3.4 Financiering en treasury.

Transcriptie

1 3.4 Financiering en treasury. In deze paragraaf komen de onderwerpen aan de orde die behoren tot het geldstromenbeleid van de gemeente. Dit zijn onder andere risicobeheer (met name rente- en kredietrisico), de financieringspositie, het kasbeheer en de informatievoorziening Algemeen. In het geldende Treasury Statuut van de gemeente Dordrecht, dat medio 2006 door de gemeenteraad is vastgesteld, wordt treasury als volgt gedefinieerd: Treasury is het besturen en beheersen, het verantwoorden over en het toezicht houden op de financiële geldstromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico s. Meer concreet gaat het om financiering van het beleid tegen zo gunstig mogelijke voorwaarden, het te allen tijde zorgen voor voldoende liquide middelen, waarbij een tijdelijk overschot tegen een zo hoog mogelijk rendement wordt belegd, en het daarbij afdekken van met name rente- en kredietrisico s. De treasuryfunctie heeft bij lagere overheden de laatste jaren sterk aan betekenis gewonnen, onder meer vanwege de inwerkingtreding van de Wet financiering decentrale overheden (Wet fido), de ontwikkelingen op de Europese geld- en kapitaalmarkt en de introductie van nieuwe financieringsinstrumenten. Binnen Dordrecht is de belangstelling voor dit vakgebied mede ingegeven door de omvangrijke beleggingsportefeuille (verwachte omvang per begin miljoen) welke de afgelopen jaren tot stand is gekomen na de ontvangst van grote incidentele bedragen naar aanleiding van onder andere de verkoop van gemeentelijke aandelenbelangen in nutsbedrijven. In de Wet fido zijn voor de gemeentelijke treasuryfunctie duidelijke kaders gesteld ten aanzien van risicobeheersing en transparantie. Risicobeheersing richt zich daarbij vooral op rente- en kredietrisico s. Hierbij is renterisicobeheersing gericht op een zodanige spreiding van leningen dat een overmatige afhankelijkheid van het renteniveau in één bepaald jaar wordt voorkomen. Kredietrisicobeheersing richt zich op de kredietwaardigheid (en dus risicoprofiel) van de tegenpartijen bij financiële transacties. De transparantie komt tot uitdrukking in voorschriften voor het verplichte Statuut en voor de voorliggende financieringsparagraaf, die onderdeel moet vormen van elke gemeentelijke begroting en jaarrekening. Benadrukt wordt dat de doelstelling van de treasury- c.q. financieringsfunctie is dat deze uitsluitend de publieke taak dient en dat een prudent beleid gevoerd wordt binnen de kaders die zijn gesteld in de Wet fido. Programmabegroting 2008 Pagina 132 van 255

2 3.4.2 Risicobeheer. In deze paragraaf wordt een analyse gegeven van de risicoaspecten die verbonden zijn aan de uitvoering van de treasuryfunctie binnen Dordrecht. In algemene zin kunnen de in treasuryverband relevante risico s worden onderscheiden in renterisico s, kredietrisico s, koersrisico s en valutarisico s. Ten aanzien van de Dordtse situatie zijn de twee laatstgenoemde risico s niet van toepassing. In deze paragraaf wordt, al dan niet aan de hand van door de Wet fido voorgeschreven modellen, een beschouwing gegeven over rente- en kredietrisico s. Renterisico s. Renterisico s kunnen worden onderscheiden in het renterisico op korte termijn (in Fido-termen: vlottende schuld) en het renterisico op langere termijn (in Fido-termen: vaste schuld, ofwel met een looptijd van één jaar of langer). Het renterisico met betrekking tot de vlottende schuld wordt berekend middels de kasgeldlimiet. Het renterisico voor de langere termijn wordt bepaald middels de renterisiconorm. Renterisico vlottende schuld (kasgeldlimiet). In de Wet fido is een norm gesteld voor het maximum bedrag waarvoor kortlopende financieringsmiddelen (looptijd < 1 jaar) aangetrokken mogen worden. Deze norm, de zogenoemde kasgeldlimiet, bedraagt 8,5 % van het begrotingstotaal aan lasten vóór bestemming (dus met uitzondering van stortingen in reserves). De gemeente is verplicht om eens per kwartaal aan de toezichthouder, de Provincie Zuid-Holland, een rapportage te verstrekken over de liquiditeitspositie. Indien hierbij de kasgeldlimiet bij herhaling wordt overschreden dient er geconsolideerd te worden ofwel moet één en ander worden omgezet in een langlopende lening. Voor 2008 kan van de kasgeldlimiet de volgende kwartaalprognose worden gegeven: Kasgeldlimiet ) Berekening kasgeldlimiet: Begrotingstotaal Relevant percentage 8,5% Kasgeldlimiet ) Kwartaalprognose kasgeldlimiet 2008: 1e kwartaal e kwartaal e kwartaal e kwartaal 2008 Gem. vlottende schuld Gem. vlottende middelen Gem. overschot vlott.midd Kasgeldlimiet Ruimte onder kasgeldlimiet Programmabegroting 2008 Pagina 133 van 255

3 Uit bovenstaande tabel blijkt dat de gemeente Dordrecht gedurende geheel 2008 een overschot aan vlottende middelen zal hebben (lees: in beperkte mate overliquide zal zijn). Deze situatie wordt in de Wet fido omschreven als ruimte boven de kasgeldlimiet. Dit betekent dat het naar verwachting in 2008 niet nodig zal zijn om een beroep te doen op de kasgeldlimiet. De toets aan de kasgeldlimiet is vooral relevant indien geen sprake is van een overschot maar juist van een schuldsituatie op de korte termijn. Renterisico vaste schuld (renterisiconorm). Van renterisico is sprake indien er onzekerheid bestaat rond toekomstige renteniveaus. Deze situatie doet zich op de volgende momenten voor: Bij variabel rentende leningen; Indien een toekomstige financieringsbehoefte nog niet afgedekt is; Bij naderende rente-aanpassingen van leningen. Ook voor renterisico s is in de Wet fido een norm gesteld. Deze norm, de renterisiconorm, bedraagt thans nog (*) 20% van de stand van de vaste schuld per 1 januari. De vaste schuld is hierbij gedefinieerd als de opgenomen leningen met een rentetypische looptijd groter of gelijk aan 1 jaar. Met andere woorden: de Wet fido acht het renterisico aanvaardbaar in de tijd gespreid indien in een bepaald jaar niet meer dan 20% van per 1 januari geldende restschuld van opgenomen leningen aan renteaanpassing onderhevig is. Het doel van deze norm is het vermijden van grote fluctuaties in de rentelasten, welke consequenties kunnen hebben voor de financiële positie. Aldus bevordert de Wet fido een solide financieringswijze bij openbare lichamen. De wet beoogt hiermee een bijdrage te leveren aan de uitstekende kredietwaardigheid van openbare lichamen op de (inter)nationale kapitaalmarkt. (*) Momenteel vindt een evaluatie plaats van de Wet Fido. Deze evaluatie zal leiden tot aanpassingen van deze wet. Als onderdeel van de wijzigingen zal waarschijnlijk de berekeningsmethodiek van de renterisiconorm gaan wijzigen. De norm zal naar verwachting berekend gaan worden middels een percentage van het begrotingstotaal in plaats van een percentage van de restantschuld aan leningen per begin van het jaar. De geactualiseerde Wet fido zal medio 2008 van kracht worden. Aan het leningbeheerssysteem zijn voor 2008 de volgende gegevens ontleend: Programmabegroting 2008 Pagina 134 van 255

4 Renterisiconorm 2008 Omschrijving Bedrag 1a Renteherziening vaste schuld OG b Renteherziening vaste schuld UG Netto rente-herziening vaste schuld (1a -1b) 112-3a Nieuw aangetrokken vaste schuld - 3b Nieuw verstrekte lange leningen - 4 Netto nieuw aangetrokken vaste schuld (3a - 3b) - 5 Betaalde aflossingen Herfinanciering (laagste van 4 en 5) - 7 Renterisico op vaste schuld (2 + 6) 112- Renterisiconorm: 8 Stand vaste schuld per 1 januari Percentage cf. ministeriële regeling 20% 10 Renterisiconorm (8 * 9): Toets renterisiconorm: 10 Renterisiconorm Renterisico op vaste schuld Ruimte (+) / Overschrijding (-); (10-7) Uit voorgaande opstelling blijkt dat de gemeente Dordrecht in 2008 voldoet aan de renterisiconorm. Vanuit het leningensysteem kan in meerjarenperspectief (periode 2009 tot en met 2011) de volgende inschatting worden gegeven van de renterisiconorm: Programmabegroting 2008 Pagina 135 van 255

5 Ontwikkeling renterisiconorm Omschrijving a Renteherz. vaste schuld OG b Renteherz. vaste schuld UG Netto rente-herziening (1a -1b) a Nieuw aangetrokken schuld b Nieuw verstr. lange leningen Netto nieuwe schuld (3a - 3b) Betaalde aflossingen Herfin. (laagste van 4 en 5) Renterisico vaste schuld (2 + 6) Renterisiconorm: 8 Vaste schuld per 1 januari Percentage cf. min. reg. 20% 20% 20% 10 Renterisiconorm (8 * 9) Toets renterisiconorm: 10 Renterisiconorm Renterisico op vaste schuld Ruimte (+)/Overschr.(-); (10-7) Ook uit deze meerjarige doorkijk komt naar voren dat het renterisico van de leningenportefeuilles gedurende de periode 2009 tot en met 2011 naar verwachting binnen de fido-normen blijft. Wel zal de gemeente in de jaren 2010 en 2011 een aanzienlijk renterisico lopen als gevolg van het feit dat in die jaren de volledige portefeuille aan EZH-beleggingen zal vrijvallen ( ,2 miljoen en miljoen). Deze bedragen zullen in die jaren ook moeten worden herbelegd. Hierbij mag de afhankelijkheid van de in die korte periode geldende marktomstandigheden groot genoemd worden. Kredietrisico s. Kredietrisico s kunnen zich op twee manieren manifesteren. Ten eerste is er het risico dat wordt gelopen uit hoofde van door de gemeente verstrekte leningen en uitgezette beleggingen. Risico s op dit vlak worden door de Wet fido ingeperkt door middel van te stellen eisen aan tegenpartijen en producten. Zo dienen tegenpartijen over een minimale kredietwaardigheid te beschikken in de A-categorie en dienen financiële producten de garantie te bevatten dat aan het einde van de looptijd de hoofdsom nog intact is. Ten tweede is een kredietrisico aan de orde ten aanzien van gemeentelijke borgstellingen. Dit laatste kan worden omschreven als een meer indirect kredietrisico. Kredietrisico op leningen en beleggingen. De gemeente Dordrecht heeft uit hoofde van haar publieke taak leningen (door)verstrekt en beleggingen gerealiseerd. Deze uitzettingen zijn in de vorm van Financiële vaste activa opgenomen in de Staat Programmabegroting 2008 Pagina 136 van 255

6 van Activa (Stad). Op grond van deze staat kunnen de betreffende tegenpartijen als volgt worden gespecificeerd naar kredietrisico: Specificatie uitzettingen naar risicocategorie Verwachte stand per Omschrijving Totaal gemeentelijke financiële activa Minus: deelnemingen Totaal leningen en beleggingen % per eind Specificatie leningen en beleggingen naar risicogroep: 2008 Gemeenten / Provincies - - 0,0% Overheidsbanken - - 0,0% Woningcorporaties met garantie WSW ,2% Semi-overheidsinstellingen - - 0,0% Financiële instellingen (A en hoger) ,7% Overige toegestane instellingen volgens Treasurystatuut ,1% Niet-toegestane instellingen volgens Treasurystatuut - - 0,0% Totaal ,0% Kredietrisico ten aanzien van borgstellingen (gemeentegaranties). Borgstellingen kunnen op twee manieren voorkomen: 1. directe borgstelling en 2. achtervang. Bij directe borgstellingen staat de gemeente jegens geldgevers borg voor de betaling van rente en aflossing op langlopende geldleningen die door organisaties, instellingen of verenigingen zijn aangetrokken die activiteiten verzorgen welke in het verlengde liggen van de gemeentelijke publieke taak. Deze borgstellingen beperken zich hoofdzakelijk tot de volgende drie relaties: Instellingen in de lokale zorgsector; Organisaties in de verenigingssfeer (bijv. sportverenigingen; Garantieverlening op grond van deelnemingen; Bij deze borgstellingen is de gemeente de eerst aangesprokene indien de geldgever niet meer aan haar leningverplichtingen voldoet. Dit risico zal veelal worden afgedekt door het stellen van zekerheden (hypotheek of contraborgstelling). Een andere vorm van borgstelling betreft achtervang. Dit betekent dat de gemeente, al dan niet samen met het Rijk, een rol speelt in de zekerheidsstructuur van een waarborgfonds, bijvoorbeeld de Stichting Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Door deze structuur kunnen woningcorporaties tegen de laagste rente lenen. Mede vanwege de strenge toelatingscriteria en periodieke toetsing door het fonds mag het aan achtervang verbonden risicoprofiel belangrijk lager genoemd worden dan bij directe borgstellingen. Programmabegroting 2008 Pagina 137 van 255

7 Verwijzend naar de Staat van Gewaarborgde geldleningen zal de gemeente Dordrecht naar verwachting per ultimo 2008 borg staan voor een totaal bedrag aan leningen van ruim 359 miljoen. Dit is een afname van ruim 34 miljoen ten opzichte van de stand zoals vastgesteld in de laatste jaarrekening (2006). Deze mutatie is in hoofdlijnen als volgt te specificeren: Verloop borgstellingen Bedragen * 1 miljoen Omschrijving Stand per cf. jaarrek Verwachte stand per Directe borgstellingen 126,3 88,8 Achtervang 267,3 270,4 Totaal borgstellingen 393,6 359,2 Mutatie over 2007 en ,4- Specificatie mutatie: Jaar Omschrijving Bruto bedrag % deeln. Netto bedrag Directe borgstellingen: 2007 Reguliere aflossingen 9, Nieuwe lening Wegschap Kiltunnel 1,0 42% 0, Correctie beginstand Bej.centrum De Merwelanden 1, Overdracht garanties Herv. St. Crabbehoff aan Wbf. Zorgsector 24, Verwachte reguliere aflossingen 5, Lening Wegschap Kiltunnel 5,5 42% 2,3 Achtervang: 2007 Verwachte afname 15,0-50% 7, Verwachte toename (per saldo) 21,1 50% 10,5 Totaal afname garantiepositie ultimo 2008 t.o.v ,4- Eventuele financiële nadelen voor de gemeente die voortvloeien uit deze risico s zullen moeten worden opgevangen vanuit de Algemene Stadsreserve, één en ander zoals bepaald in de Nota Reserves en Voorzieningen. Conform de op gebied van garantieverlening in 1999 vastgestelde lijn in de Nota Borgstellingen zal de gemeente Dordrecht terughoudend zijn in het verstrekken van nieuwe borgstellingen. Programmabegroting 2008 Pagina 138 van 255

8 3.4.3 Financieringspositie. Financiering activa. De activa van de gemeente Dordrecht zullen per begin 2008 naar verwachting als volgt gefinancierd zijn: Financieringspositie per Bedragen * 1 miljoen Omschrijving Bedrag per Vindplaats Totale boekwaarde investeringen 630,7 Staat van activa Vaste financieringsmiddelen: Reserves 467,9 St. v. Reserves Voorzieningen 55,6 St. v. Voorzieningen Langlopende leningen 37,8 St. v. Geldleningen 561,4 Gefinancierd met vlottende middelen 69,3 Uit de tabel blijkt dat de boekwaarde van de investeringen grotendeels wordt gefinancierd met vaste financieringsmiddelen. Rente-omslag. Met de Nota Rentebeleid vanaf 2006 is de interne omslagrente voor de jaren 2006 tot en met 2008 bepaald op 4%. Vanuit de voorcalculatie van de renteomslag voor 2008 wordt een storting in de Rentereserve voorzien van 3,1 miljoen. Verwacht verloop Rentereserve 2008 Bedragen x 1 miljoen Omschrijving Bedrag Saldo 1 januari ,0 Rentebijschrijving 0,1 Toevoeging egalisatiebijdragen (via exploitatie) 2,2 Bijdrage aan exploitatie 2008 cf. Begroting ,4- Saldo renteomslag 2008 (overschot) 3,1 Subtotaal saldo Rentereserve 31 december ,9 Afroming surplus naar exploitatie 2,9- Saldo Rentereserve 31 december ,0 Voor een specificatie van de renteomslag wordt verwezen naar de berekening in de beheersbegroting. Leningenportefeuille (opgenomen). Programmabegroting 2008 Pagina 139 van 255

9 Het is nog te vroeg om uitspraken te doen over een eventuele behoefte om gedurende 2008 nieuwe geldleningen op te nemen. Dit inzicht zal er komen na totstandkoming van een geactualiseerde liquiditeitenplanning. In een eventuele financieringsbehoefte kan vooralsnog worden voorzien vanuit de beschikbaarheid van eigen middelen op korte termijn. Ondanks de beschikbaarheid van eigen middelen kan er ook voor worden gekozen om een lening aan te trekken. Het renteniveau voor langlopende leningen is gedurende 2006 licht opgelopen. Deze stijging heeft zich in de loop van 2007 versterkt doorgezet tot op een niveau van bijna 5% voor een 10-jaars IRS per medio Voor 2008 wordt een beperkte verdere stijging verwacht. In de voorliggende begroting wordt er vooralsnog van uitgegaan dat gedurende 2008 geen nieuwe geldleningen zullen worden aangetrokken. Verwacht verloop leningenportefeuille 2008 Verwachte stand per Omschrijving Obliatieleningen - - Onderhandse leningen van binnenlandse banken Totaal Gemiddeld rentepercentage 4,77% 4,77% Specificatie naar bestemming: Doorverstrekte leningen T.b.v. eigen financiering Totaal Mutatie gedurende Specificatie mutatie: Nieuwe leningen Reguliere aflossingen Vervroegde aflossingen Rente-aanpassing (oud percentage) Rente-aanpassing (nieuw percentage) Totaal Uitzettingen (verstrekte langlopende geldleningen, beleggingen). Naar verwachting zullen de totaalbedragen aan uitzettingen van de gemeente Dordrecht over 2008 het volgende beeld vertonen: Programmabegroting 2008 Pagina 140 van 255

10 Verwacht verloop uitzettingen 2008 Verwachte stand per Omschrijving uitzetting Verstrekte langlopende leningen Woningcorporaties Overige (verbonden) partijen Subtotaal verstrekte leningen Beleggingen EZH-middelen Additionele overliquiditeit Subtotaal beleggingen Overige uitzettingen Klein effectenbezit Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Bijdragen aan activa in eigendom van derden Subtotaal overige uitzettingen Totaal Mutatie gedurende 2008: Specificatie mutatie: Nieuwe leningen 100 Nieuwe beleggingen Overige uitbreidingen 823 Afschrijving op beleggingen 30- Reguliere aflossingen Vervroegde aflossingen Overige verminderingen 516- Totaal Bovengenoemde totaalstanden komen weer overeen met de bedragen zoals vermeld in Tabel 4 (specificatie uitzettingen per risicocategorie). De beleggingen van EZH middelen zijn vastrentend belegd en zullen in de jaren 2010 en 2011 expireren. In 2007 loopt een herbeleggingstraject, waarbij beleggingen in obligatiefondsen voor een bedrag van ruim 66 miljoen vrijvallen en waarvan in eerste aanleg circa 46 miljoen wordt herbelegd. Hiervan wordt naar verwachting 30 miljoen duurzaam belegd. Dit traject zal nog voor 1 januari 2008 worden afgerond. Van de additionele beleggingen die gedurende 2008 zullen aflopen (ca. 5,0 miljoen) zal waarschijnlijk een voorstel worden gedaan tot herbelegging. Thans bestaan op korte termijn geen plannen om langlopende leningen te verstrekken. De beleggingen zullen, vooral op gebied van kredietwaardigheid, continu aan monitoring onderhevig zijn. Programmabegroting 2008 Pagina 141 van 255

11 Hoewel de gemeente heeft gekozen voor het meer passieve karakter van een buy-and-hold strategie staat het, onder randvoorwaarden, open voor rendementsverbetering binnen de portefeuille. De mogelijkheden tot het cederen van één-op-één doorverstrekte leningen zullen in overleg met betrokken partijen ook blijvend worden verkend. Dit proces heeft een positief balansverkortend effect Kasbeheer Ter versterking van de gemeentelijke treasuryfunctie is begin 2007 een cashmanager aangesteld. Medio 2007 is een meerjarige liquiditeitenplanning opgesteld, waardoor een eerste inzicht is ontstaan in de kasstromen die (vooral) verbonden zijn aan de grote gemeentelijke investeringsprojecten, waaronder de strategische investeringen. Omdat de grote investeringsprojecten ondertussen tot verdere ontwikkeling komen, zal steeds beter inzicht verkregen worden in de ontwikkeling van de gemeentelijke kasstromen. Hierdoor zullen beter gefundeerde financieringsbeslissingen kunnen worden genomen. De afdeling Treasury zal een belangrijke rol gaan vervullen bij het realiseren van betalingsverkeer en bij de financiering van de Drechtsteden Informatievoorziening Momenteel wordt deze treasuryparagraaf nader gepreciseerd in de vorm van een Treasury Jaarplan voor Dit is een uitvoeringsprogramma waarin, mede op basis van de liquiditeitenplanning en renteverwachtingen voor het komend jaar, de specifieke en doorlopende treasuryacties voor 2008 worden benoemd. De overige interne informatievoorziening zal bestaan uit: Periodieke bijeenkomsten van de Treasury Commissie; Monitoring en rapportage over beleggingsportefeuille. Externe informatievoorziening zal bestaan uit: Kwartaalrapportages betreffende de liquiditeitspositie aan de Provincie Zuid-Holland. Normaliter bestaat de externe informatieplicht ook uit kwartaalrapportages aan het CBS ten behoeve van berekening van het EMU-saldo. Vanwege de goede kwaliteit van de door de gemeente aan het CBS aangeleverde Iv3-gegevens, waaruit het EMU-saldo ook kan worden herleid, heeft de gemeente Dordrecht hiervoor vanaf 2006 vrijstelling. Programmabegroting 2008 Pagina 142 van 255