Bodemverdichting door gemechaniseerde houtoogst: noodzakelijk kwaad of vermijdbare schade? Evy Ampoorter Kris Verheyen
|
|
- David Verhoeven
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Bodemverdichting door gemechaniseerde houtoogst: noodzakelijk kwaad of vermijdbare schade? Evy Ampoorter Kris Verheyen
2
3 1. Inleiding Evolutie oogstmethoden productiviteit, veiligheid, lichamelijke belasting Hoge gewichten: potentieel nadelige gevolgen voor de bodem Duurzaam bosbeheer?
4 1. Inleiding Bodemverdichting = proces waarbij bodemaggregaten afgebroken en bodemporiën samengedrukt of vernietigd worden (Fisher & Binkley 2000) Groeiplaats Opstand Groeiplaats en opstand I. Abiotische impact II. Biotische impact textuur bodemvochtgehalte Abiotische impact Karakteristieken interne bodemsterkte houtoogst ( precompression stress ) Biotische porositeit bodemorganisch impact: materiaal Houtoogst Herstel poriëncontinuïteit bodemzuurtegraad zaailingen optandstype verluchting boomgroei diameterklasse bulkdensiteit samenstelling aantal indringingsweerstand bomen/ha kruidlaag macrofauna wijziging (vb. chemische regenwormen) processen Houtoogst micro-organismen machine III. (contactdruk) Herstel intensiteit berijden Herstel T 0 T 1 T 1 T 0
5 2. Abiotische impact Bodemverdichting = proces waarbij bodemaggregaten afgebroken en bodemporiën samengedrukt of vernietigd worden (Fisher & Binkley 2000) I. Abiotische impact II. Biotische impact Groeiplaats Opstand Karakteristieken houtoogst Houtoogst Herstel Herstel T 0 T 1 T 1 T 0 III. Herstel
6 2.1 Abiotische impact: bodemeigenschappen gewijzigd Poriënvolume/-verdeling Bulkdensiteit poriën samengedrukt Indringingsweerstand droge massa/volume macroporiën meso- en microporiën Totaal poriënvolume Opslagcapaciteit weerstand water Volume tegen indringen want samengedrukt van object (vb. boomwortel) densiteit Verdichting bodempartikels Ernst dichter wijziging? Poriëncontinuïteit Poriënvolume opslagcapaciteit water bijeen minder plaats Teepe voor et wortelgroei Ampoorter al. (2004) et al. (2010) weerstand Infiltratiesnelheid onafhankelijk water van afname poriënvolume!! Verluchting poriën bodem kleiner verschuiving en minder van continu bodempartikels/-aggregaten poriën minder infiltratiesnelheid continuïteit continu Chemische processen gewijzigde Gasuitwisseling lucht- en vochtbalans verstoord mineralisatie Overschot CO, 2, tekort N-beschikbaarheid aan O 2!!!, N 2 O emissie, Ampoorter et et al. Goris al. (2007) Robbie (2005)
7 2.2 Abiotische impact: beïnvloedende factoren Textuur Vaak aangenomen: fijne texturen gevoelig, grove texturen ongevoelig Ook zandbodems gevoelig!!! Vb. Ampoorter et al. (2007) Invloed textuur afhankelijk van bodemvochtgehalte Medium-fijne textuur (klei, fijne leem) : weinig verdichting, ± gn bodemverplaatsing 2: verdichting maximaal 3: weinig verdichting, grote bodemverplaatsing Hillel (1998) Ampoorter et al. (2010)
8 2.2 Abiotische impact: beïnvloedende factoren Textuur Vaak aangenomen: fijne texturen gevoelig, grove texturen ongevoelig Ook zandbodems gevoelig!!! Vb. Ampoorter et al. (2007) Invloed textuur afhankelijk van bodemvochtgehalte Grove textuur (zand) Verdichting minimaal bij intermediaire vochtgehaltes Combinatie verdichting-bodemverplaatsing bij lage en hoge vochtgehaltes Verdichting ook mogelijk in verzadigde toestand (brede, lege poriën)
9 2.2 Abiotische impact: beïnvloedende factoren Textuur/bodemvochtgehalte Interne bodemsterkte ( precompression stress ) Afhankelijk van initiële verdichting, vochttoestand, vb.: Verdichte bodem smalle poriën meer weerstand tegen verdere verdichting hogere bodemsterkte! Fijne texturen bij laag vochtgehalte/ grove texturen bij intermediair vochtgehalte: grote cohesie tussen bodemdeeltjes hogere bodemsterkte! Verdichting enkel als toegepaste kracht > interne bodemsterkte!! Ampoorter (2011)
10 2.2 Abiotische impact: beïnvloedende factoren Textuur/bodemvochtgehalte Interne bodemsterkte ( precompression stress ) Gehalte bodemorganisch materiaal Verbetering bodemstructuur verdichting Bodemzuurtegraad Meest kwetsbaar als 4.5 < ph < 5.5
11 2.2 Abiotische impact: beïnvloedende factoren Eigenschappen machines Bodemcontactdruk druk per eenheidsoppervlak, bepaald door: Gewicht (+) Aantal banden (-) Afmetingen banden (-) Bandendruk (+) Rupsbanden (-) (voorwaarde: volledig contact met de bodem) Opm: statische vs dynamische belasting! Ampoorter (2011)
12 2.2 Abiotische impact: beïnvloedende factoren Eigenschappen machines Bodemcontactdruk Intensiteit berijden Eerste passage verdichting hogere interne bodemsterkte meer weerstand tegen verdere verdichting afname invloed met passages (logaritmisch verband) als interne bodemsterkte > toegepaste kracht: gn invloed meer Onafhankelijk van bodemtextuur Brais & Camiré (1998)
13 3. Biotische impact Bodemverdichting = proces waarbij bodemaggregaten afgebroken en bodemporiën samengedrukt of vernietigd worden (Fisher & Binkley 2000) I. Abiotische impact II. Biotische impact Standplaats Bestand Karakteristieken houtoogst Houtoogst Herstel Herstel T 0 T 1 T 1 T 0 III. Herstel
14 3.1 Biotische impact: bodemfauna Directe beschadiging Tekort aan O 2 (door slechte verluchting) Hinderen van bewegingen Vb. graafactiviteiten van regenwormen: hogere indringingsweerstand, kleinere poriën meer kracht nodig om doorheen bodemstructuur te bewegen Impact soortafhankelijk (tolerantie verdichting, anoxische toestand) Gevolg: wijziging van gemeenschappen
15 3.2 Biotische impact: kruid-/struik-/boomlaag Wortelgroei verhinderd: impact op groei en overleving! Ruwe Nood limieten aan poriën opgesteld met voldoende zuurstof, MAAR poriënvolume Absolute bulkdensiteit > 1300 kg/m³ Invloed interne textuur bodemsterkte: duwkracht ter hoogte van worteltop beperkt Toename bulkdensiteit > 15% Indringingsweerstand O 2 gehalte door > 2-3 slechte MPa Biotische impact dus variabel (textuur, verluchting soort, ) [O 2 ] < 6-10% [CO 2 ] > % Macroporositeit < 10% Ampoorter et al. (2011) Bovendien: groei nog mogelijk via bodemscheuren, oude wortelkanalen, MAAR: slechts indicatie (vb. poriëncontinuïteit zonder verdichting, soortafhankelijk, ) Fijne texturen (fijne leem, klei): negatieve invloed Grove texturen (grof leem, zand): neutrale tot positieve invloed effect verdichting gecompenseerd door betere vochttoestand!!!
16 4. Herstel Bodemverdichting = proces waarbij bodemaggregaten afgebroken en bodemporiën samengedrukt of vernietigd worden (Fisher & Binkley 2000) I. Abiotische impact II. Biotische impact Standplaats Bestand Karakteristieken houtoogst Houtoogst Herstel Herstel T 0 T 1 T 1 T 0 III. Herstel
17 4.1 Herstel: snelheid Herstelsnelheid Gn herstel macroporositeit/bulkdensiteit over 10 jaar (Rab, 2004) Volledig herstel na jaar (Tiarks et al., 1997) Nog duidelijke verschillen bulkdensiteit na jaar (Anderson et al., 1992) Dieper dan 40cm permanent (Hakansson & Reeder, 1994) In diepe lagen jaar (Greacen & Sands, 1980) Variatie in resultaten maar algemeen traag herstel!!! Situatie Vlaanderen 8-10 jaar tussen 2 exploitaties Indien geen volledig herstel in tussenperiode accumulatie van effecten (lange termijn impact) ruimtelijke uitbreiding (indien gn vaste ruimingspistes) Ampoorter (2011)
18 4.2 Herstel: mogelijke processen Kunstmatig Ploegen, frezen, Nadelig voor bodemfauna, wortels, Kostprijs Natuurlijk Bevriezen en smelten van bodemwater Indien voldoende water Zwellen en krimpen van kleipartikels Indien voldoende kleigehalte Biologische activiteit Indien goede bodemcondities Penetratie wortels: verhoging porositeit en poriëncontinuïteit Bodemfauna (vooral diepgravende regenwormen): betere bodemstructuur Zandbodems? Graven Sneller natuurlijk herstel? Fragmentatie en ondergraven van strooisel Bodems nu vaak Bijdrage te zuur bodemaggregatie voor diepgravende regenwormen (ph < 4-5) Boomlaag: mengen met soorten die goed strooisel produceren + ev. extra bekalken (Ampoorter et al., 2011) MAAR: blijft traag proces + herstelsnelheid verschilt ts bodemvariabelen Verdichting zo veel mogelijk vermijden!!! Machines concentreren (herstel ts pistes ipv uitbreiding verdichting)
19 5. Aanbevelingen bosbeheer Plannen van exploitaties Textuur: alle texturen kwetsbaar! in functie van vochtgehalte: Medium-fijne texturen: droge toestand Grove texturen: niet kurkdroog, niet verzadigd Interne bodemsterkte: reeds verdichte bodems: Extra verdichting kleiner of afwezig MAAR gevoelige variabelen (vb. poriëncontinuïteit, O 2 ) wel beïnvloed Geen rekening houden met interne bodemsterkte! Machines: streven naar minimale contactdruk Gewicht zo laag mogelijk (aanpassen aan type werk) Veel banden met grote bandbreedte en lage druk (contactopp. ), ev. rupsen Indien mogelijk combineren met takkenmat (naaldhout) Intensiteit berijden: belangrijke invloed eerste passage Algemeen bosbeheer Gebruik standaard permanente ruimingspistes gn verdere ruimtelijke uitbreiding van verdichting herstel tussen pistes mogelijk (anders cumulatie gevolgen over volledige bestand) Streven naar een menging met boomsoorten die hoogkwalitatief strooisel leveren om natuurlijk herstel te versnellen Ampoorter et al. (2007)
20 Bodemverdichting door gemechaniseerde houtoogst: noodzakelijk kwaad of vermijdbare schade? Noodzakelijk kwaad MAAR sterk te beperken in ruimte en gradatie Zichtbare en niet-zichtbare gevolgen (gevoelige indicatoren zoals [O 2 ] wel beïnvloed ook al is verdichting miniem) vaste ruimingspistes (invloed eerste passage, ruimtelijke beperking + herstel) beperk schade op ruimingspistes door eigenschappen machines en tijdstip exploitatie te controleren
21 Bedankt voor uw aandacht!
Bossen en hun groeiplaats
Bossen en hun groeiplaats Too poor, too rich and too hard Too hard to be good Evy Ampoorter Intro 1 Intro? 2 VERDICHTING VERSMERING poriëncontinuïteit? VERVORMING (plastisch) Opmerking: spoorvorming door
Nadere informatieVERDICHTING: DE ROL VAN MACHINES RONALD EUBEN KBIVB
VERDICHTING: DE ROL VAN MACHINES RONALD EUBEN KBIVB Verdichting: de rol van machines 2 Wat is verdichting? oorzaken en gevolgen Welke soorten verdichtingen bestaan er? de ene verdichting is de andere niet
Nadere informatieBodemverdichting in parken. PV 24 september Wat met zieke Bomen?
Bodemverdichting in parken PV 24 september 2007 Wat met zieke Bomen? Bodemverdichting in parken Programma vm: theorie Opbouw van een bodem Wat is bodemverdichting? Gevolgen van bodemverdichting Oorzaken
Nadere informatieWat is niet-kerende bodembewerking? Resultaten Interreg-project Prosensols
Jan Vermang Afdeling Land en Bodembescherming, Ondergrond, Natuurlijke Rijkdommen Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Studiedag Erosie: niet-kerende bodembewerking, 27 augustus 2013 Ruraal Netwerk
Nadere informatieStarters in het bosonderzoek 2011. Gorik Verstraeten Bart Muys, Jakub Hlava, Kris Verheyen. Margot Vanhellemont. Inleiding
Starters in het bosonderzoek 2011 Veranderingen in bodem- en strooiselkenmerken bij de omvorming van gemengd loofhout naar fijnspar. Gorik Verstraeten Bart Muys, Jakub Hlava, Kris Verheyen Margot Vanhellemont
Nadere informatieBodembescherming binnen duurzaam bosbeheer
Bodembescherming binnen duurzaam bosbeheer Martijn Boosten (Nunspeet, 14 maart 2018) Sylvicultura oeconomica eine solche Conservation und Anbau des Holzes anzustellen, dass es eine continuirliche beständige
Nadere informatieAuteur: Glenn Potvliet Supervisor: Wouter Delforterie
Impact van gemechaniseerde houtoogst op de bosbodem & effecten van het werken met dunningspaden Auteur: Glenn Potvliet Supervisor: Wouter Delforterie Over Bosgroep Midden Nederland Bosgroep Midden Nederland
Nadere informatieNooit meer van gebaande paden
Ir. W. (Wouter) Delforterie Regiobeheerder Utrecht & Holland Nooit meer van gebaande paden Permanente dunningspaden als oplossing voor het beperken van bodemverdichting bosgroepen.nl MEDE MOGELIJK GEMAAKT
Nadere informatieMECHANISATIE: BODEMVERDICHTING EN PRECISIELANDBOUW. Technische dagen 2019 Ronald Euben
MECHANISATIE: BODEMVERDICHTING EN PRECISIELANDBOUW Technische dagen 2019 Ronald Euben Bodemverdichting vermijden 2 Steeds intensievere teeltrotatie (wortelgewassen, groenten ) Machines worden groter en
Nadere informatieBodemverdichting, een sluipend probleem. Jan van den Akker et al
Bodemverdichting, een sluipend probleem Jan van den Akker et al Inleiding Bodemfysische criteria Oorzaken Gevolgen Preventie Conclusies De volgende stap Opbouw voordracht Bodemfysische criteria (1) Pakkingsdichtheid
Nadere informatieEEN BETERE BODEM. Op goede gronden een gezonde groei. Inhoudsopgave
EEN BETERE BODEM Op goede gronden een gezonde groei Inhoudsopgave Over Heicom Onze producten Zand en grond Zuurstof Bodemverdichting Water lucht en poriën PF curve Eigenschappen van zand Normen ISA sport
Nadere informatieVOCHTKARAKTERISTIEK (PF-CURVE)
1 TOEPASSINGSGEBIED VOCHTKARAKTERISTIEK (PF-CURVE) Een bodem is samengesteld uit drie fasen, een vaste fase (mineralen en organisch materiaal), een vloeibare fase (bevat opgeloste bestanddelen) en een
Nadere informatieGrondbewerking en brandstofbesparing. 9 februari 2015, Gerard Meuffels PPO Vredepeel
Grondbewerking en brandstofbesparing 9 februari 2015, Gerard Meuffels PPO Vredepeel BODEMSTRUCTUUR Waaraan voldoet een goede bodem Bron: SBU, 2002 Diepe sporen als gevolg van oogstwerkzaamheden Schade
Nadere informatieBodemkunde. Datum: vrijdag 24 juni 2016 V 2.1. V3.1 V4.1
Bodemkunde Datum: vrijdag 24 juni 2016 V 2.1. V3.1 V4.1 Bodems en hun eigenschappen 3 Bodems en hun eigenschappen Opdracht: - Zoek op wat het bodemprofiel is waar je zelf woont / werkt / stage loopt 4
Nadere informatieClick to edit Master title style. De bodem viert feest na 20 jaar compost! Annemie Elsen
Click to edit Master title style De bodem viert feest na 20 jaar compost! Annemie Elsen aelsen@bdb.be Click Compost to edit in Master de akkerbouw? title style bemestingswaarde? effect op bodemkwaliteit?
Nadere informatieClick to edit Master title style. Ook de bodem viert feest na 20 jaar compost! Annemie Elsen
Click to edit Master title style Ook de bodem viert feest na 20 jaar compost! Annemie Elsen Click Compost to edit in Master de akkerbouw? title style bemestingswaarde? effect op bodemkwaliteit? chemisch?
Nadere informatieoei gr oor t v alent
Talent voor groei Terug naar de basis Kees Westerdijk, Martin Duijkers, Lucas Bastiaansen en René Visser (loonwerk, akkerbouwer) De bodem staat onder druk Wiellasten meer dan 10 ton! Oeff! Bodemdruk vs
Nadere informatieEen geschikte standplaats voor bomen - Tom Joye. Foto Arthur De Haeck
Een geschikte standplaats voor bomen - Tom Joye Foto Arthur De Haeck Bomen en planning Openbare ruimte - zeker ondergronds - wordt geclaimd door veel gebruikers. Daarbij treden vaak conflicten op (bv.
Nadere informatieBodemverdichting door landbouwmachines
Vaktechniek Akkerbouw van LTO Noord, 5 februari 2014, Midwolda. Bodemverdichting door landbouwmachines Bert Vermeulen Opzet presentatie Wat is bodemverdichting Onderscheid bouwvoor en ondergrond Bouwvoorverdichting
Nadere informatieMasterclass Fruitteelt
Masterclass Fruitteelt Voelen van de bodem 21 maart 2013, Henk van Reuler en Ton Baltissen Wat is een bodem? Buitenste deel van de aardkorst waar de plantenwortels zich in bevinden, 1 2 m Bodem bestaat
Nadere informatieDe rol van banden(druk) Greet Ruysschaert, Tommy D Hose Infovergadering hoe als landbouwer omgaan met bodemverdichting 26 januari 2018 ILVO ILVO
De rol van banden(druk) Greet Ruysschaert, Tommy D Hose Infovergadering hoe als landbouwer omgaan met bodemverdichting 26 januari 2018 Bodemverdichting Wortelgroei bemoeilijkt Regenwormen gehinderd Natte
Nadere informatieDE BODEM. De bodem DE ABIOTISCHE COMPONENT
DE BODEM De bodem is de bovenlaag van de aardkorst, een dynamische zone waarin fysische, chemische en biologische processen plaatsvinden. Het hoeft geen betoog, dat de bodem een vitale functie vervult
Nadere informatieVERHOGING ZIEKTEWEERBAARHEID IN LAND- EN TUINBOUWGEWASSEN DOOR GEBRUIK VAN COMPOST. ir. Koen Willekens INHOUD
VERHOGING ZIEKTEWEERBAARHEID IN LAND- EN TUINBOUWGEWASSEN DOOR GEBRUIK VAN COMPOST ir. Koen Willekens INHOUD Compost en ziekteweerbaarheid Agro-ecosysteem Compost Compostthee Proeven met compost en compostthee
Nadere informatieBAM - Bemonsterings- en analysemethodes voor bodem in het kader van het mestdecreet Bodem Bepaling van snel vrijkomende organische stikstof
- Bemonsterings- en analysemethodes voor bodem in het kader van het mestdecreet Bodem Bepaling van snel vrijkomende organische stikstof VERSIE 3.0 juni 2010 Pagina 1 van 5 BAM/deel 1/12 1 PRINCIPE Het
Nadere informatieHandleiding bepaling MijnBodemConditie
Handleiding bepaling MijnBodemConditie Beter boeren met de BodemConditieScore! Versie 1.0 uitgewerkt voor de Beemsterpolder (NH) Deze handleiding bevat instructies hoe een BodemConditieScore voor een enkele
Nadere informatieF. te Riet Liendenhof HB Amsterdam
F. te Riet Liendenhof 62 1108 HB Amsterdam Betreft: Beoordeling bodem Gaasperplaspark Datum: 8 april 2015 Prohold BV Amorijstraat 12 6815 GJ Arnhem Tel: 06 27 166 502 gjvanprooijen@telfort.nl www.gerritjanvanprooijen.nl
Nadere informatieVerkennend onderzoek naar bodemverdichting
Verkennend onderzoek naar bodemverdichting December 2017 E. van Essen en W. Harder Aequator Groen & Ruimte 1 Inleiding Deskstudies (o.a. Akker et al., 2014) wijzen naar grote problemen met verdichting
Nadere informatie1 Grond Bodem Minerale bestanddelen Organische bestanddelen De verschillende grondsoorten 16 1.
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Grond 9 1.1 Bodem 9 1.2 Minerale bestanddelen 11 1.3 Organische bestanddelen 13 1.4 De verschillende grondsoorten 16 1.5 Afsluiting 17 2 Verzorging van de bodem 19 2.1
Nadere informatieInvloed van ph op de N-mineralisatie Jan Bries, Stijn Moermans. Bodemkundige Dienst van België W. de Croylaan Heverlee
Invloed van ph op de N-mineralisatie Jan Bries, Stijn Moermans Bodemkundige Dienst van België W. de Croylaan 48 3001 Heverlee www.bdb.be ph in relatie tot N ph beïnvloedt opneembaarheid nutriënten te zuur
Nadere informatieBoomsoorten, bodemvruchtbaarheid en regenwormen: een intrigerend netwerk van interacties
11 Boomsoorten, bodemvruchtbaarheid en regenwormen: een intrigerend netwerk van interacties Regenwormen spelen een grote rol in de strooiselafbraak en werden al door Aristoteles de ingewanden van de aarde
Nadere informatieOrganische stof in de bodem
Organische stof in de bodem Theorie C1 Wat is organische stof in de bodem? Organische stof in de bodem bestaat uit materiaal zoals bv. oogst- en plantenresten, compost en mest, maar ook het bodemleven
Nadere informatieKostenefficiënte en verantwoorde oogst van tak- en tophout
Kostenefficiënte en verantwoorde oogst van tak- en tophout Martijn Boosten Oogstdemonstratie tak- en tophout 27 februari 2014, Vierhouten Tak- en tophout uit bossen Naar schatting jaarlijks 36.000 ton
Nadere informatieTERRANIMO (TOOL): KAN DE BODEMSTERKTE DE GRONDSPANNING DOOR BERIJDING DRAGEN?
VAKGROEP OMGEVING ONDERZOEKSGROEP BODEMFYSICA TERRANIMO (TOOL): KAN DE BODEMSTERKTE DE GRONDSPANNING DOOR BERIJDING DRAGEN? Wim Cornelis farmprogress.com INHOUD Theoretisch 1. Terranimo 2. Grondspanning
Nadere informatieStudiedag 17 maart 2011 Starters in het bosonderzoek. Inhoud
Studiedag 17 maart 2011 Starters in het bosonderzoek Het boomsoorteffect op regenwormpopulaties in Deense en Vlaamse bossen Stephanie Schelfhout An De Schrijver, Jan Mertens, Lars Vesterdal, Kris Verheyen
Nadere informatieBODEMBEWERKING BIJ SUIKERBIETEN WELKE KIEZEN?
BODEMBEWERKING BIJ SUIKERBIETEN WELKE KIEZEN? Ronald Euben Wat vraagt de biet? 2 Bij de zaai Enkele (kleine) kluiten bovenaan (dichtslaan, erosie) Verkruimelde, aangedrukte laag (contact zaad bodem) Vaste,
Nadere informatieVERHOGING ZIEKTEWEERBAARHEID IN LAND- EN TUINBOUWGEWASSEN DOOR GEBRUIK VAN COMPOST. ir. Koen Willekens
VERHOGING ZIEKTEWEERBAARHEID IN LAND- EN TUINBOUWGEWASSEN DOOR GEBRUIK VAN COMPOST ir. Koen Willekens INHOUD Compost en ziekteweerbaarheid Agro-ecosysteem Compost Compostthee Proeven met compost en compostthee
Nadere informatieHet belang van bodemleven Inspiratiedag over functionele agrobiodiversiteit Gent, 4 november 2014
Het belang van bodemleven Inspiratiedag over functionele agrobiodiversiteit Gent, 4 november 2014 Petra Deproost Departement LNE, Dienst Land en Bodembescherming Biodiversiteit: niet enkel bovengronds!
Nadere informatiewerkzaamheden 1 Bomen planten en verplanten Inhoud deze les Plantgat-constructie Aanplant Bomen planten 1 Bomen planten 2
Bomen planten en verplanten Inhoud deze les 1. Bomen planten 2. Inboeten 3. Verplanten grote bomen Aanplant Plantgat-constructie Factoren: Planten in het najaar Planten in het voorjaar Planten bij vriezend
Nadere informatieBODEMLEVEN, GROND & BEMESTING
BODEMLEVEN, GROND & BEMESTING Wat gaan we doen De bodem Bodemleven Voorstellen van verschillende groepen Wat doen deze beestjes in de bodem Goede bodemkwaliteit Regenwormen Petra van Vliet Blgg - Oosterbeek
Nadere informatiePorositeit van Compost Watervasthoudend vermogen van Compost Gehalte organische stof van Compost Buffervermogen van Compost
Porositeit van Compost Watervasthoudend vermogen van Compost Gehalte organische stof van Compost Buffervermogen van Compost door Page 1/21 Inhoud Experimenten Compost Wat is het effect van compost op bodemeigenschappen?...
Nadere informatieOrganisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar
17-1- Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar BODEM De Bodem Van Groot naar Klein tot zeer klein 2 1 17-1- Bodemprofiel Opbouw van de bodem Onaangeroerd = C Kleinste delen = 0 en A Poriënvolume
Nadere informatie2 Aanleggen van beplanting Planten van houtige tuinplanten Planten van kruidachtige tuinplanten Afsluiting 46
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Grondwerk en grondbewerking 9 1.1 Redenen voor grondbewerking 9 1.2 Bodemprofiel belangrijk 9 1.3 Ideale toestand 10 1.4 Niet slechter dan voorheen 10 1.5 Machines voor
Nadere informatieDe rol van de beuk in de bosontwikkeling
De rol van de beuk in de bosontwikkeling Patrick Hommel Rein de Waal Alterra; Wageningen-UR Vegetatiekundige invalshoek: Bostypen zijn vaste combinaties van plantensoorten (struiklaag, kruidlaag, moslaag).
Nadere informatieFysische eigenschappen
Fysische eigenschappen Fysische bodemkengetallen - structuur - - Hoe snel is de grond te berijden - Hoe snel verslempt de grond - Hoe groot is de doorwortelbaarheid - Storende laag/ploegzool - Watervasthoudend
Nadere informatieBVB Substrates. Kwaliteitskenmerken substraten voor openbaar groen
BVB Substrates Kwaliteitskenmerken substraten voor openbaar groen Marc Spierings 9 en 10 juni 2016 1 2 Het belang van groen 3 Het gewenste eindbeeld? Enkele parameters Goed ontwerp Goed bestek Kennis van
Nadere informatieDuur : 30 min Moeilijkheidsgraad : +++++ Nauwkeurigheid: +++++ Benodigd materiaal : spade, bakken in plastiek, witte achtergrond
De drop - test Praktijk A3 Met de drop-test kan je aan de hand van visuele criteria de bodemstructuur evalueren. Een blok aarde wordt met een spade uitgegraven. Na het breken van die blok wordt de bodemstructuur
Nadere informatieTeelt de grond uit en substraat. 17 Januari 2013, Henk van Reuler
Teelt de grond uit en substraat 17 Januari 2013, Henk van Reuler Inhoud Aanleiding Substraat Water en lucht Alternatieven voor veen Slotopmerkingen substraat Teelt op de grond uit 2013 Aanleiding Nederland
Nadere informatie28/09/2011. Negatieve effecten van dooizout op bomen en planten. Zout? Menselijke zoutbronnen: spatzout. Tom Joye - Inverde
Negatieve effecten van dooizout op bomen en planten Tom Joye - Inverde Zout? Met zout wordt doorgaans keukenzout (NaCl) bedoeld, maar de zouten zijn een grote groep scheikundige verbindingen De problemen
Nadere informatieInhoud. Naar een levende bodem. Beworteling en bodemleven Meer of minder een wereld van verschil. Functies beworteling
Inhoud Beworteling en bodemleven Meer of minder een wereld van verschil Nick van Eekeren, Louis Bolk Instituut 1. Beworteling Functies Invloed op bemestingsadvies Invloed bemesting op beworteling 2. Bodemleven
Nadere informatiecreating dairy intelligence
06-03-12 Cursus Bodemvruchtbaarheid. Deelnemers van de werkgroep Bedrijfsvoering uit het project ADEL heeft dinsdag 6 maart een plenaire cursus gevolgd over bodemvruchtbaarheid. Coen ter Berg van Coen
Nadere informatie(Ver)ken je tuinbodem. Annemie Elsen Stan Deckers
(Ver)ken je tuinbodem Annemie Elsen Stan Deckers Tuinbodems in Vlaanderen ZUURTEGRAAD (ph) 2/3 tuinen = overbekalkt 3/4 gazons = overbekalkt voedingselementen minder beschikbaar voor planten nooit blindelings
Nadere informatieKUNNEN GEMENGDE BOSSEN DE EFFECTEN VAN KLIMAATVERANDERING BETER OPVANGEN?
VAKGROEP OMGEVING ONDERZOEKSGROEP LABO BOS & NATUUR KUNNEN GEMENGDE BOSSEN DE EFFECTEN VAN KLIMAATVERANDERING BETER OPVANGEN? Kris Verheyen, Evy Ampoorter en het FORBIO Climate-netwerk OVERZICHT PRAATJE
Nadere informatieBodemverdichting in Vlaanderen en afbakening van risicogebieden voor bodemverdichting
Bodemverdichting in Vlaanderen en afbakening van risicogebieden voor bodemverdichting Eindrapport van een verkennende studie Philippe Van De Vreken Lieven Van Holm Jan Diels Jos Van Orshoven SPATIAL APPLICATIONS
Nadere informatieKennisdocument bodembeheer
Kennis en tips uit de bodembijeenkomsten Kennisdocument bodembeheer In september 2015 startte het project Vruchtbare Kringloop Overijssel. Samen werken wij aan een vruchtbare bodem en een efficiënte benutting
Nadere informatieVeenvorming in beekdalen. Veldwerkplaats: Drentse Aa, 15 juni 2009 Willem Molenaar / Camiel Aggenbach
Veenvorming in beekdalen Veldwerkplaats: Drentse Aa, 15 juni 2009 Willem Molenaar / Camiel Aggenbach Veensystemen in beekdalen hoogvenen regenwater, zuur, arm laagvenen hellingvenen grondwater, zuur-zwak
Nadere informatieTeelthandleiding. 2.2 lage bandspanning spaart bodemstructuur
Teelthandleiding 2.2 lage bandspanning spaart bodemstructuur 2.2 Lage bandspanning spaart bodemstructuur... 1 2 2.2 Lage bandspanning spaart bodemstructuur Versie: juni 2015 De lucht in de bouwvoor wordt
Nadere informatieVegetatie-ontwikkeling in bossen op rijke bodem. Patrick Hommel en Rein de Waal Alterra; Wageningen-UR
Vegetatie-ontwikkeling in bossen op rijke bodem Patrick Hommel en Rein de Waal Alterra; Wageningen-UR Onderwerpen voordracht bostypen in Nederland verschillen tussen rijke bossen en arme bossen de rol
Nadere informatieBijeenkomst. Boomkwekerij Knol. Inhoud. Bedrijf. Horticoop BV. 1. Bedrijf. 2. Grondstoffen. 3. Eigenschappen januari 2009
Inhoud 1. Bedrijf 2. Grondstoffen Bijeenkomst 3. Eigenschappen 4... Boomkwekerij Knol 6 januari 2009 Horticoop BV Bedrijf Het bedrijf: Lentse Potgrond en Slingerland Potgrond Horticoop BV Lentse Potgrond
Nadere informatieKansen voor NKG op zand
Kansen voor NKG op zand Sander Bernaerts DLV plant 14 juni Vessem NKG Niet Kerende Grondbewerking betekent het systematisch vermijden van intensief kerende of mengende grondbewerking en het zoveel mogelijk
Nadere informatieCursusopbouw. Tree Worker Bodemkunde. Bart Aubroeck (lesdag 5) Tom Joye (lesdag 6) Lesdag 5: algemene bodemkunde en bodemgeografie
Tree Worker Bodemkunde Bart Aubroeck (lesdag 5) Tom Joye (lesdag 6) Foto Arthur De Haeck Cursusopbouw Lesdag 5: algemene bodemkunde en bodemgeografie Lesdag 6: bodemeigenschappen ~ standplaats / boomsoortenkeuze
Nadere informatieHydrology (CT2310) dr. M. Bakker. Lezing Geohydrologie: tijdsafhankelijke stromen
Hydrology (CT2310) dr. M. Bakker Lezing Geohydrologie: tijdsafhankelijke stromen Geohydrologie, hoofdstuk 7 CT 2310 Henry Darcy Fountains of Dijon Mark Bakker Water Resources Section Civil Engineering,
Nadere informatieNaar een betere inschatting van de afbraak van bodemorganische stof
Naar een betere inschatting van de afbraak van bodemorganische stof Marjoleine Hanegraaf (NMI) Saskia Burgers (Biometris) Willem van Geel (PPO) Themamiddag Bemesting Akkerbouw CBAV Nijkerk, 2 februari
Nadere informatieBiotoopstudie: Bodemonderzoek in hoogstamboomgaard
Nationale Boomgaarden Stichting v.z.w. Vereniging voor pomologie, boomgaard- en landschapsbeheer (staatsblad 2 09-2005) Leopold-III-straat 8 3724 Vliermaal, tel: 012/391188; fax: 012/747438 E-mail: info@boomgaardenstichting.be
Nadere informatieEffecten van steenmeel op de bodemecologie gefinancierd door provincies Noord-Brabant en Gelderland
Effecten van steenmeel op de bodemecologie gefinancierd door provincies Noord-Brabant en Gelderland Jaap Bloem 1, Gert-Jan van Duinen 2, Maaike Weijters 3 1 Wageningen Environmental Research 2 Stichting
Nadere informatieAanvulling. Dictaat Inleiding Bodem. Voor versie Bodem en Water 1 (LAD-10806) Bodem en Water II (AEW-21306) Oktober 2011.
Aanvulling Dictaat Inleiding Bodem Voor versie 2010 Bodem en Water 1 (LAD-10806) Bodem en Water II (AEW-21306) ktober 2011 Inhoud - Practicumhandleiding Wat is een bodem P3 Practicum Wat is een bodem P3.1
Nadere informatieVeldwerkgegevens Landgoed Heijbroeck Bureau van Nierop
Veldwerkgegevens Landgoed Heijbroeck Bureau van Nierop Status rapport: september 2012 Opgesteld voor: Dhr. L.J.A.M. van Nierop Van Nierop ingenieurs in Bosbouw en Ecologie B. Rythoviusdreef 6a 5561 TD
Nadere informatieOVER ONS Hortiplantcare (HPC) is een vooruitstrevende onderneming gebaseerd op de ontwikkeling van nieuwe oplossingen en prducten die gewassen hogere
PLANT CARE IN ITS ESSENCE WAAROM HORTIPLANTCARE GEBRUIKEN? Sterk geconcentreerde producten, en goedkoop in gebruik Alleen de beste natuurlijke grondstoffen Een uitgebalanceerd product programma voor de
Nadere informatieCHECK DE STADSVERGROENING
PROJECT CHECK DE STADSVERGROENING www.onderzoekwater.nl WERKBOEK VAN www.onderzoekwater.nl Je hebt met jouw groepje nu één van de drie metingen gedaan. Om dit werkblad helemaal te kunnen maken, heb je
Nadere informatieControle op de verdichting van ophogingen met licht dynamisch sondeerapparaat van het type PANDA
12 september 2013 Controle op de verdichting van ophogingen met licht dynamisch sondeerapparaat van het type PANDA JANSSENS B., DETHY B., THEYS Fr. OCW WELTER Ph., JASPAR G. SPW-Division de la Géotechnique
Nadere informatieHet klimaat en onze bodem
Het klimaat en onze bodem Gera van Os, Lector duurzaam bodembeheer Het klimaat en onze bodem Ons klimaat verandert Wateroverlast Droogte Verzilting Klimaatakkoord Transitie is nodig voor adaptatie en mitigatie
Nadere informatieMeer theorie over bodem & compost
Basiscursus Ecologische Moestuin Meer theorie over bodem & compost Inhoud van de presentatie 1. Waarom biologisch? 2. Waar een moestuin aanleggen? 3. Inleiding bodem 4. Bodem: Minerale bestanddelen 5.
Nadere informatie2.2 Lage bandspanning spaart bodemstructuur
2.2 Lage bandspanning spaart bodemstructuur CONTACTPERSOON: FRANS TIJINK versie: oktober 2007 De lucht in de bouwvoor wordt onder gemiddelde omstandigheden binnen een etmaal ververst. Bij verdichting,
Nadere informatieHet belang van een goede bodem
Het belang van een goede bodem Een gezonde bodem is belangrijk. Logisch, zal iedere teler zeggen. Toch is het opvallend dat de praktijk niet altijd overeenkomt met dit zo vanzelfsprekende feit. In vele
Nadere informatieOntwerp-Handreiking Onderzoek bodemverdichting landelijk gebied
Ontwerp-Handreiking Onderzoek bodemverdichting landelijk Dag van de precisiebemesting 23 november 2018 Annelies de Graaf (annelies.degraaf@sikb.nl) ONTWERP-HANDREIKING Onderzoek bodemverdichting landelijk
Nadere informatieGemeente Amsterdam T.a.v. H. de Vries Team Leefomgeving, Ruimte & Duurzaamheid. Weesperplein XA Amsterdam
Gemeente Amsterdam T.a.v. H. de Vries Team Leefomgeving, Ruimte & Duurzaamheid. Weesperplein 8 1018 XA Amsterdam Prohold BV Amorijstraat 12 6815 GJ Arnhem Tel: 06 27 166 502 gjvanprooijen@telfort.nl Betreft:
Nadere informatieGroenbedekkers houden grond en mineralen op het perceel en uit de beek
Groenbedekkers houden grond en mineralen op het perceel en uit de beek Bram Van Nevel Bram.van.nevel@inagro.be 051/27.33.47 Waarom groenbedekkers? 1. Restnitraat 2. Verhogen bodemvruchtbaarheid 3. Verlagen
Nadere informatieRode beuk. Paardekastanje
5 67 69 65 60 Advies Hoofdstraat 62/64 Gaanderen Beleid: Op het perceel aan de Hoofdstraat 62/64 te Gaanderen staan 2 bomen die als bijzonder zijn aangemerkt. Het betreft hier een rode beuk (plantjaar
Nadere informatieMineraalgift als maatregel tegen verzuring. Leon van den Berg (Bosgroep Zuid Nederland) Maaike Weijters (onderzoekcentrum B-WARE)
Mineraalgift als maatregel tegen verzuring Leon van den Berg (Bosgroep Zuid Nederland) Maaike Weijters (onderzoekcentrum B-WARE) Inleiding Mineralen Verzuring Wat is er bekend? Onderzoek Resultaten Wat
Nadere informatieGoede bemesting geeft gezonde planten
Goede bemesting geeft gezonde planten Door: HortiNova Opbouw van presentatie: Doel van gezonde bodem & plant Hoe groeit een plant? Hoe kan een plant ziek worden? Waarom moeten we bladgroen en wortels promoten
Nadere informatieTree Worker Bodemkunde. Bart Aubroeck (bodemkunde 1) Tom Joye (bodemkunde 2) Foto Arthur De Haeck
Tree Worker Bodemkunde Bart Aubroeck (bodemkunde 1) Tom Joye (bodemkunde 2) Foto Arthur De Haeck 1 Cursusopbouw Bodemkunde 1: algemene bodemkunde en bodemgeografie Bodemkunde 2: bodemeigenschappen ~ standplaats
Nadere informatieHet bodemleven helpt ons. Hoe helpen wij het bodemleven?
Het bodemleven helpt ons. Hoe helpen wij het bodemleven? SAMEN ZORGEN VOOR HET BEHOUD VAN DE KWALITEIT VAN ONZE BODEMS http://levendebodem.eu/ Gera van Os Lector Duurzaam Bodembeheer Een transitie is nodig
Nadere informatieOrganische stof Impact op waterhuishuishouding
Landbouw & Waterkwaliteit Organische stof Impact op waterhuishuishouding 26 januari 2018 Gerard H. Ros Nutriënten Management Instituut Waterschap Amstel, Gooi en Vecht Wageningen Universiteit Gerard Ros
Nadere informatieHoe kunnen we de kwaliteit van onze houtchips verbeteren?
Hoe kunnen we de kwaliteit van onze houtchips verbeteren? 1. Het chippen van het hout: Zorg dat het hout kan voordrogen, leg het hout enkele maanden op een stapel op een plek waar de wind er goed bij
Nadere informatieOrganische stof: Impact op bodem en bodemleven
Organische stof: Impact op bodem en bodemleven Aad Termorshuizen Gouden Gronden, 26 januari 2018, Aduard Even voorstellen Aad Termorshuizen Specialist bodemkwaliteit en plantenpathogenen 20 jaar als docent
Nadere informatieStructuur en samenstelling van het gefragmenteerde regenwoud van Taita Hills (Kenia)
Structuur en samenstelling van het gefragmenteerde regenwoud van Taita Hills (Kenia) Koen W. THIJS, Winfred MUSILA, Raf AERTS, Erik MATTHYSEN, Luc LENS, Petri PELLIKKA, Mika SILJANDER, Hubert GULINCK,
Nadere informatieStudienamiddag Bodemkundige Dienst van België Meten om te sturen. Organische stof in de landbouwbodems: trendbreuk met het verleden?
Studienamiddag Bodemkundige Dienst van België Meten om te sturen Organische stof in de landbouwbodems: trendbreuk met het verleden? Annemie Elsen BDB Inhoud Belang van organische stof in de bodem meten
Nadere informatieProosten op het leven in de bodem
Proosten op het leven in de bodem Nick van Eekeren Marleen Zanen Inhoud Bodemleven onderdeel van bodemkwaliteit Functies bodemleven Effect management op bodemleven 1 Diensten en functies bodem Productie
Nadere informatieBeplantingen en grasvelden theorie. Les 1 van 2. MK Publishing L21GRR005. Toelichting hfst. 1, 5 en 10
Beplantingen en grasvelden theorie Les 1 van 2 MK Publishing L21GRR005. Toelichting hfst. 1, 5 en 10 Doel Lessen Weten wat er nodig is om te zorgen voor een goed eindresultaat als het gaat om het toepassen
Nadere informatiePrecisielandbouw. Sander Smets Onderzoeker Akkerbouw PIBO-Campus
Precisielandbouw Sander Smets Onderzoeker Akkerbouw PIBO-Campus Precisielandbouw? Precisielandbouw? Doelstelling: Heterogeniteit Uniformiteit Detectie heterogeniteit Heterogeniteit plaatsspecifiek wegwerken
Nadere informatie6 PROTOTYPE E.BOLA RESULTATEN (SELECTIE)
6 PROTOTYPE E.BOLA RESULTATEN (SELECTIE) 6.1 Inleiding Met het prototype van het beslissingsondersteunende landevaluatiesysteem E.BoLa kunnen 4 mogelijke vragen geanalyseerd worden onder zowel het huidige
Nadere informatieDieper bewerken bij NKG
De komende 30 minuten Dieper bewerken bij NKG Nut en noodzaak Sander Bernaerts DLV plant Uitgangssituatie vóór NKG Wat veranderd er bij NKG? Nut van diep bewerken bij NKG Risico s van diep bewerken Analyse:
Nadere informatieBodemleven & bodemindicatoren - Effecten van grondbewerking-
Bodemleven & bodemindicatoren - Effecten van grondbewerking- Mirjam Pulleman Vakgroep Bodemkwaliteit Wageningen Universiteit 3 september 2013 Inhoud 1. Duurzaam bodemgebruik - waarom interesse in bodemleven?
Nadere informatieExamen VMBO-KB versie blauw
Examen VMBO-KB versie blauw 2018 gedurende 100 minuten profielvak Groen CSPE KB onderdeel A Naam kandidaat Kandidaatnummer Bij dit onderdeel horen digitale bestanden. Dit onderdeel bestaat uit 6 opdrachten.
Nadere informatiePracticum bodemonderzoek
Practicum bodemonderzoek In het tuinontwerp is de keuze van planten sterk afhankelijk van de bodem waar ze op groeien. Om enig inzicht te verkrijgen in de manieren waarop bodemeigenschappen kunnen worden
Nadere informatieOrganische stof en bodemleven deel , Nijeholtpade
maakt werk van bodemkwaliteit in het landelijk gebied Organische stof en bodemleven deel 2. 030211, Nijeholtpade Marjoleine Hanegraaf Nutriënten Management Instituut NMI www.nmi-agro.nl Inhoud Samenvatting
Nadere informatieBodemonderzoek van de toekomst Themamiddag Handreiking Onderzoek bodemverdichting landelijk gebied SIKB Culemborg, 24 mei Rob Heijer / Sweco
Bodemonderzoek van de toekomst Themamiddag Handreiking Onderzoek bodemverdichting landelijk gebied SIKB Culemborg, 24 mei 2018 Rob Heijer / Sweco Toelichting op de kern Aanleiding Verdichting in ontwikkeling
Nadere informatieInhoudsopgave Agrometius. Precisielandbouw in de tuinbouw Steven De Meyer - Agrometius PSKW - 16/9/2016
Precisielandbouw in de tuinbouw Steven De Meyer - Agrometius PSKW - 16/9/2016 Inhoudsopgave Voorstelling Inleiding precisielandbouw Veris Veristech Wat/welke kaarten? Veris dienst Welke adviezen/wat kan
Nadere informatieVERZADIGDE HYDRAULISCHE GELEIDBAARHEID
VERZADIGDE HYDRAULISCHE GELEIDBAARHEID 1 TOEPASSINGSGEBIED De verzadigde doorlatendheid van de bodem wordt bepaald bij geohydrologisch onderzoek dat vaak voorafgaat aan de planning en uitvoering van waterbouwkundige
Nadere informatieHoe ontstaan komgronden
De Batouwe ligt in het rivierengebied tussen de Rijn/Lek en de Waal. De bodem in dit gebied is ooit gevormd door de rivieren en is in een lange tijd opgebouwd tot wat het nu is: blauwe komklei. In dit
Nadere informatie