Gemeente Valkenswaard

Transcriptie

1 Gemeente Valkenswaard Bevolkings- en huishoudensprognose 2014 Second opinion 12 maart

2 DATUM 12 maart TITEL Bevolkings- en huishoudensprognose 2014 ONDERTITEL Second opinion OPDRACHTGEVER Gemeente Valkenswaard Boulevard Heuvelink KT Arnhem Postbus BD Arnhem (026) BTW NL B01 IBAN NL95RABO KVK AUTEUR(S) Jeroen Wissink Bert van t Land PROJECTNUMMER

3 Inhoud 1 Samenvatting en advies 1 2 Trendanalyse Valkenswaard 2 3 Confrontatie trends en prognose 6

4 1 Samenvatting en advies Aanleiding en vraagstelling De meest recente bevolkings- en huishoudensprognose (2014) van de provincie Noord-Brabant laat zien dat Valkenswaard minder hard groeit werd geprognosticeerd in Dit heeft gevolgen voor de woningbouwprogrammering en reeds gemaakte afspraken met ontwikkelaars. De gemeente heeft behoefte aan meer inzicht in de achtergronden van de prognose en een toets van de uitkomsten aan ontwikkelingen in het verleden. Opzet Onze analyse levert nadrukkelijk geen nieuwe prognose op: dat zou alleen maar gecompliceerd werken. In plaats daarvan duiden we de prognose op basis van feitelijke trends uit het verleden en vergelijken we deze met de uitgangspunten van de prognose. Om de uitgangspunten van de provinciale prognose te toetsen zijn de volgende stappen uitgevoerd: 1. Het in beeld brengen van geboorte- en sterftecijfers in het verleden 2. Het in beeld brengen van migratie-ontwikkeling in het verleden a. Hierbij blikken we terug vanaf 1960 en brengen zowel het migratiesaldo als het voorschrijdend migratiesaldo (gemidelde over een aantal jaren) in beeld. 3. Het in beeld brengen van de ontwikkeling van de woningvoorraad in het verleden 4. Het in beeld brengen van het aantal en aandeel thuiswonende jongeren in het verleden. a. De afgelopen jaren is de landelijke trend dat jongeren langer thuisblijven wonen. Dit heeft effect op de woningbehoefte op korte termijn. Belangrijkste conclusies Sinds 1998 is de daling van het aantal inwoners in Valkenswaard ingezet, maar door de gezinsverdunning is het aantal huishoudens blijven groeien. In de crisisjaren heeft duidelijk effect gehad op de bouwproductie. In deze jaren lag de bouwproductie gemiddeld op 75 a 80 woningen per jaar, terwijl deze in de jaren daarvoor rond de 95 a 100 woningen lag. Geboortesaldo was in de afgelopen jaren negatief, hetgeen betekent dat de bevolking niet meer toeneemt op basis van natuurlijke groei. Vanaf 2007 geldt voor de gemeente dat er meer mensen vertrekken naar andere gemeente dan omgekeerd. Daar staat tegenover dat het buitenlands migratiesaldo vanaf 2010 voor het eerst sinds jaren weer positief is. De uitgangspunten die zijn gehanteerd bij het opstellen van de bevolkings- en huishoudensprognose liggen in lijn met de ontwikkelingen die zich in het verleden hebben voorgedaan. Dit geldt in ieder geval voor de uitgangspunten ten aanzien van het aantal geboorten en sterftes. De verwachting ten aanzien van het binnenlands- en buitenlands migratiesaldo zijn beduidend positiever dan de feitelijke situatie in het verleden. Waar in de afgelopen jaren sprake was van een negatief migratiesaldo, wordt in de prognose uitgegaan van een positieve instroom van mensen uit zowel binnen- als buitenland. Het binnenlands migratiesaldo was in de crisisjaren negatief, maar in de situatie voor de crisis ( ) juist positief (+10) en daarmee vergelijkbaar met de uitgangspunten van de prognose (ook +10). Dus in jaren waarin de gemeente in staat is gebleken om woningen te realiseren, lukt het ook om huishoudens aan te trekken Bevolkings- en huishoudensprognose

5 Overwegingen Op basis van de ontwikkelingen uit het verleden zijn er geen aanknopingspunten waaruit blijkt dat de uitgangspunten en berekening van de provinciale prognose niet realistisch zijn of bijgesteld moeten worden. Een klein aanknopingspunt is het gegeven dat de nieuwbouwproductie in de periode lager lag dan in de jaren daarvoor, en dat dit mogelijk resulteerde in een negatief vertreksaldo. In jaren waarin Valkenswaard voldoende heeft gebouwd, heeft de gemeente in beperkte mate bewoners aan weten te trekken. Om een hogere bouwproductie te legitimeren is het daarom zaak om hierover met buurgemeenten afspraken over te maken. 2 Trendanalyse Valkenswaard Ontwikkeling aantal inwoners: tot 1998 groei daarna lichte afname Een historische analyse van de bevolkingsontwikkeling laat zien dat het aantal inwoners in Valkenswaard relatief sterk groeide tot In dat jaar bereikte de gemeente haar grootste omvang van de bevolking, namelijk ruim personen. Daarna nam de bevolking langzaam af tot ongeveer inwoners op 1 januari Figuur 2.1: Gemeente Valkenswaard. Ontwikkeling aantal inwoners Bevolking Groei aantal huishoudens door huishoudensverdunning Het aantal huishoudens is in de afgelopen jaren gegroeid. In de periode 2000 tot gaat het om een groei van ruim 770 huishoudens. Deze huishoudensgroei komt voornamelijk vanwege een afname van het aantal personen per huishouden, ook wel headshiprate (HSR) genoemd. In 2000 bedroeg de HSR gemiddeld 2,4 personen per huishouden en in 2014 gaat het om ongeveer 2,2 personen per huishouden. Belangrijke oorzaken voor deze huishoudensverdunning zijn de vergrijzing en individualisering van de maatschappij. De gemiddelde huishoudensgrootte van 2,2 is vergelijkbaar met het Nederlandse gemiddelde. 1 CBS geeft geen informatie voor 2000 weer Bevolkings- en huishoudensprognose

6 Figuur 2.2: Gemeente Valkenswaard. Ontwikkeling huishoudens, bevolking, personen/huishouden (HSR) Huishoudens Bevolking HSR 2,45 2,40 2,35 2,30 2,25 2,20 2,15 2,10 Daling nieuwbouwproductie crisisjaren naar 75 a 80 woningen per jaar Gemiddeld genomen zijn er in de afgelopen jaren tussen de 70 en 120 woningen toegevoegd aan de woningvoorraad. Hierbij is er een duidelijk verschil tussen de productie voor en na In de periode lag de bouwproductie met gemiddeld 95 tot 110 woningen duidelijk hoger. In de crisisjaren van is de nieuwbouwproductie ingezakt naar een productie van ongeveer 75 tot 80 woningen per jaar. Figuur 2.3: Gemeente Valkenswaard. Toevoegingen woningvoorraad Nieuwbouw Voortschrijdend gemiddelde Tot 2003 was er in Valkenswaard nog sprake van natuurlijke groei van de bevolking en werden er meer mensen geboren dan overleden. Vanaf 2003 tot en met 2009 is het aantal geboorten en sterftes min of meer in evenwicht. En vanaf 2010 is het geboortesaldo (sterfte minus overledenen) negatief Bevolkings- en huishoudensprognose

7 Figuur 2.4: Gemeente Valkenswaard. Ontwikkeling levendgeborenen, overledenen en geboortesaldo Levendgeborenen Overledenen Geboortesaldo Verhuisbewegingen Een analyse van de binnenlandse verhuisbewegingen (van en naar andere Nederlandse gemeenten) laat zien dat vanaf 2007 sprake is van een negatief migratiesaldo: er vertrekken meer mensen uit Valkenswaard dan er vanuit andere gemeenten bijkomen. Figuur 2.5: Gemeente Valkenswaard. Binnenlands migratiesaldo Binnenlands migratiesaldo Voortschrijdend binnenlands migratiesaldo De buitenlandse migratiebewegingen zijn sterk wisselend. In de periode 1989 tot en met 2009 is er sprake van een structureel vertrekoverschot. Pas vanaf 2010 lijkt deze trend te keren en komt het buitenlands migratiesaldo weer meer in evenwicht Bevolkings- en huishoudensprognose

8 Figuur 2.6: Gemeente Valkenswaard. Buitenlands migratiesaldo Buitenlands migratiesaldo Voortschrijdend buitenlands migratiesaldo Thuiswonende jongeren Vanaf 2011 zien we duidelijk de trend dat jongeren langer thuis blijven wonen en daarmee hun woonwens uitstellen. In de periode woonde gemiddeld 69% van de jongeren in de leeftijdsklasse jaar nog thuis bij hun ouders. In 2011 nam dit toe naar 73% en in 2014 bedroeg dit ongeveer 76%. Bij de thuiswonende jongeren jaar gaat het om een toename van ongeveer 4%: van circa 20% in de periode naar 24% in Deze ontwikkeling heeft het effect dat jongeren in de afgelopen jaren uitstelgedrag hebben vertoond en dit heeft effect op de korte termijn. Het gaat hierbij echter over uitstel maar geen afstel van de woningvraag. Vroeg of laat zullen deze jongeren immers een plekje op de woningmarkt gaan zoeken. Figuur 2.7: Gemeente Valkenswaard. Ontwikkeling aandeel thuiswonende jongeren per leeftijdscategorie 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% thuiswonend jaar thuiswonend jaar Bevolkings- en huishoudensprognose

9 3 Confrontatie trends en prognose In dit hoofdstuk confronteren we de prognose met de feitelijke trends in de periode Hierbij zetten we de gemiddelde jaarlijkse ontwikkeling van de afgelopen vijf jaar af tegen de gemiddelde uitgangspunten in de prognose. Tabel 3:1: Gemeente Valkenswaard: vergelijk trends met uitgangspunten prognose Feitelijk (CBS) Prognose 2014 Jaarlijkse ontwikkeling (gemiddeld) Aantal inwoners Geboorte Sterfte Geboortesaldo Binnenlands saldo Buitenlands saldo Totaal migratiesaldo Aantal huishoudens Groei woningvoorraad Positief t.o.v. verleden Bron: Provincie Noord-Brabant 2014, CBS 2015 Negatief t.o.v. verleden De vergelijking van de uitgangspunten met de trends uit het verleden laat het volgende zien: In de periode , maar ook in is de geprognosticeerde groei van het aantal personen beduidend minder negatief dan in de afgelopen jaren het geval is. De belangrijkste verklaring is dat de provincie uitgaat van een positief migratiesaldo voor Valkenswaard in de komende jaren. Dit terwijl er in de praktijk sprake was van een migratieoverschot. Dit betekent een trendbreuk met het verleden, maar valt in het voordeel uit van de gemeente Valkenswaard. Kijken we echter naar de periode voor de crisis van dan lag het binnenlands migratiesaldo op gemiddeld op +10 inwoners per jaar. In deze jaren waarin de gemiddelde nieuwbouwproductie hoger lag (+100) is Valkenswaard in staat geweest om mensen van buiten de gemeente aan te trekken. In de prognose blijft het aantal geboorten in de komende jaren op een vergelijkbaar niveau, maar het aantal sterftegevallen neemt toe. Dit lijkt plausibel en ligt vanwege de toenemende vergrijzing in de lijn der verwachting. Hierdoor zal het geboortesaldo in de komende jaren sterker negatief worden. De positieve verwachting ten aanzien van het migratiesaldo in combinatie van de doorzettende trend van gezinsverdunning zorgt ervoor dat het huishoudensgroei (fors) positiever is geprognosticeerd dan feitelijk in het verleden heeft plaatsgevonden. Dit zet zich door in een positieve groei van de woningvoorraad. De geprognosticeerde groei van 105 woningen is daarmee vergelijkbaar met de gemiddelde nieuwbouwproductie in de periode Concluderend: op basis van de confrontatie van feitelijke ontwikkelingen in het verleden en de uitgangspunten van de provinciale prognose zijn deze plausibel en te verklaren. Sterker nog, de provinciale prognose is beduidend positiever ten aanzien van zowel het binnen- als buitenlands migratiesaldo dan zich in het verleden heeft voorgedaan. Dit biedt dus geen aanknopingspunten tot aanpassing / ophoging van het bouwprogramma Bevolkings- en huishoudensprognose