal staan er andere lokalen LEEG. Frustrerend. Dat klopt. Dat is zeer te betreuren, met name in regio's waar veel tweetalige gezinnen zijn, multiculturele samenstelling van leerlingenpopulaties. Deze leerlingen hebben vaak een meervoudige problematiek, en zijn derhalve gebaat bij meer persoonlijke aandacht, dus kleinere klassen. De bezuinigingen op bovenschools management komen op de werkvloer terecht De korting op management, de ontoereikende lumpsum budgetten, de ontoereikende bapobudgetten moeten verwerkt worden. Niet personele deel is klein dus geen andere keus. gevolgen voor passend onderwijs: komt niets van terecht! De omvang en de impact van de bezuinigingen zijn nog niet geheel duidelijk, maar dat dit consequenties zal hebben voor de klassengrootte in evident. Deze vraag is nog niet te beantwoorden, we kennen immers de voorstellen en gevolgen daarvan nog onvoldoende. Klassengrootte is overigens niet het echte probleem. De vraag of een leraar voor de klas goed om kan gaan met de verschillen in de klas is de grootste uitdaging. Door een beperkt budget is mijn gemiddelde groepsgrootte op dit moment 28. Ik ben bang dat de grootte van de groepen alleen nog maar groeit. Alles wat de afgelopen jaren in kleine stapjes is opgebouwd wordt door deze bezuinigingen weer teniet gedaan. Ledenpeiling Besturenraad Klassengrootte pag. 3

4 er is niet genoeg geld om zoveel personeel te kunnen betalen dat de klassen klein blijven Het leerlingenaantal in onze stichting groeit licht. Dit jaar met 50 leerlingen. Dat zou moeten leiden tot 2 FTE's extra. De praktijk is echter dat we moeten krimpen met 4 FTE's. In een paar jaar tijd zijn op onze school verdwenen: een conciërge (deeltijd) een administratief medewerkster en zijn we van 8 naar 7 groepen gegaan met minder handen voor de klas. Ook materieel gezien is het één en al kommer en kwel. Een school met 9 lokalen schoonhouden b.v. voor ,00 per jaar. Daar kunnen ze per dag 2 uurtjes voor werken, dus alleen de toiletten doen en de vloeren een beetje vegen. Hygiëne is dus ver te zoeken. Minder gewichtengeld, minder rugzakgeld, door de LB-functie meer geld naar salarissen, de korting op het management, alles vertaalt zich door in minder leerkrachten, dus grotere klassen. Tot nu toe is dat niet nodig geweest door bezuinigingen. Wel door een toename van het aantal leerlingen. Maar ik denk dat dit in de nabije toekomst wel het geval kan zijn. Zoals bekend heeft het bao al weinig overhead en materieel is er ook niets meer te halen (je kunt de kachel niet uitdoen!). Blijft over het personeel, minder dus, met als gevolg grotere groepen of groepscombinaties. Ledenpeiling Besturenraad Klassengrootte pag. 4

5 Vraag 10: Wat is dit schooljaar de gemiddelde klassengrootte bij u op school. En, wat verwacht u dat volgend schooljaar de gemiddelde klassengrootte is bij u op school? De leerlingenaantallen op al de verschillende scholen verschillen logischerwijs behoorlijk. Wanneer de gegeven antwoorden bij de vraag naar huidige en verwachte klassengrootte bij elkaar opgeteld en gemiddeld worden, blijkt dat de gemiddelde klassengrootte stijgt van 24,08 naar 25,97 leerlingen. Kort gezegd, een stijging van 2 leerlingen per klas, of: de klassengrootte zal met 8% stijgen. Niet iedere deelnemer wist de exacte cijfers met betrekking tot de verwachte klassengrootte al, maar bij bijna iedereen stijgt de klassengrootte. Ook zullen er meer combinatiegroepen ontstaan. Vraag 12: In kleine klassen kan ik de ambities van passend onderwijs beter waarmaken dan in grote klassen. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 93% 10% 0% Eens 7% Oneens 93% van de respondenten geeft aan de ambities van passend onderwijs beter waar te kunnen maken in kleine klassen. Als belangrijkste wordt gegeven dat de druk op de leerkracht te groot wordt en zodoende de ruimte om iedereen de aandacht te geven die hem toekomt. Een enkeling is van mening dat de ambities van passend onderwijs in grotere klassen nog steeds waargemaakt kunnen worden. Een selectie uit de overwegingen leest u hier. Basisscholen zijn SBO scholen geworden. In iedere klas zitten kids met gedrags- en/of leerproblemen. Iedere leerkracht zou een klassenassistente in de groep moeten hebben, om Passend Onderwijs te geven. De bezuiniging passend onderwijs treft de scholen die zich al jaren druk maken om de leerling die extra zorg behoeft. De school die geen boodschap heeft aan leerlingen Pro, LWOO en LGF merken niets. Dit geeft een vreemde spanning in de samenwerkingsverbanden passend onderwijs De homogeniteit van de klassen in belangrijker dan het aantal. Als je ook nog genoodzaakt wordt om dan combinatiegroepen te gaan draaien dan wordt het voor de leerkracht wel heel moeilijk om alle verschillende (extra instructie, gewone instructie, verkorte instructie met extra uitdaging) groepen te bedienen, want de tijd die je anders over hebt om extra instructie te doen, gaat op in de instructie van je combinatiegroep. Er zijn veel kinderen die extra aandacht nodig hebben en die kun je niet geven in een grote klas. We spreken hier over zwakbegaafde leerlingen en hoogbegaafde leerlingen. Het zit niet in het formaat, het zit in het aantal handen. Ledenpeiling Besturenraad Klassengrootte pag. 5

6 Ik zeg niet dat het onderwijs in grote groepen slechter is dan in groepen onder de 25 leerlingen, maar het is duidelijk dat er in grote groepen verhoudingsgewijs minder tijd beschikbaar is voor elke leerling en zeker té weinig tijd voor de passende zorg die een aantal leerlingen nodig heeft. In sommige groepen worden de 'extra' handen in de groep echt héél erg gemist! In kleinere klassen kan meer persoonlijke aandacht worden gegeven, de broodnodige rust gehandhaafd, waardoor leerlingen zich beter kunnen concentreren. Ook kan er dan makkelijker in kleine groepjes worden gewerkt. Er kan ook meer aandacht worden gegeven aan taalachterstand. Je hoeft je aandacht te verdelen over minder leerlingen Overigens moet dit wel genuanceerd worden - kleinere klassen leiden niet automatisch tot betere resultaten Passend onderwijs is geen ambitie voor de scholen maar een opdracht aan de overheid. Als ze de school goed faciliteren dan heb je vanzelf passend onderwijs. Het is niet iets dat wij erbij moeten gaan doen bij het huidige werk wat ook al nauwelijks te doen is. Ach over 4 jaar moeten we weer wat anders... Uiteraard. Als je naast je groepsplannen nog een paar individuele handelingsplannen hebt en je hebt een combinatiegroep, dan heb je je handen vol! We denken na over een creatieve oplossing waarbij bijvoorbeeld door het instellen van een expertiseklas zorgleerlingen meer passende aandacht krijgen (vanuit de grote groep). Wij hebben een jarenlange traditie van onderwijs waarin zorg centraal staat, de individuele aandacht die onze leerlingen krijgen kan niet worden waargemaakt als er 25 of meer leerlingen in de groepen zitten Zie Denemarken. Zelf getuige geweest van aanpak daar. Wat een extra ondersteuning en mogelijkheden daar. Ledenpeiling Besturenraad Klassengrootte pag. 6

7 Vraag 13: Wat is uw mening over grotere klassen? De grote meerderheid van de antwoorden op deze vraag laat zien dat het beeld over grotere klassen niet positief is. De bezwaren richten zich met name op de aandacht voor het kind, de capaciteiten en maximale werkdruk van de docent, het ontstaan van combinatieklassen en groei van het aantal prikkels. Anderen geven aan dat de groepsgrootte op zichzelf geen probleem is, maar veel hangt ook af van wie er voor de klas staat en hoeveel ondersteuning er is. Nadelig Als je een enkele klas hebt kun je naar drie niveaugroepen dit behappen. dit kan niet in een combinatiegroep waar je dan max. 6 niv. groepen moeten clusteren. Bij grotere groepen krijgt elke leerling nooit die aandacht die het nodig heeft. Onmogelijk! Bij grotere klassen hebben de leerkrachten meer werkdruk door de o.a. het schrijven en bij houden van handelingsplannen, groepsplannen etc. Bij ons op school betekent dat niet alleen grotere klassen, maar ook meer combinatiegroepen. Op dit moment hebben we een gecombineerde groep, dat worden er waarschijnlijk 3. Gevoegd bij de hoge eisen die inspectie stelt aan administratieve handelingen, wordt het heel zwaar voor leraren, vooral in gecombineerde groepen. Door grotere klassen kan er minder op maat gewerkt worden. De zorgleerling wordt de dupe Door vergroting van klassen (wat in mijn school inhoudt dat er alleen nog maar combinatieklassen zijn) is er minder tijd en ruimte voor onderwijs op maat, minder tijd voor RT binnen de groep en minder tijd voor meerkunners Een grotere groep geeft meer onrust, meer en langer voor- en nawerk, waardoor er over het geheel genomen minder tijd over is voor individuele hulp. Zeker in een kleine school is dat erg lastig voor die leerlingen die ofwel individuele hulp (RT in de klas) nodig hebben, of veel moeite hebben met veel prikkels om zich heen. Een rekensommetje leert dat we dan minder minuten per leerling hebben te besteden. Daarnaast is er meer correctiewerk, er zijn meer gesprekken. Daardoor neemt de voorbereidingstijd af. Als leerkrachten nu ook nog een deel van het passend onderwijs op hun bord krijgen, wordt de werkdruk helemaal groot en haken mensen af. Gezien ook de veelheid aan groeiende problematiek een slechte zaak voor de kwaliteit van het onderwijs. Het is belachelijk dat aan de ene kant de opbrengsten naar boven moeten, terwijl er zwaar op personeel wordt bezuinigd. Het is dan moeilijker om bij uiteenlopende zorgprofielen de juiste begeleiding te bieden hoe groter de groep, des te meer er wordt gevraagd van de vakdidactische vaardigheden van de leerkracht (waaronder klassenmanagement). Verder is het uiteraard zo dat bij een groter aantal kinderen ook administratieve werkzaamheden meer tijd vragen, inclusief het maken van trendanalyses per kind, nakijkwerk, contacten met ouders etc. Ik ben er zeer negatief over. Na 31 jaar onderwijs ben ik nog steeds enthousiast, maar er wordt misbruik gemaakt van enthousiaste mensen. We blijven maar veranderen, je moet steeds meer aankunnen en er moet steeds meer bijgehouden worden aan leerlingadministratie. De sociale problematieken van leerlingen worden met het jaar groter en met hart voor de zaak werk je in je vrije tijd ook nog voor leerlingen. Waar is de grens? Kwalitatief goed onderwijs betekent voldoende aandacht voor elke leerling. Zeker wanneer je als school ambitie hebt om meer te doen dan alleen maar klassikaal lesgeven beperkt een grote klas je in je mogelijkheden. Minder aandacht voor het individuele kind en dus minder kansen voor realiseren voorwaarden passend onderwijs voor elk kind Passend onderwijs, voldoende differentiatie en aandacht voor het kind gaan niet samen met klassen van 30 of meer leerlingen! Slecht voor de kinderen. Slecht voor de leerkracht. Slecht voor het imago van de basisschool. Daarbij komen de groeiende onrust in het leven van onze kinderen en toename van het aantal gedragsproblemen. Kortom, een ramp. Een flink aantal collega's zal hierdoor de pijp aan Maarten geven en een andere baan zoeken. Salarismaatregelen helpen hier niet tegen. Slechte zaak. Door toename van concentratie aan gedragsproblemen bij kinderen en de werkdruk bij de leraar door o.a. vergroting van administratieve last, zouden er meer formatiemiddelen moet komen om de groepen kleiner te maken. Wij hebben veel zorgleerlingen en veel verschillen tussen de kinderen. We hebben dit jaar 3 Ledenpeiling Besturenraad Klassengrootte pag. 7

8 combinatiegroepen moeten formeren. Dan wordt het ondoenlijk om meer dan 3 niveaugroepen in een klas te bedienen. Kan nadelig zijn/ niet per definitie nadelig Alleen grotere klassen als er meer handen in de klas komen (OA-ers). Anders is het absurd om dit van leerkrachten en kinderen te vragen. Dat is niet zo eenvoudig. Een grotere groep betekent meer werkdruk voor de leerkrachten. Echter of een leerkracht nu 25 of 28 leerlingen in zijn groep heeft zal voor de wijze van lesgeven niet uitmaken. Onderzoek wijst uit dat de leerlingresultaten in een kleinere groep niet echt beduidend beter zijn. Maar in een totaal plaatje is het prettiger om een kleinere groep te hebben er kan meer aandacht voor de leerlingen zijn. De grote van een klas is een relatief begrip. Het gaat om de samenstelling van de groep. Deze wordt steeds gecompliceerder. De school zal moeten kiezen tussen òf grotere klassen met veel ondersteuning van onderwijsassistenten of kleine klassen waarbij de leerkracht veel zelf doet. Klassengrootte alleen is geen doorslaggevende factor. Groot is altijd een relatief begrip. Grote klassen met homogene intelligente leerlingen is geen probleem. Een kleine klas met leerlingen met leer- en gedragsproblemen is wel een probleem, want niet de hoeveelheid bepaalt de zwaarte van het werk, maar de gevarieerde samenstelling en problematieken. Grotere klassen hoeft niet per definitie tot een daling van resultaten te leiden, echter bij 32/33 leerlingen lijkt mij de grens wel bereikt. Iedereen weet dat in kleinere klassen kinderen beter tot hun recht komen. Maar dat is wel snel door de bocht. Want ook op andere manieren kun je het onderwijs organiseren. Werken vanuit je onderwijsconcept: hoeveel aandacht en tijd heb voor de leerlingen. Dat is de essentie waar het om draait. En dat kun je op verschillende manieren regelen. In grotere klassen moet duidelijk een ondergrens gesteld worden voor het aantal kinderen met een specifiek zorgdossier en/of externaliserend gedrag Naast de grote klassen komen er ook steeds meer zorgleerlingen in een klas. Dus een groepsgrootte pur sang zegt niets. Het gaat om de problematiek die je in je school/groep hebt in combinatie met het leerlingenaantal. Als er aan voldoende voorwaarden voldaan kan worden wat betreft extra hulp en instructie aan alle kinderen, dan moet het kunnen. tegenwoordig blijven steeds meer kinderen met leeren gedragsproblemen in de reguliere basisschool. dit heeft tot gevolg dat de zwaarte van grotere klassen nog zwaarder gaat wegen. Bij scholen met weinig risicoleerlingen en/of weinig leerlingen met gedragsproblematiek kan de klassengrootte wel omhoog. Grote(re) klassen zijn niet per definitie minder. Passend onderwijs vraagt om aandacht en zorg. Daarvoor is menskracht nodig. Inzet kan in verschillende varianten; bijv. meer handen in de klas is een alternatief Indien voldoende ruimte en voldoende 'handen' in de klas ook een prima optie Ledenpeiling Besturenraad Klassengrootte pag. 8

9 Vraag 14: In welke sector bent u werkzaam? 90% 86% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 15% 1% 0% po vo mbo ho Anders basis onderwijs bestuur PO Bestuurder van PO / SO / VO en SBaO en So en SBO PO SBO SBO SO cluster 2 so, cluster 3 SWV Ledenpeiling Besturenraad Klassengrootte pag. 9