Accountantsverklaringen bij de Jaarrekeningen 2008 van Fortis

Transcriptie

1 Fortis Jaarrekening 2008 Accountantsverklaringen bij de Jaarrekeningen 2008 van Fortis Fortis Geconsolideerd Fortis SA/NV Fortis N.V.

2 2 Accountantsverklaringen bij de Jaarrekeningen 2008 van Fortis Inleiding De Accountantsverklaringen bij de Jaarrekeningen 2008 van Fortis vormen, in combinatie met het Jaaroverzicht 2008 en de Fortis Jaarrekening 2008 en de Bijlage bij de Fortis Jaarrekening 2008, het Jaarverslag 2008 van Fortis.

3 Accountantsverklaringen bij de Jaarrekeningen 2008 van Fortis 3 Accountantsverklaring bij Fortis Geconsolideerde Jaarrekening 2008

4 4 Accountantsverklaringen bij de Jaarrekeningen 2008 van Fortis Accountantsverklaring Aan de algemene vergaderingen van aandeelhouders van Fortis SA/NV en Fortis N.V. Verklaring betreffende de geconsolideerde jaarrekening Wij hebben de geconsolideerde jaarrekening gecontroleerd waarin Fortis SA/NV en Fortis N.V. samen met hun dochtervennootschappen ( Fortis ) opgenomen zijn, welke is opgenomen op de pagina s 9 tot en met 208 van het afzonderlijke document gedateerd 30 maart 2009 met de titel Fortis Jaarrekening 2008, die bestaat uit de geconsolideerde balans per 31 december 2008, de geconsolideerde resultatenrekening, het geconsolideerde overzicht van wijzigingen in het eigen vermogen en het geconsolideerde kasstroomoverzicht over het boekjaar afgesloten op die datum, alsmede een overzicht van de belangrijkste grondslagen voor de financiële verslaggeving en overige toelichtingen en de errata met betrekking tot de geconsolideerde jaarrekening zoals opgenomen in het afzonderlijke document gedateerd 30 maart 2009, genaamd Bijlage bij de Fortis Jaarrekening 2008 (collectief de geconsolideerde jaarrekening ). Deze bijlage is vastgesteld door de Raad van Bestuur op 9 April 2009; de datum van 30 Maart 2009 welke is opgenomen in het document is de datum waarop de Raad van Bestuur de geconsolideerde jaarrekening heeft opgemaakt. Verantwoordelijkheid van de Raad van Bestuur voor de geconsolideerde jaarrekening De Raad van Bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de geconsolideerde jaarrekening in overeenstemming met International Financial Reporting Standards, zoals aanvaard binnen de Europese Unie, in overeenstemming met de toepasselijke wettelijke en reglementaire verplichtingen in België en met het Burgerlijk Wetboek in Nederland. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren, en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven van de geconsolideerde jaarrekening zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor de financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de geconsolideerde jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht overeenkomstig Internationale Controlestandaarden. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de geconsolideerde jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de geconsolideerde jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico's van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de geconsolideerde jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de entiteit. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van door de Raad van Bestuur gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de geconsolideerde jaarrekening.

5 Accountantsverklaringen bij de Jaarrekeningen 2008 van Fortis 5 Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons gekwalificeerde oordeel 1. Onderbouwing van het gekwalificeerde oordeel 1. Op 29 september 2008 heeft de Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij ( FPIM ) 49,93% van de aandelen van Fortis Bank sa-nv (FB) verkregen door in te schrijven op een kapitaalverhoging van FB. Op 3 oktober 2008 heeft FB haar aandelen in Fortis Bank Nederland (Holding) N.V. en Fortis Insurance N.V. haar aandelen in Fortis Verzekeringen Nederland N.V. en Fortis Corporate Insurance N.V. verkocht aan de Nederlandse Staat. Op 10 oktober 2008 heeft Fortis de resterende 50% plus één aandeel in FB verkocht aan FPIM. Zoals beschreven in hoofdstuk 3.1 van de geconsolideerde jaarrekening is geen toelichting verstrekt met betrekking tot het Netto-resultaat op beëindigde bedrijfsactiviteiten waardoor de nettowinst van de beëindigde bedrijfsactiviteiten over de periode tot de datum van verkoop en het gerealiseerde resultaat bij verkoop van de beëindigde bedrijfsactiviteiten niet afzonderlijk worden getoond. Daarnaast zijn geen details over 2008 opgenomen van de kasstromen van de beëindigde bedrijfsactiviteiten in het geconsolideerde kasstroomoverzicht en werden de hieraan gerelateerde toelichtingen niet verstrekt. Zoals aangeven in de voetnoot bij het geconsolideerde kasstroomoverzicht betreft de kasstroom van de verkochte dochterondernemingen, het ontvangen bedrag voor de verkoop van de dochterondernemingen onder aftrek van de kasmiddelen van de dochterondernemingen per 1 januari 2008 in plaats van per verkoopdatum. Het voorgaande is in afwijking van International Financial Reporting Standard 5 Vaste activa aangehouden voor verkoop en beëindigde bedrijfsactiviteiten en International Accounting Standard 7 Kasstroomoverzicht. 2. Zoals beschreven in hoofdstuk 2.1 van de geconsolideerde jaarrekening is geen waarde toegekend aan de verplichting welke het gevolg is van de verbintenis van Fortis om, onder de terugvalclausule, het Special Purpose Vehicle, welke is opgericht om bepaalde gestructureerde kredietinstrumenten te kopen van FB, te financieren, noch per transactiedatum noch per 31 december Het effect van deze afwijking van International Financial Reporting Standards op inter alia Eigen Vermogen, Schulden, Netto-resultaat op beëindigde bedrijfsactiviteiten en het Netto resultaat voor de periode is niet bepaald. Gekwalificeerd oordeel 1 Naar ons oordeel geeft de geconsolideerde jaarrekening, met uitzondering van het ontbreken van de informatie zoals beschreven in het eerste punt van de onderbouwing van het gekwalificeerde oordeel en met uitzondering van de effecten van het eerste en het tweede punt van de onderbouwing van het gekwalificeerde oordeel op de geconsolideerde jaarrekening, een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Fortis per 31 december 2008, en van het resultaat en de kasstromen over het boekjaar afgesloten op die datum, in overeenstemming met International Financial Reporting Standards, zoals aanvaard binnen de Europese Unie en in overeenstemming met de toepasselijke wettelijke en reglementaire verplichtingen in België en met het Burgerlijk Wetboek in Nederland. Toelichting Zonder afbreuk te doen aan ons oordeel, vestigen wij de aandacht op het volgende: 1. Zoals beschreven in hoofdstuk 52 van de geconsolideerde jaarrekening is Fortis als gedaagde betrokken bij verschillende claims, disputen en juridische procedures en een aantal administratieve en strafrechtelijke onderzoeken in verband met bepaalde gebeurtenissen en transacties welke gedurende de periode mei 2007 tot en met september/oktober 2008 hebben plaatsgevonden en die kunnen resulteren in de nietigverklaring van één of meerdere van deze transacties en/of in financiële verplichtingen voor Fortis. Echter, de uiteindelijke uitkomst van deze zaken kan momenteel niet worden bepaald en er zijn dan ook in de geconsolideerde jaarrekening geen financiële verplichtingen die hieruit kunnen resulteren opgenomen. 2. Zoals beschreven in hoofdstuk 2.1 van de geconsolideerde jaarrekening heeft Fortis niet alleen uitzonderlijk grote verliezen geleden in 2008, en als gevolg daarvan een groot deel van zijn eigen vermogen verloren, maar wordt Fortis ook geconfronteerd met een aantal onzekerheden welke mogelijk aanleiding kunnen geven tot belangrijke financiële verplichtingen of uitgaande kasstromen. Deze omstandigheden duiden op het bestaan van een onzekerheid van materieel belang op grond waarvan gerede twijfel zou kunnen bestaan over de continuïteitsveronderstelling van Fortis. 1 Volgens de Nederlandse controlestandaarden aangeduid met Accountantsverklaring met beperking. Volgens de Belgische controlestandaarden aangeduid met Verklaring met voorbehoud.

6 6 Accountantsverklaringen bij de Jaarrekeningen 2008 van Fortis Verklaring betreffende andere Nederlandse wettelijke voorschriften en voorschriften van regelgevende instanties Het opstellen van het jaarverslag behorende bij de geconsolideerde jaarrekening in overeenstemming met het Burgerlijk Wetboek in Nederland valt onder de verantwoordelijkheid van de Raad van Bestuur. Het jaarverslag is opgenomen in het document genaamd Jaaroverzicht 2008, behorende bij de geconsolideerde jaarrekening. Op grond van de wettelijke verplichtingen in Nederland (paragraaf 2:393 lid 5 f van het Burgerlijk Wetboek), melden wij dat het Jaaroverzicht 2008, voorzover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de geconsolideerde jaarrekening, zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 van het Burgerlijk Wetboek in Nederland. Verklaring betreffende andere Belgische wettelijke voorschriften en voorschriften van regelgevende instanties Het opstellen en de inhoud van het jaarverslag behorende bij de geconsolideerde jaarrekening vallen onder de verantwoordelijkheid van de Raad van Bestuur in toepassing van artikel 119 van het Wetboek van Vennootschappen. Het is onze verantwoordelijkheid om in ons verslag de volgende bijkomende vermelding op te nemen die niet van aard is om de draagwijdte van onze verklaring over de geconsolideerde jaarrekening te wijzigen: Het geconsolideerde jaarverslag, uiteengezet in het document genaamd Jaaroverzicht behorende bij de geconsolideerde jaarrekening behandelt de door de wet vereiste inlichtingen en stemt overeen met de geconsolideerde jaarrekening. Wij kunnen ons echter niet uitspreken over de beschrijving van de voornaamste risico s en onzekerheden waarmee de gezamenlijke in de consolidatie opgenomen ondernemingen worden geconfronteerd, alsook van hun positie, hun voorzienbare evolutie of de aanmerkelijke invloed van bepaalde feiten op hun toekomstige ontwikkeling. Wij kunnen evenwel bevestigen dat de verstrekte gegevens geen onmiskenbare inconsistenties vertonen met de informatie waarover wij beschikken in het kader van ons mandaat. Amstelveen, 9 april 2009 Sint-Stevens-Woluwe, 9 april 2009 KPMG ACCOUNTANTS N.V. Vertegenwoordigd door S.J. Kroon RA PricewaterhouseCoopers Bedrijfsrevisoren B.C.V.B.A. Vertegenwoordigd door Y. Vandenplas en L. Discry

7 Accountantsverklaringen bij de Jaarrekeningen 2008 van Fortis 7 Accountantsverklaring bij Fortis SA/NV Jaarrekening 2008

8 8 Accountantsverklaringen bij de Jaarrekeningen 2008 van Fortis VERSLAG VAN DE COMMISSARIS AAN DE ALGEMENE VERGADERING DER AANDEELHOUDERS VAN DE VENNOOTSCHAP FORTIS SA/NV OVER DE JAARREKENING OVER HET BOEKJAAR AFGESLOTEN OP 31 DECEMBER 2008 Overeenkomstig de wettelijke en statutaire bepalingen, brengen wij U verslag uit in het kader van ons mandaat van commissaris. Dit verslag omvat ons oordeel over de jaarrekening evenals de vereiste bijkomende vermeldingen en inlichtingen. Verklaring over de jaarrekening met voorbehoud en toelichtende paragrafen Wij hebben de controle uitgevoerd van de jaarrekening van Fortis SA/NV over het boekjaar afgesloten op 31 december 2008, opgesteld op basis van het in België van toepassing zijnde boekhoudkundig referentiestelsel, met een balanstotaal van EUR en waarvan de resultatenrekening afsluit met een verlies van het boekjaar van EUR We hebben eveneens de controle uitgevoerd van de toelichtingen die de vennootschap ter beschikking dient te stellen en die opgenomen zijn in een afzonderlijk document gedateerd 30 maart 2009 en genaamd Fortis Jaarrekening 2008, zoals aangepast door het afzonderlijk document gedateerd 30 maart 2009 en genaamd Bijlage bij de Fortis Jaarrekening Dit document is vastgesteld door de Raad van Bestuur op 9 april 2009, de datum van 30 maart 2009 welke is opgenomen in het document is de datum waarop de Raad van Bestuur de geconsolideerde jaarrekening heeft opgemaakt. Het opstellen van de jaarrekening valt onder de verantwoordelijkheid van de Raad van Bestuur. Deze verantwoordelijkheid omvat: het opzetten, het implementeren en het in stand houden van een interne controle met betrekking tot de opstelling en de getrouwe weergave van de jaarrekening, die geen afwijkingen bevat die van materieel belang zijn als gevolg van fraude of van fouten, alsook het kiezen en het toepassen van geschikte waarderingsregels en het maken van boekhoudkundige ramingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Het is onze verantwoordelijkheid een oordeel te geven over deze jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle uitgevoerd overeenkomstig de wettelijke bepalingen en volgens de in België geldende controlenormen, zoals uitgevaardigd door het Instituut der Bedrijfsrevisoren. Deze controlenormen vereisen dat onze controle zo wordt georganiseerd en uitgevoerd dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen bevat van materieel belang. Overeenkomstig deze normen, hebben wij controlewerkzaamheden uitgevoerd ter staving van de in de jaarrekening opgenomen bedragen en inlichtingen. De keuze van de uitgevoerde werkzaamheden is afhankelijk van onze beoordeling en van de inschatting van het risico op materiële afwijkingen in de jaarrekening als gevolg van fraude of van fouten. Bij het maken van die risico-inschatting, hebben wij rekening gehouden met de interne controle van de vennootschap met betrekking tot de opstelling en de getrouwe weergave van de jaarrekening om controleprocedures vast te leggen die geschikt zijn in de gegeven omstandigheden, maar niet om een oordeel te geven over de doeltreffendheid van die interne controle. Wij hebben tevens een beoordeling gemaakt van het passend karakter van de waarderingsregels, de redelijkheid van de door de vennootschap gemaakte boekhoudkundige ramingen en de voorstelling van de jaarrekening in haar geheel. Ten slotte hebben wij van de Raad van Bestuur en de verantwoordelijken van de vennootschap de voor onze controle noodzakelijke verduidelijkingen en inlichtingen bekomen. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen informatie een redelijke basis vormt voor het uitbrengen van ons oordeel. Zoals beschreven in nota 2.1 van de geconsolideerde jaarrekening van de vennootschap is geen waarde toegekend aan de verplichting welke het gevolg is van de verbintenis van de vennootschap om, onder de terugvalclausule, het Special Purpose Vehicle, welke is opgericht om bepaalde gestructureerde kredietinstrumenten te kopen van Fortis Bank sa/nv, te financieren, noch per transactiedatum noch per 31 december Het effect van deze afwijking op het in België van toepassing zijnde boekhoudkundig referentiestelsel op inter alia het eigen vermogen, de schulden en het netto resultaat van het boekjaar is niet bepaald. Naar ons oordeel, onder voorbehoud van het effect op de jaarrekening van het punt vermeld in de voorgaande paragraaf, geeft de jaarrekening, samen met de gerelateerde toelichtingen opgenomen in de Fortis Jaarrekening 2008, afgesloten op 31 december 2008 een getrouw beeld van het vermogen, de financiële toestand en de resultaten van de vennootschap, in overeenstemming met het in België van toepassing zijnde boekhoudkundig referentiestelsel.

9 Accountantsverklaringen bij de Jaarrekeningen 2008 van Fortis 9 Zonder afbreuk te doen aan het hierboven tot uitdrukking gebrachte oordeel, vestigen wij de aandacht op het volgende: 1 Zoals beschreven in nota 52 van de geconsolideerde jaarrekening van de vennootschap is de vennootschap als gedaagde betrokken bij verschillende claims, disputen en juridische procedures en een aantal administratieve en strafrechtelijke onderzoeken in verband met bepaalde gebeurtenissen en transacties welke gedurende de periode mei 2007 tot en met september/oktober 2008 hebben plaatsgevonden en die kunnen resulteren in de nietigverklaring van één of meerdere van deze transacties en/of in financiële verplichtingen voor de vennootschap. Echter, de uiteindelijke uitkomst van deze zaken kan momenteel niet worden bepaald en er zijn dan ook in de jaarrekening geen financiële verplichtingen die hieruit kunnen resulteren opgenomen. 2 Zoals beschreven in nota 2.1 van de geconsolideerde jaarrekening van de vennootschap heeft de vennootschap niet alleen uitzonderlijk grote verliezen geleden in 2008, en als gevolg daarvan een groot deel van haar kapitaal verloren, maar wordt zij ook geconfronteerd met een aantal onzekerheden welke mogelijk aanleiding kunnen geven tot belangrijke financiële verplichtingen. Deze omstandigheden duiden op het bestaan van een onzekerheid van materieel belang op grond waarvan gerede twijfel zou kunnen bestaan over de continuïteitsveronderstelling van de vennootschap. Bijkomende vermeldingen en inlichtingen De opstelling en de inhoud van het jaarverslag, alsook het naleven door de vennootschap van het Wetboek van vennootschappen en van de statuten, vallen onder de verantwoordelijkheid van de Raad van Bestuur. Het is onze verantwoordelijkheid om in ons verslag de volgende bijkomende vermeldingen en inlichtingen op te nemen die niet van aard zijn om de draagwijdte van onze verklaring over de jaarrekening te wijzigen: Het jaarverslag behandelt de door de wet vereiste inlichtingen en stemt overeen met de jaarrekening. Wij kunnen ons echter niet uitspreken over de beschrijving van de voornaamste risico s en onzekerheden waarmee de vennootschap wordt geconfronteerd, alsook van haar positie, haar voorzienbare evolutie of de aanmerkelijke invloed van bepaalde feiten op haar toekomstige ontwikkeling. Wij kunnen evenwel bevestigen dat de verstrekte gegevens geen onmiskenbare inconsistenties vertonen met de informatie waarover wij beschikken in het kader van ons mandaat. Onverminderd formele aspecten van ondergeschikt belang, werd de boekhouding gevoerd overeenkomstig de in België van toepassing zijnde wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften. Zoals vermeld in de toelichting werd deze jaarrekening opgesteld voor winstbestemming. Zoals vermeld in de Bijlage bij de Fortis Jaarrekening 2008, heeft de Raad van Bestuur van 11 juli 2008, in afwezigheid van Dhr. Votron en Dhr. Verwilst ingevolge artikel 523 van het Wetboek van vennootschappen, beslist, in onderling overleg, om de positie van Dhr. Votron als CEO van de vennootschap te beëindigen en Dhr. Verwilst aan te duiden in zijn plaats. De notulen van de Raad van Bestuur omvatten geen vermelding van de gevolgen van vermogensrechtelijke aard voor de vennootschap. In de hierboven vermelde Bijlage is er echter een verwijzing opgenomen naar nota 11.2 van de geconsolideerde jaarrekening van de vennootschap, welke een evaluatie bevat van de financiële gevolgen van deze beslissing voor de vennootschap. Zoals vermeld in het verslag van de Raad van Bestuur van Fortis SA/NV en Fortis NV opgenomen in de Fortis Jaarrekening 2008, zoals gewijzigd door pagina 7 van de Bijlage bij de Fortis Jaarrekening 2008, heeft de Raad van Bestuur beslist, in afwezigheid van Dhr. De Boeck en Dhr. Cheung, overeenkomstig artikel 523 van het Wetboek van vennootschappen, om bepaalde leden van de Raad van Bestuur te vrijwaren en schadeloos te stellen tegen alle eisen, procedures en claims die zouden kunnen ingebracht worden door derden. De dekking van de vrijwaring werd beperkt op EUR 100 miljoen. De Raad van Bestuur bevestigt dat er geen gevolgen van vermogensrechtelijke aard voor de vennootschap voortvloeien vanwege deze vrijwaring anders dan die voortkomen door elke betaling die de vennootschap doet in dit kader. De Raad van Bestuur bevestigt eveneens dat de maximale dekking van EUR 100 miljoen betrekking heeft op alle claims die gedurende een bepaald kalenderjaar geplaatst worden met betrekking tot enige juridische kosten of schaden ten gevolge van juridische procedures welke jegens hun geïnitieerd zijn voor acties welke ondernomen zijn in hun capaciteit als bestuurders gedurende dat kalenderjaar. Alhoewel het duidelijk is dat de maximale consequentie voor de vennootschap EUR 100 miljoen bedraagt op een jaarlijkse basis, zijn wij niet in staat om de potentiële kosten te bepalen die kunnen opgelopen worden door de vennootschap op een gecumuleerde basis gedurende de periode waarvoor de vrijwaringsovereenkomsten van kracht blijven.

10 10 Accountantsverklaringen bij de Jaarrekeningen 2008 van Fortis Wij hebben geen kennis gekregen van verrichtingen of beslissingen die in overtreding met de statuten of het Wetboek van vennootschappen zijn gedaan of genomen met uitzondering van de volgende zaken: - De notulen van de Raad van Bestuur van 11 juli 2008 met betrekking tot de beëindiging van de positie van Dhr. Votron vermelden niet de gevolgen van vermogensrechtelijke aard van deze beslissing; - In haar vonnis van 12 december 2008, genomen in kortgeding, heeft het Hof van Beroep te Brussel beslist dat Fortis SA/NV de beslissingen genomen op 3, 5 en 6 oktober 2008 dient voor te leggen aan een buitengewone Algemene Vergadering van Aandeelhouders, in overeenstemming met de verwijzing naar de Corporate Governance Statement opgenomen in haar statuten. Sint-Stevens-Woluwe, 9 april 2009 De commissaris PricewaterhouseCoopers Bedrijfsrevisoren BCVBA vertegenwoordigd door Luc Discry Bedrijfsrevisor Yves Vandenplas Bedrijfsrevisor

11 Accountantsverklaringen bij de Jaarrekeningen 2008 van Fortis 11 Accountantsverklaring bij Fortis N.V. Jaarrekening 2008

12 12 Accountantsverklaringen bij de Jaarrekeningen 2008 van Fortis Accountantsverklaring Aan de algemene vergadering van aandeelhouders van Fortis N.V. Verklaring betreffende de enkelvoudige jaarrekening Wij hebben de enkelvoudige jaarrekening 2008 van Fortis N.V. gecontroleerd, welke is opgenomen op de pagina s 249 tot en met 262 van het afzonderlijke document gedateerd 30 maart 2009 met de titel Fortis Jaarrekening 2008, die bestaat uit de balans per 31 december 2008 en de resultatenrekening over het boekjaar afgesloten op die datum, met de toelichting, inclusief een referentie naar de waarderingsgrondslagen zoals beschreven in hoofdstuk 2 van de toelichting bij de geconsolideerde jaarrekening, alsmede de errata met betrekking tot de enkelvoudige jaarrekening opgenomen in het afzonderlijke document gedateerd 30 maart 2009 genaamd Bijlage bij de Fortis Jaarrekening 2008 (collectief: de enkelvoudige jaarrekening ). Deze bijlage is vastgesteld door de Raad van Bestuur op 9 april 2009; de datum van 30 maart 2009 welke is opgenomen in het document is de datum waarop de Raad van Bestuur de enkelvoudige jaarrekening heeft opgemaakt. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de enkelvoudige jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het verslag van de Raad van Bestuur, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de enkelvoudige jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de enkelvoudige jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de enkelvoudige jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de enkelvoudige jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico's van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de enkelvoudige jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de vennootschap. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de vennootschap heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de enkelvoudige jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel met beperking. Onderbouwing van het oordeel met beperking Zoals beschreven in hoofdstuk 2.1 van de geconsolideerde jaarrekening is geen waarde toegekend aan de verplichting welke het gevolg is van de verbintenis van de vennootschap om, onder de terugvalclausule, het Special Purpose Vehicle, welke was opgericht om bepaalde gestructureerde kredietinstrumenten te kopen van Fortis Bank sa-nv, te financieren, noch per transactiedatum noch per 31 december Het effect van deze afwijking van de waarderingsgrondslagen op, inter alia, Eigen Vermogen, Financiële Vaste Activa, Schulden, Aandeel resultaat groepsmaatschappijen en het Netto resultaat voor de periode is niet bepaald.

13 Accountantsverklaringen bij de Jaarrekeningen 2008 van Fortis 13 Oordeel met beperking Naar ons oordeel geeft de enkelvoudige jaarrekening uitgezonderd het effect van hetgeen is vermeld in de paragraaf Onderbouwing van het oordeel met beperking een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Fortis N.V. per 31 december 2008 en van het resultaat over 2008 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Toelichting Zonder afbreuk te doen aan ons oordeel, vestigen wij de aandacht op het volgende: 1. Zoals beschreven in het hoofdstuk Voorwaardelijke verplichtingen van de enkelvoudige jaarrekening is de vennootschap als gedaagde betrokken bij verschillende claims, disputen en juridische procedures en een aantal administratieve en strafrechtelijke onderzoeken in verband met bepaalde gebeurtenissen en transacties welke gedurende de periode mei 2007 tot en met september/oktober 2008 hebben plaatsgevonden, welke kunnen resulteren in de nietigverklaring van één of meerdere van deze transacties en/of in financiële verplichtingen voor de vennootschap of haar deelnemingen. Echter, de uiteindelijke uitkomst van deze zaken kan momenteel niet worden bepaald en er zijn dan ook geen financiële verplichtingen die hieruit kunnen resulteren opgenomen in de enkelvoudige jaarrekening. 2. Zoals beschreven in hoofdstuk 2.1 van de geconsolideerde jaarrekening heeft de vennootschap niet alleen uitzonderlijke grote verliezen in 2008 geleden, en als een gevolg een groot deel van zijn eigen vermogen verloren, maar wordt de vennootschap ook geconfronteerd met een aantal onzekerheden welke mogelijk grote financiële verplichtingen of uitgaande kasstromen kunnen veroorzaken. Deze omstandigheden duiden op het bestaan van een onzekerheid van materieel belang op grond waarvan gerede twijfel zou kunnen bestaan over de continuïteitsveronderstelling van de vennootschap. Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder f van het Burgerlijk Wetboek melden wij dat het verslag van de Raad van Bestuur, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de enkelvoudige jaarrekening, zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 Burgerlijk Wetboek. Amstelveen, 9 april 2009 KPMG ACCOUNTANTS N.V. S.J. Kroon RA

14 14 Accountantsverklaringen bij de Jaarrekeningen 2008 van Fortis Tezamen met Jaaroverzicht 2008 en de Fortis Jaarrekening 2008 en de Bijlage bij de Fortis Jaarrekening 2008 vormen deze Accountantsverklaringen bij de Jaarrekeningen 2008 van Fortis, het Jaarverslag van Fortis. De Jaarrekening bevat de Fortis Geconsolideerde Jaarrekening, de Fortis SA/NV Jaarrekening en de Fortis N.V. Jaarrekening. Fortis en Fortis SA/NV, Koningsstraat 20, 1000 Brussel, België Telefoon +32 (0) , Fax +32 (0) Fortis en Fortis N.V., Archimedeslaan 6, 3584 BA Utrecht, Nederland Telefoon +31 (0) , Fax +31 (0) Internet adres: adres: