Zoethouder of smaakmaker?

Transcriptie

1 Zoethouder of smaakmaker? Een beschouwing van Leef je Geloof in christelijk Nederland september 2012 EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 1

2 EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 2

3 Voorwoord Voor u ligt de eindrapportage naar aanleiding van een onderzoek dat wij in opdracht van de Evangelische Omroep hebben uitgevoerd. Het onderzoek richt zich op de vraag in hoeverre het door de omroep uitgedragen motto Leef je Geloof in Nederland gestalte krijgt en welke impact geloven anno 2012 op christenen heeft. Het onderzoek kende verschillende fasen. Bij aanvang zijn diverse groepsdiscussies gehouden met christenen en niet-christenen om een diepgaand beeld te krijgen van opvattingen, motivaties, houdingen en voorbeelden met betrekking tot goed leefgedrag in de samenleving. Ook werd online een discussie gevoerd met en tussen kringleiders van diverse kerkgenoot- schappen. Om de belangrijkste conclusies uit deze kwalitatieve fasen te toetsen is ter afronding een grootschalig kwantitatief onderzoek onder ruim Nederlanders uitgevoerd. De resultaten daarvan worden in de deze rapportage beschreven en met voorbeelden uit de eerdere fasen toegelicht. Wij hopen de EO met deze rapportage bruikbare handvatten te geven om haar doelstellingen met betrekking tot Leef je Geloof verder vorm te geven. Leeswijzer In het eerste hoofdstuk worden de belangrijkste conclusies uit dit onderzoek beschreven. Vervolgens worden de resultaten in hoofdstuk 2 t/m 6 uitgebreid toegelicht aan de hand van de volgende indeling: H2 H3 H4 H5 H6 Betekenis van het geloof Beweegredenen goed gedrag Naar Buiten treden Beeldvorming en barrières Bemoediging door kerk en EO vormen de belangrijkste doelgroep waar dit rapport de aandacht op richt. De in het rapport getoonde resultaten van deze groep zijn gebaseerd op alle respondenten die hebben aangegeven gelovig te zijn en zich tot een christelijke religie of levensbeschouwing te rekenen. Binnen de doelgroep christenen wordt, indien relevant, onderscheid gemaakt naar christenen aangesloten bij een (1) Rooms-Katholieke of (2) Protestantse kerk of andere gemeente en (3) christenen zonder kerklidmaatschap. De groep actieve kerkgangers wordt apart uitgelicht; het betreft hier christenen die tenminste 1x per maand een kerkdienst, mis of samenkomst bezoeken. Legenda Ter verduidelijking van de onderzoeksresultaten wordt in dit rapport een aantal pictogrammen gebruikt. Betekenis van de pictogrammen: Aanvulling Blauw Research Algemeen (landelijk) resultaat Resultaat EO-leden Aanvulling uit kwalitatief onderzoek Rotterdam, september 2012 Projectteam: Bram Jonkheer, managing partner Blauw Research Lia Mercx-van Dongen, senior kwalitatief onderzoeker Marco de Groot, senior kwantitatief onderzoeker André Heeling, kwalitatief onderzoeker Blauw Research, Weena 125, 3013 CK Rotterdam Tel: / Om een algemeen beeld van christenen in de maatschappij en eventuele verschillen in houding en gedrag te kunnen vaststellen zijn ook niet-christenen in het onderzoek betrokken. Binnen deze groep wordt soms onderscheid gemaakt naar niet-christenen die wel een christelijke opvoeding hebben genoten en zij die niet christelijk zijn opgevoed. Ter slot worden, ter vergelijk, ook resultaten van EOleden getoond. EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 3

4 Inhoudsopgave 1 Kort & Krachtig Achtergrond & onderzoeksopzet Conclusies 7 4 Naar buiten treden Christen-zijn en geloof delen Impliciet vs expliciet 41 2 Betekenis van het geloof Belangrijkste inspiratiebron Herkomst goed gedrag Geloofshouding Christelijk landschap Impact van geloven Impact op karakter Impact op niet- of ex-gelovigen Waarde christelijke opvoeding Verdieping 24 3 Beweegredenen goed gedrag Motivaties goed gedrag Segmenten o.b.v. motivatie Houding t.a.v. EO-thema s Segmenten o.b.v. houding Houding t.a.v. opvoeding Gedrag t.a.v. schepping Gedrag t.a.v. relaties Gedrag t.a.v. mensen in nood Gedrag t.a.v. samenleving Gedrag t.a.v. goede doelen Verdieping 37 5 Beeldvorming & barrières Beeldvorming christenen Stellingen christenen Barrières Verdieping 46 6 Bemoediging Rol van de kerk Rol van de EO (persoonlijk) Rol van de EO (uitdragen) Tips ondersteuning EO Verdieping 54 Bijlage Verantwoording 55 EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 4

5 Hoofdstuk I: Kort& Krachtig Leef je Geloof in Nederland anno 2012 Christelijk geloof zijn Vooroordelen Kerkgang biedt vormt voor huiverig om hun spelen een inspiratie voor substantiële, identiteit en belangrijke christenen en maar relatief geloof expliciet rol in de versterkt hun kleine groep met anderen te voorzichtigheid gevoel van actieve delen. om het geloof samenzijn. christenen dé Liever volgt dat zichtbaar te inspiratiebron uit hun gedrag. maken. voor goed gedrag. onderscheiden zich nauwelijks in de samenleving. Verschil tekent zich wel af in de mate van gericht zijn op de ander, in vrijwilligerswerk en donaties. EO ondersteunt o.a. door geloof breder in de samenleving bespreekbaar te maken. Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 6 EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 5

6 Achtergrond en onderzoeksopzet Achtergrond Het motto van de EO luidt Leef je geloof. Het is zowel een oproep aan de achterban als haar eigen wens om daaraan te mogen bijdragen. De EO vangt haar motto in korte beeldfragmenten (idents) waarin gewone mensen zich als christen kenbaar maken. Expliciet, door het tonen van een zichtbaar symbool (kruisje). Of impliciet, door te laten zien welke keuzes christenen maken. Met Leef je geloof geeft EO zowel invulling aan haar representatietaak als aan haar missionaire taak (anderen bereiken). In het kader van haar 45 e verjaardag wenst EO een beeld te krijgen van hoe Leef je geloof in Nederland gestalte krijgt. Daartoe heeft zij Blauw Research opdracht gegeven om onderzoek uit te voeren onder verschillende groepen in de samenleving, zowel christenen als niet-christenen, Rooms-Katholieken en protestanten, kerkgangers en nietkerkgangers en specifiek EO-leden. Onderzoeksdoelstelling De hoofddoelstelling van het onderzoek luidt: Hoe krijgt leven vanuit het christelijke geloof anno 2012 gestalte en welke impact heeft dit? De belangrijkste subvragen daarbij zijn: (1) Hoe vullen mensen hun leven vanuit geloof praktisch in? Daarbij zijn 5 thema s onderscheiden: Schepping, Mensen in nood, Relaties, Samenleving en Geloof. (2) Hoe is dit merkbaar in de samenleving? (3) Hoe spelen de kerk en de EO daar een rol in? Insteek onderzoek De gekozen insteek van het onderzoek vindt z n basis in het idee dat het geloof (de relatie met God) richting zou moeten geven aan iemands gedrag: aan de vruchten herkent men de boom. Jezus roept zijn volgelingen op om zoutend zout en lichtend licht te zijn in de wereld. hebben anders gezegd een voorbeeldfunctie. Voorbeeldgedrag zou zich (o.a.) dienen te manifesteren in vruchten van de Geest, herkenbaar voor iedereen. Om te kunnen toetsen in hoeverre dat ook zo is, hebben we Leef je geloof benaderd vanuit zowel het perspectief van christenen zelf als dat van de maatschappij. Opzet onderzoek Het onderzoek is opgebouwd uit verschillende fasen. Bij aanvang zijn diverse groepsdiscussies gehouden met christenen en niet-christenen om een diepgaand beeld te krijgen van opvattingen, motivaties, houdingen en voorbeelden met betrekking tot goed leefgedrag in de samenleving. Ook werd online een discussie gevoerd met en tussen kringleiders van diverse kerkgenootschappen over hun ervaringen met geloof delen. Een aantal van hen heeft het onderwerp ook besproken in de eigen Bijbelstudiekring of Groeigroep. Toetsing Om de belangrijkste conclusies uit deze kwalitatieve fasen te toetsen is ter afronding een grootschalig online kwantitatief onderzoek onder ruim Nederlanders uitgevoerd. Ter vergelijk is de vragenlijst ook voorgelegd aan een steekproef van EO-leden. De belangrijkste conclusies uit het onderzoek worden in dit hoofdstuk Kort & Krachtig besproken. 1 Kort & Krachtig 1.1 Achtergrond & onderzoeksopzet EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 6

7 Leef je Geloof in Nederland anno Kort & Krachtig 1.2 Conclusies (1) Impact van geloof De impact van het geloof is niet voor iedereen hetzelfde. Er is een substantiële groep christenen voor wie de invloed van geloven, van een relatie met God, heel groot is; bepalend voor wie ze zijn en wat ze doen. Voor hen vormen God, Jezus en/of de Bijbel hun inspiratiebron. Dankzij hun geloof zijn ze als mens gegroeid, in zelfvertrouwen, in het kunnen doorgeven van liefde aan anderen, in het kunnen vergeven van anderen. In het geloof vindt een groot deel van deze groep hun basis en dat heeft gevolgen. Zo zijn er mensen die vanwege het geloof relaties hebben kunnen herstellen, van verslavingen zijn afgekomen, die de keuze van hun baan erop hebben afgestemd en die meer genieten van het leven. Voor een bredere groep christenen is het terug te zien in een sterker besef van normen en waarden, het kunnen omgaan met tegenslagen en het maken van bewustere keuzes. Gedrag En dit werkt ook door in het leven van alledag. Aan de vruchten herkent men de boom. willen zich goed gedragen en zo anderen de liefde van God laten zien. Zoutend zout en lichtend licht, een lamp boven de korenmaat. Dat is immers ook de opdracht die christenen hebben meegekregen. Dit zou betekenen dat christenen in de samenleving op basis van hun gedrag positief zouden moeten opvallen. Dat is echter niet direct het beeld dat uit dit onderzoek ontstaat. Om diverse redenen: 1. Wat als goed gedrag wordt bestempeld wordt niet per se gezien als typisch christelijk gedrag, of herkend als iets dat zijn oorsprong heeft in specifiek christelijke normen en waarden. 2. Goed gedrag wordt grotendeels gezien als de norm en valt daarom minder op dan negatieve voorbeelden. Ondanks dat men een verhuftering van de samenleving ervaart zijn voorbeelden van goed gedrag an sich nog weinig opvallend. 3. en niet-christenen verschillen niet zo sterk in datgene wat mensen doen en laten op het gebied van de thema s die de EO centraal stelt (schepping, relaties, mensen in nood, maatschappij), al zijn er wel verschillen te ontdekken: - Het meest kenmerkende verschil zit hem in de mate waarin vooral christenen energie steken in het onderhouden van relaties, vrijwilligerswerk en het bemoedigen van mensen die het moeilijk hebben (dichtbij en ver weg) door het geven van aandacht en geld. Deze gerichtheid op de ander wordt al vroeg aangeleerd. In de opvoeding van kinderen blijkt de focus verschillend: vinden niet-christenen het zeer belangrijk dat hun kinderen het beste uit zichzelf halen, christenen richten zich vaker op de medemens (eerlijk zijn, met anderen willen delen). blijken ook vaker vergevingsgezind naar anderen toe. - Het domein schepping/duurzaamheid blijkt deels christelijk, deels seculier. Hoewel christenen vaker een schone aarde voorstaan, zijn verantwoord omgaan met eten en dierenwelzijn aspecten waarop niet-christenen zich positief onderscheiden (opvallend genoeg het vaakst bij diegenen die wel christelijk zijn opgevoed). Ook wat geefgedrag betreft, hebben charitatieve instellingen op het gebied van natuur voor actieve christenen relatief minder prioriteit. EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 7

8 Leef je Geloof in Nederland anno Kort & Krachtig 1.2 Conclusies (2) 4. Er wordt eerder naar christenen gekeken als mensen die bepaalde dingen niet mógen, dan als mensen die bepaalde goede dingen juist wel doen. 5. Verschillen tussen katholieken en protestanten blijken vaak groter dan die tussen christenen en nietchristenen. Hetzelfde geldt voor kerkgangers versus niet-kerkgaande christenen, of overtuigde christenen versus twijfelaars. Dit draagt niet bij aan een eenduidig beeld dat mensen kunnen opbouwen van christenen in het algemeen. 6. Een deel van typisch goed gedrag vind plaats binnen de kring van de kerk. Er zijn christenen die zich vooral daar belangrijk maken, hetgeen niet zichtbaar wordt in de maatschappij. Hier dient overigens opgemerkt dat dit niet betekent dat christenen buiten hun eigen kring niet actief zijn. Dat doen ze zeker ook, minstens zoveel als niet-christenen. 7. zijn geen perfecte mensen. Sterker nog, het tegendeel is ook wel eens het geval en bovendien beeldbepalend. De beeldvorming ten aanzien van christenen in relatie tot gedrag is ondermeer dat het niet altijd overeenkomt met hetgeen ze belijden. wordt toegedicht dat ze wel weten wat goed gedrag is, maar of ze er ook allemaal -en op ieder moment- naar handelen, daar bestaan gerede twijfels over. Bij ongeveer de helft van de nietchristenen heeft dit postgevat in kwalificaties als hypocriet, betweterig en bemoeizuchtig. 8. Veel christenen doen zich (die beeldvorming beseffend) liever niet expliciet als christen gelden en lopen niet te koop met hun christen-zijn in relatie tot hun eventuele goede gedrag. Niet alleen maar defensief; ook vanuit bescheidenheid of onbaatzuchtigheid ( laat de linkerhand niet weten wat de rechter doet ; de liefde zoeke zichzelve niet ). Een mate van onzichtbaarheid waar overigens veel christenen zelf van vinden dat dat jammer is. 9. De groep actieve christenen (kerkgaand en/of EO-lid) die zich wel degelijk onderscheiden qua gedrag -en zich zonder (of met minder) schroom als christen profileren- is relatief beperkt van omvang en daarmee in geringe mate beeldvormend. Houding en motivatie Het voorgaande beschrijft in grote lijnen het beeld van de uitkomsten als het gaat om gedrag van christenen. Een laag dieper dan gedrag, daar waar het gaat om houding en beweegredenen, verschillen christenen en niet-christenen ook niet veel van elkaar. Binnen beide groepen is de verhouding activisten / idealisten / realisten / cynici nagenoeg gelijk. En ook op het gebied van motivaties is de verdeling over rechtschapen / rechterhand / rechtvaardig / rechtevenredig bijna identiek tussen christenen en nietchristenen. Tekenend is, dat wanneer gekeken wordt hoe christenen en niet-christenen zichzelf typeren aan de hand van de vruchten van de Geest, het meest in het oog springende verschil is dat niet-christenen zich vaker de eigenschap vreugde toedichten. EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 8

9 Zoethouder of smaakmaker? 1 Kort & Krachtig 1.2 Conclusies (3) Pas wanneer wordt ingezoomd op subgroepen (o.a. kerkgangers, protestanten, EO-leden) wordt duidelijk dat hun motivaties en houding afwijken van de rest van Nederland. Onder hen bestaat veel minder cynisme en is veel vaker sprake van het nastreven van idealen of een actieve houding. Veel vaker behoort men ook tot de segmenten rechtschapen en rechtvaardig. Zij handelen meer vanuit hun eigen verantwoordelijkheid dan dat ze wachten op het collectief. Liefde, vrede en trouw worden meer dominant in hun karakter. Geloofstwijfel is onder deze (sub)groepen veel minder sterk aanwezig. Op een enkeling na geven zij aan dat goed gedrag voortkomt uit hun (christelijke) levensovertuiging en naar verhouding minder genetisch bepaald is. Voor hen spelen de kerk en de EO een belangrijke rol op het gebied van inspiratie, beleving, verdieping, bemoediging en ondersteuning bij het missionair zijn. Wat dat laatste betreft voelen EO-leden zich vooral ondersteund door respectievelijk Nederland Zingt, De Verandering, The Passion, Op zoek naar God en Nederland Helpt. Tips van zeer betrokken en actieve christenen voor de EO komen neer op meer verdieping (Bijbelstudie) en vaker laten zien van geloof in de praktijk. Zoethouder of smaakmaker? Samenvattend is de impact van het christelijk geloof anno 2012 voor een relatief kleine, maar substantiële groep gelovige christenen enorm. Zij vinden hun basis (identiteit) in het geloof en laten hun leven leiden door Jezus of de Bijbel. Door het geloof voelen zij zich geroepen om zoutend zout te zijn in de -vanuit hun perspectief geziensoms smakeloze, onzuivere en wellicht onhoudbare maatschappij. Daarbij pogen zij het gebod -de ander even lief te hebben als zichzelf- in de praktijk handen en voeten te geven. Deze (sub)groep probeert niet alleen goed te doen in het eigen kringetje van de kerk en geeft niet alleen aan christelijke charitatieve instellingen. Zij doen dat extra ten opzichte van dat wat Nederlanders gemiddeld genomen binnen de maatschappij doen. En daarbij zoeken zij ieder op eigen wijze- naar mogelijkheden om Gods liefde in de samenleving te laten zien en het geloof bespreekbaar te maken. Als een goed en krachtig zout. Het merendeel van de gelovigen in het christelijke landschap staat echter meer gereserveerd ten aanzien van het delen van hun geloof. Zij lopen er zeker niet mee te koop dat ze christen zijn. Hun verlangen is vaak wel zich als zodanig te laten kennen, maar dan niet te expliciet. Ze voelen zich daar niet senang bij. Soms schamen christenen zich ook voor andere christenen. Ze weten dat er een bepaald beeld bestaat in de samenleving over christenen en dat beeld wordt vaak ook herkend. Hoewel christenen zich niet gediscrimineerd voelen, realiseren zij zich dat er anders naar je wordt gekeken op het moment dat je als christen te boek staat. De lat ligt dan hoger en je gedrag wordt dan nadrukkelijker gewogen. Al dan niet bewust overheerst de neiging om zoet te houden. Zowel in relatie tot andere christenen, die een steeds meer heterogene groep lijken te vormen, als ook richting de niet-gelovige naaste. Kerken bieden voor veel gelovige christenen een plaats om eensgezindheid te voelen, God te eren, geloof te delen en geïnspireerd te raken. Een groeiende groep -eveneens overtuigde- christenen (be)leeft zijn geloof echter op individuele wijze. De EO kan hen en alle andere christenen bemoedigen en uitdagen om de wereld naar Jezus opdracht smaak te geven, te zuiveren van onrecht en zorgvuldig te conserveren. EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 9

10 Hoofdstuk 2: Betekenis van het geloof EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 10

11 Religie voor klein deel samenleving belangrijkste inspiratiebron 2 Betekenis van het geloof 2.1 Belangrijkste inspiratiebron Voorbeeld in het leven staan vader/moeder partner iemand anders uit directe omgeving kind(eren) religieus leider ander familielid religieus geschrift ik zelf / leef eigen leven politicus/politieke partij sporter kunstenaar popster iemand of iets anders weet niet 31% 30% 25% 19% 14% 15% 7% 11% 3% 8% 9% 3% 10% 2% 22% 2% 3% 6% 1% 3% 1% 1% 1% 1% 1% 3% 4% 2% 10% 15% 13% 23% 0% 10% 20% 30% 40% (n=352) niet- (n=673) actieve kerkganger (n=134) Voorbeeld in het leven staan vader/moeder partner iemand anders uit directe omgeving kind(eren) religieus leider ander familielid religieus geschrift ik zelf / leef eigen leven politicus/politieke partij sporter kunstenaar popster iemand of iets anders weet niet 9% 4% 10% 8% 6% 10% 3% 4% 2% 1% 2% 1% 3% 1% 6% 20% 21% 23% 23% 32% 37% Ouders vormen voor bijna één op de drie christenen en niet-christenen het belangrijkste voorbeeld als het gaat om hoe zij in het leven willen staan. Ook de eigen partner en kinderen zijn vaak een bron van inspiratie. Gemiddeld van de (gelovige) christenen laat zich bovenal inspireren door hun religie (aangenomen mag worden dat dit Jezus of de Bijbel betreft). Het kerkgenootschap blijkt van grote invloed te zijn: onder protestantse christenen is het aandeel 39%; onder Rooms- Katholieken 4%. Onder actieve kerkgangers (bezoeken tenminste 1x per maand een dienst) is het aandeel 37%. Naar verhouding vormt religie in Nederland voor circa 6% de belangrijkste inspiratiebron voor de levenswijze. Van de EO-leden geeft ongeveer tweederde aan dat religie voor hen het belangrijkste voorbeeld voor het leven biedt (niet in grafiek). Quote online community christenen: Ik bepaal niet zelf de koers van mijn leven, maar zoek naar de weg die God met mij door dit leven wil gaan en probeer de weg te volgen die Hij voor mij heeft uitgestippeld. Ik zal waarschijnlijk heel veel dingen niet krijgen en er zullen dingen zijn die onbereikbaar voor mij blijven. Maar ik ontvang wel alles wat ik nodig hebt op het juiste tijdstip. Pas achteraf zie ik hoe God mij daar doorheen geholpen heeft EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 11 2% 2% Rooms Katholiek (n=149) geen kerklid (n=70) 8% 18% 0% 10% 20% 30% 40% Protestants en overig (n=133)

12 Goed gedrag komt voor christenen (ook) voort uit geloof 2 Betekenis van het geloof 2.2 Herkomst goed gedrag (n=352) niet- (n=673) actieve kerkganger (n=134) EO-leden (n=175) (zeer) mee eens (zeer) mee oneens (n=352) niet- (n=673) actieve kerkganger (n=134) EO-leden (n=175) Leer je van je ouders 93% 90% 82% 92% 6% 8% 6% niet mee eens, niet mee oneens Komt voort uit levensovertuiging / geloof 27% 64% 26% 85% 91% 24% 47% 12% (zeer) mee eens niet mee eens, niet mee oneens (zeer) mee oneens 9% 7% (n=352) niet- (n=673) actieve kerkganger (n=134) EO-leden (n=175) (n=352) niet- (n=673) actieve kerkganger (n=134) EO-leden (n=175) Leer je door de jaren heen (van anderen) 23% 22% 19% 11% (zeer) mee eens (zeer) mee oneens 75% 78% 75% 20% 17% 18% 7% 69% 20% 11% (zeer) mee eens niet mee eens, niet mee oneens (zeer) mee oneens Genetisch bepaald Goed gedrag leer je in de eerste plaats van je ouders en voor een belangrijk deel door levenservaring. De eigen levensovertuiging of het geloof speelt voor tweederde van de christenen een belangrijke rol (64%). Onder protestanten is dat 82%, onder Rooms- Katholieken 53% en onder niet-kerkelijke christenen 54% (niet in grafiek). Van de christenen die regelmatig een kerkdienst bezoeken geeft 85% aan dat goed gedrag mede voorkomt uit de eigen (geloofs-) overtuiging. Voor EO-leden is de rol van geloof relatief groter (91%); zij menen minder vaak dan anderen dat goed gedrag genetisch bepaald is. Quote groepsdiscussie christenen: Ik wil mijn kinderen een christelijke opvoeding geven zoals ik die van mij ouders heb gehad. Maar ook wel vrijlaten als ze ook fases heeft waarin ze niet gelooft. Ik wil dat ze kiest voor geluk. Als het geloof erin zit, dan is het mooi. Quote groepsdiscussie christenen: Waardoor wordt je bemoedigd tot goed gedrag? Het vindt zijn oorsprong in mijn opvoeding, daar heb ik al geleerd je moet altijd iets doen voor de anderen. EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag % 30% 37% 44% 40% 49% 58% 37% niet mee eens, niet mee oneens

13 Voor EO-leden wijst Jezus de weg; veel twijfel onder christenen 2 Betekenis van het geloof 2.3 Geloofshouding Uitspraken over geloof (n=352) 20% Rooms Katholiek (n=149) 15% 5% 80% 64% Eén op de drie Nederlanders (34%) beschouwt zichzelf als gelovig christen. Eén op de zes vindt weliswaar inspiratie in Jezus of de Bijbel, maar gelooft niet. De overigen zijn andersgelovig (circa 5%) of hebben naar eigen zeggen niets met geloven, Jezus of de Bijbel (43%). Protestants en overig (n=133) geen kerklid (n=70) niet- (n=673) wel christelijke opvoeding (n=351) geen christelijke opvoeding (n=322) 31% 10% 13% 8% 13% 13% 12% 18% 7% 8% 17% 30% 39% 77% 65% 52% 79% Van de christenen is één op de vijf ervan overtuigd dat Jezus hem/haar de weg wijst. Bijna tweederde van de christenen gelooft, maar kent zo nu en dan twijfels. Onder Rooms- Katholieken bevinden zich relatief meer twijfelaars dan onder protestanten. Een kwart van de christenen die niet aangesloten zijn bij een kerk, is overtuigd van de waarde van Jezus of de Bijbel in zijn/haar leven. Van de niet-christenen zegt 26% niet te geloven, maar wel inspiratie uit Jezus / de Bijbel te halen. Dit aandeel is hoger onder diegenen die een christelijke opvoeding genoten (35%) dan onder diegenen waarvoor dat niet geldt (15%). De groep gelovigen onder de niet-christenen omvat o.a. Boeddhisten, Moslims en humanisten. actieve kerkganger (n=134) EO-leden (n=175) gelooft, Jezus wijst de weg gelooft, al voert twijfel wel eens de boventoon gelooft niet, vindt Jezus inspirerende figuur 35% 53% 28% EO-leden geven beduidend vaker aan dat hun geloof een sterke invloed heeft op hun leven. Quote groepsdiscussie christenen: Voor mij is geloof de zekerheid van de dingen die ik hoop en het bewijs van de dingen die ik niet zie. Ik geloof dat Hij me helpt. Hij zorgt echt voor mij. Hij zegt bid, vraag en het zal je gegeven worden. Dus dat ik die dingen ontvang, dat is bewijs.. EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag % 36% 13% gelooft, Bijbel geeft richtlijnen voor het leven gelooft niet, vindt dat er veel goeds in Bijbel staat gelooft niet, hecht geen waarde aan Jezus/Bijbel

14 Aandeel christenen dat Jezus / Bijbel richtinggevend voor hun leven noemt is klein, maar substantieel. Het zijn niet alleen kerkgangers. Christelijk landschap in verhouding 2 Betekenis van het geloof 2.4 Christelijk landschap Gerekend naar de totale Nederlandse bevolking (van 18 jaar en ouder) blijkt dat circa één op de acht Nederlanders als regelmatige kerkganger kan worden getypeerd (bezoekt tenminste 1x in de maand een dienst). 4% 3% 15% 13% 7% 34% Het aandeel Nederlanders dat aangeeft dat hij/zij Jezus als wegwijzer of de Bijbel als richtlijn voor het leven beschouwt, is gelijk. Er bestaat dan ook een sterke correlatie tussen de twee variabelen. Toch zijn zeker niet alle Nederlanders die expliciet aangeven dat zij Jezus of de Bijbel als uitgangspunt voor het leven kiezen betrokken bij een kerk (13% van hen is geen kerklid, 22% is wel lid, maar geen actieve kerkganger). Omgekeerd geldt dat bij ruim een derde van de kerkgangers geloofstwijfel wel eens de boventoon voert. 31% Actieve kerkganger Jezus/Bijbel is richtlijn leven Gelovig christen, Rooms-Katholiek Gelovig christen, Protestants/overig Gelovig christen, geen kerklid Niet-christen, wel christelijk opgevoed Niet-christen, niet christelijk opgevoed n=1025 Toelichting bij grafiek: Alle percentages zijn gebaseerd op de totale Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder. Leesvoorbeeld: 13% van NL is gelovig protestants; 9% van NL is gelovig protestants kerkganger en 8% van NL is gelovig protestants en kiest Jezus/Bijbel als richtlijn voor het leven. EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 14

15 Impact van het geloof voor actieve christenen en EO-leden groot 2 Betekenis van het geloof 2.5 Impact van geloven Impact op dagelijks leven (1) heeft sterk gevoel voor normen en waarden let op taalgebruik heeft basis in leven gevonden kan beter met tegenslagen omgaan maakt bewustere keuzes eerlijk naar andere mensen toe meer bewust van naaste geniet meer van leven houdt zondagsrust in ere vrede hebben met situatie wat men anders niet zou hebben laat zich minder leiden door uiterlijkheden of bezit leeft uit dankbaarheid voor verlossing vrijwilligerswerk mensen vergeven die men anders nooit kan vergeven voelt zich gewaardeerd persoon heeft meer zelfvertrouwen 2% 19% 20% 14% actieve kerkganger / EO-lid 35% 28% 57% 48% 46% 42% 39% 39% 22% 20% 38% 30% 14% 29% 12% 29% 14% 28% 15% 25% 25% 23% 13% 22% 9% 21% 9% 59% 47% 56% 46% 44% 42% 43% 32% 36% 31% 31% 25% 28% 27% 26% 21% 59% 67% 76% 57% 71% 54% 60% 49% 58% 44% 52% 60% 46% 47% 31% 31% Gelooft, Jezus / Bijbel is richtlijn leven (n=127) Impact op dagelijks leven (2) kan slechte dingen achterwege laten geeft vrije tijd op ten behoeve van anderen kan mezelf makkelijk wegcijferen kan houden van mensen die zich vijandig opstellen beter geduld bewaren beter hulp anderen accepteren/ontvangen heeft minder conflicten minder agressief heeft relaties kunnen herstellen vrij van verslavingen durft anderen aan te spreken op gedrag kan makkelijk tegen kritiek voor huidige baan gekozen heeft relaties moeten verbreken vindt moeilijk dingen te laten die anders wel zou doen/deed geen van bovenstaande uitspraken van toepassing 5% 20% 19% 8% 17% 10% 15% 5% 15% 6% 12% 6% 11% 4% 10% 3% 10% 3% 8% 5% 8% 4% 7% 5% 6% 2% 3% 1% 2% 6% actieve kerkganger / EO-lid 34% Gelooft, al voert twijfel soms boventoon (n=225) 17% 22% 18% 18% 17% 13% 7% 12% 7% 10% 6% 6% 2% 4% 3% n=167 30% 43% 25% 25% 32% 21% 22% 21% 24% 19% 14% 17% 10% 9% 6% 0% n=134 Aan christenen is gevraagd in hoeverre hun geloof impact heeft op het doen en laten in hun dagelijks leven. De resultaten zijn gesplitst naar geloofshouding en afgezet tegen de resultaten onder actieve kerkgangers en EO-leden. Veel christenen geven aan dat zij dankzij het geloof een sterk gevoel voor normen en waarden hebben ontwikkeld. Ook let men op het eigen taalgebruik en zegt men beter met tegenslagen om te kunnen gaan. Velen stellen bovendien (door het geloof) bewuster te zijn in het maken van keuzes, zich meer bewust van de naaste te zijn en eerlijker naar anderen toe te zijn. Actieve kerkgangers benadrukken dit het sterkst. Diegenen die geloofstwijfel uiten, ervaren minder impact van het geloof in hun leven. EO-leden zien op bijna alle punten vaker effect dan christenen in het algemeen en actieve kerkgangers. De punten waar dit het sterkst tot uitdrukking komt zijn: bewustere keuzes maken, het eerbiedigen van zondagsrust, zich minder laten leiden door uiterlijkheden of bezit en vrijmaken van tijd voor anderen. Verder valt op dat EO-leden veel sterker leven vanuit dankbaarheid dan gemiddeld onder christenen het geval is. Driekwart van de EO-leden geeft bovendien aan door het geloof een basis in hun leven te hebben gevonden. Onder christenen is dat gemiddeld 29% (kerkgangers 56%). EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 15

16 Impact van het geloof voor actieve christenen en EO-leden groot 2 Betekenis van het geloof 2.5 Impact van geloven (2) Quote online community christenen : Het uitte zich verder o.a. in een verruwing van het taalgebruik. Op een gegeven moment hoorde ik een weerbarstige vloek (de misbruik van Gods naam) die ik riep, tegen de muren echoën. Voor mij was dat een punt waarop ik tot de conclusie kwam dat ik een verkeerde weg was ingeslagen en dat ik niet zonder God zou kunnen leven. Quote online community christenen : God staat bij mij echt op de eerste plaats. Veel mensen begrijpen dit niet goed, want je man en kinderen horen op nr 1 te staan. Maar ik zeg dan: ik begrijp heel goed dat ik zonder God niet in staat ben om ook maar iets te doen of om iets te ontvangen. Alles wat ik heb, heb ik van God gekregen. Quote online community christenen : Nadat na een heel korte ziekte mijn laatste grootmoeder op 91-jarige leeftijd overleed, bleek 2 weken later mijn moeder alvleesklierkanker te hebben. Een gelukkig goedgeslaagde, maar heel zware operatie volgde met daarna chemo. Een paar maanden na de laatste chemo bleken er uitzaaiingen in de longen te zitten, waar weinig meer aan te doen was, waarna ze in maart 2009 overleed. In 2010 heb ik zelf huidkanker (melanoom) gehad. Ik kan me niet goed voorstellen hoe het is om al deze dingen mee te maken zonder God. Het lijkt me heel moeilijk, omdat ieder afscheid definitief is. Daarnaast moet je dan in wezen alles alleen dragen, zeker wanneer je, zoals ik, alleenstaand bent. Dat is nu niet het geval. Er is de wetenschap dat God van me houdt en op de momenten dat het nodig is, laat Hij me dat ook ervaren. Quote online community christenen : Ik vind vooral gewetensvol handelen heel belangrijk. Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet. Quote groepsdiscussie christenen : Oog en oor hebben voor elkaar. Tijd maken voor elkaar. Kan ook financiel zijn. Goede doelen. Als ik iets over heb. Dan kijk ik wel of ik er iets goeds mee kan doen. Op moment dat mensen mijn hulp nodig hebben, altijd helpen. Quote groepsdiscussie christenen: Hoe alles ontstaat, dat vind ik allemaal zo mooi. Net als met kinderen krijgen. Dat is en blijft een wonder. Als christen geniet ik veel meer. EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 16

17 Impact van het geloof voor actieve christenen en EO-leden groot 2 Betekenis van het geloof 2.5 Impact van geloven (3) Quote groepsdiscussie christenen: Ik werk bij de marechaussee dan heb je ook regelmatig dienst op zondag, dat doe ik liever niet. Ik vind niet dat mijn collega s eronder moeten lijden maar ik probeer het wel altijd te ruilen. Het is geven en nemen, de marechaussee is zo groot, er zijn altijd wel collega s die wel kunnen en ze weten het inmiddels van mij. Quote online community christenen : Gisteren een goede Hemelvaartsdag, ondanks de zorg om stiefzus. De dienst was goed, hemelvaart is relevant, ook in deze tijd. God is dichterbij dan ooit. Vanmorgen slecht nieuws: Stiefzus is overleden. Ik merk dat het me veel meer doet dan ik verwacht had. En dat ik mezelf vragen stel die ik me na het overlijden van mijn moeder niet stelde: waarom overlijdt zij en overleefde ik? We leven in een gebroken wereld, waarin er niet voor alle gebeurtenissen goede redenen bestaan. Gelukkig is God in alle omstandigheden erbij. Kan alleen maar bidden voor de naaste familie en doe dat dus ook. Quote online community christenen : Vroeger ging ik elke week naar de koffiebar van Youth for Christ en daar heb ik ook bewust een keuze gemaakt voor God. Ik ervaar Hem als mijn liefdevolle Vader en dank Hem dagelijks voor Zijn Zoon Jezus Christus, die mijn Redder en Verlosser is. Ik ben blij dat ik al jong veel van God heb geleerd en dat ik dat heb door mogen geven aan onze kinderen. Quote groepsdiscussie christenen : Ik heb jarenlang als vrijwilliger gewerkt om een wijkcentrum in de schildersbuurt van Den Haag van de grond te krijgen, daar praatte ik met de jeugd en deed ik allerlei klusjes om het draaiend te houden. Ik droeg daar niet actief mijn geloof uit, maar wilde er wel voor de mensen zijn. Quote online community christenen : Mijn ouders worden al een paar jaar geterroriseerd door de meestal dronken buurman en zijn kornuiten. Vanmorgen het bericht gekregen dat ze weer bakstenen tegen het voorraam van de woonkamer hebben gegooid. Het raam is deze keer gelukkig niet stuk, maar zoveel geluk hadden ze de vorige keer niet, helaas! Ik blijf tot God bidden dat Hij mijn ouders in Zijn bescherming wil opnemen en tegelijkertijd bid ik ook (ik vind dat wel moeilijk) voor de buurman en zijn kornuiten dat ze maar tot inzicht mogen komen wat ze aan het doen zijn. Ik weet niet of het ooit zover komt, maar voor God is niks onmogelijk!!! Quote online community christenen : Het meest word ik opgebouwd, door gewoon maar te doen, te leren, te durven, bevrijd van angst en zorgen je weg met God gaan en je laten leiden door de Geest. Dat betekent loslaten van zekerheden, die staan opbouw in de weg omdat het om 100 % ontvankelijkheid gaat. Opgebouwd worden houdt daarom volgens mij in alle kamers van je leven toevertrouwen aan God zodat Hij in al die kamers aan de slag kan. Dat duurt je hele leven omdat je nog niet alle kamers, die nog dicht zijn, kent. Het mooie van God is dat hij mij de vrijheid geeft om wel/niet een kamer te openen. EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 17

18 Impact van het geloof voor actieve christenen en EO-leden groot 2 Betekenis van het geloof 2.5 Impact van geloven (4) Quote groepsdiscussie christenen: Ik had een periode in mijn leven waar ik heel losbollig was. Toen ik god leerde kennen besefte ik mij; god heeft het niet zo bedoeld, dat je drugs in je lichaam stopt. Door geloof is dit bij mij veranderd Quote groepsdiscussie christenen: Ik ga regelmatig langs bij ouderen in mijn omgeving, ik heb er niet altijd even zin in en het kost mij toch vaak een avond in de week. Ik doe het wel, ook omdat het je naaste is en zij zich eenzaam voelen. Quote groepsdiscussie christenen: Mijn vrouw heeft licht autistische vormen, mijn jongste woont in een pleeggezin, mijn oudste woont weer thuis sinds een paar maanden, op een gegeven moment stortte mijn vrouw in, dat heeft jarenlang zo geduurd, op een gegeven moment opgenomen, twee jonge kinderen in huis, moeilijke tijd, halfjaar alleen gewoond, kinderen in een pleeggezin en vrouw opgenomen, veel steun gehad vanuit de kerkelijke gemeenschap. De hulp die geboden werd, werd je gebeld van kunnen we ergens mee helpen, ik hoefde me niet bezwaard te voelen om iets te vragen. Dat heeft mij heel veel steun gegeven. Quote groepsdiscussie christenen: Ik liep een keer de v&d binnen. Ik liep in de draaideur. Een stelletje opgeschoten jongens hielden die deur vast. Ik reageerde er niet op. Dan is de lol heel snel af. Ik ga niet meer mee in de rottigheid die anderen uit halen. EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 18

19 Impact van het geloof voor actieve christenen en EO-leden groot 2 Betekenis van het geloof 2.5 Impact van geloven (5) Quote online community christenen Toen is een proces begonnen waarin ik, en ook mijn man zijn gaan beseffen dat Hij echt bestaat en dat we Zijn kracht mogen ervaren, er zijn zoveel dingen veranderd ten goede, vorig jaar zijn we samen met ons zoontje gedoopt. Ons huwelijk is gered, maar wat nog veel mooier is, is dat we Hem mochten leren kennen en Hij in ons hart woont. Ons hele leven hebben we overgegeven aan Hem, we hebben erg veel gehad aan alle mensen om ons heen die nu onze broeders en zusters zijn, wat een waardevol leven hebben we nu. Quote groepsdiscussie christenen: Mensen in mijn omgeving weten dat ik niet vloek en er ook niet van houdt. Sommigen zeggen dan sorry, maar dan moet je niet mij aankijken. Als ze godverdomme zeggen, dan wijs ik ze er op: weet je wel wat je zegt? Een aantal mensen staan daar totaal niet open voor. In een grote groep, dan gaan ze allemaal stoer lopen doen. Quote groepsdiscussie christenen: Ik werk in de zorg, daarin ben ik natuurlijk veel bezig met anderen, maar het past goed bij de opdracht die ervaar in mijn geloof. Quote groepsdiscussie christenen: Ik heb een tijd gehad waarin ik niks met het geloof deed. Ik ben heel verslavings gevoelig. Tijd dat ik niet gelovig was, had ik andere vrienden. Foute jongens, vrienden die stalen. Ik was daar niet zo goed in. Ik kwam in contact met een christen op straat. De foute vrienden heb ik letterlijk het huis uitgeschopt. En ging vanaf toen met mensen om die met normen en waarden leefden. EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 19

20 Nauwelijks verschil in karakter tussen christenen en niet-christenen zelfbeheersing (jezelf in de hand hebben; kunnen matigen) Vruchten van de Geest (1) geduld (geduldig) 80% 60% goedheid (ander helpen, eigenbelang niet vooropstellen) 2 Betekenis van het geloof 2.6 Impact op karakter (1) Een christen zou volgens de Bijbel herkenbaar dienen te zijn aan de vruchten van de Geest. In nevenstaande figuur wordt weergegeven hoe mensen volgens henzelf door anderen getypeerd zouden worden; daarbij moesten de drie meest herkenbare eigenschappen (gebaseerd op de vruchten van de Geest) worden aangevinkt. Het lichtblauwe vlak geeft de resultaten voor christenen weer. De groene lijn karakteriseert de niet-christenen. zachtmoedigheid (je gevoelige kant tonen) 40% 20% liefde (liefhebbend) In algemene zin blijken nauwelijks verschillen te ontdekken tussen de karakters van christenen en niet-christenen. Niet-christenen worden vaker als vrolijk getypeerd, zeker ten opzichte van protestanten. 0% vriendelijkheid (beleefd, respectvol) trouw (loyaal zijn; eerlijk zijn) Quote groepsdiscussie niet-christenen: Ik denk wel dat mensen die niet geloven minder fatsoenlijk zijn. doen dat niet want God kijkt mee. Ik denk dat er minder gelovige dan ongelovige mensen in de gevangenis zitten. vreugde (vrolijk, enthousiast) vrede (de vrede bewarend) (n=352) Rooms Katholiek (n=149) Protestants en overig (n=133) geen kerklid (n=70) niet- (n=673) EO Leef je Geloof in Nederland B14372 / september 2012 Pag. 20