ORION 6 in 1. Bedieningshandleiding

Transcriptie

1 ORION 6 in 1 Bedieningshandleiding

2 Inhoudsopgave 1 KORTE HANDLEIDING VOOR DE ORION 6 IN De batterijen plaatsen Keuze van de spellen Schaken Dammen Halma, Nim, Reversi en 4 op een rij Schaken met de computer Grondbeginselen van het schaakspel Beginnen met het schaakspel Speciale zetten en functies De modi voor het spelen van schaken Verschillende modi voor schaken uitkiezen Een speelniveau uitkiezen (schaken) Een schaakstelling invoeren Wereldkampioenpartijen uit de databank Oefenmodus voor schaken kiezen Dammen met de computer Halma, Nim, Reversi en 4 op een rij spelen Met beide kanten spelen De toetsen en hun functies Symbolen op het LCD-scherm DE SCHAAKREGELS Het schaakbord De loop van de figuren De koning De toren De loper De dame Het paard De pion Recht van het zetten en slaan van de afzonderlijke figuren Doel van het schaakspel Speciale regels De rokade En passant slaan Tips voor beginners De waarde van de figuren Algemene tips en aanwijzingen SCHAKEN TEGEN DE COMPUTER Ingebruikneming Nieuw spel De schaakstukken in de beginopstelling De schaaknotatie Zetten invoeren en uitvoeren

3 3.6 De computer is aan zet Aanhouden van de schaakregels Verkeerde invoer De leerfunctie Waarschuwingen voor fouten Waarschuwingen voor dreigingen Bijzondere zetten De computer slaat een stuk En passant slaan Pionpromotie Rokade Zetten terugnemen Schaak en mat het einde van de partij Nieuwe partij Tips voor beginners Het oefenprogramma voor schaken Aangeven van legale zetten De computer onderbreken en van kant wisselen Stellingcontrole De speelniveaus Indeling van de speelniveaus Het speelniveau tonen Het speelniveau veranderen Tijd per zet niveau Tijd per partij niveau Een pret niveau instellen De bedenktijden Rapidschaak het snelle spel De ratinginstelling: een score voor uw zetten Uw rating Het weergeven van de rating De betekenis van de rating Stellingbeoordeling De scheidsrechtermodus Tips en voorstellen door de computer De opbouwmodus (stellinginvoer) Het bord leegmaken en stellingen invoeren Illegale posities en foutmeldingen De probleemmodus Speelstijlen Beroemde wereldkampioenpartijen Geluidssignalen De computer uitzetten en de partij opslaan HET DAMMEN DE REGELS Doel van het spel De zetmogelijkheden van de schijven Het slaan van een schijf Meervoudig een schijf slaan

4 4.4 De dampromotie Zetmogelijkheden van de dam Tips en aanwijzingen voor beginners Materiaal winnen De achterhoede of reserve Een dam tegen een dam De dubbele hoek DAMMEN TEGEN DE COMPUTER De damschijven in de beginopstelling De notatie van de speelzetten Zetten uitvoeren De zet van de computer De damregels in acht nemen Foutmeldingen Bijzondere zetten Slagzetten Meerdere slagzetten achter elkaar Een dam halen Het gewonnen spel Een nieuwe partij dammen De computer onderbreken en van kant wisselen Speelniveaus voor dammen De stellingcontrole Zetten terugnemen De geluidstoon Het spel onderbreken en opslaan HALMA (SPRINKHAAN) SPELREGELS Zetten uitvoeren Meervoudig springen REVERSI Begin van een partij Het spel voortzetten Een beurt overslaan Resultaat van de partij Het spel starten Invoeren van de speelzetten VIER OP EEN RIJ Het spel NIM Voorafgaand aan het spel Het spel Stel uw eigen startpositie op Einde van het spel EXTRA FUNCTIES VAN DE ORION 6 IN De computer onderbreken en van kant wisselen De bedenktijd onderbreken Wisseling van speelhelft Zetten terugnemen

5 10.3 De stellingcontrole Speelniveaus instellingen (behalve schaak) Met beide kanten spelen Een positie invoeren De geluidstoon Het spel onderbreken en opslaan VEEL VOORKOMENDE PROBLEMEN EN HUN OPLOSSING Het LCD-scherm geeft geen informatie aan De computer doet geen zet De computer accepteert uw zet niet Bij alle speltypen In de schaakmodus In de dammodus Kent u werkelijk alle regels? De computer doet illegale zetten U hoort geen geluid De RESET-schakelaar BIJLAGE: WERELDKAMPIOENPARTIJEN Partijen van Bobby Fischer Partijen van Anatoly Karpov Partijen van Garry Kasparov Partijen van Deep Thought / Deep Blue

6 1 KORTE HANDLEIDING VOOR DE ORION 6 IN 1 In deze korte inleiding wordt u geïnformeerd over de belangrijkste basisfuncties van uw nieuwe computer. U moet in ieder geval de tijd nemen, om aan de hand van de bedieningshandleiding over alle mogelijkheden en functies van uw computer te weten te komen. Daarom is het absoluut noodzakelijk, deze handleiding zorgvuldig te bestuderen. 1.1 De batterijen plaatsen De energievoorziening van de computer gebeurd door normale batterijen (4 x type AA). De ruimte voor de batterijen bevindt zich aan de achterkant van de computer, daar wordt precies aangeduid welke type batterijen u nodig heeft. Let bij het plaatsen van de batterijen op, dat de batterij met de positieve kant in de richting van het + teken wordt geplaatst. Wanneer de batterijen goed geplaatst zijn en de energievoorziening functioneert, geeft de computer een drievoudige, oplopend toonsignaal aan. Op het LCD-scherm geeft de computer veelvuldige informatie aan. Linksboven op de hoek van scherm moet na de eerste start een klein veldsymbool verschijnen. Onder dit veldsymbool verschijnt een rond, constant knipperend symbool. BELANGRIJK: Als de beschreven aanwijzing na het plaatsen van de batterijen niet op het scherm verschijnt, druk dan op de RESET-TOETS aan de onderkant van de computer. Gebruik hiervoor een dun, puntig voorwerp en druk in de met RESET gekenmerkte opening aan de onderkant van de computer. 1.2 Keuze van de spellen Als u de batterijen al aangebracht heeft en nu met uw computer wilt spelen, heeft u de volgende mogelijkheden: Druk op START, op het scherm ziet u het volgende: Nu kunt u het spel uitkiezen: Schaken (a) Druk nogmaals op START, om met een normaal schaakspel te beginnen. (b) Druk op om mini-schaken te spelen, in dit geval alleen met koningen en pionnen. (De startvelden zijn hetzelfde als bij het normale schaken). Dit is als oefening voor beginners bedacht

7 (c) Druk op,, of voor een uitgebreidere variant van het mini-schaken. Aanvullend bij de koningen en pionnen komt hier de desbetreffende schaakfiguur (paard, loper, toren of dame) erbij. (d) Druk op RATING om een spel in puntenwijze te spelen (zie hoofdstuk 3.18). (e) Druk op LEVEL/> om een wereldkampioenpartij na te spelen (zie hoofdstuk 3.26) Dammen (f) Druk op koning/ als u dammen wilt spelen. Op het scherm verschijnt: Halma, Nim, Reversi en 4 op een rij (g) Druk op?? wanneer u Halma, Nim, Reversi of 4 op een rij wilt spelen. Door herhaald op deze toets te drukken, kunt u tussen de verschillende spellen kiezen. = Halma (Engels Grasshopper) = Nim = Reversi = 4 op een rij Druk op START, wanneer het gewenste spel aangegeven wordt. (h) Wanneer u op een willekeurig speelveld drukt, wordt de spelkeuze afgebroken. Ieder speltype heeft zijn eigen regels, hoe zetten, enzovoort uitgevoerd worden. Lees voor meer informatie hiervoor het bijbehorende hoofdstuk. Wanneer u wilt, dat de computer als eerste zet (bijvoorbeeld met wit bij schaken, zwart bij dammen), drukt u op MOVE/>> en het spel begint

8 1.3 Schaken met de computer Grondbeginselen van het schaakspel SCHAAKREGELS Indien u de regels van het schaakspel nog niet kent, dan kunt u deze in de paragraaf de regels van het schaakspel van de bedieningshandleiding bekijken en oefenen. Let absoluut op dat de computer zich strikt aan de officiële FIDE-regels van de internationale schaakbond houdt. Als u vermoet, dat de computer een valse zet doet of u volledig bedriegt, kijk dan nog eens in de regels van het schaakspel. Vooral bij speciale zetten zoals bijvoorbeeld de EN PASSANT, enz. komt het soms tot misverstanden. FIGUREN OPSTELLEN Stel de figuren in de beginopstelling op het bord van de computer op. De witte stukken moeten bij het begin aan uw kant en naar de bedieningstoetsen gericht staan. Beginopstelling van een schaakpartij Voor beginners van het schaakspel vindt u hieronder een afbeelding van de schaakfiguren en de daarbij behorende symbolen Beginnen met het schaakspel De computer geeft zijn zetten en andere informatie aan op het geïntegreerde Liquid Crystal Display (LCD). Het veldsymbool linksboven in de hoek van het scherm geeft het symbool voor - 8 -

9 wit ( ) aan. Dit betekent, dat de computer klaar is, voor wit een zet uit te voeren. U kunt nu met een partij beginnen. We raden u aan om de eerste partij met de witte figuren te spelen. Als u al enkele zetten gespeeld heeft, en dan wilt terugkeren in de uitgangssituatie voor schaken, druk dan twee keer op START. ZETTEN UITVOEREN Ieder veld van het schaakbord is in combinatie met een letter en een cijfer (bijvoorbeeld E2) gekenmerkt. We duiden deze veldindeling ook als de coördinaten van een veld aan. Om een zet uit te voeren, drukt u met de te verzetten figuur op het vertrekveld. De computer bevestigt het verzoek met een korte signaaltoon en de coördinaten van het veld worden op het LCD-scherm getoond. Indien het verzoek tot zetten door de computer niet bevestigt wordt, drukt u met de onderkant van de figuur nogmaals op het vertrekveld van het schaakbord. U voltooit uw zet door de figuur op het doelveld te plaatsen. Aansluitend verschijnt het symbool voor zwart op het scherm en de computer geeft nu zijn zet aan, bijvoorbeeld: Zet van de computer op het LCD-scherm De knipperende coördinaten aan de linkerkant geven aan, welke figuur de computer wil verzetten. De letter en het cijfer aan de rechterkant geeft u aan, op welk veld dat figuur geplaatst moet worden. U moet nu voor de computer deze zet uitvoeren. Druk met de aangegeven figuur op het vertrekveld. Er volgt een korte signaaltoon en de aanwijzing van het scherm verwisselt van vertrekveld naar doelveld. Druk nu met de te verzetten figuur van de computer naar het op het scherm aangegeven doelveld en beeindig daarmee het verzoek tot zetten voor de computer. WEERGAVE VAN FOUTEN EN WAARSCHUWINGEN VOOR DREIGINGEN (leerfunctie) Het komt vaak voor, dat na een uitgevoerde zet de coördinaten gedurende enige seconden blijven staan. In zulke gevallen hoort u dan een oplopend signaal en op het scherm knipperen de coördinaten (letter en cijfers) constant. Dit betekent dat de computer een verkeerde zet van de gebruiker reclameert. Als u er zeker van bent dat de gekozen zet toch juist is, druk dan op de toets MOVE />>. Indien een gespeelde zet teruggenomen moet worden, vindt u in de paragraaf Zetten terugnemen van de bedieningshandleiding een precieze beschrijving hiervan. Het kan ook voorkomen, dat na het uitvoeren van een zet door de computer een dalend signaal te horen is, en de coördinaten van de zet van de computer op het LCD-scherm constant knipperen. Met deze waarschuwing geeft de computer een concrete aanwijzing, dat in de actuele spelsituatie een bedreiging bestaat, bijvoorbeeld schaakmat of materiaalwinst. In zulke situaties moet u zeer goed over uw volgende zet nadenken, voordat u deze op de gebruikelijke manier op het schaakbord uitvoert. Indien u zonder deze aanwijzingen en tips van de computer wilt spelen, druk dan op de toets, en dan op de toets loper/tutor. Het in normale situatie aangegeven symbool linksonder in de hoek van het scherm verdwijnt nu en de computer zal sneller, zonder tips, voor zijn tegenstander antwoorden

10 HET SLAAN VAN EEN FIGUUR Om een zet tot slaan uit te voeren, druk dan eerst met de te verzetten figuur op het vertrekveld. Haal dan de figuur van de tegenstander van het doelveld en beweeg uw figuur naar het doelveld. Sluit het verzoek af door de figuur op het doelveld te drukken. Daarmee is de zet voor de computer ingevoerd en wordt het geaccepteerd Speciale zetten en functies Beginners en onervaren schaakspelers hebben vaak problemen met enkele speciale zetten bij het schaken. Vooral de regels voor het slaan bij EN PASSANT en de ROKADE veroorzaken bij het begin enige moeilijkheden. Deze speciale zetten worden zoals ook alle andere regels in de bedieningshandleiding uitgebreid uitgelegd. Denk eraan, dat de computer zich strikt aan de officiële regels houdt en deze bijzondere zetten ook uitvoert. HET CONTROLEREN VAN DE POSITIE VAN DE STUKKEN Soms kan het handig zijn, om de positie van de afzonderlijke figuren op het bord te controleren, bijvoorbeeld problemen bij het verzoek tot schaakmat. Deze functie wordt in de bedieningshandleiding in de paragraaf Controleren van de stelling uitgebreid beschreven. DE COMPUTER UITZETTEN EN DE STELLING OPSLAAN Als u een partij wilt onderbreken en op een later tijdstip verder wilt gaan, druk dan op de ON/OFF toets. De computer slaat automatisch de actuele stelling op. U kunt de huidige partij na het opnieuw aanzetten van de computer te allen tijde voortzetten. LET OP: De computer kan niet worden uitgezet als hij zelf nog aan zet is. Ditzelfde geldt ook voor het beginnen van een nieuwe partij. Het apparaat kan dus alleen na de uitvoering van een zet van de computer uitgeschakeld worden. HET VERVANGEN VAN DE BATTERIJEN Als de computer instabiel of niet op die manier reageert zoals u gewend bent, ligt dit meestal aan de batterijen. Voordat u er nieuwe batterijen in stopt, drukt u eerst in de RESET-opening aan de onderkant van het apparaat. Helpt dit niet, stop dan zoals hierboven beschreven, nieuwe batterijen erin en druk dan nogmaals op de RESET-knop De modi voor het spelen van schaken In de volgende paragrafen vindt u verdere informatie over de diverse speelmodi en functies van de computer. Via het LCD-scherm geeft de computer aan, in welke speelmodus u zich bevindt. Probeer de vaak gebruikte functies goed te onthouden. U zal snel vaststellen, dat het bedieningsconcept van de computer logisch en door een beetje te oefenen eenvoudig te begrijpen en toe te passen is Verschillende modi voor schaken uitkiezen U kunt de verschillende speelmodi opvragen door op de toets START te drukken. U beschikt dan over de volgende mogelijkheden:

11 Indien u een gewone partij schaak wilt spelen, druk dan nogmaals op de toets START. Op het scherm verschijnt een klein veldsymbool linksboven in de hoek (= het symbool voor wit) en het constant knipperende symbool geeft aan, dat de leerfunctie actief is. Als u geen hulp van de leerfunctie wilt hebben, druk dan op de toetsen en loper/tutor, waardoor het knipperende symbool verdwijnt (zie de afbeelding rechts). Nu zijn alle voorbereidingen gedaan om met de computer te schaken Een speelniveau uitkiezen (schaken) Om een van de verschillende speelniveaus te kiezen moet u op de toets LEVEL/> drukken. Op het scherm ziet u het speelniveau P Un (= onbeperkte bedenktijd voor de speler, d.w.z. dat u zonder tijdsdruk speelt). Door op de toets te drukken krijgt u de bedenktijd voor de tegenstander, de computer dus. De vermelding C 10 betekent, dat de computer over 10 seconden per zet beschikt. De letters P respectievelijk C staan overigens voor het Engelse player (= speler) en computer (= computer). De instelling van de talrijke mogelijke speelniveaus wordt in paragraaf 3.17 uitvoerig uitgelegd. Een andere mogelijkheid is om een ratingpartij tegen de computer te spelen. Druk achtereenvolgens op de toetsen START en RATING, om uw spel door de computer te beoordelen. Gebruik dezelfde toetsen om uw actuele rating, d.w.z. uw beoordeling door de computer, aan te geven (zie ook paragraaf 3.18) Een schaakstelling invoeren Uw computer geeft u de mogelijkheid om een willekeurige, legale schaakstelling in te voeren. Druk op de toets POSITION om in de modus voor het invoeren van een stelling te komen

12 Nu kunt u een bestaande stelling veranderen of een nieuwe stelling, bijvoorbeeld een matprobleem, invoeren. (Uitvoerige verklaringen daarover vindt u in paragraaf 3.23) Wereldkampioenpartijen uit de databank Om een partij uit te kiezen, drukt u op START en LEVEL/> om in de databankmodus te komen (afbeelding links). Het LCD-scherm geeft FP 1 (Engels voor famous player ) alsook een cijfer (in dit geval 1 ) voor het partijnummer. De ingebouwde partijdatabank bevat 320 wereldkampioenpartijen van Bobby Fischer (1), Anatoly Karpov (2), Garry Kasparov (3), alsook de computer Deep Blue (4). Door herhaald op de toets LEVEL/> te drukken kunt u met de cijfers 1 tot 4 de betreffende wereldkampioen uitkiezen. Druk daarna opnieuw op de toets START. Op de rechter afbeelding ziet u G 1 (Engels voor game 1 ) weergegeven. Met de toetsen LEVEL/> en MOVE />> kunt u nu de gewenste partij uitkiezen. Druk daarna nogmaals op START en de eerste zet van de uitgekozen kampioenpartij verschijnt op het scherm. Bijvoorbeeld: Uitvoerige verklaringen bij het onderwerp wereldkampioenpartijen vindt u in paragraaf 3.26 van deze handleiding Oefenmodus voor schaken kiezen Als na het indrukken van de toets START, StA op het scherm verschijnt, geeft de computer u de mogelijkheid, oefenpartijen met beperkt materiaal te spelen ( mini-schaken ). In plaats van opnieuw op START te drukken, waarmee u een nieuwe partij begint, kiest u via de toetsen met de figuursymbolen (pion, paard, loper, toren of dame) een van de geïntegreerde leerspellen met erg beperkt materiaal voor beide kanten. In de bedieningshandleiding vindt u in paragraaf 3.14 informatie dat dieper op de leerspellen ingaat. In totaal zijn er vijf verschillende leerspellen: (1) PION = Leerspel met alleen koningen en pionnen op het bord (2) PAARD = Leerspel met koningen, paarden en pionnen (3) LOPER = Leerspel met koningen, lopers en pionnen (4) TOREN = Leerspel met koningen, torens en pionnen (5) DAME = Leerspel met koningen, dames en pionnen

13 Deze door de beperking van het materiaal vereenvoudigde vorm van het schaakspel geven de beginners een prima gelegenheid om met ieder soort stuk te leren omgaan. 1.4 Dammen met de computer BEGINNEN MET SPELEN Een precieze beschrijving voor het aanbrengen van de batterijen vindt u aan het begin van deze korte handleiding. SPEELSTUKKEN OPSTELLEN Plaats de speelstukken overeenkomstig met de volgende afbeelding in de startpositie. Startpositie voor dammen. BEGINNEN MET SPELEN De computer geeft zijn zetten en speelinformatie op het LCD-scherm aan. Om met een partij dammen te beginnen, druk dan eerst op de toets START. Op het scherm verschijnt: Na het drukken van de koningssymbool toets (die ook met het symbool aangeduid wordt), verschijnt op het scherm het symbool voor dammen alsook voor zwart, omdat bij dammen in tegenstelling tot schaken altijd zwart begint. SPEELNIVEAU INSTELLEN In de dammodus beschikt de computer in totaal over 15 verschillende speelniveaus. Als u de computer voor het eerst aanzet is altijd niveau 1 (het zwakste) geactiveerd. De stappen om een ander speelniveau uit te kiezen is in deze bedieningshandleiding uitvoerig beschreven (zie paragraaf 5.11)

14 ZETTEN UITVOEREN De eerste partij moet u met de zwarte stukken spelen. Ieder veld van het dambord is met een combinatie van letters en cijfers ingedeeld (bijvoorbeeld E3). Men duid de veldindeling ook aan als coördinaten. Om een zet uit te voeren, drukt eerst met het speelstuk op het vertrekveld. De computer bevestigd het verzoek met een korte piep -signaal en de coördinaten worden op het scherm aangegeven. Indien het speelstuk niet door de computer herkend wordt, drukt u met de rand van het speelstuk op het vertrekveld. Om het speelstuk volledig in te voeren, beweegt u het speelstuk naar het doelveld en bevestigd de zetinvoer door het stuk op het doelveld te drukken. Na de correcte invoer van de zet verschijnt het symbool voor wit op het scherm en de computer geeft zijn tegenzet op het scherm aan. Bijvoorbeeld: Voorbeeld van een zet op het LCD-scherm Met de knipperende coördinaten aan de linker kant geeft de computer het vertrekveld van zijn zet aan. Na het drukken van het speelstuk op dit veld, klinkt er een korte toon en de coördinaten van het vertrekveld houden op met knipperen. Op het scherm geeft de computer aan de rechter kant het doelveld door constant knipperen aan. Door het speelstuk op het doelveld te drukken wordt nu de zetinvoer voor de computer afgesloten. HET SLAAN VAN EEN STUK Om een stuk te slaan, druk dan eerst op het vertrekveld van het speelstuk en aansluitend op het doelveld. Het scherm toont nu het veld van het geslagen stuk door constant knipperen, gevolgd door het teken 0. Haal de figuur van de tegenstander weg en druk nogmaals op het veld. DE DAMREGELS De regels voor het dammen zijn in deze bedieningshandleiding uitvoerig verklaard. De computer houdt zich strikt aan de regels en accepteert geen illegale invoeren. Als u van mening bent, dat de computer illegale zetten doet, kijk dan in het hoofdstuk over de spelregels, speciaal over het slaan van stukken. DE COMPUTER UITZETTEN EN DE STELLING OPSLAAN Als u een partij wilt onderbreken en op een later tijdstip mee verder wilt gaan, druk dan op de ON/OFF toets. De computer wordt uitgeschakeld, maar onthoudt de actuele stelling. Om met de partij verder te gaan, druk dan op de ON/OFF toets. LET OP: De computer kan niet uitgeschakeld worden als hij zelf nog aan zet is Hetzelfde geldt voor het beginnen van een nieuwe partij. Het apparaat kan dus uitsluitend na het uitvoeren van een zet van de computer uitgeschakeld worden. 1.5 Halma, Nim, Reversi en 4 op een rij spelen Voor een inleiding in de volgende spellen, lees dan de bijbehorende hoofdstukken: Halma hoofdstuk 6 Reversi hoofdstuk 7 4 op een rij hoofdstuk 8 Nim hoofdstuk

15 1.6 Met beide kanten spelen U kunt uw computer ook als scheidsrechter gebruiken, als u bijvoorbeeld tegen een medespeler wilt spelen. In dit geval past de computer alleen op, dat de regels van het desbetreffende spel aangehouden worden. Om deze optie te activeren, moet u altijd LEVEL 0 instellen. Bij de level-instellingen voor schaken, vindt u level 0 bij de pret-levels. 1.7 De toetsen en hun functies Stukkentoetsen: POSITION Er zijn in totaal zes toetsen, die met een figuursymbool (schaaksymbool) gemarkeerd zijn. Door op de toets met het pionsymbool te drukken, dan geeft de computer bijvoorbeeld aan op welke velden de pionnen staan. Deze functie is erg nuttig als u een stelling of een matprobleem wilt invoeren. Druk steeds op de betreffende figuurtoets voordat u een figuur op het gewenste veld plaatst. Door op de toetsen START en Koning/ te drukken komt u in de modus voor het damspel. In de dammodus kunt u met de piontoets de positie van de normale speelstukken oproepen, de toets Koning/ geeft daarentegen de positie van de dammen aan. Enkele figurentoetsen hebben extra functies (zie daarvoor het deel over de - toets). Druk op de toets POSITION om in de invoermodus voor posities (bijvoorbeeld matproblemen) te komen. Deze functie geeft u de mogelijkheid een stelling te veranderen of nieuw in te voeren. Deze functie werkt alleen bij het schaken

16 Dit is het symbool voor de switchtoets. Met behulp daarvan kunt u tussen verschillende alternatieven kiezen (vandaar dat er Alt op het scherm staat). Met de combinatie van de toetsen en toren/style kunt u de speelstijl van de computer kiezen. Zie daarvoor paragraaf Met de combinatie van de toetsen en loper/tutor kunt u de leerfunctie (waarschuwing voor fouten of dreigingen) aan- of uitschakelen. Meer daartoe in paragraaf 3.9. Met de combinatie van de toetsen en paard/sound kunt u het geluidssignaal aan- en uitschakelen. (Dit is overigens de enige functie die de switchtoets bij het dammen heeft.) Met de combinatie van de toetsen en pion/hint kunt u de computer een zet laten voorstellen (tip). Zie daarvoor paragraaf In de modus voor stellinginvoer kunt u met behulp van de toets van de witte naar de zwarte stukken wisselen. Als u een speelniveau uitkiest, schakelt u met behulp van de toets tussen tijdbeperking voor wit, dan wel zwart. Zie daarvoor paragraaf 3.17.?? RATING LEVEL/> De where/why? toets is vooral voor beginners nuttig. Als u aan zet bent en op deze toets drukt en vervolgens met een van uw figuren op het veld drukt, dan kunt u met behulp van de computer uitvinden waar deze figuur naar toe mag. Als de computer u een leeraanwijzing geeft, dan krijgt u met de toets?? nadere informatie (zie ook paragraaf 3.9). (Deze toets heeft in de dammodus geen functie.) Druk op de toets START gevolgd door RATING als u een inschatting van uw partij door de computer wilt hebben. De computer berekent op basis van uw zetten een score. Met dezelfde toets kunt u op ieder moment uw huidige rating oproepen, dat wil zeggen de opgeslagen resultaten van de computer op basis van de tot nu toe gespeelde partijen. (Deze functie staat alleen voor schaken ter beschikking.) Druk u op de toets gevolgd door START als u een rapidpartij wilt spelen (bijvoorbeeld 25 of 30 minuten voor de hele partij). Als het speelniveau wordt aangegeven kunt u door middel van de toets tussen de instellingen Tijd per zet, Totale tijd voor de partij en Pretniveaus omschakelen (meer daartoe in paragraaf 3.17). (Deze functie staat alleen bij schaken ter beschikking.) Druk op LEVEL/> om de actuele ingestelde speelniveau op te roepen. De verandering van speelniveaus wordt uitvoerig in paragraaf 3.17 beschreven. Voor verdere functies van deze toets kunt u paragraaf 3.26 wereldkampioenpartijen naslaan. TAKE BACK Druk op de toets TAKE BACK om een of twee zetten terug te nemen

17 START START Druk twee keer achter elkaar op de toets START, om een nieuwe partij schaak te beginnen vanuit de beginopstelling. Om een partij dammen te spelen, drukt u eerst op de toets START, gevolgd door de toets met het koning symbool. Om Halma, Nim, Reversi of 4 op een rij te spelen, moet u eerst op START gevolgd door?? drukken. Andere opties vindt u in de bedieningshandleiding in de alinea s Rating of Wereldkampioenpartijen uitvoerig beschreven. MOVE />> ON/OFF Druk op de toets MOVE />> om de computer ertoe te brengen zijn zet uit te spelen. Aan het begin van een partij kunt u de computer door op de toets MOVE />> te drukken ertoe brengen, de partij bij schaken met wit of bij dammen met zwart te beginnen. Verdere opties van deze toets worden in de bedieningshandleiding onder Het opzetten van een stelling, Speelniveaus kiezen of Wereldkampioenpartijen uitvoerig beschreven. Druk op deze toets om de computer aan- of uit te zetten. Als u de computer uitzet, wordt de actuele positie opgeslagen en u kunt het spel op een later tijdstip vanuit dezelfde stelling voortzetten. 1.8 Symbolen op het LCD-scherm Via het LCD-scherm geeft de computer veel informatie aan. U kunt daarop op ieder moment de zetten van de computer aflezen. Bovendien geeft de computer aan, welke partij aan zet is, naar welk veld een stuk gaat of waar het vandaan komt, enzovoort. Hieronder vindt u een overzicht van alle verschillende symbolen van het LCD-scherm en hun betekenis. Dit is het symbool voor wit. Het staat altijd aan als u met wit speelt of aan zet bent. Het symbool staat ook aan als u een stelling opzet, als u voor de witte partij de figurenopstelling wilt uitvoeren of de stelling van de witte figuren op het bord wilt controleren. Dit symbool knippert altijd constant als de computer met wit speelt en over zijn zet nadenkt. Dit is het symbool voor zwart. De functie wordt op dezelfde manier gebruikt als het symbool voor wit. De symbolen voor wit en zwart verschijnen samen op het LCD-scherm, als de computer de ingestelde speelstijl aangeeft (zie paragraaf 3.25). + Het schaaksymbool. Dit symbool wordt alleen in de schaakmodus aangegeven en verschijnt als een van beide spelers schaak staat (u of de computer). In de schaakmodus geeft dit symbool knipperend aan, dat de computer in de leerfunctie staat en de gebruiker aanwijzingen en tips geeft (zie paragraaf 3.9). Bij dammen staat dit symbool op het scherm zonder te knipperen en geeft aan, dat de computer in de dammodus is

18 : Het symbool voor slaan. Het knippert op het scherm als de computer een figuur slaat. Bij het dammen geeft de computer met dit symbool aan dat u een of meer stukken van de computer kan en moet slaan. # Het symbool voor het opzetten van een stelling (zie hoofdstuk 3.23). Het ratingsymbool wordt altijd aangegeven als u kijkt wat uw rating is (zie hoofdstuk 3.19). Als u zich in de ratingmodus bevindt, herkent u dat door het constant knipperen van het symbool. # Wanneer beide symbolen voor rating en opzetten samen op het scherm verschijnen, bevindt u zich in de naspeelmodus van opgeslagen wereldkampioenpartijen. C2 Dit is een voorbeeld, hoe de computer een veld van het speelbord op het scherm aangeeft. Zoals al eerder vermeld, kan het scherm nog talrijke andere informatie voor het spel aangeven Let op: Sommige letters worden in kleine letters afgebeeld, bijvoorbeeld b en d! + Wanneer deze 3 symbolen samen aangegeven worden, speelt u Halma. # + Wanneer deze 4 symbolen samen aangegeven worden, speelt u Nim. Wanneer deze 2 symbolen samen aangegeven worden, speelt u Reversi. # Wanneer deze 3 symbolen samen aangegeven worden, speelt u 4 op een rij

19 2 DE SCHAAKREGELS Schaken stamt oorspronkelijk uit India en heeft in verloop van zijn geschiedenis een tot in de vorige eeuw reikende ontwikkelingsperiode doorgemaakt, tot het zich tot zijn huidige vorm verandert heeft. Zoals het tegenwoordig gespeeld wordt, mag het zonder te overdrijven, als het volmaaktste spel aangeduid worden. Waarom? Omdat in vergelijking met alle andere spellen de geluksfactor geheel wegvalt. Bij schaken zijn er geen slechte kaarten of dobbelstenen, maar alleen goede of slechte zetten. De rangschikking van de speelstukken bootst de slagformatie van oude Indische oorlogsstrijdkrachten na en geeft het spel zijn strategisch karakter. 2.1 Het schaakbord De grondslag voor het spel is het schaakbord. Het is vierkant en bestaat uit 8 x 8 (dus 64) afwisselend wit en zwart gekleurde velden. Het is voorgeschreven, dit schaakbord zo tussen de beide spelers te leggen, dat elke speler een wit veld rechtsonder heeft. Omdat men niet alleen schaak speelt, maar ook daarover spreekt en schrijft (voor geen ander spel bestaat er een zo groot aantal aan boeken en tijdschriften), heeft men een systeem ingevoerd, de afzonderlijke velden van het schaakbord aan te duiden. De horizontale rijen worden van 1 tot 8 genummerd, de verticale rijen met de letters a tot h voorzien. Elk van de 64 velden bevindt zich dus op het snijpunt van een getallenlijn en een letterlijn en kan met een getal en een letter aangegeven worden. Let op: Om u beter te oriënteren vindt u op het schaakbord van uw schaakcomputer op elk veld de precieze veldaanduiding. Zo heet het veld rechtsonder voor u H1, het veld linksboven a8 en de velden in het midden van het schaakbord, het centrum, d4, e4, d5 en e5. De velden van a4 tot h4 duid men ook aan als vierde rij of de velden van c1 tot c8 als de c-lijn. Om misverstanden te voorkomen, heeft men het vast ingevoerd, de horizontale rijen van de speler die met wit speelt van 1 tot 8 door te nummeren

20 2.2 De loop van de figuren Zoals we in de volgende afbeelding zien, zijn er bij het schaakspel in tegenstelling tot andere bordspellen zes verschillende soorten speelstukken. In de hierboven getoonde basisopstelling, die voor elke partij altijd gelijk moet zijn, staan in het midden op de eerste respectievelijk achtste rij de koning en de dame. Onder de schaakfiguren zijn dat gewoonlijk de beide grootste, waarbij de koning nog iets groter is. Omdat we ons moeten aanwennen, het bord zo voor ons te leggen, dat rechtsonder een wit veld is, moeten we ons voor de opstelling van de koning en de dame de volgende regel onthouden: witte dame op het witte veld (d1). Zwarte dame op het zwarte veld (d8). Daarnaast, op het veld e1 respectievelijk e8, staat dan telkens de koning. Rechts en links naast de dame en koning staan de beide lopers. Dit zijn de smalle, over het algemeen de drie grootste figuren. Daarnaast volgen de beide paarden, die men aan hun paardenkop herkent. Aan de buitenrand staan telkens de torens, onmiskenbaar door hun torenvorm. Voor deze zogenaamde officieren staan zo goed als het voetvolk de acht pionnen. De witte stukken staan in de basisopstelling op de eerste en tweede rij, de zwarte stukken op de zevende en achtste rij De koning Bij schaak kan de koning geen grote stappen maken, alhoewel hij de belangrijkste figuur is. Het doel van het spel is namelijk de verovering van de koning, (schaakmat). Van het veld waar hij op staat, kan hij maar een veld in elke willekeurige richting verplaatsen. Als hij bijvoorbeeld op veld e4 staat, kan hij naar d3, d4, d5, e5, f3. f4, f5 verplaatsen. De koning mag dus in elke willekeurige richting verplaatsen, maar altijd slechts een veld. Om de stukken van het schaakspel niet altijd met hun naam te moeten uitschrijven, worden ze gewoonlijk met de eerste letter van hun naam afgekort. De koning begint met een K

21 Zetmogelijkheden van de koning De toren De toren is niet erg wendbaar. Hij verplaatst van zijn standpunt uit alleen op de horizontale lijn en verticale lijn zover in een richting, als de speler wil. Wil een toren, die op g1 staat, naar veld b8 verplaatsen, dan heeft hij daarvoor minstens twee zetten nodig: de eerste zet van g1 naar of g8 of b1 en dan bij de tweede zet van g8 respectievelijk b1 naar b8. Zou men deze zetten opschrijven, dan ziet dat er, doordat de toren met een T afgekort wordt, zo uit: 1.Tg1- g8 en 2.Tg8-b8 of 1.Tg1-b1 en 2.Tb1-b De loper De zetmogelijkheden van de toren Terwijl de toren alleen op horizontale lijnen en verticale lijnen verplaatsen kan, beweegt de loper zich uitsluitend op de diagonale lijnen. Daaruit volgt, dat de loper die bij de beginopstelling op f1 staat, altijd alleen maar naar witte velden verplaatsen kan. De loper op c1 kan altijd alleen maar naar zwarte velden verplaatsen

22 De zetmogelijkheden van de loper Let op: De loper is als enige figuur uitsluitend bedoeld voor de velden met een kleur. Als u bijvoorbeeld uw loper op het witte veld ruilt, zijn uw witte velden in een partij een beetje onbeschermd. Men spreekt bij schaken van een wit veld loper en zwart veld loper, omdat ze alleen maar naar witte of zwarte velden verplaatst kunnen worden. De loper wordt met een L afgekort De dame Zetmogelijkheden van de dame Zoals in het leven speelt ook de dame bij schaken een zeer belangrijke rol. Dienovereenkomstig wordt bij haar niet zulke grote beperkingen in de manier van spelen opgelegd zoals bij de tot nu toe besproken figuren. Ze kan horizontaal, verticaal en diagonaal verplaatsen, echter altijd alleen maar in een richting. Door de combinatie van de verschillende zetmogelijkheden is de dame de sterkste maar niet de belangrijkste figuur bij schaken. De dame wordt met een D afgekort

23 2.2.5 Het paard In tegenstelling tot de andere figuren verplaatst het paard zich niet alleen maar in rechte lijn. Het paard kan als enigste stuk over een figuur van de tegenstander springen. Zijn manier van spelen laat zich het beste zo beschrijven: Hij verplaatst van zijn desbetreffende standpunt uit twee velden horizontaal of verticaal rechtuit en dan een veld naar rechts of naar links. Let wel, deze stapcombinatie stelt een zet voor. Het paard kan dus van het veld g1 of naar h3, f3 of e2 springen. Let op: Het paard wisselt met elke zet de kleur van zijn oorspronkelijke veld. Juist het paard is, wat u later nog zal vaststellen, door zijn manier van spelen een zeer geraffineerde figuur. Het paard wordt met een P afgekort. Zetmogelijkheden van het paard Bekijken we nu eens enkele paardensprongen op het schaakbord. Wil bijvoorbeeld een paard van g1 naar e5, dan gaat hij: 1.Pg1-f3, 2.Pf3-e5, dit is dan de snelste weg naar dat veld. Wil een paard van veld g2 naar g3, dan gaat hij: 1.Pg2-f4, 2.Pf4-e2, 3.Pe2-g3. Probeert u eens zelf, een andere weg naar veld g3 te vinden. Wij raden u aan, op een rustig tijdstip de manier van spelen van het paard een beetje te oefenen De pion De pion is op papier het zwakste stuk en onderscheidt zich in de manier van spelen wezenlijk van de tot nu toe besproken figuren. Een pion mag alleen maar voorwaarts verplaatsen, hij kan niet terugverplaatsen. Ook mag hij altijd alleen maar een veld voorwaarts verplaatsen, dat wil zeggen wanneer een witte pion op veld d3 staat, kan hij alleen maar naar veld d4 verplaatsen. Alleen de pionnen die nog op hun oorspronkelijke veld staan (dus de witte pionnen op de tweede rij en de zwarte pionnen op de zevende rij) kunnen twee velden vooruitgaan. De zwarte pion op g7 kan of naar g6 of g5 verplaatsen, de witte pion d2 naar d3 of d

24 Zetmogelijkheden van de pion Een andere onderscheid tot de andere figuren is het recht tot slaan van de pion. Pionnen slaan als enige anders, als dat ze verplaatsen!. Pionnen kunnen alleen maar pionnen of figuren van de tegenstander slaan, die schuin voor hun staan. Een witte pion op g4 kan dus naar veld g5 verplaatsen, maar mag alleen stukken van de tegenstander op de velden f5 en h5 slaan. Pionnen verplaatsen dus een veld voorwaarts en slaan een veld diagonaal. Is een pion op de rij van de beginpositie van de tegenstander terecht gekomen (een witte pion op de achtste rij of een zwarte pion op de eerste rij), dan moet hij meteen in een willekeurige eigen figuur, behalve de koning, verandert worden. Over het algemeen zal dat een dame zijn, omdat zij de meest waardevolle figuur is. Men zou dus theoretisch met 9 dames gelijktijdig kunnen spelen, wanneer het zou lukken, alle acht pionnen op de basislijn van de tegenstander te krijgen. Let op: De pion heeft dus bij schaken een soortgelijke rol zoals de assepoester. Als eerste gering gezien, kan hij bij het bereiken van de rij van de beginpositie van de tegenstander in de sterkste figuur veranderen. De zetten van pionnen worden bij het opschrijven zonder nadere aanduiding genoteerd. De zet e2-e4 betekent dus, dat een witte pion van veld e2 naar e4 verplaatst. De schrijfwijze c6xd5 betekent, dat een zwarte pion van c6 een witte pion op d5 slaat. 2.3 Recht van het zetten en slaan van de afzonderlijke figuren Nu willen we ons met het recht van het zetten en slaan van de figuren vertrouwd maken. Tijdens een schaakpartij hebben de figuren niet zoveel bewegingsvrijheid als op een leeg bord, de tegenstander speelt immers mee! De zetmogelijkheden zijn door de volgende regels gedefinieerd: 1. Men mag noch over eigene noch over stukken van de tegenstander springen. Een uitzondering vormt het paard. Hij mag over alle stukken heen zijn doelveld bereiken. 2. Staat een stuk van de tegenstander op de zetweg, dan kan hij geslagen worden. Men zet hierbij zijn stuk op het veld van het stuk van de tegenpartij en haalt deze dan van het bord. 3. Eigen stukken kan men niet slaan

25 Wanneer een stuk geslagen wordt, dan kort men dat bij het opschrijven met een x af. Wanneer een witte toren van e1 een zwarte loper op e4 slaat, dan schrijft men: Te1xe4. Worden aan beide kanten stukken met gelijke waarde geslagen, dan spreekt men van een ruil. 2.4 Doel van het schaakspel Bij het schaakspel is de koning de belangrijkste figuur. Vanuit dit zichtveld hebben alle acties van beide spelers maar een bedoeling: de koning van de tegenstander te veroveren. (schaakmat). Wanneer de koning niet meer aan de aanvallen van de stukken van de tegenspeler ontsnappen kan, is de partij verloren. Wordt de koning aangevallen, dreigt er dus een stuk van de tegenstander hem bij de volgende zet te slaan, dan staat hij schaak. Het stuk van de tegenstander heeft de koning schaak geboden. Om een schaakgebod te pareren, wat absoluut verplicht is, bestaan er drie verschillende mogelijkheden: 1. Men controleert of men het schaakgevende stuk kan slaan. 2. Men plaatst een eigen stuk tussen het schaakgevende stuk en de eigen koning. Dit verbreekt het schaakgebod van de tegenpartij. Deze mogelijkheid bestaat echter niet wanneer de schaakgevende figuur een paard is, omdat deze immers over de andere stukken kan springen. 3. Men verplaatst de koning op een veld, waar hij niet door een stuk van de tegenstander bedreigt wordt. Men kan daardoor uit de schaak wegkomen. Uit deze regels volgt, dat de beide koningen nooit te dicht bij elkaar moeten komen. Verplaatst een koning op een veld naast de koning van de tegenstander, zou deze hem kunnen slaan. Dit zou echter tegen de spelregels instoten. Onthoud: Een schaakgebod tegen de koning moet altijd onmiddellijk pareert worden, en wel door het slaan van de aanvaller, ertussen plaatsen of uitwijken. Een zet, die de eigen koning schaak zet, is in strijd met de regels. Wanneer de koning schaak staat en geen mogelijkheid meer heeft, zich aan een schaakgebod rekening houdend met de bovengenoemde mogelijkheden te ontsnappen, spreekt men van mat of ook wel schaakmat. Alhoewel het doel van elke schaakpartij het matzetten van de tegenstander is, eindigen niet alle partijen met mat. Het komt vaak voor, dat een van de beide spelers beseft, dat het alleen nog een kwestie van tijd is, tot de matzetting volgt. Dan wordt de partij opgegeven. Tip: Wanneer u nog een beginner bent, zou u principieel alle partijen tot aan mat door moeten spelen. Daardoor leert u het snelste hoe men een voordeel zoals bijvoorbeeld materieel overwicht het beste tot winst benut. Partijen kunnen ook met een gelijkspel eindigen. Dat heet in de taal van de schaakspelers remise. Het onder sterke spelers gebruikelijke geval van de remise is, dat geen van de beide spelers de mogelijkheid ziet, een beslissend voordeel te bereiken. Dan wordt men het eens met remise. Partijen eindigen ook met remise als het materiaal dat nog aanwezig is niet voldoende is om mat te zetten, bijvoorbeeld koning en loper tegen koning. Een reeks van zetten, dat als eeuwig schaken aangeduid wordt, leidt eveneens tot remise. Een hele bijzondere vorm van de remise is het pat. Kan een speler alleen nog zetten doen, die de koning tot schaak zet, terwijl de koning echter niet schaak staat, dan noemen we zo n stelling pat

26 2.5 Speciale regels De rokade Tijdens de partij heeft iedere speler de mogelijkheid een dubbele zet tussen koning en toren uit te voeren. Deze dubbele zet heet rokade. Er is een korte en een lange rokade, al naar gelang, of de toren a1 respectievelijk a8 of de toren h1 respectievelijk h8 aan de rokade deelneemt. Richten we ons nu eens naar de korte rokade, de regels gelden voor beide kanten. De rokade wordt tussen de koning en de toren doorgevoerd, het enige moment bij schaken, waar bij een zet twee figuren gelijktijdig bewogen mogen worden. De eerste voorwaarde voor de rokade is, dat tussen de beide figuren geen andere figuur staat. Men rokeert door de koning twee velden in de richting van de toren te verplaatsen. Dan passeert de toren de koning en komt op het veld naast hem te staan. De korte rokade wordt met het teken 0-0 opgeschreven. Korte en lange rokade Voor de lange rokade (0-0-0) gelden precies dezelfde regels. De koning verplaatst van zijn veld e1 twee velden naar links op het veld c1 in de richting van de toren. Dan passeert de toren de koning en komt op veld d1. doordat men rokeren mag, moeten de regels aan enkele voorwaarden voldoen: 1. Tussen de koning en de toren mag geen eigen figuur of een figuur van de tegenstander staan. 2. De koning mag niet schaak staan. 3. De koning mag niet over velden springen die door een stuk van de tegenstander aangevallen zijn en natuurlijk niet op een veld gaan waar hij schaak staat. 4. De koning en toren mogen in verloop van het tot nu toe gespeelde spel nog niet gezet hebben. Ook wanneer een van de beide figuren weer op hun oorspronkelijke veld teruggekeerd zou zijn, is de rokade niet meer toegestaan. Uitzondering: Wanneer bijvoorbeeld de toren a1 al een keer gezet heeft, dan mag wit niet langer meer rokeren. De korte rokade zou echter toegestaan zijn, wanneer de koning en toren nog niet gezet hebben

27 2.5.2 En passant slaan Het slaan en passant (in het Nederlands: in het voorbijgaan) is een zeldzame speciale regel voor het recht tot slaan van pionnen onder elkaar. Deze regel heeft betrekking op alle witte pionnen op de vijfde respectievelijk alle zwarte pionnen op de vierde rij. Op dezelfde wijze als bij de buitenspelregel bij voetbal maakt deze speciale regeling het schaakspel nog dynamischer en interessanter, echter ook iets gecompliceerder. Bevindt een witte pion zich op de vijfde rij (alle velden van a5 tot h5) en een zwarte pion op een van de beide zijlijnen, en verplaatst deze van zijn oorspronkelijke veld twee velden voorwaarts op het veld naast de witte pion, dan kan deze de zwarte slaan, en wel op het veld waarop hij zou staan, als hij alleen maar een veld voorwaarts verplaatst zou zijn. Let op: Deze mogelijkheid bestaat echter alleen maar in de direct volgende zet! Slaan EN PASSANT (links vooraf, rechts achteraf) Staat bijvoorbeeld een witte pion op d5 en een zwarte pion verplaatst van e7 naar e5, dan heeft wit het recht de zwarte pion te slaan, alsof hij alleen maar een veld voorwaarts naar e6 zou hebben gedaan. Het slaan en passant wordt zo uitgevoerd, dat men zijn pionnen in ons voorbeeld de pion d5 naar e6 plaatst en de zwarte pion e5 van het bord neemt. Wil men en passant slaan, moet men dit meteen doen. Men kan dus niet een paar zetten later erover denken, dat het en passant slaan nu gunstig zou zijn. Motto: Nu of nooit. Deze als voorbeeld voor wit verklaarde regel geldt dienovereenkomstig voor de zwarte pionnen op de vierde rij. Het slaan en passant wordt in de schrijfwijze met e.p. afgekort, in ons voorbeeld zouden we d5xe6 e.p. moeten schrijven. 2.6 Tips voor beginners De regels van het schaakspel en hun toepassing zijn relatief eenvoudig te leren. In deze paragraaf willen we u enkele strategische tips geven, die de instap in het schaken tezamen met uw schaakcomputer verlichten

28 2.6.1 De waarde van de figuren De figuren, die iedere speler ter beschikking heeft, zijn niet alle gelijkwaardig in hun werking op het schaakbord. Als eenheid voor de schatting van de waarde van de afzonderlijke figuren oriënteren we ons op het zwakste stuk, de pion. We wijzen er toch op, dat de aangegeven waarden niet absolute geldigheid hebben, omdat de reële waarde van een figuur bij schaak altijd van de spelsituatie op dat ogenblik afhangt. De dame is, naast de koning, de meest waardevolle figuur. De dame kan vanuit het midden van het bord, het zogenaamde centrum, maximaal 27 velden controleren. Haar waarde komt ongeveer met de waarde van negen pionnen overeen. De toren beheerst van iedere standplaats uit 14 velden. Zijn waarde kan met ongeveer vijf pionnen vastgelegd worden. In tegenstelling tot de zwaardere figuren, dame en toren, zijn de lichte figuren loper en paard ongeveer gelijkwaardig. Men begroot hun waarde met drie pionnen. In een gesloten situatie zijn vaak de beide paarden, in een open stelling vaak de beide lopers sterker. Het onderscheid tussen een lichte figuur en een toren noemt de schaakspeler kwaliteit. Als men bijvoorbeeld een toren slaat en een paard of loper daarvoor weggeeft, dan zegt men: Men heeft de kwaliteit gewonnen. Herinneren we ons eraan, dat de toren in onze waardescala met vijf pionnen, het paard of loper slechts alleen maar met drie pionnen gewaardeerd wordt. De waarde van een dame kan men ook zo bepalen: De dame is ongeveer drie lichte figuren of twee torens waard. Voor een betere oriëntering zou men voor de waardering van de afzonderlijke figuren de volgende waarde moeten onthouden: dame = 9 pionnen toren = 4 tot 5 pionnen loper = 3 pionnen paard = 3 pionnen De koning kan niet met pionnen gewaardeerd worden, omdat hij immers niet ingewisseld kan worden. Zijn strijdkracht neemt echter altijd meer toe, als er steeds minder stukken op het bord beschikbaar zijn Algemene tips en aanwijzingen De meest voorkomende fout die door beginners gemaakt wordt, is om een stuk op een veld te plaatsen waar het meteen zonder meer geslagen kan worden. Als u een zet gaat doen, neem dan telkens even de tijd om uzelf het volgende af te vragen: 1. Kan uw tegenspeler het stuk slaan, als u de zet heeft uitgevoerd? 2. Bedreigt de laatste zet van de tegenstander een stuk of bestaat de mogelijkheid het stuk weg te nemen? Materiaal is niet de enige belangrijke overweging bij het schaken. In de loop van ongeveer de eerste 10 zetten in iedere partij moet u proberen beide paarden en beide lopers te mobiliseren zodat zij actief aan het spel deelnemen, en moet u proberen te rokeren. Probeer bovendien met uw stukken de velden in het centrum aan te vallen - de speler die het centrum beheerst staat er meestal gunstiger voor