MVO JAARVERSLAG

Transcriptie

1 MVO JAARVERSLAG

2 VOORWOORD De Nederlandse veehouderij wordt integraal duurzaam als zij dierlijke producten en allerlei andere economische of maatschappelijk gewenste waarde produceert, op een manier die maatschappelijk én economisch langdurig vol te houden is, niet ten koste gaat van mensen en dieren, en de draagkracht van de aarde niet overstijgt. MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN (MVO) LOONT Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) kan allang niet meer slechts gezien worden als een trend. Bij bijna alle bedrijven en organisaties, zo ook al geruime tijd bij Boerenbond Deurne, is duurzaam ondernemen niet meer weg te denken uit de bedrijfsvoering. Een voorbeeld hiervan is het 100% duurzaam inkopen van grondstoffen, maar ook het duurzaam verwerken van afval is een belangrijk speerpunt van MVO binnen Boerenbond Deurne. Niet alleen is dit beter voor het milieu, het brengt ook behoorlijke kostenbesparingen met zich mee. Een voordeel wat voor Boerenbond Deurne wel bij MVO beleid hoort. Het is als organisatie belangrijk om te laten zien op welke gebieden je actief bezig bent met MVO. Het heeft niet alleen een positief effect op de merkbeleving, het zet ook andere bedrijven aan tot nieuwe inzichten. Boerenbond Deurne is derhalve zoveel mogelijk transparant over werkwijzen en producten, niet alleen in dit MVO-jaarverslag, maar op bijv. beursdagen, bijeenkomsten met klanten, in externe publicaties, etc. MVO blijft voor ons de licence to produce naar de toekomst toe! De maatschappelijke uitdagingen zijn van dusdanige omvang dat de maatschappij in een hogere versnelling tot oplossingen zal moeten komen. Door er steeds naar te streven met zo min mogelijk middelen maximaal resultaat te behalen, kan ieder bedrijf door maatschappelijk verantwoord te ondernemen een bijdrage leveren aan de toekomst van onze planeet. Boerenbond Deurne heeft zich geconformeerd aan de 15 ambities van de Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij. Voor Boerenbond Deurne is MVO de licence to produce. Boerenbond Deurne wil met al haar bedrijfsactiviteiten MISSIE onderdeel uitmaken van een duurzame voedselketen en Boerenbond Deurne is een innoverende en winst gedreven coöperatie in Zuid-Nederland. zo bijdragen aan een gezondere wereld. Dit heeft niet alleen een duurzaam effect, maar heeft ook Haar doel is maximale betaalcapaciteit voor haar mengvoerafnemers te genereren direct invloed op de kosten. Dit aspect van het ondernemerschap heeft al jaren onze aandacht en staat ook in door haar klanten van de juiste producten en diensten te voorzien. onze missie omschreven. Boerenbond Deurne onderneemt resultaatgericht, met een grote maatschappelijke betrokkenheid en mensgerichte aanpakt. 2 MVO JAARVERSLAG BOERENBOND DEURNE BOERENBOND DEURNE MVO JAARVERSLAG

3 HOE WERKT BOERENBOND DEURNE BETROKKEN GEMEENSCHAP OVER BOERENBOND DEURNE Boerenbond Deurne is een innoverende en winst gedreven coöperatie in Zuid-Nederland. Na de oprichting in 1896 ontplooide geestelijk adviseur Kapelaan Roes vele activiteiten die bijdroegen aan de ontwikkeling van agrarisch Deurne. Inmiddels is het bedrijf uitgegroeid tot een middelgrote slagvaardige coöperatie met afzetmarkten in Nederland, België en Duitsland. De coöperatie heeft 475 leden (2014), voornamelijk bestaande uit veehouders uit Zuid-Nederland. Boerenbond Deurne heeft drie werkterreinen: productie en verkoop van diervoeder, handel en op- en overslag van grondstoffen en retailactiviteiten. De hoofdtak is de productie en verkoop van diervoeder. De diervoedercoöperatie heeft productielocaties in Helmond (gespecialiseerd in (aanvullende) varkensvoeders), Oirschot (gespecialiseerd in rundvee- en geitenvoeders) en Wanroij (productie stilgelegd in februari 2014). De op- en overslaglocatie voor grondstoffen (Bracofeed Storage BV) bevindt zich in Oss, dichtbij het kantoor van Bracofeed Trading BV in Heesch. Naast de diervoederactiviteiten heeft Boerenbond Deurne een business unit met diverse retailactiviteiten. Een Praxis-bouwmarkt, drie Boerenbondwinkels (waarvan twee onder franchisenaam Welkoop ), een Tamoil-tankstation, assurantiekantoor Eveas en Das! Publishers, uitgever van o.a. Het Weekblad voor Deurne, Het Weekblad voor Gemert-Bakel, Peelbelang en t Contact, zijn verenigd in deze rendementvolle business unit. De winst uit deze tak vloeit terug naar de diervoederafnemers. Het belangrijkste doel van Boerenbond Deurne is maximale betaalcapaciteit voor haar diervoederafnemers te genereren. Boerenbond Deurne bereikt dit doel voornamelijk door haar klanten van de juiste producten en diensten te voorzien. Boerenbond Deurne is lid van: Nevedi, Trust Feed, Bemefa, Voederwaarde.nl, Brabants Zeeuwse Werkgeversvereniging, ZLTO, Ondernemersvereniging Deurne, LLTB, Agrivaknet, DIC, EPP, LVD. Het Algemeen Bestuur van de coöperatie is gekozen door de leden en bestaat uit tenminste 5 leden die worden benoemd voor een periode van 4 jaar. Het bestuur vergadert minimaal zes keer per jaar en heeft minstens tweemaal per jaar overleg met de Raad van Toezicht. De Raad van Toezicht ziet toe op het beleid van het bestuur en bestaat uit 3 personen, waarvan het merendeel lid is van de coöperatie (maximaal 1 extern lid). De dagelijkse leiding is in handen van de algemene directie. Deze staat onder toezicht en verantwoordelijkheid van het bestuur. De ondernemingsraad ziet toe op het beleid van de directie en bestaat uit 7 medewerkers. Deze medewerkers hebben een vast contract en zijn minimaal 1 jaar in dienst bij Boerenbond Deurne. De jaarlijkse Algemene Ledenvergadering stelt het jaarverslag en de jaarrekening vast. MYFEED PROVIDERE STAF BU VOEDERS BU RETAIL BU BRACOFEED FABRIEK HELMOND FABRIEK OIRSCHOT FABRIEK WANROIJ UITGEVERIJ BOERENBOND- WINKELS BOUWMARKTEN VERZEKERINGEN TAMOIL TANKSTATION BRACOFEED TRADING BRACOFEED STORAGE MVO BIJ BOERENBOND DEURNE Boerenbond Deurne heeft zich geconformeerd aan de 15 ambities van de Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij. Daarbij past de uitdaging, om met minder middelen meer resultaat te behalen, naadloos in de bedrijfsvoering. Bovendien heeft Boerenbond Deurne oog voor goed werkgeverschap en haar maatschappelijke rol in met name de dierlijke productieketen. In navolging van het eerste MVO-verslag heeft Boerenbond Deurne MVO verankerd in de gehele lijn van de organisatie. Hierbij heeft Boerenbond Deurne zich geconformeerd aan de 15 ambities van de Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij en zal aan de hand van vier pijlers ISO in 2015 implementeren. Het MVO team, onder voorzitterschap van algemeen directeur Dick Kroot, bestaat uit vertegenwoordigers van de stafafdelingen marketing & communicatie, innovatie- & kwaliteit, HR en vernieuwing, verbetering en verduurzaming. Dit MVO team is verantwoordelijk voor de implementatie van ISO De activiteiten en initiatieven van Boerenbond Deurne op het gebied van MVO richten zich op de volgende vier pijlers: Betrokken gemeenschap Milieu Consumentenaangelegenheden Arbeidspraktijk Dit MVO verslag rapporteert over de periode Het MVO verslag zal tweejaarlijks uitkomen, gelijktijdig met het jaarverslag. De inhoud van dit MVO verslag is vastgesteld door het bestuur van Boerenbond Deurne en rapporteert over alle drie de business units. Dit verslag is opgesteld volgens de internationale richtlijnen van het GRI (Global Reporting Initiative) en heeft niveau C (self declared). Wereldwijd zijn deze richtlijnen de standaard voor duurzaamheidsrapportages. GRI maakt het mogelijk de prestaties van verschillende organisaties te vergelijken. De standaard is tot stand gekomen door een internationaal consultatieproces met overheden, het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en diverse andere instanties. Voor de dataverzameling en rekenmethodes die zijn gebruikt in dit MVO verslag, zijn ook de GRI-richtlijnen de leidraad geweest. De GRI-inhoudsopgave is te vinden op: MILIEU CONSUMENTEN AANGELEGENHEDEN ARBEIDSPRAKTIJK BOERENBUSINESS OP Z N BEST 4 MVO JAARVERSLAG BOERENBOND DEURNE BOERENBOND DEURNE MVO JAARVERSLAG Organigram.indd :07

4 DE 15 AMBITIES VAN DE UDV RAKEN AAN ALLES WAT BELANGRIJK IS Eigenlijk zijn we door Nevedi en het project Duurzaam Veevoer met de UDV in contact gekomen. Als lid van de werkgroep kreeg ik toen ook de 15 ambities van de UDV onder ogen en op de een of andere manier pakten die mij meteen. Ik heb ze zelfs op het prikbord bij mij op kantoor gehangen. Aan het woord is Koen Molenaar, manager Verbetering, Vernieuwing en Verduurzaming (V,V&V) bij Boerenbond Deurne. Deze diervoedercoöperatie in Zuid Nederland ziet Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen als de toekomstige license to produce. En geeft daar aan de hand van GRI (Global Reporting Initiative) en ISO handen en voeten aan in de eigen organisatie. Je kunt het direct op je eigen bedrijf betrekken: hoe zit dat bij ons? Volgens Koen zijn de 15 ambities prachtig inpasbaar in het concretiseren van MVO: Ze maken de onderdelen waarop verduurzaming kan plaatsvinden heel concreet omdat ze raken aan alles wat belangrijk is. Ook voor onze organisatie. Zeker zoals ze in het filmpje kort en krachtig worden neergezet, kun je het direct op je eigen bedrijf betrekken: hoe zit dat bij ons, waar kunnen en moeten wij mee aan de slag?. In grote of in kleine stappen, maar wél met een duidelijke focus. Op ons intranet, maar ook in ons personeelsblad gebruiken we de 15 ambities om richting onze medewerkers ons MVO beleid te communiceren. We praten in ons beleid over vier hoofdcategorieën en daar plaatsen we de ambities onder. Dan gaat het om Betrokken gemeenschap, Milieu, Consumentenaangelegenheden en Arbeidspraktijk. Ook onze structurele Kennis Tranfser projecten met HAS Hogeschool in Den Bosch passen binnen de 15 ambities. We zijn als organisatie niet afwachtend, maar nemen actief deel aan processen in de sector. Door kennis en successen te delen, ontstaat er een soort olievlekwerking en krijg je mensen mee. De grote valkuil van de agrarische sector is dat we alles goed en gedegen doen, maar het niet krachtig over de bühne weten te brengen. Daarin kan de UDV nog wel een slag maken; er is echt genoeg moois te melden! AFZETMARKT EN HUIDIGE CONCURRENTIE- KRACHT In de huidige krimpende en consoliderende markt, waar het rendement in verschillende sectoren enorm onder druk staat, is slim ondernemen een absolute vereiste. Boerenbond Deurne heeft door de strategische keuzes een flinke kostenbesparing gerealiseerd. Dit geld is direct aan de afnemers beschikbaar gesteld om ervoor te zorgen dat de aangesloten afnemers voldoende liquide middelen hebben, ofwel maximale betaalcapaciteit behouden en ruimte te scheppen voor gerichte investeringen. Hiermee wordt onze missie onderstreept Afzet in tonnen incl. grondstoffenhandel (*1.000) Omzet (*1 miljoen euro) Aantal medewerkers per einde boekjaar (FTE) Balanstotaal (*1 miljoen euro) Eigen vermogen (in % van het balanstotaal) 64, Aantal leden Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening (*1 miljoen euro) 7,7 6,5 7,2 9,3 8,3 Tabel: Concurrentiekracht in cijfers, bron: jaarverslag 2013 / 2014 Boerenbond Deurne 6 MVO JAARVERSLAG BOERENBOND DEURNE BOERENBOND DEURNE MVO JAARVERSLAG

5 Wie zijn onze stakeholders? MAATSCHAPPELIJKE INVESTERINGEN STAKEHOLDER DIALOOG Overheid Het betrekken van alle partijen (stakeholders) die betrokken zijn bij Boerenbond Deurne is voor Boerenbond Deurne en al haar leden / afnemers van essentieel belang. Boerenbond Deurne heeft in 2013 en 2014 een aantal bijeenkomsten en activiteiten georganiseerd of ondersteund om de dialoog met onze stakeholders en de stakeholders van onze leden / afnemers te voeren. Activiteiten: Symposium MVO tijdens opendag familie Van den Brand Ondersteuning Weekend van het Varken bij familie Meulendijks PIT partner John van Paassen Klanteninformatieavonden/ discussiemogelijkheid met directie Boerenbusinessdag Financiële ondersteuning varkenszichtstallen, Varkens Vandaag, NVV, etc Ondersteuning belangengroepen ZLTO, etc Afnemers Branche verenigingen Vakbonden Betrokkenheid bij belanghebbenden Werknemers Leveranciers NGO s en internationale organisaties Investeerders Groene campus in Battouri, Kameroen Holten s molen maalt graan van Boerenbond Deurne Passion for pigs Wk 8 Big challenge Weekend van het Varken 8 MVO JAARVERSLAG BETROKKEN GEMEENSCHAP BOERENBOND DEURNE BOERENBOND DEURNE BETROKKEN GEMEENSCHAP MVO JAARVERSLAG

6 DUURZAAM ENERGIEVERBRUIK Boerenbond Deurne Voeders is deelnemer aan de Nevedi Meerjarenafspraken (MJA) Energie-efficiëntie. Eén van de doelen is 2% verbetering van de energie-efficiëntie per jaar over de periode met 2012 als referentiejaar. Uit onderstaande grafiek blijkt dat we halverwege het traject de doelstelling al grotendeels hebben gerealiseerd. Met name het overhevelen van de productie vanuit Wanroij naar Helmond en Oirschot heeft een duidelijk positief effect gehad op de energie-efficiëntie per ton geproduceerd voer. 100% 99% 98% 97% 96% 95% 94% 93% 92% 91% 90% jan 13 - dec 13 feb 13 - jan 14 apr 13 - feb 14 Voortschrijdend jaargemiddelde energie/ton Ref.jaar = 2012 = 100% mei 13 - apr 14 jun13 - mei 14 jul13 - jun 14 aug 13 - jul 14 sep 13 - aug 14 okt 13 - sep 14 nov 13 - okt 14 dec 13 - nov 14 jan 14 - dec 14 n Jaargemiddelde MINERALENMANAGEMENT & EMISSIES Boerenbond Deurne streeft naar een zoveel mogelijk gesloten mineralenkringloop. Er van uitgaande dat de fosfaatproductie in Nederland gelijk blijft, zal als gevolg van een verdere verlaging van de gebruiksnorm op bouwland het fosfaatoverschot toenemen. Deze ontwikkeling strookt niet met de gedachte dat er binnen afzienbare tijd sprake moet zijn van een evenwichtige mestmarkt en dus een duurzame veehouderij. Boerenbond Deurne anticipeert hierop met haar voerkennis; wat een dier niet opneemt aan mineralen via het voer kan er immers aan de achterkant niet in de vorm van mest uitkomen. De benutting van de mineralen is sterk afhankelijk van de efficiëntie van het dier. Middels de BEX-factor kan de fosfaatefficiëntie berekend worden en dit verschaft inzicht in de efficiëntie op de bedrijven van onze klanten. Door het optimaliseren van de technische resultaten, fosfaatgehalten in voer en keuze van genetica/sekse kan de fosfaatefficiëntie worden beïnvloed. De adviseurs van Boerenbond Deurne adviseren en berekenen een bemestingsplan voor zowel dierlijke- als kunstmest. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van voeders met lage fosfaatwaarden ter verlaging van de mestafvoer. De prognoses en berekeningen van de aan- en afvoer van mineralen geven het evenwicht aan in het gebruik van stikstof en fosfaat op de bedrijven en geeft aan of deze binnen de normen vallen. Kringloopwijzer Boerenbond Deurne stimuleert haar klanten hier actief mee bezig te zijn en heeft in hiervoor de studiegroep opgericht kringloopwijzer voor de melkveehouderij. Middels gegevens- en ervaringsuitwisseling kunnen klanten een optimaal bemestingsplan samenstellen. KRINGLOOPWIJZER GEWAS VEESTAPEL BODEM MEST 10 MVO JAARVERSLAG MILIEU BOERENBOND DEURNE BOERENBOND DEURNE MILIEU MVO JAARVERSLAG

7 DUURZAME GRONDSTOFFEN Verantwoorde soja Soja is een belangrijk component van de meeste diervoeders. Boerenbond Deurne is via de brancheorganisatie Nevedi al jaren actief betrokken bij de verduurzaming van de sojateelt. Verantwoorde soja voldoet aan de milieu- en sociale criteria van RTRS (Round Table on Responsible Soy). In de RTRS werken alle betrokken schakels in de sojaketen (producenten, industrie, handel en financiering) én maatschappelijke organisaties op internationaal niveau samen aan een productie die goed is voor mens en milieu. Er gelden vijf basisprincipes voor verantwoorde soja: 1. Naleven van alle lokale en nationale wetten. 2. Z orgen voor verantwoorde werkomstandigheden, zoals een verbod op dwang- en kinderarbeid, gebruik van beschermende kleding, minimaal wettelijk minimumloon. 3. Opbouwen van een goede relatie met lokale gemeenschappen door het vermijden of oplossen van conflicten over landgebruik en een goede klachtenafhandelingsprocedure. 4. Zorgvuldig omgaan met natuurlijke omgeving, inclusief behoud van gebieden met grote natuurwaarde, aandacht voor biodiversiteit op het bedrijf en een goed afvalbeleid. De soja is afkomstig van velden die uiterlijk in 2009 in gebruik genomen zijn. 5. Goede landbouwpraktijken, inclusief verantwoord gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, aandacht voor bodemkwaliteit en watermanagement en gericht op het tegengaan van erosie. De meeste soja-leverende partijen werken eraan om al hun soja op RTRS-niveau te kunnen aanbieden. Dit is echter niet in korte tijd in te vullen. Vandaar dat er gekozen is om geleidelijk op te schalen en te starten met de levering van verantwoorde soja. FEFAC (Europese Nevedi) heeft richtlijnen opgesteld waaraan verantwoorde soja dient te voldoen. Zij stelt dat de verschillende verantwoorde soja-programma s aan alle belangrijke eisen (zogenaamde majors) moeten voldoen om soja verantwoord (=duurzaam) te kunnen noemen. Verantwoorde soja voldoet aan minimaal 50% van de eisen zoals die door RTRS worden gesteld. De zogenaamde minors zullen gaandeweg ingevuld moeten worden. Pas als alle majors en minors ingevuld zijn, mag de soja als RTRS soja aangeboden worden. Nevedi heeft zich geconformeerd aan de FEFAC-richtlijnen voor het gebruik van verantwoorde soja. Concreet betekent dit dat alle bij Nevedi aangesloten mengvoederleveranciers in % verantwoorde soja (maar geen RTRS) gebruiken. 12 MVO JAARVERSLAG BOERENBOND DEURNE BOERENBOND DEURNE MVO JAARVERSLAG

8 van land tot klant EERLIJKE MARKETING Eerlijk handelen heeft betrekking op het ethisch omgaan met andere organisatie en partijen. Het gaat hierbij om bedrijfsethiek, integriteit, transparantie, eerlijkheid, verantwoording en respect voor de wet. Boerenbond Deurne hanteert een gelijkheidsbeleid, met als grondslag de coöperatieve gedachte, voor al haar afnemers. Dit is vastgelegd in beleidsdocumenten en wordt openlijk en transparant gecommuniceerd met haar mengvoerafnemers. Dit komt tot uiting in de scherpe mengvoerprijsstellingen en de wijze van terugvloeien van eventueel gemaakte winsten. Jaarlijks legt de coöperatie verantwoording af middels een financieel jaarverslag. Bevorderen Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Boerenbond Deurne ondersteunt haar afnemers in het Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen door tijdens symposia, opendagen en bijeenkomsten het belang van het maatschappelijk draagkracht te benadrukken en door handvaten aan te reiken om dit maatschappelijk draagvlak te vergroten. Een kijkje in de keuken van Boerenbond Deurne 8 keer per jaar organiseert Boerenbond Deurne een fabrieksexcursie op de productielocaties Helmond en Oirschot. Hierbij wordt het productieproces uitgelegd en wordt er een rondleiding gegeven door de productielocatie. De bezoekersgroep bestaat uit (potentiele) klanten, (nieuwe) medewerkers maar ook scholen, omwonenden en andere geïnteresseerden. Fabrieksexcursie met toerbegeleidingssyteem Transport van grondstoffen via schepen en vrachtwagens naar de diervoederfabriek, waar de inname plaatsvindt. Alle grondstoffen en diervoeders worden streng gecontroleerd op kwaliteit en voedselveiligheid. Daarna worden ze opgeslagen in silo s. De grondstoffen worden nauwkeurig afgewogen volgens recept. Hamermolens malen de grondstoffen fijn. In de menger worden vitamines, mineralen en vloeistoffen toegevoegd om de samenstelling compleet te maken. Verhitten: In de perserij wordt het meel verhit om de verteerbaarheid te verbeteren. Persen: In de brokkenpers worden er korreltjes geperst van het verhitte meel Koelen: In de koeler worden de korrels gekoeld en gedroogd. Sprayen: Na het koelen worden er hittegevoelige enzymen en plantaardige olie op de korrels gesprayd. Een klein deel van de voeders wordt afgezakt en gaat als zakgoed naar afnemers of winkels. Het grootste deel wordt afgewogen en in bulkwagens naar de klant vervoerd waar het voer in silo s wordt geblazen. Niet alle diervoeders worden tot brokken geperst. Er wordt ook diervoer in meelvorm uitgeleverd. Het productieproces is volledig geautomatiseerd en wordt nauwkeurig in de gaten gehouden in de controlekamer B O E R E N BUSINESS O P Z N B E S T B O E R E N BUSINESS O P Z N B E S T 14 MVO JAARVERSLAG CONSUMENTENAANGELEGENHEDEN BOERENBOND DEURNE BOERENBOND DEURNE MVO JAARVERSLAG

9 VOEDSELVEILIGHEID & VOLKSGEZONDHEID MET EEN VOERCONCEPT BIJDRAGEN AAN DE VOLKSGEZONDHEID EN VOEDSELVEILIGHEID Mycotoxinen in Maïs EU-5 De natte omstandigheden tijdens de bloeiperiode van maïs in de zomer van 2014 in de landen Nederland, België, Duitsland, Frankrijk en Luxemburg (EU-5) heeft ervoor gezorgd dat het risico op aanwezigheid van mycotoxinen groter was dan in een normale zomer. De belangrijkste mycotoxinen zijn Deoxynivalenol (afgekort DON) en Zearelenon (ZEA). Voeders of mengsels met een verhoogd gehalte DON kunnen een verlaagde voeropname geven, met name bij varkens. Dit kan leiden tot een lagere groei en meer onrust en agressie, tot vergiftigingsverschijnselen komt het zelden of nooit. Een verhoogd gehalte ZEA in zeugenvoeders kan leiden tot vruchtbaarheidsstoornissen. ZEA heeft namelijk een oestrogene werking. Verder wordt ZEA makkelijk doorgegeven van zeug naar big en kunnen bij de pasgeboren biggen verschijnselen zoals gezwollen klingetjes en afgestorven staartjes optreden. Op het moment dat uit de eerste analyses op maïs EU-5 oogst 2014 bleek dat de gehalten DON en ZEA in maïs uit bepaalde gebieden significant verhoogd waren is Boerenbond Deurne Voeders overgestapt op positive release voor maïs EU-5. Dit betekent dat iedere ingenomen partij pas wordt vrijgegeven zodra de uitslag van analyse op DON en ZEA bekend is. Daarnaast hebben we tijdelijk de maïsaandelen in de voeders beperkt teneinde het risico op hoge DON- en ZEA-gehaltes te voorkomen. Parallel aan deze maatregelen is de inkooporganisatie gericht maïs gaan kopen waarvan de gehalten mycotoxinen voor aanvoer bekend zijn, zodat de interne maatregelen weer versoepeld konden worden. Het terugdringen van antibiotica voor de volksgezondheid en gezonde dieren laten groeien voor de voedselveiligheid. Het EasyMeel voerconcept van Boerenbond Deurne zorgt voor supergezonde biggen en pakt diarree, streptokokken en oornecrose bij de bron aan en legt hiermee de basis voor een gezond lapje vlees. Het ontwikkelen en behouden van gezonde darmen bij biggen is noodzakelijk om ze probleemloos op te laten groeien. Zeker in de kritieke periode rond het spenen is het de kunst om een ongestoorde voeropname te krijgen. EasyMeel is een voersoort dat aan al die voorwaarden voldoet. Meel heeft talloze gunstige eigenschappen mede doordat grondstoffen en additieven niet geperst zijn, zegt Peter Scheres productmanager bij Boerenbond Deurne. Meel zorgt voor een geleidelijke voeropname en stimuleert de speekselproductie met verteringsenzymen. Hierdoor komen de waardevolle voedingsstoffen, zoals vitamines, mineralen en probiotica beter beschikbaar en ontwikkelt de darmflora zich optimaal. Meel is de afgelopen decennia uit de gratie geraakt vanwege de lastige voereigenschappen. Het niet uit de silo of voerbakken komen van voer past niet in een efficiënter wordende varkenshouderij. EasyMeel past echter uitstekend bij een moderne bedrijfsvoering. Via een uniek procedé mengen we een prestarter en structuurmeel met een specifieke maalfijnheid. De uitgebalanceerde mix geeft uitstekende loopeigenschappen en biggen kunnen de korreltjes niet uitselecteren. Het resultaat: gezondere biggen, een hogere groei, een gunstigere voerconversie, minder uitval en uniforme koppels. 16 MVO JAARVERSLAG CONSUMENTENAANGELEGENHEDEN BOERENBOND DEURNE BOERENBOND DEURNE CONSUMENTENAANGELEGENHEDEN MVO JAARVERSLAG

10 HR management-informatie bij Boerenbond Deurne In 2013 en 2014 is het HR systeem (Cobra) ge-update met relevante informatie zoals opleidingen, beoordelingen en ziekteverzuimregistratie. Nu kan via rapportages per Business Unit of BV inzicht gekregen worden in relevante HR managementinformatie zoals bezetting per afdeling, in- door- en uitstroomcijfers per afdeling, verlofuren, ziekteverzuim, opleidingsniveau, gevoerde beoordeling- en functioneringsgesprekken, etc. Deze informatie is ondersteunend bij het pro-actief sturen op doelstellingen en monitoren van de voortgang. STRATEGISCHE PERSONEELSPLANNING BV Aantal medewerkers CAO Boerenbond Deurne Holding BV 23 Graan Boerenbond Deurne Voeders BV 91 Graan MyFeed BV 2 Graan Bracofeed Trading BV 12 Graan Bracofeed Storage BV 3 Graan Bracofeed GmbH BV 3 Graan Boerenbond Deurne Assurantien BV 13 Graan Boerenbond Deurne Uitgeverij BV 17 Uitgeverijbedrijf Boerenbond Deurne Doe-Het-Zelf BV 25 Doe-het-Zelf Boerenbond Deurne Detailhandel BV 30 Welkoop TOTAAL % HRM visie 2018 De huidige en toekomstige personele bezetting is continue kwalitatief en kwantitatief zo ingericht dat een maximale betaalcapaciteit voor klanten wordt gerealiseerd. Talenten werken graag bij Boerenbond Deurne omdat de heersende prestatiecultuur (*) ervoor zorgt dat medewerkers weten wat van hen verwacht wordt, er open wordt gecommuniceerd en (persoonlijke) ontwikkeling wordt gestimuleerd. Ontplooien van ondernemerschap en het nemen van verantwoordelijkheid wordt passend gewaardeerd. * Prestatiegerichte cultuur = met een focus op de klant, waarin mensen worden gewaardeerd op hun gedrag en het resultaat, er op alle niveaus wordt meegedacht en individuele verantwoordelijkheden en doelstellingen vanzelfsprekend zijn Doelstellingen, functioneren en beoordelen Vanaf 2013 is de volledige gesprek-cyclus doorlopen tussen medewerker en manager: 1. doelstellingen afspreken; 2. tussentijds functioneringsgesprek voeren en bereiken van doelstellingen monitoren; 3. beoordelingsgesprek voeren en beoordelen van de te behalen doelstellingen. De gesprekscyclus is gemonitoord op de punten tijdigheid, beoordelingsniveau en kwaliteit van de gespreksverslagen. Aanbevelingen zijn overgenomen en in managementteamverband met de leidinggevenden besproken zodat de volgende gespreksronde nog beter verloopt. De resultaten zijn samengevat in een HRM nieuwsbrief zodat ook medewerkers weten wat er goed gaat en wat beter kan met betrekking tot dit onderwerp. 18 MVO JAARVERSLAG ARBEIDSPRAKTIJK BOERENBOND DEURNE BOERENBOND DEURNE ARBEIDSPRAKTIJK MVO JAARVERSLAG

11 TEVREDENHEID WERKEN BIJ BOERENBOND DEURNE MET 6% GESTEGEN Alle medewerkers zijn in de gelegenheid gesteld om deel te nemen aan het anonieme medewerkers tevredenheidsonderzoek dat door de Arbo-Unie is uitgevoerd in de periode september december De respons op het onderzoek was met 71% hoog in vergelijking met andere organisaties. Bij een deelnamepercentage van 60% of hoger zijn de resultaten representatief. Met deze deelnamescore mogen we daarom concluderen dat de uitkomsten van dit onderzoek een goed beeld geven van de tevredenheid binnen onze totale organisatie. Overzicht van aantal kengetallen De scores op 6 van de 7 hoofdcategorieën zijn verbeterd ten opzichte van de vorige meting in Alleen voor de categorie Organisatie is de score gelijk gebleven. De scores zijn hoog én verbeterd ten opzichte van de vorige meting; daaruit blijkt dat de ingezette verbetermaatregelen effect hebben gehad. Samengevat is een grotere groep tevreden over het werken bij Boerenbond Deurne (89%), wordt de invulling van de leidinggevende over het algemeen beter gewaardeerd (80%) en raadt men Boerenbond Deurne aan als werkgever (94%). Overwegend dus positieve geluiden, maar er zijn ook verbeterpunten voor de organisatie als geheel en op specifieke aspecten voor de onderdelen Deelname aan het onderzoek 79 % 71 % Tevreden over het werken bij BBD 84 % 89 % Tevreden over leidinggevende 67 % 80 % Werkoverleg 73 % 82 % Duidelijk welke resultaten worden verwacht 80 % 92 % Boerenbond Deurne werkt klantgericht 93 % 85 % Beste werkgeversonderzoek Ter vergelijking met andere bedrijven is het goed om te weten dat Effectory elk jaar een onderzoek uitvoert naar de beste werkgevers van Nederland. Hierin is het percentage van medewerkers dat positief staat tegenover het werk en/of de organisatie 81,4 %. Met 89% overtreffen we dit dus ruim. Voor de organisatie als geheel zijn als topics te benoemen; de communicatie naar medewerkers over belangrijke ontwikkelingen, de samenwerking tussen afdelingen en de ervaren stimulans (motivatie) door leidinggevenden. Secundair wordt er nog aandacht gevraagd voor beschikbaarheid van een BHV-er, de organisatie van het werk, het optimaal gebruik van beschikbare middelen en beschikbare tijd om het werk goed te kunnen uitvoeren. In positieve zin zijn het leiderschap, het luisteren naar de medewerker (ideeën genereren, aandacht geven), de samenwerking tussen afdelingen en het verbeteren van de algehele communicatie (waaronder ook het werkoverleg en functionerings- en beoordelingsgesprekken) verbeterd. PRIJS/KWALITEIT EIGEN IDENTITEIT BEHOUDEN PASSIE EN GEDREVENHEID WARM GEVOEL BIJ HET BEDRIJF BLIJVEN ONTWIKKELEN NO-NONSENSE WERKPLEZIER FOCUS OP PERSOONLIJKE ONTWIKKELING VRIJHEID WERK IK WORD GEWAARDEERD, KAN DAARDOOR GOED WERK VERRICHTEN IK KRIJG RUIMTE VAN LEIDING EN COLLEGA S OM M N DING TE DOEN FLEXIBEL WERKEN WANNEER IK WIL ELKE WEEK WEER SAMEN PRODUCEREN ALS 20 MVO JAARVERSLAG BOERENBOND DEURNE BOERENBOND DEURNE ARBEIDSPRAKTIJK MVO JAARVERSLAG

12 ZIEKTEVERZUIM IN % Benchmark (2013 CBS) Gehele organisatie 2,08% 2,63% Voeders GEZONDHEID & VEILIGHEID - Transport & Logistiek 1,67% 1,94% 4,2% - Productie 2,33% 3,70% 4,9% - Verkoop 0,47% 0,84% 3,2% Ziekteverzuimbeleid Een effectief ziekteverzuimbeleid wordt onder andere bereikt door het nemen van preventieve maatregelen; het uitvoeren van werkplekonderzoeken, gerichte begeleiding bij ziekte en terugkeer, en de aanpak van knelpunten in de werkomstandigheden. Op kantoor blijkt dat het uitvoeren van werkplekonderzoeken in eigen beheer, steeds vaker wordt ingezet om medewerkers bewust te maken van de juiste werkhouding en lichamelijke klachten in de toekomst te voorkomen. De Arboarts heeft ongeveer 10 x per jaar spreekuur op locatie (hoofdkantoor) en een enkele keer worden medewerkers via de Bedrijfsarts in onderling overleg (preventief ) doorverwezen naar de Bedrijfspsycholoog van de Arbodienst. Er is regelmatig overleg met de Arbodienst. Bij ziekteverzuim is de leidinggevende 1e aanspreekpunt voor de medewerker, de leidinggevende onderhoudt frequent contact met de medewerker tijdens zijn verzuim. Bij langdurig verzuim en/of ernstige klachten worden zo snel mogelijk begeleidings- en/of re-integratieafspraken gemaakt. Arbeidstherapeutisch werken wordt zo snel mogelijk ingezet om de afstand tot het reguliere werk zo beperkt mogelijk te houden. Veilig werken De interne Arbocommissie met vertegenwoordigers van de verschillende businessunits, komt 4 keer per jaar bij elkaar en bespreekt alle facetten van veilig werken bij Boerenbond Deurne. Jaarlijks is er een overleg met de Arbodienst, de Ondernemingsraad en de Arbo commissie. Hierin worden wijzigingen in de Arbo Wetgeving besproken en wordt de samenwerking geëvalueerd. De Arbocommissie bestaat uit 5 medewerkers (2,3% van het totale personeelsbestand) Per locatie zijn in 2013 en 2014 Risico Inventarisatie en Evaluatie s (RIE) uitgevoerd. Klimaatbeheersing op kantoor is en blijft een belangrijk aandachtpunt. In 2013 is voor alle productiemedewerkers persoonlijke adembescherming aangemeten. Andere belangrijke onderwerpen die aandacht krijgen zijn tillen, het omgaan met stof en training hoe er gehandeld moet worden bij ongevallen, calamiteiten of winkeldiefstal- en overvalpreventie. Bedrijfshulpverleners worden jaarlijks bijgeschoold en indien nodig nieuwe BHV-ers opgeleid, zodat de bezetting op alle locaties voldoende geborgd is. Verder zijn medewerkers opgeleid voor het veilig werken met heftruck, kooiaap en/of elektrische pallet truck; deze opleidingen worden elke 4 jaar herhaald. Op de productielocaties en voor de chauffeurs is in 2014 nieuwe bedrijfskleding in gebruik genomen. Naast een nette en uniforme uitstraling is ook het veiligheidsaspect meegenomen in de definitieve keuze. Winkelpersoneel, productie- en chauffeurs beschikken daarnaast over veiligheidsschoenen met stalen neuzen. - Ondersteuning 3,62% 2,73% 3,2% Bracofeed 1,07% 1,59% 3,1% Holding 1,14% 1,12% 3,4% Eveas 2,82% 1,92% 2,6% Detailhandel BV (winkels) 3,80% 2,84% 3,0% Doe-Het-Zelf BV (Praxis) 3,70% 6,27% 3,0% Uitgeverij (In Holding) 5,41% 3,9% 22 MVO JAARVERSLAG ARBEIDSPRAKTIJK BOERENBOND DEURNE BOERENBOND DEURNE ARBEIDSPRAKTIJK MVO JAARVERSLAG

13 PERSOONLIJKE ONTWIKKELING Ontwikkelgesprekken 2014 In 2014 zijn met medewerkers, die de afgesproken doelstellingen meerdere jaren achter elkaar niet of maar deels hebben behaald, gesprekken gevoerd en verbeterpunten afgesproken met leidinggevende en HRM. Het doel van deze gesprekken is ontwikkeling naar het gewenste niveau dan wel een andere passende oplossing (andere functie, wijziging takenpakket, andere begeleiding of coaching, afscheid). Daarnaast betekent het voeren van dit soort 3- gesprekken dat tijdig wordt ingegrepen wanneer een functie mogelijk niet meer voldoende aansluit bij kennis en vaardigheden van de medewerker en kan in het kader van duurzame inzetbaarheid breed gekeken worden naar andere mogelijkheden. De eerste resultaten hiervan zijn divers en variëren van het voortzetten van de gesprekken, een afscheidstraject, een aangepaste functie, een opleiding of aanvullende cursus, training of coaching en ook heeft een aantal medewerkers een andere baan gevonden. Opleiding, training en cultuurontwikkelingsprogramma Samen aan de BAK Het programma Samen aan de BAK (BAK staat voor de kernwaarden Betrouwbaar, Ambitie, Klantgericht) loopt als een rode draad door de organisatie heen en heeft in 2013 en 2014 zijn vervolg gekregen in een viertal sessies voor directie, management en een aantal sleutelfunctionarissen (het leidend team ). Dit leidend team zet de toon in het geven van voorbeeld in het gewenste gedrag. Tijdens deze dagen is dan ook ingezet op samenwerking en feedback geven om te komen tot een lerende organisatie. Er zijn vier Must win battles geselecteerd die nodig zijn om de ambities waar te maken: Juiste persoon op de juiste plaats, Zonder angst communiceren, KPI dashboard (Management informatie) en Prediken (uitdragen en communiceren gewenste cultuur). In aparte workshops per managementteam is daarnaast aandacht besteed aan Intervisie vaardigheden (luisteren en open vragen stellen), het verbeteren van teamwork, en het geven van feedback. In 2013 hebben directie en MT leden van Voeders en Bracofeed een training gehad over projectmanagement. De doelstellingen; projectmatig werken introduceren, mensen opleiden voor de rol die ze gaan vervullen en het oefenen met een uniforme werkwijze, zijn hiermee behaald. Ook zijn in 2013 drie medewerkers uit het leidend team gestart met een deeltijd HBO opleiding om het kennisniveau up to date te houden. Een groep van 4 leidinggevenden hebben eind 2013 een 3 daagse training praktisch leidinggeven gevolgd en 3 assistent bedrijfsleiders de 2 daagse training meewerkend leidinggevende. Ook hebben circa 20 medewerkers en managers een individueel coaching traject doorlopen met uiteenlopende doelstellingen. Een deel van deze trajecten is bekostigd via de regeling uit de cao fonds Graan ten behoeve van het Persoonlijk Ontwikkelingsbudget of een persoonlijke loopbaancheck. Open cultuur en kennis delen via Sharepoint In 2013 en 2014 is een grote stap gezet in het openstellen en gebruik maken van Intranet (SharePoint). Alle medewerkers hebben toegang gekregen tot dit portaal waar nieuws wordt gedeeld, en algemene informatie, die voor iedereen van belang is, kan worden opgezocht. HRM gerelateerde informatie die overzichtelijk op te zoeken is zijn de organigrammen, functieprofielen, het personeelshandboek en cao s & beleid & procedures & formulieren. Daarnaast heeft elke medewerker een digitaal personeelsdossier dat ook de leidinggevende kan inzien. Hierdoor ontstaat (nog) meer openheid en duidelijkheid en kan de manager de rol van leider voor zijn team beter gaan uitoefenen. Binnen productie Voeders hebben alle medewerkers een basis workshop van de Vapro gehad over elektrotechniek. Daarnaast volgen twee medewerkers de BBL-opleiding van Nevedi tot operator. Chauffeurs zijn allen in het bezit van code 95 en voldoen aan de wettelijke eisen. Binnen de commerciële tak van Voeders zijn drie teams met specialisten varkenshouderij, eind 2013, gestart met een meerjarig ontwikkelingstraject tot zelfregelende teams onder leiding van een externe begeleider. Hier staan de onderwerpen; omgaan met vrijheid & verantwoordelijkheid, samenwerking binnen het team en feedback geven en ontvangen centraal. Alle commerciële buitendienst medewerkers hebben een meerdaagse workshop over bedrijfseconomie gevolgd. Met een officiële toets en certificaat is dit onderwerp in 2014 positief afgerond. Een aantal (junior) medewerkers hebben vakinhoudelijke cursussen gevolgd bij Schothorst (5x) en de Wageningen Summerschool (3x). Binnen de winkel organisaties zijn er, naast vakinhoudelijke workshops en cursussen op het gebied van productkennis, ook cursussen gevolgd voor heftruck (eens in de vier jaar) en Elektronische pallet Truck. Daarnaast hebben medewerkers instructies gekregen wat te doen bij een overval door een training. Om te voldoen aan de wettelijke eisen (conform Wet op het financieel Toezicht) zijn medewerkers van de Assurantiën B.V. jaarlijks verplicht om bij te scholen. Daarnaast hebben vier medewerkers van de binnendienst meegedaan aan een extra set van workshops over de producten van de Regiobank. Tot slot zijn er veel individuele opleidingen en trainingen gevolgd. Deze lopen uiteen van automatisering (Excell, rapportages maken), Persoonlijke effectiviteit, Assertiviteit, Communicatietraining, Nima A, Graanhandel, Veiligheid (NEN3140), Spiritueel leiderschap, Financieel management (NIVE), IJkopnemer binnenvaart, Logistiek (EVO) tot Neuro Linguïstisch Programmeren (IEP). Voor alle afdelingen zijn de wettelijk verplichte opleidingen op het gebied van arbo- veiligheid en milieu afgerond. Deze opsomming van opleidingen en trainingen geeft aan dat de organisatie veel tijd en energie steekt in het ontwikkelen, begeleiden en opleiden van medewerkers. Niet alleen de wettelijk verplichte onderwerpen komen aan bod. Zeker zoveel opleidingen zijn gericht op het verder ontwikkelen van competenties en persoonlijke kwaliteiten. De gedachte hierbij is dat dit zowel voor de betrokken medewerkers als de organisatie een gezonde investering is om nu en in de toekomst met werkplezier en resultaat te blijven functioneren! Verdeling geslachten gehele organisatie 73% 27% Aantal mannen: ,6% Aantal vrouwen: 60 27,4% Totaal 219 Vrouw Man Leeftijdscategorieën van de huidige werknemers Vrouw Man > MVO JAARVERSLAG BOERENBOND DEURNE BOERENBOND DEURNE ARBEIDSPRAKTIJK MVO JAARVERSLAG

14 Rekening houden met wat je wilt, en kunt. Ad Vlemminx, specialist varkenshouderij, is blij dat Boerenbond Deurne de persoonlijke ambities van zijn werknemers herkent en daarmee actief aan de slag gaat. Fris, nog steeds leergierig, een vraagbaak voor anderen in de organisatie en vooral een pure vakspecialist. Zo kan de 60-jarige Ad Vlemminx het best omschreven worden. 21 jaar geleden gaat hij werken bij mengvoerbedrijf Van Kessel. Vlemminx wordt één van de drie varkensadviseurs van het bedrijf. Met nog twee rundveeadviseurs is het bedrijf uit Oirschot een relatief kleine speler in de markt. Dat dit in 1998 leidt tot een overname in dit geval met Boerenbond Deurne is te verwachten. Samen met directeur Bert van het Klooster bezoekt hij al zijn klanten om de overname persoonlijk toe te lichten. Alle klanten gaan mee naar het nieuwe bedrijf. In feite verandert er niet veel voor Ad: hij blijft werken voor dezelfde klanten in hetzelfde werkgebied. Wat door de jaren heen wel verandert, is de markt. Hoge mest- en milieukosten en investeringen in dierenwelzijn zetten de kostprijzen op de varkensbedrijven onder druk en de concurrentie op de mengvoermarkt verhevigt fors. Moordende concurrentie Ondanks dat Ad zijn zaakjes bij zijn klanten goed voor elkaar heeft, wordt hij regelmatig geconfronteerd met de moordende concurrentie. Klanten worden soms gek gemaakt, zegt hij. Commerciële adviseurs van collega-bedrijven beloven gouden bergen waardoor klanten gaan twijfelen of ze met Boerenbond Deurne nog de juiste leverancier hebben. Ad twijfelde soms ook. Je kan vijftien jaar voor een klant werken en hebt 99 van de honderd dingen goed gedaan. Maar om dat ene puntje gaat een klant lopen. Dan vraag je jezelf af wil ik dit wel. Na verschillende gesprekken gevoerd te hebben met zijn leidinggevenden hakt hij in 2012 de knoop door. Ad gaat bij de verkoopbinnendienst werken. Van de nieuw op te zetten klantenservice wordt hij de spil als het gaat om varkenszaken. Voor klanten en collega s is Ad het eerste aanspreekpunt als er zaken uitgezocht moeten worden die niet direct met het dagelijkse bedrijfsadvies in de stal te maken hebben. Een leerzame periode, concludeert de man uit Middelbeers. Hij kan zijn ei kwijt en met zijn kennis en mentaliteit levert hij de gevraagde informatie steeds keurig op. Toch zit er één grote maar aan deze functie, en dat zijn de computersystemen. CRM, Navision, EDI-Circle, Share point, Excel. Ze groeien hem een beetje boven het hoofd. Het opzoeken en rubriceren van gegevens kost hem moeite en de snelheid van het opleveren van gegevens gaat na verloop van tijd nog niet volgens zijn eigen wensen. Ik had het gevoel in een zandbak te staan en kon mezelf niet afzetten. Dan kom je moeilijk vooruit. Externe adviseur Ad brengt zijn functioneren weer onder de aandacht van zijn leidinggevende. Samen kiezen ze er voor om met een externe adviseur zijn wensen en toekomstperspectief in kaart te brengen. Er volgen meerdere gesprekken. Erg prettig, blikt Ad terug. Ik heb veel geleerd, ook over mezelf. 30 procent van het werk in de binnendienst paste mij, 70 procent niet. Dan moet je eerlijk zijn naar jezelf. Nog zeven jaar op deze manier werken, moet je jezelf en de organisatie niet aandoen. De uitkomst van de gesprekken is verrassend. Ad wil weer naar buiten, de baan op, naar klanten. Daar ligt toch mijn hart. De time out van tweeëneenhalf jaar op de binnendienst heeft hem goed gedaan en weer de nodige kracht gegeven. Hij kan weer beter relativeren en weet dan zijn eigen inzet het beste is wat hij de organisatie, zijn klanten en dus ook zichzelf kan geven. Zijn taken op de klantenservice draagt Ad geleidelijk over aan een jongere collega die net is afgestudeerd aan HAS Den Bosch. De twee klanten die hij ook tijdens zijn periode in de binnendienst altijd van advies is blijven voorzien, worden aangevuld met ongeveer vijftien andere zodat hij een mooi klantenbestand heeft. Daarnaast wordt de kersverse bedrijfsadviseur ingeschakeld om mestboekhoudingen en andere administratieve zaken in te vullen bij klanten van collega s. Ook treedt hij op als specialist stalklimaat. Met deze oplossing kan ik vooruit, zegt Ad. De gesprekken met de externe adviseur heb ik als zeer positief ervaren. Geweldig dat dit kan bij Boerenbond Deurne. Ik ben er van overtuigd dat meer mensen baat kunnen hebben bij zulke gesprekken. Op de hoogte blijven Ad is weer helemaal in zijn element. Je moet scherp zijn en van alles op de hoogte blijven als je in de buitendienst werkt. Voor mij is dat niet moeilijk want ik lees alle vakliteratuur en breng mijn collega s op de hoogte als ik iets interessants tegenkom. Ook zit de varkensspecialist in drie regionale studieclubs. Boeren hebben het direct door als ze merken dat je weet waarover je praat. Interesse voor hun vak en vertrouwen zijn twee belangrijke zaken. Als je ze ook het gevoel kunt geven dat je dag en nacht voor ze klaar staat, komt het helemaal goed. Aan stoppen met werken wil Ad niet denken. Als je bezig bent, blijft je lichaam en geest scherper. Daar hoop ik nog lang van te profiteren. Hulp bij maken van juiste keuze Ad Vlemminx ziet weer volop perspectief 26 MVO JAARVERSLAG BOERENBOND DEURNE BOERENBOND DEURNE ARBEIDSPRAKTIJK MVO JAARVESLAG

15 28 MVO JAARVERSLAG BOERENBOND DEURNE