Leefbaarheidsplannen. en kleine kernen. Michiel Noordzij. een onderzoek naar mogelijkheden voor stedenbouwkundige adviesbureaus

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Leefbaarheidsplannen. en kleine kernen. Michiel Noordzij. een onderzoek naar mogelijkheden voor stedenbouwkundige adviesbureaus"

Transcriptie

1 Leefbaarheidsplannen en kleine kernen een onderzoek naar mogelijkheden voor stedenbouwkundige adviesbureaus Michiel Noordzij

2 Auteur: Michiel Noordzij Smithstraat 21, 8071 KW, Nunspeet : : Michiel.noordzij@gmail.com ID: Opleiding: Afstudeerrichting: Begeleiding: Ruimtelijke Ordening & Planologie Hogeschool Utrecht Instituut voor Gebouwde Omgeving, Nijenoord 1, 3552 AS, Utrecht Generalist Ellen van Keeken, Hogeschool Utrecht Otto Dijkstra, Hogeschool Utrecht Henk van Paassen, AmerAdviseurs Rik Snoep, AmerAdviseurs Lennard Elsman, (voorheen) AmerAdviseurs Juni 2008

3 Voorwoord Leefbaarheid en vitaliteit van dorp en platteland staat weer hoog op de politieke agenda. Dat is niet alleen gemeentelijk of provinciaal, maar ook landelijk en in Europees verband. Aan de leefbaarheid van onze dorpen kunnen wij de vitaliteit van onze samenleving zien. Ondanks of juist door de gemeentelijke schaalvergroting zien wij steeds vaker dat dorpelingen zich de identiteit en de toekomstvisie van hun dorp aantrekken. Een middel om dat te doen is het zelfstandig of in nauwe samenspraak met de eigen gemeente opstellen van een Dorpsvisie, Dorpsplan of Leefbaarheidsplan. Al dan niet gesteund door een adviesbureau wordt zo n plan bottom-up vormgegeven. Maar wat er daarna met de plannen gebeurd is niet altijd helder, noch voor dorpsbewoners, noch voor buitenstaanders, noch voor adviesbureaus die aan de plan- en visievorming hebben bijgedragen. AmerAdviseurs heeft inmiddels een naam gevestigd in het opstellen van Leefbaarheidsplannen. Omdat niet helder is wat met de plannen is gebeurd, heeft AmerAdviseurs een afstudeeropdracht geformuleerd, die door Michiel Noordzij van de Hogeschool Utrecht voortvarend is opgepakt. Michiel Noordzij doet dit onderzoek, omdat hij zich tijdens zijn eerdere stage bij AmerAdviseurs nadrukkelijk heeft weten te onderscheiden. Het voorliggende eindrapport Leefbaarheidsplannen en kleine kernen bevat een boeiend verslag van dit evaluatieonderzoek naar de uitvoeringskant van de Dorpsvisies en Leefbaarheidsplannen c.a. in Nederland. In dit rapport heeft Michiel Noordzij op doortastende en heldere wijze de regionale verschillen in Dorpsvisies en plannen in beeld gebracht. Ook heeft hij aan de hand van hoofd- en deelvragen op een goede manier inzichtelijk gemaakt of en zo ja welke kansen er voor stedenbouwkundige en andere adviesbureaus liggen om in aanmerking te komen voor vervolgopdrachten uit Dorpsvisies en plannen. Het resultaat is een heldere analyse met heel bruikbare conclusies en aanbevelingen, die deze afstudeeropdracht maken tot een unieke vergelijking van Dorpsvisies en plannen in Nederland. Vooral door de interviews met alle betrokken partijen (gemeenten, dorpen en adviesbureaus) heeft het onderzoek naar vijf verschillende plannen een schat aan informatie en adviezen opgeleverd, die voor menig betrokkene een dankbare aanvulling is op zijn/haar kennis. Ik hoop dat het rapport (met bijlagen) mag bijdragen aan een nog beter besef van de nut en noodzaak van het door dorp en gemeente gezamenlijk uitvoeren van Leefbaarheidsplannen en visies. Zeker in een tijd dat er vaak meer middelen ter beschikking staan dan menig dorp en gemeentebestuur voor ogen had bij het opstellen van het plan. Henk van Paassen, Stagecoördinator en coördinator Leefbaarheidsplannen bij AmerAdviseurs Amersfoort, 1 juni I -

4 - II -

5 Samenvatting Leefbaarheid van kleine kernen gaat over de leefomgeving in kleine dorpjes, met een beperkt aantal inwoners. De inwoners uit deze dorpjes zien vaak met lede ogen toe hoe hun dorp langzaam verandert. Voorzieningen verdwijnen, jongeren trekken weg en de vergrijzing neemt toe. Om de leefbaarheid te behouden dan wel te verbeteren, worden daarom Leefbaarheidsplannen opgesteld. AmerAdviseurs is één van de vele stedenbouwkundig adviesbureaus die bewoners en gemeenten al jaren helpt bij het opstellen van Leefbaarheidsplannen. Men heeft op basis van bestudering van opgestelde plannen geconstateerd dat na het opstellen vervolgopdrachten vaak uitblijven. Het onderzoek dient de redenen daarvoor te achterhalen en te adviseren op welke wijze daar verandering in aangebracht kan worden. Het onderzoek wijst uit dat er geen vaste standaard is voor de benaming en de inhoud van Leefbaarheidsplannen. Zowel initiatiefnemer, bestaand beleid, financiering en mate van begeleiding kunnen tot verschillende plannen leiden. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen onderzoeksplannen, uitvoeringsplannen en een combinatie van beiden. Het onderzoek betrekt een vijftal Leefbaarheidsplannen, namelijk het Leefbaarheidsplan Marken, Dorpsplan Lievelde, Dorpsontwikkelingsplan Leveroy, Dorpsplan Heijningen en Integraal Dorpsontwikkelingsprogramma Helenaveen. Het Dorpsplan Lievelde is het enige plan dat niet is vastgesteld door een Gemeenteraad en heeft daardoor een andere bestuurlijke status dan de overige vier plannen. Ieder Leefbaarheidsplan kent een aantal actoren dat meegewerkt heeft aan het plan. Er is daarbij onderscheid te maken in algemene actoren en specifieke actoren. De bewoners en het gemeentebestuur vallen beiden in de eerste categorie en zijn altijd betrokken bij het opstellen van een Leefbaarheidsplan. De tweede categorie bevat actoren als een dorpsbelangenorganisatie, een adviesorganisaties, marktpartijen en andere overheden dan de gemeente. Afhankelijk van hun belangen zullen zij anders in het proces meedoen. Dit kan voor bewoners betekenen dat zij onverwachte tegenstanders of juist bondgenoten zullen vinden bij het opstellen van een Leefbaarheidsplan. Naast verschillende actoren onderscheiden de vijf geselecteerde plannen zich met name in het proces en in de mate van detail. Hoewel er geen specifieke landelijke richtlijn of handreiking bestaat voor de inhoud van Leefbaarheidsplannen, komt de globale lijn in de vijf plannen met elkaar overeen. Ook de fasering van de uitvoering komt met elkaar overeen, voor zover deze fasen nog niet in de plannen zelf al zijn behandeld. Deze uitvoering kan verdeeld worden in de fasen rolverdeling, prioritering, financiering, realisatie en gebruik/evaluatie. De vervolgopdrachten voor stedenbouwkundige adviesbureaus kunnen vervolgens verdeeld worden in opdrachten met en opdrachten zonder een directe relatie met de Wro. Belangrijk is dat vervolgopdrachten stedenbouwkundig of landschappelijk van aard zijn en geschikt om uitbesteed te kunnen worden aan een stedenbouwkundig adviesbureau. De relatie met de Wro is met de verandering van de Wet op de Ruimtelijke Ordening naar de Wro niet veranderd, maar het soort vervolgopdrachten dat kan worden opgesteld, is wel veranderd. Het onderzoek leidt tot de conclusie dat budget, het integrale karakter van Leefbaarheidsplannen, weinig eigen bijdrage, profilering van bureaus en te kleinschalige zaken in de plannen allen een rol spelen in het uitblijven van vervolgopdrachten. Door ruimtelijke plannen te bundelen met een Leefbaarheidsplan, scherp te krijgen welke subsidiemogelijkheden er zijn, door mee te denken bij bewonersavonden, actief opdrachten te werven en door Leefbaarheidsplannen meer uitvoeringsgericht te maken, is daarin verandering aan te brengen. - III -

6 - IV -

7 Inhoudsopgave Voorwoord Samenvatting Blz I III 1. Inleiding 1.1. Aanleiding Doelstelling Probleemstelling Definities Afbakening Randvoorwaarden Onderzoeksmethoden en technieken Leeswijzer 4 2. Leefbaarheid van kleine kernen 2.1. Inleiding Factoren- en lagenbenadering Conclusie 5 3. Verschillende plannen 3.1. Inleiding De verschillende plannen Waarom verschil? Conclusie 8 4. Gehanteerde selectiecriteria voor de Leefbaarheidsplannen 4.1. Inleiding De selectiecriteria De beperkingen Conclusie De geselecteerde Leefbaarheidsplannen 5.1. Inleiding De geselecteerde plannen Conclusie De bestuurlijke status van de Leefbaarheidsplannen 6.1. Inleiding Definities De bestuurlijke status Conclusie Betrokken actoren en hun rol Inleiding Algemene actoren Specifieke actoren Krachtenveldanalyse Conclusie 24 - V -

8 8. Onderlinge verschillen tussen de geselecteerde Leefbaarheidsplannen 8.1. Inleiding De onderlinge verschillen Conclusie De uitvoering van de geselecteerde Leefbaarheidsplannen 9.1. Inleiding Fasering Conclusie Vervolgopdrachten voor stedenbouwkundige adviesbureaus Inleiding Welke vervolgopdrachten kunnen stedenbouwkundige adviesbureaus krijgen? Welke vervolgopdrachten krijgen stedenbouwkundige adviesbureaus daadwerkelijk? Interviews Conclusie De rol van Leefbaarheidsplannen in de nieuwe Wro Inleiding Instrumenten van de Wet ruimtelijke ordening Conclusie Conclusie en aanbevelingen Conclusie Aanbevelingen voor het proces Aanbevelingen voor het product 39 Nawoord 41 Bronvermelding 43 Bijlagen Bijlage 1: Wat is een Leefbaarheidsplan? 47 Bijlage 2: Totaallijst met plannen 51 Bijlage 3: Telefoongesprekken 55 Bijlage 4: Provinciale organisaties voor Maatschappelijke Ondersteuning 61 Bijlage 5: Lijst met onderdelen uit de Leefbaarheidsplannen 65 Bijlage 6: Financieringsvormen 67 Bijlage 7: Interviews met sleutelpersonen 71 Bijlage 8: Format Leefbaarheidsplan en stappenplan voor totstandkoming VI -

9 1. Inleiding 1.1 Aanleiding Het stedenbouwkundig adviesbureau AmerAdviseurs uit Amersfoort heeft gevraagd een onderzoek uit te voeren naar opgestelde Leefbaarheidsplannen voor kleine kernen met een beperkt aantal inwoners, en het vervolg daarop. AmerAdviseurs heeft het opstellen van Leefbaarheidsplannen als één van haar pijlers, naast het opstellen van stedenbouwkundige plannen en het uitbrengen van advies op het gebied van ruimtelijke ordening. Naast AmerAdviseurs zijn er vele andere (al dan niet stedenbouwkundige) adviesbureaus die Leefbaarheidsplannen opstellen voor kleine kernen. Veel dorpen stellen ook zelf hun toekomstplannen op, soms met hulp van een provinciale dorpsbelangenvereniging. AmerAdviseurs heeft in het recente verleden voor de volgende kleine kernen een Leefbaarheidsplan opgesteld: In de provincie Noord-Holland: 1. De Kwakel, gelegen in de gemeente Uithoorn; 2. Grootschermer, gelegen in de gemeente Schermer; 3. Zuidermeer, gelegen in de voormalige gemeente WesterKoggenland (nu Koggenland); 4. Zwaagdijk-West, gelegen in de voormalige gemeente Wognum (nu Medemblik); 5. Marken, gelegen in de gemeente Waterland. In de provincie Gelderland: 6. Breedenbroek, gelegen in de voormalige gemeente Gendringen (nu Oude IJsselstreek); 7. Netterden, gelegen in de voormalige gemeente Gendringen (nu Oude IJsselstreek); 8. Varsselder, gelegen in de voormalige gemeente Figuur 1: Leefbaarheidsplannen van AmerAdviseurs. Gendringen (nu Oude IJsselstreek); 9. Megchelen, gelegen in de voormalige gemeente Gendringen (nu Oude IJsselstreek); 10. Etten, gelegen in de voormalige gemeente Gendringen (nu Oude IJsselstreek) In de provincie Utrecht: 11. Schalkwijk, gelegen in de gemeente Houten. Op basis van bestudering van de Leefbaarheidsplannen, is duidelijk geworden dat sommige van deze plannen meer effect hebben gehad dan anderen. Dit heeft onder andere te maken met verschil in de ruimtelijke opbouw van een dorp, het proces van totstandkoming en de organisatiegraad per dorp. Het resultaat wat betreft de uitvoering van deze opgestelde plannen is daarom per dorp verschillend, waardoor ook de vervolgopdrachten, voor zover deze er zijn geweest, verschillend zijn

10 1.2 Doelstelling Het doel van het onderzoek is het adviseren van stedenbouwkundige adviesbureaus of, en zo ja op welke wijze zij vervolgopdrachten kunnen verkrijgen uit het opstellen van Leefbaarheidsplannen. Hierbij kan worden gedacht aan stedenbouwkundige, planologische en/of juridische opdrachten, maar ook aan andere opdrachten in het kader van leefbaarheid en welzijn. 1.3 Probleemstelling Hoofdvraag De probleemstelling is gedefinieerd in een hoofdvraag en een aantal deelvragen. Het onderzoek beoogt antwoord te geven op de volgende hoofdvraag: Wat zijn de redenen dat (stedenbouwkundige) adviesbureaus geen of nauwelijks vervolgopdrachten krijgen na afronding van Leefbaarheidsplannen en op welke wijze is hierin verandering mogelijk, met het oog op de Wet ruimtelijke ordening? Deelvragen Om tot een antwoord te komen op de hoofdvraag, moet eerst een aantal deelvragen worden beantwoord. Het beantwoorden van de deelvragen vormt de leidraad van het onderzoek, om met de conclusie van iedere deelvraag dichter bij het einddoel van het onderzoek te kunnen komen. De te beantwoorden vragen luiden als volgt: Welke vormen van (Leefbaarheids)plannen bestaan er? Wat is de bestuurlijke status van de Leefbaarheidsplannen? Welke actoren zijn betrokken bij de totstandkoming en uitvoering van een Leefbaarheidsplan en wat is hun rol? Wat zijn wezenlijke verschillen in proces en product van de Leefbaarheidsplannen tussen (stedenbouwkundige) adviesbureaus onderling? Wat gebeurt er met de Leefbaarheidsplannen na vaststelling van de status en hoe worden ze tot uitvoering gebracht? Welke opdrachten kunnen stedenbouwkundige adviesbureaus krijgen uit het opstellen van Leefbaarheidsplannen en welke daarvan krijgen zij ook daadwerkelijk? Welke rol kan het Leefbaarheidsplan vervullen in de Wet ruimtelijke ordening? Van deze deelvragen vormen de eerste vier het theoretische kader van het onderzoek. De laatste drie deelvragen maken de koppeling van de theorie naar de praktijk. 1.4 Definities Leefbaarheid: De mate waarin de sociale en fysieke leefomgeving aan de normen en waarden van de bewoners en/of gebruikers van het landelijk gebied/dorp voldoen [Bron: Leefbaarheidseffectrapportage Opsterland, E.A.M. Boomars en M.C. Hidding, 1999]. Leefbaarheidsplan: Een Leefbaarheidsplan is een lokale of (inter)gemeentelijke beleidsvisie op de toekomst van het dorp en het omringende buitengebied voor een periode van vijf á tien jaar. Een Leefbaarheidsplan komt tot stand via een bottom-up proces, waarbij bewoners de gelegenheid krijgen om vanuit hun eigen belevingswereld inhoud en vorm te geven aan behoud, herstel en ontwikkeling van de leefbaarheid van hun eigen dorp en omringend platteland [Bron: Handreiking model Leefbaarheidsplan provin

11 cie Noord-Holland, AmerAdviseurs, 2001]. In dit onderzoek wordt onder Leefbaarheidsplan tevens alle vormen van plannen verstaan die bedoeld zijn om de leefbaarheid van een dorp te versterken en via een bottom-up proces tot stand zijn gekomen [Zie Bijlage 1: Wat is een Leefbaarheidsplan?] Kleine kern: Elke provincie hanteert een eigen definitie voor de benaming kleine kern, met een zelf bepaald maximum aantal inwoners, variërend van tot inwoners. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) geeft een maximum aan van inwoners. De Landelijke Vereniging voor Kleine Kernen geeft zelf geen maximum aantal inwoners (meer) aan, maar zegt: Een kleine kern is een kleine kern als de bewoners dat zo voelen [Bron: Apendix A, leefbaarheid voor kleine kernen, mr. drs. I.A.I.J. Annegarn, 2005]. Er is dus geen vastgestelde definitie voor een kleine kern. In dit onderzoek wordt onder kleine kern daarom een leefgemeenschap met maximaal inwoners verstaan. In plaats van kleine kern wordt soms het woord dorp gebruikt, als de context niet direct duidelijk biedt. Sociale cohesie: Onder sociale cohesie wordt een bepaalde mate van binding met het dorp verstaan. Daarmee wordt bedoeld dat de bewoners een sociale band met elkaar hebben, door middel van bijvoorbeeld sportverenigingen of kerkgenootschappen. Dorpsbelangenorganisatie: Dorpsbelangenorganisaties zijn organisaties van vrijwilligers, waarin het bestuur de belangen van hun dorp vertegenwoordigt richting de gemeente in een voortdurend interactieproces. Tijdens kwesties die in het dorp spelen, wordt met gebruik van informele en formele communicatievormen gecommuniceerd met de gemeente vanuit een bestaande relatie met de betreffende gemeente [Bron: Interactie in ontwikkeling, B. Methorst-Zijlstra, 2004] Adviesbureau: In dit onderzoek wordt onder adviesbureau een niet-specifiek stedenbouwkundig georiënteerd bureau verstaan, dat tegen betaling adviezen omtrent Leefbaarheidsplannen verstrekt. Stedenbouwkundig adviesbureau: In dit onderzoek wordt onder stedenbouwkundig adviesbureau een bureau verstaan dat in de dagelijkse werkzaamheden tegen betaling met name op stedenbouwkundig gebied adviseert en plannen ontwikkelt. Convenant: Onder convenant wordt een intentieovereenkomst tussen dorp en gemeente verstaan. In een convenant is bijvoorbeeld vastgelegd dat de belangenorganisaties en gemeenten regelmatig contact hebben (meestal met het College van burgemeester en wethouders), dat de gemeente de belangenorganisatie in een vroeg stadium zal inlichten over plannen, en dat de belangenorganisatie de gemeente gevraagd en ongevraagd mag adviseren [Bron: Belangenbehartiging op maat, Petra Vergunst en Bettina Bock, 2005]. 1.5 Afbakening Bij het onderzoek is een afbakening gemaakt van die onderdelen van het onderzoeksgebied die niet zullen worden behandeld, zodat het onderzoek uitvoerbaar blijft. Uit de opgestelde Leefbaarheidsplannen van AmerAdviseurs, alsmede die van andere (stedenbouwkundige) adviesbureaus is een selectie gemaakt van nader te onderzoeken plannen. Welke dit zijn, is tijdens de inventarisatiefase aan de hand van selectiecriteria bepaald en wordt beschreven in het desbetreffende hoofdstuk. De conclusie van het onderzoek zal zich richten op stedenbouwkundige adviesbureaus in het algemeen. Vanwege concurrentieoverweging is voor AmerAdviseurs een apart product gemaakt, dat los is aangeleverd

12 1.6 Randvoorwaarden De volgende randvoorwaarden, waarop geen invloed uitgeoefend kan worden, zijn bij het onderzoek van toepassing: Tijd: Het onderzoek is uitgevoerd gedurende een periode van ongeveer 18 weken. Dit is inclusief het schrijven van het eindrapport. Medewerking: Het onderzoek is afhankelijk van de medewerking die wordt verleend door betrokken partijen; met name gemeenten, dorpen en adviesbureaus. 1.7 Onderzoeksmethoden en technieken Om de juiste antwoorden te vinden op de gestelde deelvragen, is het belangrijk dat de onderzoeksgegevens op een goede manier worden verzameld en verwerkt. Zo niet, dan kan dit leiden tot een verkeerde interpretatie van gegevens en verkeerde of onbetrouwbare conclusies. Het grootste deel van het onderzoek bestaat uit een literatuurstudie en een bronnenonderzoek (zie Bronvermelding). De belangrijkste gegevens komen daarbij aan bod, aangezien er inmiddels veel Leefbaarheidsplannen zijn opgesteld en er veel over de methodieken en technieken van Leefbaarheidsplannen is geschreven. Daarbij is regelmatig gebruik gemaakt van de input van experts op het gebied van Leefbaarheidsplannen. Dit zijn veelal experts binnen AmerAdviseurs en de Hogeschool Utrecht, maar beperkt zich hier niet toe. Zo zijn er ook gesprekken met experts van de provinciale Verenigingen voor Kleine Kernen gehouden en zijn er telefonische interviews met enkele sleutelfiguren van de vijf geselecteerde plannen gevoerd. 1.8 Leeswijzer Na een inleidend hoofdstuk 1 over de aanleiding, het doel, de randvoorwaarden en de methoden en technieken van het onderzoek, wordt in hoofdstuk 2 een korte beschrijving gegeven van Leefbaarheid van kleine kernen. In hoofdstuk 3 wordt het verschil uitgelegd tussen de vele verschillende benamingen van plannen en wat hun functie is. Hoofdstuk 4 beschrijft de gehanteerde selectiecriteria, op basis waarvan de vijf plannen onderzochte plannen zijn geselecteerd. Deze plannen worden in hoofdstuk 5 verder toegelicht, waarbij de ligging en grootte van het dorp, samen met de opdrachtgever en opdrachtnemer worden beschreven. Vervolgens beschrijft hoofdstuk 6 wat de bestuurlijke status van de geselecteerde Leefbaarheidsplannen is. In hoofdstuk 7 komen de belangrijkste actoren aan bod en is een krachtenveldanalyse opgenomen, waarin de rol van deze actoren te definiëren. Hoofdstuk 8 behandelt de onderlinge verschillen tussen de vijf geselecteerde plannen, waarna hoofdstuk 9 de uitvoeringsfasering behandelt. In hoofdstuk 10 komen vervolgens de mogelijke vervolgopdrachten voor stedenbouwkundige adviesbureaus vervolgens aan bod, gevolgd door de relatie van het Leefbaarheidsplan met de Wet ruimtelijke ordening in hoofdstuk 11. Tenslotte wordt in hoofdstuk 12 de conclusie van het onderzoek gegeven en worden enkele aanbevelingen gedaan. De Bijlagen bestaan uit een globale uitleg over het Leefbaarheidsplan, gevolgd door de totaallijst met plannen waaruit de geselecteerde plannen komen. Dit wordt gevolgd door een samenvatting van enkele telefoongesprekken met verscheidene Verenigingen van Klein Kernen. De verschillende provinciale CMO s worden daarna in een lijst uiteengezet, gevolgd door een checklist met onderdelen uit de geselecteerde plannen. De verschillende financieringsvormen worden vervolgens opgesomd. Daarna volgen de gehouden interviews en tot slot een format Leefbaarheidsplan, met bijbehorend stappenplan voor het proces

13 2. Leefbaarheid van kleine kernen 2.1 Inleiding Leefbaarheid is een ruim begrip en hoewel iedereen zich wel iets kan voorstellen bij de term, wordt het geven van een duidelijke definitie als lastig ervaren. Volgens Van Dale betekent leefbaar : geschikt om erin te leven [Bron: Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal, G. Geerts, 1984]. Dit slaat op de leefomgeving. Omdat iedereen een eigen voorstelling heeft bij het begrip leefbaarheid, is het belangrijk dat de definitie, zoals wordt bedoeld bij het hebben over leefbaarheid van kleine kernen, nader wordt toegelicht, door het benoemen van de belangrijkste factoren. 2.2 Factoren- en lagenbenadering Globaal zijn de factoren te herleiden tot het volgende vijftal: Wonen en woonklimaat: De mogelijkheden om ter plekke een passende woning te vinden en de waardering van de eigen woonomgeving; Werkgelegenheid: Voldoende werkgelegenheid in eigen dorp of regio; Voorzieningenniveau: Aanwezigheid en kwaliteit dan wel bereikbaarheid van (basis)voorzieningen, zoals onderwijs, winkels, openbaar vervoer, postagentschap, bibliotheek, medische-/zorgvoorzieningen, sportaccommodaties en kinderopvang; Sociaal klimaat: de omvang van het verenigingsleven, de mate van sociale contacten, de dorpsbinding of sociale cohesie en de zelfredzaamheid van bewoners; Bestuurlijk klimaat: Betrokkenheid van bewoners bij gemeentelijke besluitvorming. [Bron: Leefbaarheidsplan Schalkwijk, AmerAdviseurs, 2008] In 1998 heeft een spreekster in Lievelde tijdens een symposium over leefbaarheid op het platteland, het begrip uitgesplitst in een drietal lagen. Deze lagen zijn niet zozeer een aanvulling van de vijf factoren, als wel een verdieping. De drie lagen zijn als volgt geformuleerd: Gebruikswaarde: Het gaat daarbij om de functionele aspecten, zoals de bereikbaarheid van voorzieningen en de werkgelegenheid. Belevingswaarde: Het betreft daarbij hoe men de kwaliteit van de leefomgeving ervaart, waarbij zowel de ruimtelijke omgeving als de bestuurlijke omgeving wordt bedoeld. Toe-eigeningswaarde: Tenslotte gaat het om verbondenheid met de leefomgeving. Het gevoel dat de leefomgeving eigen is, zonder dat het persé hoeft in te houden dat men de wettelijke eigenaar is. Deze lagen spelen elk een rol in de beoordeling van de mate waarin de leefomgeving leefbaar is [Bron: Leefbaarheid, de actuele visie, E.A.M. Boomars, 1998]. 2.3 Conclusie Zoals uit deze factoren blijkt, heeft leefbaarheid van kleine kernen betrekking op de meest uiteenlopende onderwerpen en gaat het daarbij om de mate waarin de bewoners zelf zich plezierig voelen in hun leefomgeving. Om dat te bereiken, moet gestreefd worden naar het optimaliseren van de invulling van al deze factoren. Om die optimalisatie zoveel mogelijk te benaderen, dient het Leefbaarheidsplan als handreiking

14 Of een dorp leefbaar is hangt onder andere af van de aanwezige voorzieningen

15 3. Verschillende plannen 3.1 Inleiding In de inventarisatiefase bleek al snel dat er verschillende benamingen worden gebruikt voor een plan dat wordt opgesteld om de leefbaarheid van kleine kernen te waarborgen dan wel te bevorderen. Om een duidelijk beeld te scheppen van het soort plannen wat wordt gehanteerd, is een overzicht gemaakt van een aantal voorkomende benamingen van de plannen. 3.2 De verschillende plannen Dorpsontwikkelingsplan (DOP) Een Dorpsontwikkelingsplan is een veel voorkomende benaming in de provincie Noord- Brabant. Het betreft een integrale aanpak, wat betekent dat zowel ruimtelijke, sociale en economische onderwerpen aan bod komen. Een Dorpsontwikkelingsplan is sterk uitvoeringsgericht [Bron: Handreiking dorpsontwikkelingsplannen Noord-Brabant, Provincie Noord-Brabant, 2005]. Dorpsvisie Een Dorpsvisie is een andere benaming voor een Dorpsontwikkelingsplan, maar de inhoud komt verder overeen. De Vereniging Kleine Kernen Limburg (VKKL) geeft aan dat een Dorpsvisie de basis is voor een Dorpsplan [Bron: Dorpsplannen in Limburg, VKKL, 2005]. Dorpsplan Een Dorpsplan is een veelgebruikte benaming door de Provinciale Verenigingen voor Kleine Kernen. De Zuid-Hollandse Vereniging Kleine Kernen (ZHVKK) geeft als definitie: Een Dorpsplan is een Dorpsvisie met daaraan gekoppeld een uitvoeringsplan [Bron: Dorpsontwikkelingsvisie (DOV) Een Dorpsontwikkelingsvisie geeft de visie van de bewoners op hun eigen leefomgeving weer. Deze visie moet nog worden omgezet in een daadwerkelijk Dorpsontwikkelingsplan, waarin de projecten aan een tijdsplanning en budget worden gehangen [Bron: Dorpsontwikkelingsplan Leveroy, Arcadis, 2006]. Dorpsomgevingsplan (DOP) Een Dorpsomgevingsplan is gericht op de ruimtelijke invulling van het dorp. De sociale en economische onderwerpen komen hierin niet of nauwelijks aan bod. Het plan is de visie van de dorpsbewoners op het dorp, waarbij hun kennis wordt gecombineerd met de inbreng van deskundigen. De projecten die uit het plan voortkomen, worden in sommige gevallen verder uitgewerkt in een Dorpsagenda. In de provincie Limburg wordt een Dorpsomgevingsplan in de reconstructieplannen benoemd, en dienen ze juist om de sociale onderwerpen aan de orde te laten komen, naast de economische, en ruimtelijke onderwerpen [Bron: Dorpsplannen in Limburg, VKKL, 2005]. Dorpsagenda Een Dorpsagenda is een document dat in sommige gevallen aan een Dorpsomgevingsplan wordt verbonden. De sociale en economische onderwerpen worden in deze agenda uitgewerkt, op basis van de ideeën van de bewoners. Onderdeel van een Dorpsagenda kan het softwareprogramma Dorpswaardering zijn. Een Dorpsagenda - 7 -

16 is een instrument om met de dorpsbewoners Leefbaarheidsplannen te realiseren. [Bron: Dorpskracht, Marianne Rigter, 2007]. (Integraal) Dorpenontwikkelingsplan (idop) Een (Integraal) Dorpenontwikkelingsplan is een opvolger van het volkshuisvestingplan, waarbij niet meer alleen het ruimtelijke onderwerp aan de orde komt, maar ook de sociale en economische onderwerpen. Zoals de naam suggereert, is het plan niet voor één dorp, maar voor een verzameling van dorpen. Deze naam wordt weinig gebruikt. In sommige gevallen is het plan wél voor een enkel dorp. In dat geval kan het beschouwd worden als een Dorpsontwikkelingsplan [Bron: Bergeijk, kernen in ontwikkeling, Companen, 2006]. Integraal Dorpsontwikkelingsprogramma (idop) Een Integraal Dorpsontwikkelingsprogramma (idop) is een benaming die veel in Noord-Brabant wordt gebruikt. Integrale Dorpsontwikkelingsprogramma s behandelen zowel de ruimtelijke als sociale en economische onderwerpen en zijn voorzien van een uitgebreide projectenplanning. Doel van deze idop s is dat de nadruk ligt op de concrete uitvoering en realisatie van projecten ter versterking van de leefbaarheid [Bron: Flyer Informatiepunt Dorpsontwikkeling, SRE, 2005]. Leefbaarheidsplan Een Leefbaarheidsplan is een weinig voorkomende benaming. De provincie Noord- Holland gebruikt deze benaming voor plannen die qua aard vergelijkbaar zijn met de idop s van Noord-Brabant. Dit houdt in dat de plannen integraal van opzet zijn en zijn voorzien van een uitgebreide projectenplanning [Bron: Handreiking model Leefbaarheidsplan provincie Noord-Holland, AmerAdviseurs, 2001]. 3.3 Waarom verschil? Het verschil tussen de plannen is soms slechts minimaal. Een belangrijke constatering is dat het soort plan van een aantal aspecten afhankelijk is. Zo is er per provincie verschillend beleid, waarbij de ene provincie een handleiding geeft voor het opstellen van plannen en de andere provincie het helemaal vrij laat voor eigen invulling. Vervolgens is het belangrijk wie de initiatiefnemer is voor het opstellen van het plan. Geeft een dorpsbelangenorganisatie inhoud aan het plan, of is de gemeente de trekker? Het doel van het plan is ook erg belangrijk. Dit kan variëren van het in beeld krijgen van de wensen van de bewoners en het bevorderen van de sociale cohesie tot het onderbouwen van verschillende gemeentelijke en provinciale beleidsstukken, zoals structuurvisies en bestemmingsplannen. De financiering is ook van belang; wil de initiatiefnemer dat het plan daadwerkelijk uitgevoerd kan worden, dan zal het plan moeten voldoen aan bepaalde eisen om subsidie te kunnen krijgen. Niet geheel onbelangrijk is de ondersteuning die de initiatiefnemer krijgt of inschakelt. Vaak zien de plannen er weer anders uit qua opzet en schrijfstijl, als er een professioneel adviesbureau heeft meegewerkt, doordat er dan weer meer expertise en ervaring met soortgelijke plannen in wordt gebracht. 3.4 Conclusie De benamingen van de plannen verschillen van provincie tot provincie. Doordat ze veel op elkaar lijken en sommige afkortingen voor meer dan één type plan worden gebruikt, is niet altijd direct duidelijk om wat voor soort plan het gaat

17 Bij nader onderzoek blijkt dat de verschillen vooral in naam en accenten zitten. Globaal zijn de plannen in drie verschillende groepen samen te scharen, namelijk: Onderzoeksplannen Uitvoeringsplannen Combinatieplannen Naast deze belangrijke indeling kunnen de plannen nog ingedeeld worden in drie categorieën, namelijk: Ruimtelijk Sociaal en economisch Integraal In welke categorie het plan valt en wat wordt behandeld, is afhankelijk van initiatiefnemer, bestaand beleid, doel van het plan, financiering en mate van begeleiding. Figuur 2 geeft de globale indeling in groepen en categorieën weer. In sommige provincies zijn hier uitzonderingen op gemaakt, maar de meest gangbare indeling is weergegeven. Figuur 2: Globale matrix van typen plannen

18 Gezamenlijk werken aan een Leefbaarheidsplan tijdens een dorpsavond

19 4. Gehanteerde selectiecriteria voor de Leefbaarheidsplannen 4.1 Inleiding Om te komen tot een gedegen onderzoek, moet onderscheid gemaakt worden in plannen, die geschikt zijn voor het onderzoek, en plannen die ongeschikt zijn. Er is daarom aan de hand van de lijst met alle plannen [Zie Bijlage 2: Totaallijst met plannen] een aantal selectiecriteria opgesteld, waar de plannen aan moeten voldoen, om in het onderzoek meegenomen te kunnen worden. De criteria waarop de plannen zijn geselecteerd, worden in mate van significantie weergegeven: Opdrachtgever Datum van totstandkoming Verschillende opdrachtnemers Aantal inwoners Geografische spreiding Ook zijn enkele beperkingen opgenomen, om te verklaren waarom bepaalde plannen niet zijn meegenomen. Hierin is geen mate van significantie meegenomen: Aantal plannen Proces Type plan Digitale beschikbaarheid 4.2 De selectiecriteria Opdrachtgever Bij het maken van de selectie is rekening gehouden dat in elk geval één van de plannen van AmerAdviseurs (opdrachtgever) is, om te kunnen vergelijken met de andere geselecteerde plannen. Datum van totstandkoming Bij het maken van de selectie is specifiek naar de datum van totstandkoming gekeken. Het gaat daarbij om plannen van minimaal 2 jaar oud (februari 2006 en ouder). Er is daarvoor gekozen, zodat het uitvoeringsproces al enige tijd aan de gang is en er mogelijk al zichtbare resultaten zijn, aangezien de looptijd doorgaans 5 tot 10 jaar is. Verschillende opdrachtnemers Bij het selecteren van de plannen is gekeken naar het verschil van opdrachtnemers. Er is gezocht naar diversiteit, wat inhoudt dat er zowel plannen zijn geselecteerd van stedenbouwkundige adviesbureaus, als van andere professionele adviesbureaus en van dorpsbelangenorganisaties. Er zijn daarbij meerdere plannen van stedenbouwkundige adviesbureaus geselecteerd, vanwege het doel van het onderzoek. Daarnaast is gekozen voor een plan van een nietstedenbouwkundig adviesbureau en één van een Vereniging Kleine Kernen, vanwege de mogelijk interessante verschillen in proces van totstandkoming en het eindproduct. Aantal inwoners De plannen zijn geselecteerd op het aantal inwoners dat het dorp telde, ten tijde van het opstellen. Er is gekozen voor een aantal tussen de en de inwoners. Op die manier kan er nog steeds worden gesproken van een kleine kern. Voor deze waarde is gekozen, zodat de plannen van vergelijkbare aard zijn, bijvoorbeeld als het gaat om aantallen voorzieningen. Daarnaast omdat iedere provincie een andere definitie opgeeft voor de benaming kleine kern, met een zelf bepaald maximum aantal inwoners, variërend van tot inwoners. Het

20 Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) geeft een maximum aan van inwoners. De Landelijke Vereniging voor Kleine Kernen geeft zelf geen maximum aantal inwoners (meer) aan [Bron: leefbaarheid voor kleine kernen, mr. drs. I.A.I.J. Annegarn, 2005]. Geografische spreiding Er is bij het selecteren van de plannen geprobeerd een geografische spreiding aan te houden. Waar dit niet zozeer mogelijk was, in verband met de andere selectiecriteria, is geprobeerd een provinciale spreiding aan te houden. Streven is dat er zoveel mogelijk verschil in beleid en proces van totstandkoming is. 4.3 De beperkingen Aantal plannen Er is bij de inventarisatie van de plannen bepaald dat het aantal wat geselecteerd wordt ongeveer vier á vijf moet zijn. Het begrip leefbaarheid is namelijk erg breed en veelomvattend en er zijn veel kleine kernen, waardoor er ook veel plannen zijn opgesteld. Om toch een gedegen onderzoek uit te kunnen voeren binnen de gegeven tijd, is dit aantal daarom beperkt gehouden. Proces Er is in de inventarisatiefase gekeken naar plannen uit meerdere provincies. Sommige provincies werken tijdens het proces van totstandkoming echter niet (direct) samen met (stedenbouwkundige) adviesbureaus. Dit betekent niet dat deze plannen niet bruikbaar zijn voor het onderzoek, maar dat ze dusdanig kunnen verschillen, dat ze moeilijker vergelijkbaar zijn met de geselecteerde plannen [Bron: Zie Bijlage 3: Telefoongesprekken]. Type plan De Brede Overleggroep voor Kleine Dorpen in Drenthe heeft aangegeven dat zij, samen met Groningen (Vereniging Groninger Dorpen) en Friesland (Doarpswurk) over het algemeen dorpsomgevingsplannen maken, waarbij hoofdzakelijk de ruimtelijke onderwerpen worden uitgewerkt. De sociale en economische onderwerpen binnen de kernen, die wel onderdeel uit maken van de Leefbaarheidsplannen, worden over het algemeen apart uitgewerkt, door andere organisaties. Dit betekent dat deze plannen in dit onderzoek minder relevant zijn om te vergelijken met plannen van (stedenbouwkundige) adviesbureaus [Bron: Zie Bijlage 3: Telefoongesprekken]. Digitale beschikbaarheid Er is bij de inventarisatie van de plannen gekeken naar de digitale beschikbaarheid, met uitzondering van plannen opgesteld door de opdrachtgever. Er is voor deze digitale beschikbaarheid gekozen, zodat veel plannen in een relatief korte tijd onderling vergeleken kunnen worden, om op basis daarvan tot een goede selectie te kunnen komen. 4.4 Conclusie Door gebruik te maken van selectiecriteria, is het mogelijk een goede basis te leggen voor het onderzoek. De kwaliteit is daarbij belangrijker dan de kwantiteit. Door de beperkingen aan te geven, wordt verklaard waarom bepaalde plannen, die mogelijk wel voldoen aan de selectiecriteria, niet mee zijn genomen in het onderzoek. Op basis van de selectiecriteria en de beperkingen is een aantal plannen uit Bijlage 2: Totaallijst met plannen naar voren gekomen

21 5. De geselecteerde Leefbaarheidsplannen 5.1 Inleiding Op basis van de selectiecriteria uit het vorige hoofdstuk is een vijftal plannen geselecteerd, waar onderzoek naar is gedaan. Van deze vijf plannen zijn de belangrijkste kenmerken hierna weergegeven. 5.2 De geselecteerde plannen Naam van het plan Leefbaarheidsplan Marken Plaatsnaam, gemeentenaam en provincienaam Marken, gelegen in de gemeente Waterland, provincie Noord-Holland Aantal inwoners ten tijde van totstandkoming inwoners Datum van totstandkoming November 2001 Locatie van het plan Niet online beschikbaar. Gemeente Waterland en AmerAdviseurs hebben een versie op papier beschikbaar. Opdrachtnemer AmerAdviseurs Opdrachtgever De Gemeenteraad van Waterland Figuur 3: Ligging van Marken. Dorpsbelangenorganisatie De Eilandraad, opgericht in januari 2001 om de belangen van de dorpsbewoners te kunnen vertegenwoordigen bij het opstellen van het Leefbaarheidsplan en de uitvoering daarvan. Juridische vorm van de organisatie Stichting (Rechtspersoon) Omschrijving van het plan De gemeente Waterland heeft AmerAdviseurs samen met het Noord-Hollands Participatie Instituut (NPI) gevraagd een Leefbaarheidsplan op te stellen voor Marken. De gemeente wil op die manier een nieuwe impuls geven aan de leefbaarheid op het eiland, aan de hand van de initiatieven van de bewoners. Het plan dient richting te geven aan en toetsing te bieden voor de door de gemeente op te stellen uitvoeringsplannen. Het plan bestaat uit een profielschets, bestaande uit objectieve, kwantitatieve gegevens van het dorp. Vervolgens wordt de beleving en de knelpunten volgens de bewoners weergegeven, gevolgd door een beleidskader. Daarna volgt een Dorpsvisie, en ten slotte een projectenoverzicht, met daarin de door de bewoners aangegeven doelstellingen, gekoppeld aan een prioritering en kostenraming

22 Naam van het plan Dorpsplan Lievelde Van (n)u naar de toekomst Plaatsnaam, gemeentenaam en provincienaam Lievelde, gelegen in de gemeente gemeente Oost Gelre (voorheen gemeente Lichtenvoorde), provincie Gelderland. Aantal inwoners ten tijde van totstandkoming inwoners Datum van totstandkoming Mei 2005 Locatie van het plan Opdrachtnemer Vereniging Kleine Kernen Gelderland Opdrachtgever Lievelds Belang Figuur 4: Ligging van Lievelde. Dorpsbelangenorganisatie Lievelds Belang, opgericht in 1990 als organisatie en in 2003 veranderd in een vereniging. Juridische vorm van de organisatie Vereniging (Rechtspersoon) Omschrijving van het plan Lievelds Belang heeft de Vereniging Kleine Kernen Gelderland benaderd om een Dorpsplan op te stellen voor Lievelde. Het doel van het plan is het behouden dan wel verbeteren van de leefbaarheid van het dorp. Om daar voor te zorgen, is onderzocht wat de bewoners willen behouden en wat zij willen verbeteren. Op die manier is een plan ontstaan, waarmee Lievelds Belang makkelijker het dorp kan vertegenwoordigen naar de gemeente toe en is het makkelijker om ten aanzien van eventuele nieuwe ontwikkelingen een standpunt te bepalen. In het plan wordt de geschiedenis van het dorp beschreven en de belangrijkste kenmerken worden weergegeven. Vervolgens wordt de visie van de bewoners aan bod, met de daaruit voortvloeiende doelstellingen. Tenslotte wordt de uitvoering van het plan door uitwerkgroepen (UWG) behandeld

23 Naam van het plan Dorpsontwikkelingsplan Leveroy Plaatsnaam, gemeentenaam en provincienaam Leveroy, gelegen in de gemeente Nederweert, provincie Limburg Aantal inwoners ten tijde van totstandkoming inwoners Datum van totstandkoming Januari 2006 Locatie van het plan Opdrachtnemer Arcadis Opdrachtgever De Gemeenteraad van Nederweert Dorpsbelangenorganisatie Gemeenschapsraad Leveroy, opgericht als dorpsraad in 1975 Figuur 5: Ligging van Leveroy. Juridische vorm van de organisatie Stichting (Rechtspersoon) Omschrijving van het plan Eind 2001 is Leveroy gestart met de Pilot Lokaal Sociaal Beleid, ter versterking van de leefbaarheid. In de periode juni 2003 tot en met januari 2004 zijn door diverse groepen inwoners van Leveroy discussies gevoerd over knelpunten en mogelijke oplossingen voor de toekomst van Leveroy. Dit heeft geleid tot de Dorpsontwikkelingsvisie Leveroy. In het Dorpsontwikkelingsplan van Arcadis is vervolgens met enkele scenario s een invulling gegeven aan deze wensen. Dat is gedaan op verzoek van de gemeente Nederweert, in verband met gebrek aan geld voor de uitvoering. Allereerst wordt in het plan een opsomming gegeven van de belangrijkste wensen uit de Dorpsontwikkelingsvisie en instrumenten om deze wensen te realiseren, gevolgd door het proces wat is doorlopen om tot het Dorpsontwikkelingsplan te komen. Daarna wordt het plan in enkele deelgebieden uitgewerkt, om vervolgens varianten te geven voor de deelgebieden. Tenslotte wordt advies gegeven hoe de gemeente nu verder moet, met in de bijlage een prioritering van de wensen

24 Naam van het plan Dorpsplan Heijningen Leefbaarheid maken doe je samen Plaatsnaam, gemeentenaam en provincienaam Heijningen, gelegen in de gemeente Moerdijk, provincie Noord-Brabant Aantal inwoners ten tijde van totstandkoming inwoners Datum van totstandkoming Juli 2005 Locatie van het plan Opdrachtnemer SGBO Onderzoek > Advies > Implementatie Opdrachtgever De Gemeenteraad van Moerdijk Dorpsbelangenorganisatie Figuur 6: Ligging van Heijningen. Ten tijde van totstandkoming bestond er geen dorpsbelangenorganisatie in Heijningen. Inmiddels is de Dorpsraad Heijningen opgericht. Juridische vorm van de organisatie Stichting (Rechtspersoon) Omschrijving van het plan De gemeente Moerdijk bestaat uit een fusie van vijf gemeenten en bevat vijf grote kernen en 6 kleine kernen met elk een eigen identiteit, waarin leefbaarheid een belangrijke plaats inneemt. De Gemeenteraad wil de leefbaarheid graag behouden in de kernen en heeft daarom het College van burgemeester en wethouders opdracht gegeven voor elke dorp een Dorpsplan op te laten stellen en de bevolking daarbij te betrekken. Het College heeft gekozen voor een aanpak die de inzet en inbreng van bewoners zelf zo veel mogelijk waarborgt. Om die reden is besloten de totstandkoming van het plan niet zelf in handen te nemen, maar extern te laten begeleiden door adviesbureau SGBO. In de inleiding van het plan worden enkele gemeentelijke kaders aangegeven. Vervolgens wordt een profielschets van de situatie van Heijningen gegeven. Daarna volgt de gewenste situatie volgens de bewoners en tenslotte maatregelen, taakverdeling en een planning om de doelstellingen van de bewoners tot uitvoering te kunnen brengen

25 Naam van het plan Integraal Dorpsontwikkelingsprogramma Helenaveen Plaatsnaam, gemeentenaam en provincienaam Helenaveen, gelegen in de gemeente Deurne, provincie Noord-Brabant Aantal inwoners ten tijde van totstandkoming inwoners Datum van totstandkoming Januari 2006 Locatie van het plan Opdrachtnemer BRO adviseurs in ruimtelijke ordening, economie en milieu Opdrachtgever De Gemeenteraad van Deurne Dorpsbelangenorganisatie Dorpsraad Helenaveen Figuur 7: Ligging van Helenaveen. Juridische vorm van de organisatie Vereniging (Rechtspersoon) Omschrijving van het plan Het integraal Dorpsontwikkelingsprogramma Helenaveen is in opdracht van de Gemeenteraad van Deurne opgesteld door stedenbouwkundig adviesbureau BRO. In het plan wordt eerst een schets van de situatie in het dorp gegeven, waarna de beleidskaders zijn opgenomen. Vervolgens komt het wensbeeld van de bewoners aan bod, gevolgd door een visie en een thematische uitwerking daarvan. Het plan wordt afgesloten met een leefbaarheidsagenda, met daarin een prioritering van de uit te voeren plannen. In de bijlage bevindt zich de Notitie sociaalmaatschappelijke aspecten Herstructurering glastuinbouw Helenaveen, zoals deze door BRO in juli 2005 is opgesteld

26 5.3 Conclusie Het vijftal weergegeven plannen biedt voldoende informatie en onderlinge variatie om een kwalitatief goed onderzoek uit te kunnen voeren en de hoofdvraag van het onderzoek te kunnen beantwoorden. Figuur 8: Totaaloverzicht van de geselecteerde plannen

27 6. De bestuurlijke status van de Leefbaarheidsplannen 6.1 Inleiding De invloed van een Leefbaarheidsplan op de uitwerking van de ideeën en wensen van de bewoners, hangt samen met de bestuurlijke status die het plan krijgt. Als het plan alleen maar aan de gemeente wordt aangeboden, ter kennisname, is de gemeente minder snel gebonden aan het uitvoeren van het plan, dan wanneer de Gemeenteraad het plan daadwerkelijk vaststelt. In het laatste geval, kan het plan dienen als toetsingskader voor door de gemeente op te stellen plannen en projecten. De rol die de gemeente speelt in het proces is belangrijk bij de uiteindelijke status van het plan. 6.2 Definities Er zijn verschillende acties die de Gemeenteraad kan ondernemen bij overhandiging van het plan door de auteur en de inwoners van het dorp. Hoewel ze niet allen voorkomen bij de geselecteerde plannen, worden ze soms wel gebruikt voor andere plannen. De meest gehanteerde definities zijn als volgt: Accorderen: Behandelen: 1. Overeenkomen, overeenstemmen 2. Met elkaar goed overweg kunnen 3. Bewilligen, toestaan 1. Het bespreken, beschrijven, afhandelen Kennisnemen: 1. Het zich verschaffen van bekendheid met Vaststellen: 1. Bepaling, besluit nemen 2. Als voorschrift enz. aangeven: vaste vorm geven aan, fixeren [Bron: Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal, G. Geerts, 1984] 6.3 De bestuurlijke status Leefbaarheidsplan Marken Er is ruim een jaar gewerkt aan het Leefbaarheidsplan Marken, door stedenbouwkundig adviesbureau AmerAdviseurs, het Noord-Hollands Participatie Instituut (NPI) en de dorpsbelangenorganisatie van Marken De Eilandraad. Dit werd gedaan in samenwerking met de gemeente Waterland en de bewoners van Marken. Uiteindelijk is het plan eind november 2001 vastgesteld door de Raad van de gemeente Waterland. Dorpsplan Lievelde Gedurende een proces van ongeveer driekwart jaar is er aan dit plan gewerkt door de dorpsbelangenorganisatie Lievelds Belang, in samenwerking met de Vereniging Kleine Kernen Gelderland en de voormalige gemeente Lichtenvoorde. Het plan is aan het College van burgemeester en wethouders voorgelegd ter kennisname, maar is niet door de Raad van de voormalige gemeente vastgesteld. Dorpsplan Heijningen De Raad van de gemeente Moerdijk heeft in de eerste helft van 2005 het dorpsplan voor Heijningen laten opstellen door de bewoners van Heijningen zelf, onder begeleiding van adviesbureau SGBO Onderzoek > Advies > Implementatie. Het dorpsplan is in september 2005 vastgesteld door de Raad van de gemeente Moerdijk

28 Dorpsontwikkelingsplan Leveroy Na een proces van ruim een jaar, waarin zowel de Gemeenschapsraad Leveroy, de bewoners, de gemeente Nederweert en stedenbouwkundig adviesbureau Arcadis hebben gewerkt aan dit Dorpsontwikkelingsplan, is het vastgesteld door de Raad van de gemeente Nederweert in februari Integraal dorpsontwikkelingsprogramma Helenaveen Het idop Helenaveen is na een bottom-up proces onder begeleiding van BRO, in opdracht van de gemeente Deurne opgeleverd op 9 januari Vervolgens is het plan vastgesteld op 27 juni 2006 door de Gemeenteraad van Deurne. Het overhandigen van een Leefbaarheidsplan aan de wethouder. 6.4 Conclusie De bestuurlijke status van de verschillende plannen hangt samen met de opdrachtgever en de uitvoerder. Van de vijf plannen zijn er vier in opdracht van de desbetreffende gemeente opgesteld en alle vier zijn door de Gemeenteraad vastgesteld. Het Dorpsplan Lievelde, van Lieveldsbelang in samenwerking met de Vereniging Kleine Kernen Gelderland is niet door de Gemeenteraad vastgesteld, maar wel in ontvangst genomen door het College van burgemeester en wethouders. De opdracht voor het opstellen van dit plan is van de dorpsbelangenvereniging zelf uitgegaan. Het doel van het Dorpsplan Lievelde is dan ook niet zozeer een vastgesteld document, als wel het verkrijgen van een betere positie in de vertegenwoordiging van de bewonersbelangen tegenover het gemeentebestuur en om een standpunt te kunnen bepalen bij nieuwe ontwikkelingen. Het doel van de overige Leefbaarheidsplannen voor de gemeente, is met name het verbeteren van de leefbaarheid van het dorp, het in beeld krijgen van de wensen van de bewoners, het versterken van de onderlinge sociale cohesie en het verkleinen van de denkbeeldige afstand tussen gemeente en bewoners

29 7. Betrokken actoren en hun rol 7.1 Inleiding Bij het opstellen van een Leefbaarheidsplan zijn verschillende actoren betrokken. Meestal zijn zij verenigd in verschillende partijen, waarvan een aantal in ieder geval betrokken zijn bij het opstellen; de zogenaamde algemene actoren. Daarnaast zijn er per plan zogenaamde specifieke actoren. De rol van de actoren is mede bepalend voor de opzet en de bestuurlijke functie die het plan heeft gekregen. In het vorige hoofdstuk is deze status aan bod gekomen. In dit hoofdstuk worden de actoren en hun rol nader uitgewerkt. 7.2 Algemene actoren De bewoners De belangrijkste partij bij het opstellen van een Leefbaarheidsplan zijn de bewoners. Een van de primaire kenmerken van een Leefbaarheidsplan, is dat het via een bottom-up benadering tot stand is gekomen. Dit betekent dat de bewoners het voor het zeggen hebben. Zij geven hun visie op het dorp. Hun rol is dan ook vrijwel altijd hetzelfde, namelijk als expert op het gebied van hun directe leefomgeving. Het gemeentebestuur De op één na belangrijkste partij is het gemeentebestuur, die tevens altijd is betrokken bij de totstandkoming van een Leefbaarheidsplan. Dit betekent echter niet dat haar rol telkens dezelfde is. De Gemeenteraad zelf kan de opdracht geven om een Leefbaarheidsplan op te stellen. In sommige gevallen komt het initiatief juist van de dorpsbelangenorganisatie en wordt het plan alleen maar aan de Gemeenteraad of het College van burgemeester en wethouders aangeboden. Feit is, dat de bewoners een dergelijk plan niet alleen voor zichzelf opstellen. Zij willen de gemeente laten weten hoe ze zich voelen in hun leefomgeving en geven tips voor verbetering. Of de gemeente daar wat mee doet of niet, de dorpsbewoners zullen het plan altijd aan de gemeente voorleggen. 7.3 Specifieke actoren Per Leefbaarheidsplan spelen tevens specifieke actoren een rol. Dit kunnen actoren zijn die in de meeste gevallen actief zijn, maar kunnen ook actoren zijn die alleen voor een desbetreffend plan actief zijn. Dorpsbelangenorganisatie Meestal is er een dorpsbelangenorganisatie betrokken bij de totstandkoming van een Leefbaarheidsplan. De dorpsbelangenorganisatie kan een formele vereniging of stichting zijn, of een informele organisatie of actieclub. De rol die zij heeft, is het vertegenwoordigen van de bewoners tegenover de gemeente en het afstemmen van communicatie tussen beide partijen. Het Dorpsplan Heijningen is het enige van de geselecteerde plannen waar geen dorpsbelangenorganisatie bij de totstandkoming betrokken is geweest, omdat er destijds geen animo voor was om een dergelijke organisatie op te richten. Inmiddels is de Dorpsraad Heijningen in het leven geroepen. De rol van de dorpsbelangenorganisatie is vaak ook die van initiatiefnemer. Vereniging voor Kleine Kernen De Landelijke Vereniging voor Kleine Kernen (LVKK) is de landelijke belangenorganisatie die op alle overheidsniveaus de belangen van kleine kernen bepleit. Iedere provincie heeft een eigen VKK of een equivalent daarvan, en samen vallen zij onder de LVKK. Dorpsbelangenorganisaties kunnen bij hen aankloppen voor procesbegeleiding en tips om een Leefbaarheidsplan op te stellen en ervaringen en kennis onderling uit te wisselen

Bevindingen monitoring uitvoering dorpsplannen

Bevindingen monitoring uitvoering dorpsplannen Bevindingen monitoring uitvoering dorpsplannen Een studie naar de effecten van een dorpsplan en de ervaringen van dorpsbelangenorganisaties met de uitwerking ervan in 16 kleine kernen September 2009 Bevindingen

Nadere informatie

DORPSPLANNEN MAKEN 1 FEBRUARI 2011 GEMEENTE GELDERMALSEN

DORPSPLANNEN MAKEN 1 FEBRUARI 2011 GEMEENTE GELDERMALSEN DORPSPLANNEN MAKEN 1 FEBRUARI 2011 GEMEENTE GELDERMALSEN VKK Gelderland Uitgangspunten dorpsplan volgens VKK Methodiek Succesfactoren en Struikelblokken VKK GELDERLAND Overkoepelende organisatie voor dorpsbelangenorganisaties

Nadere informatie

Startnotitie Visie winkelcentra Heemstede- fase 2

Startnotitie Visie winkelcentra Heemstede- fase 2 Startnotitie Visie winkelcentra Heemstede- fase 2 1. Inleiding In het collegeakkoord voor de periode 2014-2018 is als één van de doelstellingen geformuleerd: Het college zet zich in voor een florerende

Nadere informatie

Een wijk- of dorpsplan ontvangen en dan?

Een wijk- of dorpsplan ontvangen en dan? Een wijk- of dorpsplan ontvangen en dan? handleiding voor gemeenten handleiding voor bewoners z.o.z. Voorwoord In 2013 ontwikkelde de Gemeente Winsum deze werkwijzer omdat we burgers wilden helpen bij

Nadere informatie

Wmo prestatieveld 4? Goed voor Elkaar!

Wmo prestatieveld 4? Goed voor Elkaar! Wmo prestatieveld 4? Goed voor Elkaar! Waarom Goed voor Elkaar? In de Wmo (Wet Maatschappelijke Ontwikkeling) is in prestatieveld 4 vastgelegd dat u als gemeente verantwoordelijk bent voor de ondersteuning

Nadere informatie

Startnotitie Visie winkelcentra Heemstede (eerste fase)

Startnotitie Visie winkelcentra Heemstede (eerste fase) Startnotitie Visie winkelcentra Heemstede (eerste fase) 1. Inleiding In het collegeakkoord voor de periode 2014-2018 is als één van de doelstellingen geformuleerd: Het college zet zich in voor een florerende

Nadere informatie

Dorpsplannen in de Achterhoek

Dorpsplannen in de Achterhoek Wageningen University - Department of Social Sciences Rural Development Sociology (RDS) Rural Sociology (RSO) Dorpsplannen in de Achterhoek Gemeenten en dorpsbelangenorganisaties werken samen aan de leefbaarheid

Nadere informatie

Voorstel ontwikkeling duurzaamheidsparagraaf Zoetermeer. 1. Inleiding

Voorstel ontwikkeling duurzaamheidsparagraaf Zoetermeer. 1. Inleiding Voorstel ontwikkeling duurzaamheidsparagraaf Zoetermeer 1. Inleiding Zoetermeer wil zich de komende jaren ontwikkelen tot een top tien gemeente qua duurzaam leefmilieu. In het programma duurzaam Zoetermeer

Nadere informatie

Omgevingsvisie Giessenlanden. Plan van aanpak V1.3. Inleiding

Omgevingsvisie Giessenlanden. Plan van aanpak V1.3. Inleiding Omgevingsvisie Giessenlanden Plan van aanpak V1.3 Inleiding De omgevingsvisie van de gemeente Giessenlanden moet inspireren, ruimte bieden en uitnodigen. Een uitnodiging aan burgers, bedrijven en instellingen

Nadere informatie

Presentatie evaluatie RAP

Presentatie evaluatie RAP Presentatie evaluatie RAP Regio Alkmaar PORA Wonen 5 november 2014 Dicky Sijpkens Agenda 1. Achtergrond van de evaluatie 2. Opzet van de evaluatie 3. Algemene bevindingen en verbetervoorstellen 4. Regio

Nadere informatie

Projectplan Detailhandelsvisie gemeente Drimmelen, alle kernen

Projectplan Detailhandelsvisie gemeente Drimmelen, alle kernen Projectplan Detailhandelsvisie gemeente Drimmelen, alle kernen Afdeling grondgebied 26-0-205 INLEIDING Voor u ligt het projectplan Detailhandelsvisie gemeente Drimmelen, alle kernen. 2 AANLEIDING PROJECT

Nadere informatie

PS2011RGW : Statenvoorstel rapport Randstedelijke Rekenkamer Vitaal Platteland Provincie Utrecht. Ontwerp-besluit pag. 5

PS2011RGW : Statenvoorstel rapport Randstedelijke Rekenkamer Vitaal Platteland Provincie Utrecht. Ontwerp-besluit pag. 5 PS2011RGW02-1 - Provinciale Staten statenvoorstel Datum : 16 mei 2011 Nummer PS: PS2011RGW02 Afdeling : SGU Commissie : RGW Steller : Drs. H. Schoen Portefeuillehouder : n.v.t. Registratienummer : 2011INT268900

Nadere informatie

Onderzoeksopzet De Poort van Limburg gemeente Weert

Onderzoeksopzet De Poort van Limburg gemeente Weert Onderzoeksopzet De Poort van Limburg gemeente Weert Weert, 6 september 2011. Rekenkamer Weert Inhoudsopgave 1. Achtergrond en aanleiding 2. Centrale vraagstelling 3. De wijze van onderzoek 4. Deelvragen

Nadere informatie

s t r u c t u u r v i s i e G o o r Goor 202

s t r u c t u u r v i s i e G o o r Goor 202 VISIEKAART 8 9 s t r u c t u u r v i s i e G o o r 2 0 2 5 structuu Goor 202 rvisie 5 1. Structuurvisie Goor 2025 2. Analyse 3. Visie en ambitie: Goor in 2025 4. Ruimtelijke kwaliteit 5. Wonen 6. Economie

Nadere informatie

Zicht op doorwerking

Zicht op doorwerking Rekenkamercommissie Zicht op doorwerking Onderzoek naar de doorwerking van de aanbevelingen uit zes onderzoeken van de rekenkamercommissie Hoogeveen Deel 1: Conclusies en aanbevelingen Januari 2015 1 Rekenkamercommissie

Nadere informatie

Bezuinigingen openbaar groen Branche vereniging VHG Uitvoering augustus 2013 VELDWERK OPTIMAAL

Bezuinigingen openbaar groen Branche vereniging VHG Uitvoering augustus 2013 VELDWERK OPTIMAAL Bezuinigingen openbaar groen Branche vereniging VHG Uitvoering augustus 2013 VELDWERK OPTIMAAL Veldwerk Optimaal B.V. 's-hertogenbosch, september 2013 INHOUDSOPGAVE Pagina 1. ONDERZOEKSVERANTWOORDING 2

Nadere informatie

CULTUREEL ERFGOED EN DE VERTALING NAAR RUIMTELIJKE PLANNEN

CULTUREEL ERFGOED EN DE VERTALING NAAR RUIMTELIJKE PLANNEN CULTUREEL ERFGOED EN DE VERTALING NAAR RUIMTELIJKE PLANNEN Onderzoek naar cultuurhistorische structuren, landschappen en panden Aansluitend op Belvedere- (Behoud door ontwikkeling) en het MoMo-beleid (Modernisering

Nadere informatie

Bestuursopdracht. Centrumvisie

Bestuursopdracht. Centrumvisie Bestuursopdracht Centrumvisie Bestuursopdracht Centrumvisie Opdrachtgever: Auteur: gemeente Scherpenzeel afdeling Ruimte en Groen W. Hilbink/W.Algra Datum: 2 december 2014 Centrumvisie Scherpenzeel -1-

Nadere informatie

Doel: In samenwerking met maatschappelijke partners organiseren van een proces dat leidt tot een herijkte visie op Borne in 2030

Doel: In samenwerking met maatschappelijke partners organiseren van een proces dat leidt tot een herijkte visie op Borne in 2030 Projectvoorstel Projectopdracht / -voorstel Datum: 8 juli 2010 Versie: definitief t.b.v. definitiefase en ontwerpfase Pagina: 1 / 9 Soort project Extern/Lijn Projectnaam MijnBorne2030 (Herijking Toekomstvisie)

Nadere informatie

Bezuinigingen openbaar groen Branche vereniging VHG Uitvoering december 2010 VELDWERK OPTIMAAL

Bezuinigingen openbaar groen Branche vereniging VHG Uitvoering december 2010 VELDWERK OPTIMAAL Bezuinigingen openbaar groen Branche vereniging VHG Uitvoering december 2010 VELDWERK OPTIMAAL Veldwerk Optimaal B.V. 's-hertogenbosch, januari 2011 INHOUDSOPGAVE Pagina 1. ONDERZOEKSVERANTWOORDING 2 1.1

Nadere informatie

Bloemendaal, 27 september Bijpraatavond Project Vitaal Vogelenzang Terugblik en vooruitzicht

Bloemendaal, 27 september Bijpraatavond Project Vitaal Vogelenzang Terugblik en vooruitzicht Bloemendaal, 27 september 2017 Bijpraatavond Terugblik en vooruitzicht Welkom Bijpraatavond Vitaal Vogelenzang Doel van de avond Bijpraten over het project: - Terugblik & vooruit kijken Kennismaken Ruimte

Nadere informatie

Stappenplan nieuwe Dorpsschool

Stappenplan nieuwe Dorpsschool Stappenplan nieuwe Dorpsschool 10 juni 2014 1 Inleiding Het college van burgemeester en wethouders heeft op 10 juni 2014 dit stappenplan vastgesteld waarin op hoofdlijnen is weergegeven op welke wijze

Nadere informatie

INLEIDING EN LEESWIJZER

INLEIDING EN LEESWIJZER INHOUD BLZ INLEIDING EN LEESWIJZER De talenten van Oirschot...3 Wat is een structuurvisieplus?...3 Het planproces...5 Opbouw van de structuurvisieplus...7 028-252 gemeente Oirschot StructuurvisiePlus "Inleiding

Nadere informatie

achtergrond hoofdstuk 1 Structuurvisie 2020 keuzes van visie naar uitvoering inbreng samenleving achtergrond ruimtelijk en sociaal kader bijlagen

achtergrond hoofdstuk 1 Structuurvisie 2020 keuzes van visie naar uitvoering inbreng samenleving achtergrond ruimtelijk en sociaal kader bijlagen 28 hoofdstuk 1 achtergrond Structuurvisie 2020 keuzes samenvatting achtergrond ruimtelijk en sociaal kader inbreng samenleving thematisch van visie naar uitvoering bijlagen zones 1 2 3 4 5 6 7 29 1.1 Inleiding

Nadere informatie

Beïnvloeding Samen sta je sterker

Beïnvloeding Samen sta je sterker Beïnvloeding Samen sta je sterker Aan de slag Om uw doel te bereiken, moet u gericht aan de slag gaan. Het volgende stappenplan kan u hierbij helpen. 1. Analyseer het probleem en bepaal uw doel Als u een

Nadere informatie

Aan de raad van de gemeente LEIDSCHENDAM-VOORBURG

Aan de raad van de gemeente LEIDSCHENDAM-VOORBURG Aan de raad van de gemeente LEIDSCHENDAM-VOORBURG Datum 20 december 2011 Onderwerp Raadsbrief: Sociale structuurvisie Categorie B Verseonnummer 668763 / 681097 Portefeuillehouder De heer Rensen en de heer

Nadere informatie

PROCESPLAN INTERACTIEF WERKEN LANGEDIJK ONTWIKKELT MET WATER Vastgesteld door college van B&W d.d. 26 april 2016

PROCESPLAN INTERACTIEF WERKEN LANGEDIJK ONTWIKKELT MET WATER Vastgesteld door college van B&W d.d. 26 april 2016 PROCESPLAN INTERACTIEF WERKEN LANGEDIJK ONTWIKKELT MET WATER Vastgesteld door college van B&W d.d. 26 april 2016 Conform: De Langedijker werkwijze, Notitie interactief werken gemeente Langedijk op basis

Nadere informatie

Projectvoorstel. Integraal onderhoud Zeewolde-Noord (1) Inhoudsopgave. Projectleider : Anne Damstra Datum : 05 april 2016 Versie : definitief

Projectvoorstel. Integraal onderhoud Zeewolde-Noord (1) Inhoudsopgave. Projectleider : Anne Damstra Datum : 05 april 2016 Versie : definitief Projectvoorstel Integraal onderhoud Zeewolde-Noord (1) Projectleider : Anne Damstra Datum : 05 april 2016 Versie : definitief Inhoudsopgave 2/8 1. Inleiding 3 1.1. Aanleiding 3 1.2. Historie 3 1.3. Doel

Nadere informatie

FRYSLÂN FOAR DE WYN. Plan van aanpak. Finale versie, 14 november 2013

FRYSLÂN FOAR DE WYN. Plan van aanpak. Finale versie, 14 november 2013 FRYSLÂN FOAR DE WYN Plan van aanpak Finale versie, 14 november 2013 Albert Koers, Comité Hou Friesland Mooi Hans van der Werf, Friese Milieu Federatie Johannes Houtsma, Platform Duurzaam Friesland FRYSLÂN

Nadere informatie

PROJECTPLAN Profiel Land van Cuijk. De opdracht 1.1 Aanleiding

PROJECTPLAN Profiel Land van Cuijk. De opdracht 1.1 Aanleiding PROJECTPLAN Profiel Land van Cuijk De opdracht 1.1 Aanleiding In november 2010 heeft het POHO Ruimte Land van Cuijk besloten dat er een regionale agenda (visitekaartje/pamflet) moet komen voor zaken die

Nadere informatie

Onderwerp: Lokale Ontwikkelingsstrategie voor de regio Holland Rijnland Besluitvormend

Onderwerp: Lokale Ontwikkelingsstrategie voor de regio Holland Rijnland Besluitvormend VOORSTEL OPSCHRIFT Vergadering van 9 juni 2015 Besluit nummer: 2015_BW_00466 Onderwerp: Lokale Ontwikkelingsstrategie voor de regio Holland Rijnland 2015-2020 - Besluitvormend Beknopte samenvatting: LEADER

Nadere informatie

Betrekken omgeving bij ruimtelijke initiatieven

Betrekken omgeving bij ruimtelijke initiatieven Betrekken omgeving bij ruimtelijke initiatieven Aanleiding Op 2 september heeft het college het volgende verzocht: Maak een voorstel betreffende de wijze waarop omwonenden worden geïnformeerd of betrokken

Nadere informatie

Rondweg-Oost N233 Maatregelen treden 3 Um 5 Ladder van Verdaas

Rondweg-Oost N233 Maatregelen treden 3 Um 5 Ladder van Verdaas provincie :: Utrecht Plan van aanpak Rondweg-Oost N233 Maatregelen treden 3 Um 5 Ladder van Verdaas In samenwerking tussen Veenendaal: 23 oktober 2017 Versie: 0.1 Opgesteld door: Maurice Kassing Gemeente

Nadere informatie

RAADSBERICHT (voor de leden van de raad en de algemene raadscommissie)

RAADSBERICHT (voor de leden van de raad en de algemene raadscommissie) RAADSBERICHT (voor de leden van de raad en de algemene raadscommissie) Van Aan : het college van burgemeester en wethouders : de raads- en commissieleden Datum : 23 juni 2015 Nr. : 2015-66 Portefeuillehouder:

Nadere informatie

Notitie. Beleid ten behoeve van. Ontheffingen in het kader van de Wet ruimtelijke ordening

Notitie. Beleid ten behoeve van. Ontheffingen in het kader van de Wet ruimtelijke ordening Notitie Beleid ten behoeve van Ontheffingen in het kader van de Wet ruimtelijke ordening Gemeente Bussum Afdeling Ruimtelijke Inrichting September 2009 1 1. AANLEIDING De gemeente Bussum heeft in het jaar

Nadere informatie

DE STURING OP RUIMTELIJKE KWALITEIT IN DE ONTWIKKELING VAN NIEUWBOUWWIJKEN. 22 juni P5 - Roelof Achterveld

DE STURING OP RUIMTELIJKE KWALITEIT IN DE ONTWIKKELING VAN NIEUWBOUWWIJKEN. 22 juni P5 - Roelof Achterveld DE STURING OP RUIMTELIJKE KWALITEIT IN DE ONTWIKKELING VAN NIEUWBOUWWIJKEN 22 juni 2016 Inhoud 2 Aanleiding Probleemstelling Onderzoeksvragen Onderzoeksmethoden Beoogde resultaten Bevindingen Literatuurstudie

Nadere informatie

Aan de gemeenteraad Vergadering: 7 oktober 2013

Aan de gemeenteraad Vergadering: 7 oktober 2013 Aan de gemeenteraad Vergadering: 7 oktober 2013 Nummer: 9A Tubbergen, 27 september 2013 Onderwerp: Vaststellen van het beleidskader voor de toepassing van de Kwaliteitsimpuls groene omgeving KGO. Samenvatting

Nadere informatie

Manifeste lokale woningbehoefte. Vraag zoekt locatie

Manifeste lokale woningbehoefte. Vraag zoekt locatie Manifeste lokale woningbehoefte Vraag zoekt locatie 10-3-2015 Inleiding In de gemeentelijke Visie op Wonen en Leefbaarheid (2012) is uitgesproken dat de gemeente in principe in alle kernen ruimte wil zoeken

Nadere informatie

Toelichting bij de beleidsnotitie voor bijbehorende bouwwerken Gemeente Pekela

Toelichting bij de beleidsnotitie voor bijbehorende bouwwerken Gemeente Pekela Toelichting bij de beleidsnotitie voor bijbehorende bouwwerken Gemeente Pekela 2012 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Begrippen... 3 Het beleid uit 2005... 4 Vraagstelling... 4 Planologisch kader... 4 Juridisch

Nadere informatie

Vast te stellen de Regeling financiële compensatie verbetering ruimtelijke kwaliteit 2014, luidende als volgt:

Vast te stellen de Regeling financiële compensatie verbetering ruimtelijke kwaliteit 2014, luidende als volgt: Provinciale Staten van Zuid-Holland, Gelet op artikel 2.2.1, derde lid, sub a onder iv, van de Verordening ruimte 2014 Besluiten; Vast te stellen de Regeling financiële compensatie verbetering ruimtelijke

Nadere informatie

Onderzoeksplan. Onderbesteding in de provincies Gelderland en Overijssel

Onderzoeksplan. Onderbesteding in de provincies Gelderland en Overijssel Onderzoeksplan Onderbesteding in de provincies Gelderland en Overijssel Onderzoeksplan Onderbesteding in de provincies Gelderland en Overijssel Rekenkamer Oost-Nederland, Juni 2007 Inhoudsopgave 1. Inleiding...

Nadere informatie

RAADSVOORSTEL. Nummer Onderwerp: Vaststellen bestemmingsplan 'Parapluherziening Buitengebied Bunnik'

RAADSVOORSTEL. Nummer Onderwerp: Vaststellen bestemmingsplan 'Parapluherziening Buitengebied Bunnik' RAADSVOORSTEL Raadsvergadering Nummer 01-11-2018 18-088 Onderwerp: Vaststellen bestemmingsplan 'Parapluherziening Buitengebied Bunnik' Aan de raad, Onderwerp Vaststellen bestemmingsplan 'Parapluherziening

Nadere informatie

RKC Medemblik Opmeer. Notitie onderzoeksopzet

RKC Medemblik Opmeer. Notitie onderzoeksopzet Notitie onderzoeksopzet Rekenkamerrapport: Burgerparticipatie en de rol van de raad 25 mei 2016 Rekenkamercommissie Medemblik - Opmeer 1 Inhoudsopgave 1 Aanleiding onderzoek 3 2 Inleiding, doelstelling

Nadere informatie

RAADSVOORSTEL. raadsvergadering: 21 september 2011 Aanbesteding Masterplan Anna's Hoeve. datum: 12 september 2011 gemeenteblad I nr.: 68 agenda nr.

RAADSVOORSTEL. raadsvergadering: 21 september 2011 Aanbesteding Masterplan Anna's Hoeve. datum: 12 september 2011 gemeenteblad I nr.: 68 agenda nr. RAADSVOORSTEL raadsvergadering: 21 september 2011 onderwerp: Aanbesteding Masterplan Anna's Hoeve bijlage: ontwerp-besluit datum: 12 september 2011 gemeenteblad I nr.: 68 agenda nr.: 9 Aan de gemeenteraad,

Nadere informatie

PROVINCIALE VERKIEZINGEN 2015

PROVINCIALE VERKIEZINGEN 2015 PROVINCIALE VERKIEZINGEN 2015 BEÏNVLOEDING TOEKOMSTIG PROVINCIAAL BELEID In maart 2015 zijn er weer provinciale statenverkiezingen. Het is daarom van belang dat u nu al begint met het uitoefenen van belangenbehartiging

Nadere informatie

Windenergie met beleid. Brief aan de raadsleden. Pl atform DUURZAME E N ERGIE W e st Br ab ant - 1 -

Windenergie met beleid. Brief aan de raadsleden. Pl atform DUURZAME E N ERGIE W e st Br ab ant - 1 - Windenergie met beleid Brief aan de raadsleden - 1 - 8 juli, 2009 Geachte raadsleden, De behandeling van het agendapunten windenergie zoals recent heeft plaatsgevonden in de commissievergadering Fysieke

Nadere informatie

Plan van aanpak voor een tussentijdse evaluatie beleidsplan Sociaal Domein

Plan van aanpak voor een tussentijdse evaluatie beleidsplan Sociaal Domein Plan van aanpak voor een tussentijdse evaluatie beleidsplan Sociaal Domein Gemeente Bronckhorst, 23 augustus 2016 1. Aanleiding We willen het beleidsplan Sociaal Domein 2015-2018 gemeente Bronckhorst tussentijds

Nadere informatie

CULTUURHISTORISCHE WAARDENKAART TERNEUZEN

CULTUURHISTORISCHE WAARDENKAART TERNEUZEN CULTUURHISTORISCHE WAARDENKAART TERNEUZEN Terneuzen Cultuurhistorische Waardenkaart Datum: februari 2013 Opgesteld door: Gemeente Terneuzen Gemeente Terneuzen Stadhuisplein 1 Postbus 35 4530 AA Terneuzen

Nadere informatie

Ontwerp-structuurvisie, vastgesteld door Gedeputeerde Staten op

Ontwerp-structuurvisie, vastgesteld door Gedeputeerde Staten op PROVINCIALE COMMISSIE OMGEVINGSVRAAGSTUKKEN LIMBURG MEMO ADVIESSTUK: Structuurvisie Randweg N266 Nederweert 1. Onderwerp / plan Structuurvisie Randweg N266 Nederweert inclusief onderliggende stukken (Plan-

Nadere informatie

snel dan voorzien. In de komende jaren zal, afhankelijk van de (woning)marktontwikkeling/

snel dan voorzien. In de komende jaren zal, afhankelijk van de (woning)marktontwikkeling/ 2 Wonen De gemeente telt zo n 36.000 inwoners, waarvan het overgrote deel in de twee kernen Hellendoorn en Nijverdal woont. De woningvoorraad telde in 2013 zo n 14.000 woningen (exclusief recreatiewoningen).

Nadere informatie

MEER ZIELEN, MEER IDEEËN, MEER OPLOSSINGEN BEWONERSPARTICIPATIE IN STEDELIJKE ONTWIKKELING

MEER ZIELEN, MEER IDEEËN, MEER OPLOSSINGEN BEWONERSPARTICIPATIE IN STEDELIJKE ONTWIKKELING MEER ZIELEN, MEER IDEEËN, MEER OPLOSSINGEN BEWONERSPARTICIPATIE IN STEDELIJKE ONTWIKKELING P5, 30 januari 2014 TU DELFT - BK - RE&H/UAD Wilson Wong INHOUD - Onderwerp en context - Onderzoeksopzet - Theoretisch

Nadere informatie

VERGADERING GEMEENTERAAD d.d.. AGENDA NR. Vul agendanr in. VOORSTEL Kunst- en cultuurbeleid Gennep De Kunst van Samen. Aan de Gemeenteraad

VERGADERING GEMEENTERAAD d.d.. AGENDA NR. Vul agendanr in. VOORSTEL Kunst- en cultuurbeleid Gennep De Kunst van Samen. Aan de Gemeenteraad VOORSTEL Kunst- en cultuurbeleid Gennep 2016-2020 De Kunst van Samen. Geachte raad, Aan de Gemeenteraad VERGADERING GEMEENTERAAD d.d.. AGENDA NR. Vul agendanr in. Hierbij biedt ons college u het Kunst-

Nadere informatie

Jaarplan 2015 VKK-FDG

Jaarplan 2015 VKK-FDG Jaarplan 2015 VKK-FDG De activiteiten van de stichting Werkorganisatie VKK-FDG zijn ondergebracht in de volgende vier thema s: 1. Communicatie en informatie 2. Programmering leefbaarheid en voorzieningen

Nadere informatie

g e m e e n t e M O N T F O O R T Startnotitie Nieuw bedrijventerrein Startnotitie

g e m e e n t e M O N T F O O R T Startnotitie Nieuw bedrijventerrein Startnotitie Startnotitie Nieuw Bedrijventerrein Voorlopige projectnaam: Bestuurlijk opdrachtgever: Bestuurlijk opdrachtnemer: Nieuw bedrijventerrein H.T.J. van Beers C.L. Jonkers Ambtelijk opdrachtgever: Ambtelijk

Nadere informatie

GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN 2014

GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN 2014 GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN 2014 BEÏNVLOEDING TOEKOMSTIG GEMEENTELIJK BELEID In maart 2014 zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen. Het is daarom van belang dat u nu al begint met het uitoefenen van belangenbehartiging

Nadere informatie

INTERVISIE ROL PROVINCIES

INTERVISIE ROL PROVINCIES INTERVISIE ROL PROVINCIES KEUZE THEMA S INTERVISIE 1. Wie is aan zet? Welke rollen hebben provincies? 2. Voor- en nadelen van verschillende provinciale aanpakken? 3. Beleidsinstrumenten? 4. Verankering

Nadere informatie

Zorg om het Dorp Mariahout

Zorg om het Dorp Mariahout Zorg om het Dorp Mariahout Zorgcoöperatieve Ontwikkelingen Brabant 2011 Zorg om het Dorp Mariahout Inleiding Bij het uitwerken van het opzetten van een koepel Zorgcoöperatieve Ontwikkelingen Brabant behoort

Nadere informatie

Startnotitie Integraal beleidsplan sociaal domein

Startnotitie Integraal beleidsplan sociaal domein Startnotitie Integraal beleidsplan sociaal domein Voorwoord Versie: 27 januari 2017 In De kracht van Coevorden hebben we beschreven wat onze visie is op het Sociaal Domein en hoe het sociaal domein in

Nadere informatie

Inleiding. Partijen. Inhoud overeenkomst

Inleiding. Partijen. Inhoud overeenkomst Notitie bij raadsvoorstel Bestuursovereenkomst tussen de provincie Noord-Brabant en de gemeenten in de provincie Noord-Brabant in het kader van de uitvoering van reconstructieen gebiedsplannen ex artikel

Nadere informatie

Nr. KJB-572. Agenda nr. 15. Nr /15 Middelburg, 29 april 1998

Nr. KJB-572. Agenda nr. 15. Nr /15 Middelburg, 29 april 1998 Vaststellen Nota Globale aanpak strategische visie provincie Zeeland Commissie: algemeen bestuur Nr. KJB-572 Vergadering 15 mei 1998 Agenda nr. 15 Gedeputeerde met de verdediging belast: D.J.P. Bruinooge

Nadere informatie

Spoorboekje. Beeldvorming. Oriëntatie op de bestuurlijke toekomst van de gemeente Landsmeer. Oordeelsvorming Besluitvorming

Spoorboekje. Beeldvorming. Oriëntatie op de bestuurlijke toekomst van de gemeente Landsmeer. Oordeelsvorming Besluitvorming Spoorboekje Oriëntatie op de bestuurlijke toekomst van de gemeente Landsmeer Beeldvorming Oordeelsvorming Besluitvorming maart 2014 november 2014 Inleiding De gemeenteraad heeft op 29 oktober 2013 het

Nadere informatie

Doetinchem, 19 juni Te besluiten om: 1. Het Regionaal Programma Werklocaties Achterhoek met bijlagen (RPW Achterhoek) vast te stellen.

Doetinchem, 19 juni Te besluiten om: 1. Het Regionaal Programma Werklocaties Achterhoek met bijlagen (RPW Achterhoek) vast te stellen. Aan de raad AGENDAPUNT NR. 7.2 ALDUS VASTGESTELD 27 JUNI 2019 Te besluiten om: 1. Het Regionaal Programma Werklocaties Achterhoek 2019-2023 met bijlagen (RPW Achterhoek) vast te stellen. Context De Achterhoek

Nadere informatie

Zorgcoöperatie Helenaveen

Zorgcoöperatie Helenaveen Zorgcoöperatie Helenaveen Zorgcoöperatieve Ontwikkelingen Brabant 2011 Zorgcoöperatie Helenaveen Inleiding Bij het opzetten van een koepel Zorgcoöperatieve Ontwikkelingen Brabant behoort de omschrijving

Nadere informatie

Checklist. Informatievoorziening. Grote Projecten

Checklist. Informatievoorziening. Grote Projecten Checklist Informatievoorziening Grote Projecten Najaar 2010 Rekenkamercommissie Berkelland, Bronckhorst, Lochem, Montferland 1. Inleiding De uitvoering van grote projecten in Nederland heeft nogal eens

Nadere informatie

De kaderstellende rol van de raad bij complexe projecten

De kaderstellende rol van de raad bij complexe projecten De kaderstellende rol van de raad bij complexe projecten Basisschool Aan de Bron en sporthal op het voormalige WML-terrein Onderzoeksopzet Rekenkamer Weert 16 december 2007 Inhoudsopgave 1. Achtergrond

Nadere informatie

#WVN2030. Omgevingsvisie Westvoorne maart 2015, 1 e discussiebijeenkomst team Gebiedsontwikkeling, Henk Jan Solle

#WVN2030. Omgevingsvisie Westvoorne maart 2015, 1 e discussiebijeenkomst team Gebiedsontwikkeling, Henk Jan Solle Omgevingsvisie Westvoorne 2030 #WVN2030 Omgevingsvisie Westvoorne 2030 19 maart 2015, 1 e discussiebijeenkomst team Gebiedsontwikkeling, Henk Jan Solle Welkom en opening wethouder Bert van der Meij Inhoud

Nadere informatie

Raadsvergadering d.d. 13 september 2011 agendapunt 15. Aan: De Gemeenteraad. Vries, 21 juni 2011

Raadsvergadering d.d. 13 september 2011 agendapunt 15. Aan: De Gemeenteraad. Vries, 21 juni 2011 Raadsvergadering d.d. 13 september 2011 agendapunt 15 Aan: De Gemeenteraad Vries, 21 juni 2011 Onderwerp: Verplaatsing agrarisch bedrijf familie Siegers en toepassing ruimte voor ruimte regeling Portefeuillehouder:

Nadere informatie

Lokale binding in de provincie Groningen. Een vergelijking tussen stad en platteland

Lokale binding in de provincie Groningen. Een vergelijking tussen stad en platteland Lokale binding in de provincie Groningen. Een vergelijking tussen en Uit recent onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) blijkt dat de betrokkenheid in de dorpen niet altijd even vanzelfsprekend

Nadere informatie

Burgerparticipatie en de rol van de gemeenteraad

Burgerparticipatie en de rol van de gemeenteraad Burgerparticipatie en de rol van de gemeenteraad 5 juli 2018 Raadswerkgroep Burgerparticipatie In november 2017 heeft een aantal raadsleden zich opgegeven om de Raadswerkgroep Burgerparticipatie te vormen

Nadere informatie

Concept Raadsvoorstel

Concept Raadsvoorstel Concept Raadsvoorstel Aan de raad van de gemeente Sliedrecht Agendapunt: Sliedrecht, 6 oktober 2009 Onderwerp: Eindrapportage onderzoek capaciteit binnensportaccommodaties 2009. Voorgesteld besluit: 1.

Nadere informatie

Agendaformulier B&W-vergadering 1 november Raadsinformatiebrief *16.I000864* 16.I Programma. Ruimte, Bouwen en Wonen

Agendaformulier B&W-vergadering 1 november Raadsinformatiebrief *16.I000864* 16.I Programma. Ruimte, Bouwen en Wonen Agendaformulier B&W-vergadering 1 november 2016 Raadsinformatiebrief Programma Ruimte, Bouwen en Wonen Onderwerp Voorstel Tekst voor openbare besluitenlijst Integrale Strategie Ruimte De bijgevoegde raadsinformatiebrief

Nadere informatie

GRIFFIE POLITIEKE TERMIJN AGENDA

GRIFFIE POLITIEKE TERMIJN AGENDA GRIFFIE POLITIEKE TERMIJN AGENDA 2014-2018 Intentie Met dit document willen de fracties van de gemeenteraad van De Wolden de intentie uitspreken om, evenals in de voorgaande periodes, een Politieke Termijn

Nadere informatie

Zwembaden met meerwaarde. Synarchis adviesgroep Zwembaden met meerwaarde

Zwembaden met meerwaarde. Synarchis adviesgroep Zwembaden met meerwaarde Zwembaden met meerwaarde Inleiding Onze visie op maatschappelijk vastgoed: een integrale benadering van investeren en exploiteren Synarchis benadert maatschappelijke voorzieningen integraal als het gaat

Nadere informatie

Grondbeleid en grondprijsbeleid Gemeente Weert

Grondbeleid en grondprijsbeleid Gemeente Weert Onderzoeksaanpak Grondbeleid en grondprijsbeleid Gemeente Weert september 2013 Rekenkamer Weert 1. Achtergrond en aanleiding Het grondbeleid van de gemeente Weert heeft tot doel bijdrage te leveren, met

Nadere informatie

Groengebied Amstelland AB 10-11-2011 Agendapunt 9 eerder door het bestuur behandelde notities over rol en positie GGA BIJLAGE 1 DISCUSSIENOTITIE

Groengebied Amstelland AB 10-11-2011 Agendapunt 9 eerder door het bestuur behandelde notities over rol en positie GGA BIJLAGE 1 DISCUSSIENOTITIE Groengebied Amstelland AB 10-11-2011 Agendapunt 9 eerder door het bestuur behandelde notities over rol en positie GGA BIJLAGE 1 DISCUSSIENOTITIE Bestuurlijke begeleidingsgroep Visie Amstelland Aantal bijlagen:

Nadere informatie

2015 BEtrokken Noord-Beveland. juli BEetrokken Noord-Beveland. Pagina: 1

2015 BEtrokken Noord-Beveland. juli BEetrokken Noord-Beveland. Pagina: 1 juli -2015 BEetrokken Noord-Beveland Pagina: 1 Toekomstvisie voor Noord-Beveland BEN is bezig met de ontwikkeling van een lange(re)termijnvisie voor Noord-Beveland. Daarbij maken wij o.a. gebruik van de

Nadere informatie

Gemeente Houten Afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling Cluster Ontwikkeling, Sectie Ruimtelijke Ordening

Gemeente Houten Afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling Cluster Ontwikkeling, Sectie Ruimtelijke Ordening ** Vastgesteld oktober 2014 Cluster Ontwikkeling, Sectie Ruimtelijke Ordening Visie verplaatsing nietagrarische bedrijven binnen het buitengebied Status: vastgesteld door de gemeenteraad van Houten d.d.

Nadere informatie

Inleiding. Waarom deze methode?

Inleiding. Waarom deze methode? Inleiding In dit boek ligt de focus op de praktische benadering van de uitvoering van onderzoek en de vertaalslag naar de (sociaal)juridische beroepspraktijk. Het boek is bruikbaar voor zowel een beginnende

Nadere informatie

Omgevingswet. Kansen en Ontwikkelingen voor inwoners DNA Wouw

Omgevingswet. Kansen en Ontwikkelingen voor inwoners DNA Wouw Openbare Jaarvergadering Dorpsraad Wouw 23 november 2017 Omgevingswet Kansen en Ontwikkelingen voor inwoners DNA Wouw Bert van Kesteren, lid werkgroep DNA van Wouw Omgevingswet De nieuwe Omgevingswet treedt

Nadere informatie

EHS-herijking van invloed op uiterwaardentransitie in Utrecht en Gelderland? Master scriptie planologie

EHS-herijking van invloed op uiterwaardentransitie in Utrecht en Gelderland? Master scriptie planologie EHS-herijking van invloed op uiterwaardentransitie in Utrecht en Gelderland? Master scriptie planologie D.F.G. van Nuland 2012 EHS-herijking van invloed op uiterwaardentransitie in Utrecht en Gelderland?

Nadere informatie

Instructie cliëntprofielen

Instructie cliëntprofielen Bijlage 4 Instructie cliëntprofielen Dit document beschrijft: 1. Inleiding cliëntprofielen 2. Proces ontwikkeling cliëntprofielen 3. Definitie cliëntprofielen 4. De cliëntprofielen op hoofdlijnen 5. De

Nadere informatie

OCW, provincie Zuid-Holland, provincie Noord-Holland, gemeente Leiden, gemeente Haarlem

OCW, provincie Zuid-Holland, provincie Noord-Holland, gemeente Leiden, gemeente Haarlem Cultuurconvenant 2005 2008 OCW, provincie Zuid-Holland, provincie Noord-Holland, gemeente Leiden, gemeente Haarlem De Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, mevrouw mr. M.C. van der Laan

Nadere informatie

Participatietraject tijdens opstellen Stedenbouwkundig Plan (SP) resp. ontwerpbestemmingsplan

Participatietraject tijdens opstellen Stedenbouwkundig Plan (SP) resp. ontwerpbestemmingsplan Bennebroek, 14 mei 2019 ZIENSWIJZE Geachte leden van de gemeenteraad van Bloemendaal, Hierbij dient de Dorpsraad Bennebroek zienswijze in op het ontwerpbestemmingsplan Park Vogelenzang. Deze zienswijze

Nadere informatie

Onderzoek Het contact tussen inwoners en de gemeente DEAL-gemeenten

Onderzoek Het contact tussen inwoners en de gemeente DEAL-gemeenten Onderzoek Het contact tussen inwoners en de gemeente DEAL-gemeenten De gemeente wil steeds vaker met de inwoners van dorpen en wijken in gesprek. Dat kan gaan over de nieuwbouw van een wijk; over de toekomst

Nadere informatie

Bestemmingsplan Buitengebied Rucphen 2012, 1e herziening. Gemeente Rucphen Vastgesteld

Bestemmingsplan Buitengebied Rucphen 2012, 1e herziening. Gemeente Rucphen Vastgesteld Bestemmingsplan Buitengebied Rucphen 2012, 1e herziening Gemeente Rucphen Vastgesteld Bestemmingsplan Buitengebied Rucphen 2012, 1e herziening Gemeente Rucphen Vastgesteld Rapportnummer: IMRO-Idn: 211x06608.077039_1

Nadere informatie

Afstudeeronderzoek van E. van Bunningen BSc (Het volledige Engelstalige onderzoeksrapport kunt downloaden via deze link)

Afstudeeronderzoek van E. van Bunningen BSc (Het volledige Engelstalige onderzoeksrapport kunt downloaden via deze link) CONCENTRATIE VAN MAATSCHAPPELIJKE DIENSTEN IN GEMEENTELIJK VASTGOED NAAR AANLEIDING VAN DEMOGRAFISCHE TRANSITIE Een casestudie in landelijke gemeenten in Noord-Brabant, Nederland Afstudeeronderzoek van

Nadere informatie

h.ebels(&gemeentelangediik.ni en (in cc.) s.appeiman(d~c~emeenteiangediik.nl

h.ebels(&gemeentelangediik.ni en (in cc.) s.appeiman(d~c~emeenteiangediik.nl gemeente Langedijk Urhahn Urban Design Tav. de heer S. Feenstra Laagte Kadijk 153 1O18ZD AMSTERDAM Datum 17 maart 2015 B P/PEZ/SA Afdeling/team Uw brief/nummer Inlichtingen bi1 Onderwerp Bijiage(r) De

Nadere informatie

Aanvullende voorwaarden NAM Leefbaarheid- en Duurzaamheidprogramma

Aanvullende voorwaarden NAM Leefbaarheid- en Duurzaamheidprogramma Aanvullende voorwaarden NAM Leefbaarheid- en Duurzaamheidprogramma Het NAM Leefbaarheid- en Duurzaamheidprogramma is onderdeel van Kansrijk Groningen. Via dit programma wordt tot en met 2018 25 miljoen

Nadere informatie

Gemeente Hof van Twente. krachtenveldanalyse. Participatietraject consultatie verordening Drank- en Horecawet

Gemeente Hof van Twente. krachtenveldanalyse. Participatietraject consultatie verordening Drank- en Horecawet Gemeente Hof van Twente krachtenveldanalyse consultatie verordening Drank- en Horecawet Ellen Verhoef & Malu Hertzdahl 26-3-2013 1 Inhoud Inleiding... 3 1 Krachtenveldanalyse en Drank- en Horecawet...

Nadere informatie

Belang van voorzieningen welke acties willen mensen ondernemen om een voorziening te behouden?

Belang van voorzieningen welke acties willen mensen ondernemen om een voorziening te behouden? Belang van voorzieningen welke acties willen mensen ondernemen om een voorziening te behouden? Hoe belangrijk is de aanwezigheid van een voorziening in de directe woonomgeving? En wat doen de Groningers

Nadere informatie

Handleiding bij het maken van een profielwerkstuk. april 2012

Handleiding bij het maken van een profielwerkstuk. april 2012 Handleiding bij het maken van een profielwerkstuk april 2012 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. De tijdlijn 3. De verschillende fasen 4. Onderwerp zoeken 5. Informatie zoeken 6. Nog 10 tips 7. De beoordeling

Nadere informatie

Adviezen bij het keukentafelgesprek: mijn rol als burger. 25 Aanbevelingen voor Wmo-raden, cliëntenorganisaties en burgers

Adviezen bij het keukentafelgesprek: mijn rol als burger. 25 Aanbevelingen voor Wmo-raden, cliëntenorganisaties en burgers Adviezen bij het keukentafelgesprek: mijn rol als burger 25 Aanbevelingen voor Wmo-raden, cliëntenorganisaties en burgers AVI-toolkit 16 Oktober 2014 Inhoudsopgave A. Melding... 3 B. Onderzoek... 3 C.

Nadere informatie

Voor en met elkaar : burgerinitiatieven worden beloond

Voor en met elkaar : burgerinitiatieven worden beloond Voor en met elkaar : burgerinitiatieven worden beloond Verenigingen, stichtingen en instellingen barsten doorgaans van de ambities en toekomstplannen. Maar om ze te realiseren heb je financiële middelen

Nadere informatie

onderzoeksopzet handhaving

onderzoeksopzet handhaving onderzoeksopzet handhaving Rekenkamercommissie Onderzoeksopzet Handhaving rekenkamercommissie Oss 29 april 2009 1 Inhoudsopgave 1. AANLEIDING EN ACHTERGROND... 3 2. AFBAKENING... 4 3. DOELSTELLING EN ONDERZOEKSVRAGEN...

Nadere informatie

LEADER Kempenland. Samen investeren in een leefbaar platteland

LEADER Kempenland. Samen investeren in een leefbaar platteland LEADER Kempenland Samen investeren in een leefbaar platteland Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling; Europa investeert in zijn platteland Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling;

Nadere informatie

Programma Energie 2012-2015 Samenvatting Projectplan

Programma Energie 2012-2015 Samenvatting Projectplan Programma Energie 2012-2015 Samenvatting Projectplan Lokale Energie Lokale Energie - 4 Lokale energie-initiatieven - Een loket voor buurt- en dorpsinitiatieven Projectnaam : Lokale Energie Opdrachtgever

Nadere informatie

onderwerp Aanvraag initiatievenbudget herontwikkeling winkelcentrum Lorentzplein Badhoevedorp

onderwerp Aanvraag initiatievenbudget herontwikkeling winkelcentrum Lorentzplein Badhoevedorp gemeente Haarlemmermeer Nota van B&W onderwerp Aanvraag initiatievenbudget herontwikkeling winkelcentrum Lorentzplein Badhoevedorp Portefeuilehouder A. Elzakalai, J.J. Nobel, C.J. Loggen Collegevergadering

Nadere informatie

Beïnvloeding Samen sta je sterker

Beïnvloeding Samen sta je sterker Beïnvloeding Samen sta je sterker Aan de slag Om uw doel te bereiken, moet u gericht aan de slag gaan. Het volgende stappenplan kan u hierbij helpen. 1. Analyseer het probleem en bepaal uw doel Als u een

Nadere informatie

Bijlagen hoofdstuk 12 Maatschappelijke participatie Jeroen Devilee en Joep de Hart

Bijlagen hoofdstuk 12 Maatschappelijke participatie Jeroen Devilee en Joep de Hart Thuis op het platteland. De leefsituatie van platteland en stad vergeleken. Anja Steenbekkers, Carola Simon, Vic Veldheer (red.). Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau, januari 2006 Bijlagen hoofdstuk

Nadere informatie