Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam

Transcriptie

1 Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam Jaarverslag 2011

2 INHOUD VOORWOORD LEESWIJZER PROFIEL VAN DE ORGANISATIE Algemene identificatiegegevens Structuur van de organisatie Kerninformatie Missie Visie Kernwaarden Kernactiviteiten en nadere typering Samenwerkingsrelaties BEDRIJFSVOERING Doelstellingen Aansturing Toezicht BELEID, INSPANNINGEN, PRESTATIES Kwaliteit van zorg Zorg en dienstverlening MCT Jeugd Inbewaringstellingen Suïcides Onderzoek Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector Tevredenheid van patiënten en verwijzers Kwaliteit ten aanzien van medewerkers Personeelsplanning Opleiding en bijscholing Medewerkerstevredenheid Veiligheid Ondersteunende processen en middelen ICT Zorgfinanciering Communicatie Samenleving en belanghebbenden FINANCIEEL JAARVERSLAG Kerncijfers Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam Volwassenen Kerncijfers Mobiel Crisisteam Jeugd WIE IS WIE...60 BIJLAGE COLOFON Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 2

3 VOORWOORD Voor u ligt het Jaarverslag Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam In 2011 bestond de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam acht jaar. We kijken terug op een mooi eerste jaar als het nieuwe management van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam. Ook in 2011 heeft de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam haar crisisfunctie bewezen, dit blijkt onder andere uit de tevredenheid van de ketenpartners en verwijzers. Dit hebben we niet in de laatste plaats te danken aan onze medewerkers die, afkomstig uit zowel Arkin als GGZ ingeest, samen een hecht team vormen en met elkaar hun kennis en expertise aanwenden om hèt verschil te maken voor de patiënt en de naastbetrokkenen om hen door een crisis heen te loodsen. Dat gaat gepaard met grote betrokkenheid en enthousiasme. Betrokkenheid en enthousiasme vinden we ook in de drie-eenheid die we vormen met de politie en Vangnet & Advies van de GGD binnen onze crisisketen. Iets waar Amsterdam terecht trots op is. Vanuit deze hechte samenwerking kijken we continu naar verbeterpunten waarbij we ons op dit moment concreet focussen op de mogelijkheid voor gespecialiseerd vervoer voor psychiatrische patiënten (de zogenaamde Psycholance). In een snel veranderende omgeving, denk aan de marktwerking en financiering in de GGz, is het zowel uitdaging als belang om onze stedelijke crisisfunctie te bewaken en verder te ontwikkelen. Uiteraard in samenspraak met ketenpartners, verwijzers, financiers en last but not least de vertegenwoordigers van patiënten en hun naastbetrokkenen. In 2010 is een portfoliomanagement traject ingezet en in 2011 heeft dit een vervolg gekregen. Sterktes, zwaktes en de toegevoegde waarde voor de patiënt zijn opnieuw in kaart gebracht en met behulp van een confrontatiematrix zijn het centrale probleem en strategische aandachtspunten vastgesteld. Het meerjarenbeleid dat hieruit is voortgekomen wordt nader beschreven onder 4 Beleid, inspanningen en prestaties en is er op gericht snel en flexibel in te kunnen spelen op veranderingen in de markt. Uitdagingen voor De Geestelijke Gezondheidszorg is volop in beweging. Vanuit de overheid worden verschillende bezuinigingsmaatregelen opgelegd, bovenop de invoering van de eigen bijdrage. Wat de gevolgen precies zullen zijn voor de patiënten en de Geestelijke Gezondheidszorg zal in 2012 blijken. De verwachting is dat patiënten zorg zullen uitstellen of mijden. Mogelijk leidt dit tot een toename van crisis bij patiënten en/of hun naastbetrokkenen en mogelijk komen deze patiënten in beeld bij de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam. Binnen de veranderende GGz-markt met nieuwe aanbieders zullen wij blijvend investeren in bestaande en nieuwe samenwerkingspartners om onze grootstedelijke crisisfunctie ook voor hen te kunnen (blijven) vervullen. Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 3

4 Inhoudelijk liggen er onder andere uitdagingen op het gebied van crisisinterventie bij jeugdigen. Anders dan volwassen patiënten verblijven jeugdigen nog wel lang in een politiecel in afwachting van beoordeling en plaatsing elders. Maar kinderen in crisis horen niet in een cel is onze overtuiging. In samenspraak met ketenpartners hopen wij hier een kwaliteitsslag in te kunnen maken. Een andere uitdaging vinden we op het gebied van het ontwikkelen van opnamevervangende en crisis/dwang voorkomende behandelingen. Niet alleen een wens, maar ook een must gezien de voortschrijdende beddenreductie in de GGz. Op het gebied van financiering is 2012 een overgangsjaar richting 2013, het jaar van de prestatiebekostiging. Anders dan de spoedeisende hulp binnen de somatische gezondheidszorg voorziet de DBC-systematiek binnen de GGz vooralsnog niet in bekostiging van een beschikbaarheidsfunctie (ook wel brandweerfunctie genoemd). Een bizar onderscheid tussen de somatische en geestelijke gezondheidszorg dat helaas realiteit is. In overleg met de verschillende betrokken partijen zoeken wij naar een oplossing waarbij spoedeisende psychiatrische hulp bereikbaar en beschikbaar blijft. Tot slot zijn er ontwikkelingen op het gebied van de nieuwe wet Verplichte GGz. Hoe deze wet er precies gaat uitzien wordt naar verwachting in 2012 duidelijk. Kortom, ook komend jaar zien we voldoende uitdagingen voor de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam. Ed van Leeuwen clustermanager bedrijfsvoering Jeroen Zoeteman clustermanager behandelzaken Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 4

5 1. LEESWIJZER Bij het opstellen van dit verslag zijn de richtlijnen uit het jaardocument Jaarverantwoording 2011, deel I Maatschappelijk verslag als leidraad genomen. Jaarverantwoording 2011 is een jaardocument dat is vastgesteld door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Hoofdstuk 2, Profiel van de Organisatie informeert de lezer over de zorg en dienstverlening die de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam biedt en op welke wijze de organisatie is opgebouwd. De Missie, Visie en Kernwaarden geven weer waar de organisatie voor staat en waar zij naar streeft. Verder worden de kernactiviteiten en samenwerkingsrelaties belicht. Hoofdstuk 3, Bestuur, toezicht, bedrijfsvoering informeert de lezer over het managementmodel dat de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam hanteert. Ook worden in dit hoofdstuk de gestelde doelen samengevat en wordt uitgelegd op welke wijze deze worden getoetst. Het vierde hoofdstuk Beleid, inspanningen en prestaties is in drie onderdelen gesplitst, te weten Kwaliteit van Zorg, Kwaliteit ten aanzien van Medewerkers en Ondersteunende Processen en Middelen. In Kwaliteit van Zorg wordt beschreven op welke wijze de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam kwalitatief hoogwaardige zorg nastreeft, wat de ontwikkelingen op het gebied van onderzoek zijn en hoe de tevredenheid onder patiënten, verwijzers en ketenpartners is. In Kwaliteit ten aanzien van Medewerkers wordt uitgelegd hoe de medewerkers worden opgeleid en wat het afgelopen jaar is gedaan aan het motiveren van de medewerkers, hun veiligheid en (bij)scholing. In Ondersteunende Processen en Middelen worden de ontwikkelingen op het gebied van automatisering, zorgfinanciering en communicatie beschreven. Door het jaarverslag heen komen medewerkers van de samenwerkende organisaties en leden van de cliëntencommissie aan het woord. Zij geven een impressie van de dagelijkse praktijk of een bijzondere ervaring in 2011 in de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam. In het Financieel Jaarverslag wordt een overzicht gegeven van de gerealiseerde productie in aantallen en geld. Ook worden andere relevante kerncijfers weergegeven. In het Financieel Jaarverslag zijn de cijfers van de afgelopen vijf jaar opgenomen. Tot slot zijn in de bijlage gegevens opgenomen waaruit is af te leiden hoe de organisatie loopt en wat de kenmerken zijn van de patiëntenpopulatie. Ook deze cijfers laten de ontwikkelingen van de afgelopen vijf jaar zien. Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 5

6 2. PROFIEL VAN DE ORGANISATIE 2.1 Algemene identificatiegegevens De Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam is onderdeel van Arkin en een samenwerkingsverband van Arkin en GGZ ingeest. Naam verslaggevende organisatie Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam Adres Eerste Constantijn Huygensstraat 38 Postcode 1054 BR Plaats Amsterdam Telefoonnummer Identificatienummer Kamer van Koophandel Arkin: adres Internetpagina Structuur van de organisatie De Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam is onderdeel van Arkin en een samenwerkingsverband van Arkin en GGZ ingeest. Het clustermanagement van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam legt direct verantwoording af aan de directie BU Hoogintensief van Arkin en indirect aan de Raden van Bestuur van Arkin en GGZ ingeest (zie figuur 1 Vereenvoudigd organigram). De hulpverleners van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam zijn afkomstig uit deze twee Amsterdamse GGz instellingen. Figuur 1 Vereenvoudigd organigram Raad van Bestuur Arkin Raad van Bestuur GGZ ingeest Staf BU (1 van 3) Hoogintensieve Zorg Circuit (1 van 7) Acute Psychiatrie Cluster Acute Psychiatrie SPA MCT Jeugd ABT COW ABT Noord ABT OZO/Diemen ABT ZNW Stedelijke kortdurende Crisisopvang Overige afdelingen Overige afdelingen Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 6

7 De Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam maakt onderscheid tussen Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGz) en Algemene Geestelijke Gezondheidszorg (AGGz). 45% van het aantal meldingen betreft OGGz consulten die 24 uur per dag, 7 dagen in de week binnenkomen via de politie en de GGD, Vangnet & Advies. 55% van het aantal meldingen betreft AGGz consulten die buiten kantooruren binnenkomen via verwijzers zoals huisartsen, EHBO posten en/of andere hulpverleningsinstanties. Bij Openbare Geestelijke Gezondheidszorg zaken (OGGz) gaat het om gevallen waarbij patiënten de openbare orde verstoren, vermoedelijk als gevolg van een psychiatrische aandoening, en die via de politie en de GGD bij de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam terechtkomen. Bijna alle OGGz consulten worden in de Onderzoeksruimte van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam gedaan. Slechts een klein percentage vindt plaats op het politiebureau, dit betreft situaties waarvoor de strafrechtprocedure nog loopt. De OGGz consulten worden tijdens kantooruren afgehandeld door het Acuut Behandelteam Centrum/Oud-West. In geval van extreme drukte overdag kan het ABT Centrum/Oud-West om inzet van hulpverleners van GGz ingeest vragen. Buiten kantooruren handelt de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam ook Algemene Geestelijke Gezondheidszorg zaken (AGGz) af. Dit betreft doorverwijzingen vanuit huisartsen, EHBO posten en andere erkende verwijzers. Tijdens kantooruren worden de AGGz zaken met uitzondering van de jeugdhulpverleningszaken gedaan door de Acuut Behandelteams van de twee regionale GGz instellingen Arkin en GGZ ingeest. Het Mobiel Crisisteam Jeugd (MCT Jeugd), onderdeel van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam, wordt ingeschakeld bij alle meldingen van crises waarbij kinderen en jeugdigen betrokken zijn. Afhankelijk van het beleid worden patiënten ofwel opgenomen - eventueel met een maatregel - ofwel krijgen zij een afspraak bij een van de Acuut Behandelteams in de verschillende regio s gedurende kantooruren, ofwel worden zij terugverwezen naar hun vaste behandelaar of de verwijzer die de melding heeft gedaan (zie figuur 2 Crisiszorgketen op blz. 8). Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 7

8 Figuur 2 Crisiszorgketen Signaleren & Screenen Interveniëren Behandelen In 45% van de gevallen betreft het OGGz zaken. De politie signaleert en de GGD screent, 24 uur per dag, 7 dagen per week. De Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam biedt snelle crisisinterventie voor jeugdige en volwassen cliënten. ABT * (Arkin) Centrum/Oud-West, Noord en Oost/Zuid- Oost (incl. Diemen) Verwijzers ABT * (GGZ ingeest) Zuid/Nieuw-West Reguliere behandelaars Klinieken In 55% van de gevallen betreft het AGGz zaken, buiten kantooruren. Binnen kantooruren worden deze consulten door de regionale GGz instellingen verzorgd. Verlenen van basisbehoefte Verrichten van onderzoek op basis van specialistische diagnostische kennis m.b.t. psychiatrische toestandsbeelden Vertalen van hulpvraag naar korte termijn behandelplan Verzorgen van opname met maatregel Voorkomen van opname Verzorgen vrijwillige opname Doorverwijzen voor behandeling ABT* Terugverwijzen naar reguliere behandelaar Terugverwijzen naar verwijzer Jeugd hulpverlenings instanties Stedelijke Kortdurende Crisisopvang -beddenhuis (GGZ ingeest) (vrijwillige opname) TOA ** (onvrijwillige opname) * Acuut Behandelteam ** Tijdelijke Overbruggingsafdeling Het Mobiel Crisisteam Jeugd maakt deel uit van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam en biedt hulp aan gezinnen met kinderen en aan jeugdigen/kinderen in crisissituaties. Buiten Amsterdam en binnen het ROA gebied doet het MCT Jeugd alleen psychosociale crises en doen de regionale crisisdiensten de kinderpsychiatrie zelf. Binnen Amsterdam handelt het MCT Jeugd ook psychiatrische problematiek af. De meldingen voor het MCT Jeugd worden gescreend door Vangnet & Advies en vervolgens doorgeleid naar het MCT Jeugd. Daarnaast handelt het MCT Jeugd buiten kantoortijden jeugdhulpverleningszaken van Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam (BJAA), Raad voor de Kinderbescherming, Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) en de Kindertelefoon af. Ook voor Spirit en Altra, die beide een eigen bereikbaarheidsdienst buiten kantooruren hebben, biedt het MCT Jeugd ondersteuning in geval van crisissituaties binnen de leefgroepen. Daarnaast vervult het MCT Jeugd een achterwachtfunctie voor Spirit en Altra in geval van crisissituaties bij gezinnen die daar in ambulante zorg zijn. De jeugdhulpverleningszaken worden tijdens kantooruren door de bovengenoemde instellingen zelf afgehandeld tenzij sprake is van een psychiatrische crisis bij kinderen of jeugdigen, dan beoordeelt en verwijst het MCT Jeugd. Wel benaderen deze instanties het MCT Jeugd voor consultatie. Het gaat dan om vragen over verwijsmogelijkheden en inschatting van het type problematiek. De hulpverleners van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam doen IBS beoordelingen voor het MCT Jeugd. Figuur 3 op bladzijde 9 geeft de opbouw van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam schematisch weer. Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 8

9 Figuur 3 Schematische weergave opbouw Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam ABT Centrum Oud-West ABT Noord MCT Jeugd MCT Jeugd ABT Zuid Nieuw-West ABT Oost Zuid-Oost Cliëntenparticipatie Iedere maand voert het management van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam overleg met de cliëntencommissie die bestaat uit drie leden afkomstig uit Arkin en GGz ingeest. Tijdens deze besprekingen informeren het management en de leden van de commissie elkaar aangaande patiëntgerelateerde ontwikkelingen. Bovendien wordt de haalbaarheid van initiatieven die de ervaring van de patiënten positief beïnvloeden, besproken. Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 9

10 2.3 Kerninformatie Missie De Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam is een ambitieuze organisatie voor de acute psychiatrische gezondheidszorg voor de hele stad. Kenmerken in de bejegening van onze interne en externe klanten zijn gastvrijheid, deskundigheid, bereidwilligheid en veiligheid. We proberen op een zo professioneel, empatisch en doeltreffend mogelijke wijze een crisisinterventie te doen waarbij we psychiatrische zorg en psychosociale hulpverlening bieden. Het doel is om de continuïteit van zorg te waarborgen of zorg te initiëren. We vinden het belangrijk dat de omgeving, waaronder de eigen behandelaar indien aanwezig, hier zo veel mogelijk bij wordt betrokken omdat we van mening zijn dat deze systemische benadering een positieve invloed heeft op het functioneren van de patiënt, zijn/haar autonomie bevordert, het draagvlak van de omgeving vergroot en de overlast voor de maatschappij vermindert of wegneemt. We passen zo min mogelijk dwang en drang toe en houden rekening met de sociale en culturele achtergrond van de patiënt en de naastbetrokkenen. De Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam is er op gericht om haar verwijzers als politie, GGD en huisartsen tevreden te houden. Begrip voor elkaars mogelijkheden en verantwoordelijkheden bevordert een effectieve samenwerking en lijdt tot efficiënte patiëntenzorg. Verder willen wij een goede buur zijn in het kader van beperking van mogelijke overlast en streven we naar een financieel gezonde organisatie Visie De Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam wil hét GGz aanspreekpunt zijn op het gebied van acute psychiatrische zorg en psychosociale hulpverlening in een stedelijke context met betrekking tot Openbare en Algemene Geestelijke Gezondheidszorg. Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 10

11 2.3.3 Kernwaarden De kernwaarden van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam zijn: Niet kletsen maar doen, discussie achteraf Iedereen is welkom 24/7 management Veiligheid & gastheerschap Duidelijk product en signatuur In het contact en in de samenwerking met onze in- en externe klanten nemen we een Can Do houding aan. Dit betekent dat bij vraagstukken waarbij de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam niet direct een antwoord heeft, wordt meegedacht over alternatieve oplossingen. De kernwaarden vormen het uitgangspunt in de werkwijze van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam en in de contacten met patiënten, naastbetrokkenen, verwijzers, medewerkers en interne en externe samenwerkingspartners en helpen bij de realisatie van de gestelde doelen. Het werk bij de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam als cliëntbegeleider/portier valt of staat met medemenselijkheid. Als een patiënt wordt gebracht, in welke hoedanigheid dan ook, besmeurd met ontlasting, vervuild of stinkend, is het belangrijk dat je je altijd bewust bent dat het gaat om mensen zoals jij en ik en dat ieder persoon een respectvolle bejegening verdient ongeacht de omstandigheden. De kracht die je moet bezitten om dit werk goed te doen is dat je goed moet kunnen schakelen. Zijn er vier ruimtes in de Onderzoeksruimte bezet, dan heb je te maken met vier verschillende patiënten. In de ene ruimte kan een keihard gillende dame zitten die roept dat ze naar huis wil, in de andere ruimte een schizofrene meneer die heel angstig over de grond kruipt, een man met een ernstige persoonlijkheidsstoornis onder invloed van alcohol en drugs die dreigt je aan te vallen zodra je binnenkomt met de dokter, of een hoogbejaarde dementerende vrouw die haar huis zoekt. Het werk vraagt erom dat je continu je eigen benadering aanpast omdat geen enkel persoon hetzelfde is. Hierdoor kan dit werk op zijn tijd belastend zijn. Je staat continu bij alle gesprekken, je absorbeert dit maar je moet het aan het einde van je dienst ook van je af kunnen zetten. Je moet een groot empathisch vermogen hebben en tegelijkertijd moet je soms fysiek kunnen ingrijpen bij escalerende situaties, zoals een impulsdoorbraak (die vaak met veel agressie gepaard gaat.) Dit werk geeft mij voldoening en heeft mij gevormd en anders doen kijken naar mensen om me heen. Het heeft mij leren relativeren. Irvin Huisraad, cliëntbegeleider/portier Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 11

12 2.3.4 Kernactiviteiten en nadere typering De Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam biedt zorg aan mensen met acute problemen variërend van ernstige psychosociale problematiek tot zeer ernstige psychopathologie, al dan niet in combinatie met verslavingsproblematiek. De kerntaak is het op korte termijn uitvoeren van een consult op basis van specialistische diagnostische kennis met betrekking tot psychiatrische toestandsbeelden en psychosociale crises bij jeugdige en volwassen patiënten. Zo nodig wordt direct gestart met de behandeling. Het werkgebied strekt zich uit over Amsterdam, een stad met een eigen dynamiek en een grote verscheidenheid aan culturen waarbij factoren die met name in een grote stad aan de orde zijn een rol spelen, bijvoorbeeld een groot aantal allochtonen die een verhoogd risico op psychopathologie hebben die tot meer crisis leiden. Externe klanten van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam zijn patiënten, naastbetrokkenen en verwijzers. Continuïteit van zorg Het crisiswerk dat overdag in de regio s wordt gedaan bij de vier ABT s, wordt buiten kantooruren voortgezet in de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam en andersom. Overdag wordt de zorg dicht in de buurt van de patiënt uitgevoerd. Buiten kantooruren wordt deze zorg op efficiënte wijze uitgevoerd vanuit één centrale plek voor de hele stad. Door de verbondenheid van de ABT s/spa kan de zorg die buiten kantooruren start direct de volgende dag in de regio worden voortgezet en flexibel worden omgegaan met wachtlijsten. Een crisis is na het eerste contact niet altijd meteen gestabiliseerd en/of de zorg kan door de vervolgbehandelaar niet altijd naadloos worden overgenomen. In een beperkt aantal vervolgcontacten kan tijdens kantooruren de crisiszorg door de regionale ABT s worden afgerond waarna de patiënt kan worden overgedragen naar reguliere zorg. De Acuut Behandelteams en overige afdelingen van de Amsterdamse GGz instellingen kunnen een beroep doen op de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam om patiënten buiten kantooruren te zien en intensieve zorg te leveren en zo bijvoorbeeld een opname voorkomen. Expertise De hulpverleners vanuit de ABT s draaien diensten in de SPA en zo kan de expertise op het gebied van crisisinterventie, zorglogistiek en op het gebied van dwang en drang in de grote stad 24 uur per dag, 7 dagen in de week worden gewaarborgd. Door het bundelen van verschillende doelgroepen in psychiatrische en/of verslavingscrisis (ouderen, volwassenen en jeugd) in een grote stad, op het gebied van openbare en algemene geestelijke gezondheidszorg en in verschillende fasen (tijdens vervoer, op het politiebureau, in de onderzoeksruimte), ontstaat volume waarmee de hulpverleners van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam hun expertise verder kunnen ontwikkelen; niet alleen op het gebied van crisisinterventie maar ook op het gebied van dwang en drang en zorglogistiek. Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 12

13 Hiermee kan de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam uitgroeien tot expertisecentrum met een behandel-, consultatie- en opleidingsfunctie. Door samenwerkingsverbanden met gemeentelijke instanties en andere, al dan niet commerciële, (zorg)instellingen en in overleg met cliënten- en naastbetrokkenenorganisaties wil de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam haar expertise inzetten ten behoeve van patiënten die acute psychische en psychiatrische zorg, zo nodig in combinatie met verslavingszorg, behoeven. Onderzoek De situatie in Amsterdam is uniek; een goed ontwikkelde GGz in een grote moderne stad die wordt aangeboden vanuit één organisatie! Dat is een positie die een schat aan informatie levert. De Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam vormt in combinatie met de Acuut Behandelteams een uniek voorportaal voor grootstedelijk OGGz en acute AGGz problematiek. De grote concentratie van crises op het gebied van psychiatrie in een grote stad vormt een ideale plek om onderzoek te doen binnen een grote populatie. De Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam is daarmee een soort thermometer voor de staat van de GGz in een grote moderne stad. De Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam kan verder fungeren als onderzoekscentrum op andere gebieden. De omvang van de populatie is voldoende groot om te kunnen bepalen of een bepaalde aanpak werkt of niet en de mate van invloed van bepaalde (stadse) invloeden bij psychiatrische en psychosociale crises. Bij mijn eerste huisbezoek als arts-assistent bij de crisisdienst werd ik met een collega acuut ingeroepen met betrekking tot een zorgmijdende patiënte. We belden aan maar we werden niet binnen gelaten. Ik probeerde door een raam contact te maken. Patiënte verscheen daar en het raam werd inderdaad geopend. Ik was er klaar voor om mijn gespreksvaardigheden zoals ik die had geleerd bij simulatie patiënten in te zetten. Daarnaast had ik het boek gelezen, Bemoeizorg van psychiater Tielens, met de wijze les dat je beter niet tegen een zorgmijdende patiënt kunt zeggen dat je je zorgen maakt. Ook de eerste vijf minuten training was gevolgd, dus wat ik nu ging zeggen was belangrijk. Ondanks al deze druk rees er een briljante formulering bij me op. Voor dat ik deze kon uitspreken, schreeuwde patiënte door het raam: HIER. En ze begon me haar interieur door het raam te overhandigen. Eerst een fluitketel, daarna onderdelen van het gasfornuis gevolgd door enkele schilderijen. In plaats van mijn geniale zin stamelde ik iets als: euhm mevrouw, pas op. Terwijl ik inwendig concludeerde dat ik nog veel te leren had, gooide ze de sleutels van haar huis door het raam naar buiten en riep ze ons toe dat we maar binnen moesten komen. Lieke te Meerman, arts-assistent, Master in Addiction Medicine Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 13

14 2.4 Samenwerkingsrelaties De Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam werkt zeer nauw samen met de politie en GGD waar het gaat om patiënten die in het kader van de OGGz worden doorverwezen. De samenwerking met de Huisartsenposten Amsterdam, EHBO posten en andere erkende verwijzers richt zich op de AGGz. Vanwege de intensieve samenwerking tussen de twee GGz instellingen en de verwijzers en andere gemeentelijke instanties zijn het management en de medewerkers van de betrokken instanties zeer op elkaar gericht en vindt frequent gepland en ad hoc overleg plaats. Daarnaast onderhoudt de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam intensief contact met gemeentelijke instellingen, de rijksoverheid, branche organisaties, de Nederlandse zorgautoriteit en het zorgkantoor. Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 14

15 3. BEDRIJFSVOERING 3.1 Doelstellingen De doelstellingen die door de gemeente Amsterdam bij de start van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam in het kader van de OGGz zijn gesteld, zijn ook in 2011 onveranderd van kracht: 1. Geen patiënten in politiecellen: mensen worden gezien in de Onderzoeksruimte. Uitsluitend mensen die een strafbaar feit hebben gepleegd, worden gezien op het politiebureau. 2. Regie crisisdiensten in één hand: de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam is een samenwerkingsverband van de twee Amsterdamse GGz instellingen. 3. Maximaal aantal consulten op hetzelfde tijdstip: De bezetting van de hulpverleners is zodanig georganiseerd dat gedurende de dag meerdere consulten tegelijkertijd plaats kunnen hebben. Tijdstip Aantal consulten tegelijkertijd 08:30 14:00 uur 2 14:00 22:00 uur 4 22:00 08:30 uur 3 Naast de doelstellingen die de gemeente Amsterdam heeft gesteld, heeft de Amsterdamse GGz zichzelf bij de start in 2003 ook een aantal doelen gesteld: 1. Goede (adequate) zorg voor patiënten: de patiënt wordt voorzien van basiszorg zoals eten, drinken, rust en zo snel mogelijk een consult met een hulpverlener. 2. Ondersteuning van de naastbetrokkenen: bij iedere patiënt wordt getracht in contact te komen met familie, vrienden of andere naastbetrokkenen. 3. Beoordeling en behandeling direct op elkaar laten aansluiten: na het consult wordt beleid bepaald en direct actie ondernomen om de behandeling in gang te zetten, bijvoorbeeld een afspraak bij een regionaal Acuut Behandelteam. Het beleid en de ondernomen actie wordt gedurende het ochtendrapport geëvalueerd en eventueel bijgesteld. 4. Snelle beschikbaarheid voor met name huisartsen en de EHBO posten: het protocol, opgesteld in samenwerking met Huisartsenposten Amsterdam, waarin criteria voor consultaanvragen door huisartsen, wordt gehanteerd. In dit protocol is ook de wijze van uitvoeren vastgelegd. 5. Beperking van belasting van de eigen hulpverleners wat betreft veiligheid: bij ieder consult is een portier aanwezig en bij huisbezoeken gaan de hulpverleners altijd in teams van twee. Bij vermoeden op gevaar wordt de politie ingeschakeld. 6. Doelmatig en doeltreffend omgaan met de beschikbare middelen: het registratie- en administratieproces is in samenwerking met de hulpverleners opgesteld en wordt altijd gevolgd. Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 15

16 3.2 Aansturing De aansturing van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam is georganiseerd volgens het duaal leiderschapsmodel waarbij de manager bedrijfsvoering en de manager behandelzaken integraal verantwoordelijk zijn en de manager behandelzaken medisch eindverantwoordelijk is. Met ingang van 1 maart 2011 wordt de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam door een nieuw managementteam aangestuurd. Ed van Leeuwen is clustermanager bedrijfsvoering. Jeroen Zoeteman is clustermanager behandelzaken. De manager behandelzaken is meewerkend lid van het psychiaterteam. In 2011 is binnen de ABT s Centrum/Oud-West, Noord en Oost/Zuid-Oost/Diemen de bestaande teamstructuur geformaliseerd en heeft ieder ABT een eigen hoofd. Deze hoofden en de coördinator van het MCT Jeugd zijn de belangrijkste aanspreekpunten voor de medewerkers uit de teams die diensten draaien in de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam en vallen direct onder het management van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam. Het ABT Zuid/Nieuw-West heeft ook een eigen afdelingshoofd waarmee intensief wordt samengewerkt. Dit hoofd legt echter geen verantwoording af aan het managementteam van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam. Het team van B-verpleegkundigen en portiers valt direct onder het management van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam. Binnen de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam wordt gebruik gemaakt van het zogenaamde procesmanagementmodel. Dit houdt in dat van de ketenpartners van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam (politie, GGD en GGz) 24 uur per dag, 7 dagen in de week een beslissingsbevoegde op managementniveau bereikbaar is voor de medewerkers van de eigen organisatie in geval van onvoorziene, complexe situaties of om problemen of grote meningsverschillen op te lossen. Ook Huisartsenposten Amsterdam neemt deel aan dit model. Het procesmanagementmodel zorgt ervoor dat problemen of meningsverschillen niet op de werkvloer hoeven worden opgelost. Medewerkers dragen de kwestie over aan de betreffende procesmanagers die vervolgens een beslissing nemen waarbij het uitgangspunt is: snelle en adequate zorg voor de patiënt, evaluatie vindt achteraf plaats. Het besluit wordt vervolgens teruggekoppeld naar de eigen teams ter verdere afhandeling. Op deze manier komt de samenwerking tussen de samenwerkende partijen op de werkvloer niet onder druk te staan en kunnen de hulpverleners zich richten op hun kerntaak. Een voorwaarde om adequate zorg in de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam te kunnen bieden, is voldoende beschikbare bedden. Hiervoor is bij de oprichting van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam de Tijdelijke Overbruggingsafdeling (TOA) ingericht. Uitgangspunt is dat de TOA altijd twee bedden beschikbaar heeft voor acute opnames vanuit de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam. Bij een dreigend tekort aan bedden heeft het procesmanagement van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam een mandaat om bedden vrij te maken binnen de IC s van Amsterdam. Daarbij geldt het Worst In Best Out (WIBO) principe. Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 16

17 De betreffende kliniek plaatst haar beste patiënt op een alternatieve plek of zoekt een andere oplossing zodat voor de acute situatie een bed beschikbaar komt. De verantwoordelijkheid van de TOA is opgesplitst in een bedrijfsmatige en een inhoudelijke eindverantwoordelijkheid. Bedrijfsmatig valt de TOA onder het hoofd bedrijfsvoering van de kliniek Eerste Constantijn Huygensstraat terwijl de clustermanager behandelzaken van het cluster Acute Psychiatrie de medisch inhoudelijke eindverantwoordelijkheid draagt. De afspraken omtrent de aansturing en verantwoordelijkheden aangaande de TOA zijn door de clustermanager behandelzaken van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam, de coördinatoren van de TOA en het hoofd bedrijfsvoering kliniek Centrum/Oud-West in 2011 opnieuw afgestemd en door de betrokken directies vastgesteld. Het MCT Jeugd heeft de beschikking over een aantal noodbedden bij Spirit en Altra. De coördinator MCT Jeugd zorgt ervoor dat het team van hulpverleners 24 uur per dag, 7 dagen in de week kunnen rekenen op ondersteuning en begeleiding. Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 17

18 3.3 Toezicht Op frequente basis wordt met belanghebbende partijen de realisatie van de doelstellingen getoetst: - Wekelijks vindt procesmanagement overleg plaats tussen de procesmanagers van de crisiszorgketen (dit zijn de beslissingbevoegde sleutelfiguren van de GGD, politie, de verslavingszorg en de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam). Ook GGZ ingeest neemt deel aan dit overleg zodat casussen over heel Amsterdam en Amstelveen besproken kunnen worden. Ook nemen van tijd tot tijd afgevaardigden van andere organisaties waarmee in de crisiszorgketen wordt samengewerkt, deel aan dit overleg. Bijvoorbeeld Ambulance Amsterdam, Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie, Penitentiair Psychiatrisch Centrum, MCT Jeugd. - Iedere maand wordt de realisatie van de doelstellingen besproken tijdens het overleg van de twee GGz instellingen waarbij het management van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam en het hoofd van Acuut Behandelteam Zuid/Nieuw-West aanwezig is. - Ieder kwartaal wordt de ontwikkeling en voortgang op gebied van financiën, organisatie en beleid besproken tijdens het formeel kwartaaloverleg met de Controller en de directie van de BU Hoogintensief. - Het management van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam had in 2011 twee keer per jaar overleg met de Raden van Bestuur van de samenwerkende GGz instellingen. Tijdens dit overleg is onder andere het jaarverslag vastgesteld. Vanwege de ontwikkelingen in de GGz op zorginhoudelijk en financieel gebied is afgesproken dat voor 2012 dit overleg op kwartaalbasis plaatsheeft. Ten behoeve van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam worden verschillende rapportages gemaakt. Het doel van de rapportages is een duidelijk inzicht in de resultaten op dat moment, zodat kan worden bepaald of de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam de geplande hoge kwaliteit van zorg levert en hoe de werkelijk productie zich verhoudt tot de begrote productie. Op basis van deze rapportages kunnen de plannen zonodig worden bijgesteld. Maandelijkse politierapportage De politie levert maandelijks een overzicht met het aantal overgebrachte personen en de regio s van waaruit deze personen zijn overgebracht. Maandbericht In het maandbericht zijn de productiecijfers in aantallen en geld opgenomen alsmede een overzicht van de kosten. Dit maandbericht geeft een actueel inzicht in de financiële situatie van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam en wordt door het management van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam met de directie van de BU Hoogintensief besproken. Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 18

19 Kwartaalbericht Het kwartaalbericht geeft een overzicht van het verloop van de voor dat kwartaal geplande initiatieven en de productie in aantallen en geld. De kwartaalrapportage bespreekt het management van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam met de directie van de BU Hoogintensief. Jaarverslag In het Jaarverslag Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam wordt uitgebreid verslag gedaan van de ontwikkelingen op het gebied van zorg- en dienstverlening, organisatie en financiële restultaten. Alvorens dit verslag wordt gepubliceerd, wordt deze officieel vastgesteld door de Raden van Bestuur van Arkin en GGZ ingeest. Tijd zat Tijdens mijn eerste patiëntencontact op de crisisdienst was ik in een moeizaam gesprek verwikkeld met Johan. Johan wilde dood. Moedeloos zat hij in de behandelkamer en zei: soms heb je nergens meer voor te leven. Hij wilde nog niet beslissen of hij er een eind aan ging maken. Hij zuchtte: ik weet het niet, dokter. Waarom zou ik nog verder gaan?. Ik wist niet wat ik moest zeggen. Ieder antwoord leek mij potentieel dodelijk. Ik moest dit overleggen met de achterwacht en ik keek naar de muur. Er hing geen klok. In deze tijden heb ik de tijd nodig. Voor Johan en voor mijn agenda. Maar ik had geen tijd. En Johan zijn geduld was op. Johan Cruijff zei ooit dat als je te laat bent, je moet zorgen dat je op tijd vertrekt. En ik wilde op tijd vertrekken dus stapte ik naar de manager met het verzoek om klokken in de behandelkamer. De GGz is groot en soms duren veranderingen langer dan je hoopt. Maar ik zette optimistisch in: ik hoopte dat er na drie maanden een klok zou hangen. Expectations reduce joy. Er ging een week voorbij en Johan kwam voor een vervolggesprek bij mij. Hij wist het zeker. Hij wilde leven. Maar voor hoelang? Ik keek naar de muur en ik glimlachte. Er hing een klok. Johan zei ik. We hebben tijd zat. Joeri Tijdink, psychiater i.o. Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 19

20 4. BELEID, INSPANNINGEN, PRESTATIES 4.1. Kwaliteit van zorg In de doelstellingen die bij de start van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam werden gesteld door de gemeente Amsterdam en de Amsterdamse GGz wordt de kwaliteit van zorg gewaarborgd. Onder kwaliteit van zorg wordt de inhoudelijke zorg, bereikbaarheid en snelheid verstaan. Het is belangrijk dat patiënten, naastbetrokkenen en verwijzers snel te woord worden gestaan zodat de mate van ernst van de aanmelding snel wordt bepaald, een consult snel kan worden uitgevoerd en, zo mogelijk in overleg met patiënt en naastbetrokkenen, een helder beleid kan worden afgesproken. Ook in situaties waarin de aanmelding niet leidt tot een crisisconsult wil de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam met de patiënt of verwijzer meedenken en pro-actief handelen om samen te komen tot een werkbare oplossing of suggestie Zorg en dienstverlening Patiënten die in de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam terechtkomen, zijn ofwel in crisis ofwel dreigen in crisis te raken. De Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam wil de patiënten en verwijzers zoveel mogelijk behulpzaam zijn. Uitgangspunt is dat de patiënt in (dreigende) crisis direct een beoordeling krijgt zodat het voor de patiënt zelf, de verwijzer en de eventueel naastbetrokkenen snel duidelijk is wat er aan de hand is en welke zorg kan worden georganiseerd. Wanneer een patiënt wordt overgebracht naar de Onderzoeksruimte volgen de hulpverleners het stroomschema Dienstverleningsafspraken. Deze afspraken vormen een belangrijk hulpmiddel bij het waarborgen van de kwaliteit van zorg. Hierin wordt het proces beschreven van het moment dat een patiënt bij de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam wordt binnen gebracht tot het moment dat deze de Onderzoeksruimte weer verlaat. Ook de taken en verantwoordelijkheden van de dienstdoenden zijn hierin vastgelegd. Doel van de Dienstverleningsafspraken is dat de dienstdoenden in een oogopslag zien in welke fase van het proces de patiënt zich bevindt, of het proces voorspoedig verloopt en wie eventueel kan worden aangesproken om de voortgang van het proces te bewaken zodat de patiënt niet langer dan nodig in de Onderzoeksruimte verblijft. Patiënten die door de politie naar de Onderzoeksruimte worden overgebracht, worden opgevangen door een professioneel team van portiers en B-verpleegkundigen. Door de kennis en expertise die dit vaste team over de jaren heeft opgebouwd, weten patiënten zich direct bij aankomst omringd door adequate zorg in een omgeving waar zij goed geïnformeerd worden, iets te eten en te drinken krijgen aangeboden en tot rust kunnen komen alvorens zij een consult krijgen terwijl de veiligheid door de portier gewaarborgd blijft. Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 20

21 De portier heeft een gecombineerde rol van gastheer en portier en heeft tot taak de patïent een welkom gevoel te geven maar ook duidelijk te maken dat hij verantwoordelijk is voor de veiligheid van patiënt en medewerkers. Zoals beschreven in de Dienstverleningsafspraken wordt de patiënt voor zover de situatie dat toelaat in de spreekkamer geplaatst. Als de patiënt te onrustig, onberekenbaar of agressief is, wordt de patiënt in een beveiligde kamer geplaatst. Deze ruimte is minimaal ingericht en afgesloten. Het besluit om een patiënt in een beveiligde kamer te plaatsen, wordt in het dossier onderbouwd met argumenten. Deze aanpak maakt onderdeel uit van de eerste vijf minuten methode waarover meer op bladzijde 23. De spreekkamers zijn voorzien van schuimmeubelen in vrolijke tinten. Deze meubels zijn in 2010 aangeschaft. De wens was om deze meubels ook in de beveiligde kamers te gebruiken maar daarvoor moest eerst getest worden of deze meubels hiervoor geschikt waren. In de loop van 2011 is gebleken dat de matrassen van schuim ook geschikt zijn voor gebruik in de beveiligde kamers. Deze matrassen zijn leverbaar in verschillende kleuren waardoor de beveiligde kamers ook een prettiger uitstraling krijgen en dat draagt bij aan het gevoel van een warm welkom dat de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam wil uitstralen. Over het algemeen hebben de meeste consultaanvragen tussen uur en uur plaats. Gedurende deze uren zijn negen hulpverleners (1 B-verpleegkundige, 3 spv en, 3 artsassistenten, 1 psychiater en 1 psycholoog/orthopedagoog van het MCT Jeugd) en een portier aanwezig om zorg te verlenen. In geval van grote drukte hebben de consulten bij patiënten thuis op verzoek van huisartsen prioriteit boven de consulten die in de Onderzoeksruimte plaatshebben. Dit heeft te maken met de veiligheid en het gastheerschap die de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam in de Onderzoeksruimte kan waarborgen maar niet op locatie. Bij de beoordeling spelen twee aspecten die de kwaliteit van zorg waarborgen een belangrijke rol. Het consult wordt volgens een vastomlijnd kader uitgevoerd. Binnen dit kader worden bepaalde onderwerpen consistent uitgevraagd en onderzocht. Daarnaast geven de expertise, ervaring en de betrokkenheid van de hulpverleners de uiteindelijke dimensie aan de zorg. De gehanteerde methodiek, kennis en vaardigheden worden beschreven in een tweetal praktische handboeken gericht op acute crisissituaties namelijk Praktijkboek Crisisinterventie, de kunst van het interveniëren in moeilijke behandelsituaties in de spoedeisende psychiatrie en psychotherapie, (2007 Oenen, FJ van, Bernardt, CML & Post, L van der) en het Handboek Spoedeisende Psychiatrie (2011 Achilles, RA, Beerthuis, RJ & Ewijk, WM van) waarvan in 2011 een 2e editie verscheen (zie ook Congressen, Symposia, Workshops & Publicaties op bladzijde 48). Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 21

22 De hulpverleners van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam beschikken over een grote verscheidenheid aan expertise, kennis en vaardigheden. Door de nauwe samenwerking tussen de verschillende disciplines maar ook doordat de teams voortdurend wisselen, kunnen de hulpverleners putten uit elkaars ervaring. Door de intensieve begeleiding van de psychiaterachterwacht wordt de kwaliteit van zorg gewaarborgd en het niveau van kennis en vaardigheden voortdurend ontwikkeld en verbeterd. De psychiater-achterwacht is op weekdagen van half negen s morgens tot tien uur s avonds fysiek aanwezig, daarna gaat de dienst over in een telefonische achterwacht dienst. De psychiater is bovendien zoveel als mogelijk persoonlijk aanwezig bij de consulten. Omdat een crisissituatie een uitgelezen kans biedt om een verandering in functioneren tot stand te brengen, start de behandeling ook vanaf het eerste moment. Het betrekken van naastbetrokkenen bij de behandeling vormt een integraal onderdeel van de behandeling, ook wel systeembenadering genaamd. Binnen de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam zijn drie supervisoren systeemtherapie werkzaam die de behandelaren voortdurend ondersteunen en trainen in het toepassen van deze systeembenadering. (Ex-)patiënten en hun naastbetrokkenen die in zorg zijn bij Arkin of GGZ ingeest kunnen in geval van crisis buiten kantooruren direct bellen met de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam. Zij hoeven niet naar hun huisarts of behandelaar verwezen te worden. Op basis van het gesprek en de gegevens in het dossier kan het meldkamerpersoneel actie ondernemen en eventueel een consult inplannen. In september 2009 is actief gestart met deze werkwijze. In 2011 hadden gemiddeld 108 telefonische contacten met bekende patiënten of hun naastbetrokkenen buiten kantooruren per maand plaats. Ten opzichte van 2010 is dat gemiddelde met 10% gestegen. Ochtendrapport Tijdens het dagelijkse ochtendrapport, waar alle disciplines zijn vertegenwoordigd, komt de casuïstiek en het beleid van alle consulten van de afgelopen 24 uur nogmaals aan bod. Het ochtendrapport is primair bedoeld om medische informatie met betrekking tot een patiënt / systeem over te dragen zodat de zorg kan worden gecontinueerd. Daarnaast vormen opleiding en cultuurvorming belangrijke aspecten. Medewerkers moeten zich veilig voelen om elkaar te bevragen over uitgevoerde consulten en genomen beslissingen. In 2011 heeft een evaluatie van de manier waarop het ochtendrapport wordt gevoerd, plaatsgehad. Uit een inventarisatie met de verschillende teams kwam naar voren dat de inbreng van casuïstiek op meer toegespitste wijze kan en dat het gevoel van veiligheid een aandachtspunt is. De manager behandelzaken heeft vervolgens samen met de opleider aangepaste richtlijnen geschreven om een kwaliteitsslag te kunnen maken. Daarin wordt de structuur beschreven die helpt om casuïstiek kort en krachtig in te brengen. Verder is er aandacht voor de rol van de voorzitters die het ochtendrapport zowel technisch als inhoudelijk leiden om het ochtendrapport korter en efficiënter te leiden en het gevoel van veiligheid te waarborgen. Zij worden hier in gecoached door de manager behandelzaken en opleider van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam. Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 22

23 Uiteindelijk is het doel het ochtendrapport dynamischer te maken en meer uitdaging te bieden om vragen te stellen en alternatieven te bespreken maar ook om de onderscheidende visie en het onderscheidende product dat de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam biedt, namelijk systemische crisisinterventie, steeds verder te verfijnen. Eerste vijf minuten methode Volgens de Eerste vijf minuten methode zijn de eerste vijf minuten van elk contact bepalend voor het verdere verloop. Het idee is dat steeds weer bewust wordt nagedacht over hoe een contactmoment wordt aangegaan. Hoe wordt de patiënt bejegend maar ook hoe gaan de hulpverleners onderling met elkaar om en hoe is de houding naar verwijzers. Een Can do houding is een belangrijk aspect in de eerste vijf minuten die de toon zet voor het verdere contact en zijn weerslag heeft op de kwaliteit van zorg. Het belangrijkste doel van deze methodiek is een cultuuromslag te realiseren waarbij patiënten in een spreekkamer worden geplaatst in plaats van in de beveiligde kamer. Het is een hulpmiddel bij de bewustwording van het moment waarop misverstanden, mogelijke irritatie en vervolgens eventuele agressie begint en het helpt deze momenten te keren. In 2011 is deze werkwijze geëvalueerd. Aan de hand van nagespeelde situaties werd vastgesteld welke procedures in de Onderzoeksruimte voor verbetering vatbaar zijn. Het uitgangspunt om patiënten in een spreekkamer in plaats van een beveiligde kamer te plaatsen, houdt stand. In de praktijk worden in toenemende mate patiënten in een spreekkamer geplaatst. Reeds bij aanmelding wordt een inschatting gemaakt of patiënt in een spreekkamer kan verblijven en dit besluit wordt bij aankomst van de patient herzien door de portier, B- verpleegkundige en psychiater. Deze aanpak werkt in de praktijk naar tevredenheid. Een aandachtspunt dat naar voren kwam was om meer rust in de meldkamer te betrachten en de onderlinge communicatie te verbeteren zodat de portier en de B-verpleegkundige meer tijd hebben om de patient adequaat te bejegenen waarbij informatievoorziening een grote rol speelt. Arts, SPV, psychiater, B-verpleegkundige en portier dienen elkaar voortdurend te informeren met betrekking tot datgene waarmee iedereen bezig is en hoe lang dat duurt. Dit is belangrijk omdat op deze manier patiënten gerichter kunnen worden geïnformeerd, bijvoorbeeld ten aanzien van de wachttijd voor een consult. Verder werd uitgebreid gesproken over de omgang met naastbetrokkenen. De informatie die zij kunnen geven is niet alleen van belang voor de psychiatrische beoordeling maar ook voor de manier waarop een patiënt het beste kan worden benaderd. De conclusie van de evaluatie was dat iedere situatie weer anders is en om een specifieke benadering vraagt waarbij de creativiteit en inlevingsvermogen en teamgeest van de hulpverleners het verschil kan maken in de ervaring die de patient heeft met de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam. Op basis van de evaluatie zijn afspraken gemaakt over de manier waarop de Eerste vijf minuten methode verder ontwikkeld kan worden. Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 23

24 Een jonge dame ligt al sinds vannacht in de beveiligde kamer, ze is bekend met autisme (Asperger) en heeft nog niets gedronken of gegeten. Ik heb dagdienst en ik wacht tot zij om een uur of 9 wakker wordt om haar vervolgens een ontbijt of iets te drinken aan te bieden. Er komt geen reactie en door de ervaring als cliëntbegeleider weet ik dat dit bij het ziektebeeld kan horen. Samen met de verpleegkundige probeer ik opnieuw contact te maken met haar. Het lukt niet en we halen de psychiater erbij. Deze lukt het ook niet contact te maken en daarna wordt contact met de behandelaar gezocht. De behandelaar komt samen met de moeder van de patiënt onze kant op. Bij aankomst gaat de behandelaar naar patiënt maar ook zonder resultaat. Het wordt nu toch wel zorgwekkend, ook omdat patiënte nu al geruime tijd niet drinkt. De behandelaar vertelt ons dat de moeder soms een liedje gaat zingen voor haar dochter en dat die daar vaak goed op reageert. Tja, maar volgens de regels mogen er geen bezoekers bij de patiënten in de Onderzoeksruimte... Maar wij vinden het noodzaak om deze keer van de regels af te wijken en dus laten we de moeder binnen en om er verder zo min mogelijk vreemden bij te hebben, blijf ik om het hoekje van de deur staan, klaar om assistentie te verlenen als het nodig is. Ik ben buiten beeld van moeder en haar kind en luister hoe zij een lied zingt voor haar dochter om haar weer in het hier en nu te krijgen. Met zoveel gevoel als de moeder voor haar dochter dit lied zingt Dit doet wel iets met je. Het mooie van de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam is dat je met verschillende situaties mag en MOET anticiperen, een echte crisisdienst. Morgen weer een nieuwe dag! Willem Zevering, cliëntbegeleider/portier Jaarverslag 2011 Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam 24