Microflown is succesvol, maar ziet nog nieuwe takken aan de boom
|
|
- Dirk van der Laan
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Microflown is succesvol, maar ziet nog nieuwe takken aan de boom Het is een permanente uphill battle Het oude Akzo-hoofdkantoor in Arnhem is tegenwoordig gevuld met een aantal (jonge) bedrijven. Eén daarvan is Microflown Technologies. Dit bedrijf kan met de Microflown-sensor als enige in de wereld de akoestische luchtdeeltjessnelheid meten; een gewilde toepassing in bijvoorbeeld de automobielindustrie. De sensor is in 1994 door Hans Elias de Bree in Twente uitgevonden en daarna met STW geld geïndustrialiseerd. In 1998 richtte hij Microflown Technologies op, samen met Alex Koers met die laatste hebben we een afspraak. Welkom. Zullen we eerst hier even rondkijken? Koers staat al te wachten en leidt de interviewer in hoog tempo rond, langs vijf, zes afdelingen, die elk een terrein bestrijken waarop Microflown actief is. Dat blijkt erg divers te zijn, van voertuigakoestiek tot toepassingen rondom situational awareness voor defensie en veiligheid. Daarna keren we terug in zijn kamer. Wil je koffie, thee of gewoon water? Tijdens het antwoord is Koers al onderweg naar de tafel met drankjes. Hij schenkt in en gaat achter zijn bureau zitten. Het is een bureaublad vol haast. Opengeslagen ordners schuin over elkaar gestapeld, het halfvolle flesje Spa staat tegen het toetsenbord, een perforator houdt een stapel papieren in bedwang, en over een grote witte bureauonderlegger zijn Post-it s verspreid als gele sneeuwvlokken. Het bedrijf bestrijkt diverse markten?. Koers knikt: Ja dat heb je met een technology push waar niemand in eerste instantie een toepassing voor ziet. De commerciële uitdaging is proposities te ontwikkelen voor elk van die markten, die je dan eerst wel moet zien te begrijpen. Hoe werkt de Microflown? Geluid is een trilling in de lucht die bijvoorbeeld ontstaat door trillende voorwerpen. Door het trillen perst een voorwerp de lucht om zich heen steeds even samen en geeft de lucht daarna even meer ruimte. Bij het samenpersen ontstaat een hogere luchtdruk, bij het uitdijen ontstaat een lagere druk. De opeenvolging van hoge en lage luchtdruk verspreidt zich door de lucht en deze trilling horen wij als geluid. De gebruikelijke geluidsmetingen meten deze drukfluctuaties. De Microflown-sensor gebruikt daarentegen de beweging van de luchtdeeltjes en meet de snelheid van deze deeltjes. Hierdoor zijn de geluidsmetingen in bepaalde omstandigheden nauwkeuriger dan traditionele metingen. De Microflown bestaat uit twee vlak naast elkaar geleden draadjes die beide worden verhit. Door een stroming langs deze draadjes warmt het eerste draadje de lucht er omheen enigszins op. Daardoor koelt het stroomafwaartse draadje dan een beetje minder af. Dit leidt er toe dat het tweede draadje iets warmer wordt dan het eerste draadje. Dit temperatuurverschil heeft een verschil in de weerstand over de draadjes
2 tot gevolg. Met een zeer gevoelige elektronische regeling wordt dit verschil in weerstand omgezet in een elektrisch signaal. Dit signaal is evenredig met de luchtdeeltjessnelheid. De sensor waar het allemaal om draait is op een STW-project gevonden? Koers: Dat klopt. Hans Elias de Bree heeft de sensor in 1994 uitgevonden en is er in 1997 op gepromoveerd. Sindsdien zijn er nog drie jonge onderzoekers op gepromoveerd. In 2004 de Twentse onderzoeker René Visser op een nieuwe manier om efficiënt en nauwkeurig geluidsvelden te berekenen waarbij hij de meerwaarde van het meten luchtdeeltjessnelheid aantoonde. Dat was revolutionair. Doekle Yntema promoveerde daarna op verbetering van de Microflown sensor zelf en kreeg via een EU FP 7 grant via Microflown Technologies de kans om als postdoc een Microflown sensor voor zeer hoge temperaturen in verbrandingsmotoren te ontwikkelen. Jelmer Wind tenslotte, onderzocht numerieke methoden en trad na zijn promotie bij Microflown in dienst. Jullie vinden eigenlijk steeds nieuwe toepassingen? Koers, energiek: Je moet steeds proberen om een nieuwe tak aan de boom te krijgen. Maar er is veel inertie en zelfgenoegzaamheid in de buitenwereld. Hoezo? Koers, windt zich op: Het is een permanente uphill-battle. Je vecht allereerst tegen gevestigde industriële belangen. Dat is niet leuk maar te begrijpen. Maar je vecht ook tegen zelfgenoegzaamheid van kennisinstellingen, en dat is toch wel heel merkwaardig. Zelfgenoegzaamheid in welke zin? Koers, afgemeten: Ze worden betaald om de overheid te adviseren en innovatie te bevorderen. Alleen komen we als zelfscheppend bedrijf met een nieuwe technologie curve in hun vaarwater en/of kennisdomein. Dan is het toch jammer dat dit soort instellingen blijven vasthouden aan onderzoek op basis van eerdere technologiecurven en je in feite proberen onder het vloerkleed te houden. Dat is meer dan eens gebeurd. Het zou onbestaanbaar moeten zijn dat Nederland in dit tijdperk nog geld stopt in het ontwikkelen van faxtechnologie, maar in de akoestiek wordt dit getolereerd. Kennisinstellingen zouden dienstbaar moeten zijn. Die cultuuromslag om een makker te vinden moeten ze nog maken. Er kan nog wel iets verbeterd worden bij subsidieverleners?
3 Koers, op dreef: Absoluut, vooral het feit dat ze bijna allemaal een hekel hebben aan onvoorspelbaarheid. Daarom lopen er in Brussel initiatieven als trust researchers. Maar onvoorspelbaarheid is juist onderdeel van innovatie. Ook wij hebben baat gehad bij onvoorspelbare zaken. U kon toch wel regelmatig subsidies krijgen? Koers: Dat is waar en ik schrijf ook nog steeds aanvragen, maar de nieuwe kikkertjes die je moet kussen, worden steeds minder. Dat ligt aan de onwillige houding van de kennisinstellingen. Zo stimuleer je nooit bedrijvigheid en nieuwe ideeën. Na een korte pauze: We zijn uit de luiers gekomen met STW geld. Volwassen werden we met projectenvoorstellen die in Brussel werden beoordeeld. Pas in 2010 hebben we drie nationale R&D voorstellen ingediend, die het trouwens alle drie gehaald hebben. We betrekken de Universiteit Twente en TU Delft in onze voorstellen en diverse andere MKB-ers. Aan nieuwe ideeën geen gebrek, zo te zien hier. Glimlachend: Je moet duizend kikkers kussen om een prins te vinden, dat is de essentie van innovatieve ideeen die altijd uit een onvoorspelbare hoek komen. Daarna worden time to market en het verkrijgen van critical mass van belang. In de voertuigakoestiek zijn we mondiaal in een niche van een niche marktleider. Toyota en Volkswagen zijn klanten van ons. Met hulp van het Netherlands Space Office proberen we onze sensoren en meetmethoden ook voor het testen van ruimtevaartstructuren geschikt te maken. Eén van de afdelingen heet Situational Awareness? We hadden vier jaar geleden contact met een Indiase wetenschapper, die ook klant van ons was. Hij ging met pensioen, toen hebben wij hem drie maanden naar Nederland gehaald voor een afbouwstage. Het werd de opmaat naar iets groots, namelijk de markt van situational awareness.
4 Wat moet ik me daar precies bij voorstellen? Er zijn heel veel gebeurtenissen die gemakkelijk te horen zijn maar moeilijk te zien! Onze akoestische vektorsensoren kunnen in een driedimensionale ruimte geluidsbronnen localiseren, classificeren en volgen. Dat opent nieuwe mogelijkheden tot synergie met bijvoorbeeld radars en camera s. In tegenstelling tot een radar zijn onze sensoren passief en hebben ze een laag energie verbruik. Met gedistribueerde arrays kunnen we dus hele grote gebieden in de gaten houden. Een toepassing is bijvoorbeeld het detecteren van vrachtauto s die s nachts aankomen rijden en stoppen om chemicaliën illegaal dumpen. Maar we bieden ook een mogelijkheid om de laagste laag het Nederlandse luchtruim te bewaken waar criminelen en terroristen gewoon onder de radar vliegend hun gang zouden kunnen gaan. Hervat: En dan kunnen we ook nog het cameratoezicht voor urban surveillance verbeteren. Nieuwe image processing technieken worden mogelijk met onze richtingsgevoelige akoestische informatie. We kunnen met behulp van fish eye camera s terugkijken in de tijd! Terugkijken in de tijd Koers laat zijn opmerking even indalen, vervolgt dan zeer enthousiast: We hebben recentelijk bij de overheid ons VAUDEO voorstel ingediend wat onderhand is goedgekeurd. Dat werkt zo: thans worden bewakers van video beelden overstelpt met beelden die ze zelf moeten interpreteren.ons idee is om enkel die beelden die corresponderen met een akoestische gebeurtenis op een bepaalde plek op een scherm te presenteren. De camera s kunnen dan permanent hun gegevens lokaal opslaan en verversen, en enkel als er een akoestische gebeurtenis in een bepaalde richting plaatsvindt de corresponderende video gegevens daarbij terug zoeken. Dat is goed voor de privacy van burgers en kost weinig bandbreedte, omdat je vaak alleen nog maar een foto met hoge resolutie en lage frame rate hoeft door te sturen. En de bewakers kunnen bij wijze van spreken gaan tafeltennissen tot er wat gebeurt. Dat wordt mogelijk met VAUDEO. Dat klinkt futuristisch en toch alsof het kan. Knikkend: O ja, dat werkt zeker. En het kan ook vliegend op een klein onbemande verkenningstoestel. O ja? Op zo n drone willen wij samen met het MAVLAB van de TU Delft een vectorsensor toevoegen aan een fish eye camera, om dan de opgenomen videobeelden verder te
5 kunnen analyseren als we een explosie op de grond hebben gehoord. Dat is trouwens onlangs al uitgevoerd op basis Vredepeel! Ideeën genoeg dus. Is er iets dat u wel zou willen doen, maar nog niet hebt gedaan? Kort nadenken, dan weer met kracht: Verbrandingsakoestiek of foto-akoestiek. We zouden verbrandingsprocessen van energie-opwekkende turbines kunnen monitoren en optimaliseren door in het hete gedeelte van de uitlaat te meten. Of we zouden vrachtcontainers kunnen gaan controleren op sporen van gassen met een heel compact systeem. Dat wordt mogelijk omdat je een hele kleine laserbron kan inzetten als je die koppelt aan zeer hoogwaardige akoestische sensor in plaats van een wat saaie geluidsdruk microfoon. U bent erg gedreven. Waar komt dat eigenlijk vandaan? Voor het eerst een langere aarzeling. Mijn moeder zou zeggen: het is een ijzeren wil en vechtlust. Dat past wel bij dit bedrijf.
Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.
Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren
Nadere informatieDie nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.
Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard
Nadere informatieInhoud Slaapkamer 6 Opwarming 8 Een jaar later 10 Genoeg 12 Terrorist 14 Geheim 16 Olie 20 R.O.A. 23 Betty 26 Vertrouwen 29 Feiten 32 G.O.F. 35 Protest 38 Warm 42 Reuzenmachine 44 Een bewaker! 47 Terrorist?
Nadere informatie(Naar Antoine de Saint- Exupéry)
(Naar Antoine de Saint- Exupéry) Tekst: Yvon Haan Toegevoegde teksten verteller: Pieter Kromhout Personages 1. Kleine prins 2. Piloot (de volgende personages kunnen dubbelrollen spelen) 3 Bloem 4. Koning
Nadere informatieTen slotte wens ik je veel plezier bij het lezen. Hopelijk geeft het de kennis en de inspiratie om ook zelf met je kinderen aan de slag te gaan!
inleiding Voor al mijn kinderen schrijf ik hun ontwikkelingen op in een schrift. Ik schrijf op wanneer en hoelang ze sliepen, wat ze aten, hoe ze speelden en hoe we samen de dag doorbrachten. Dat lijkt
Nadere informatieHoofdstuk 2. Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen
Hoofdstuk 2 Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen 48 Gangbare uitdrukkingen bij contact maken en onderhandelen De meeste zinnen die in dit overzicht staan, zijn formeel. U kunt deze
Nadere informatieRia Massy. De taart van Tamid
DE TAART VAN TAMID Ria Massy De taart van Tamid De taart van Tamid 1 Hallo broer! Hallo Aziz! roept Tamid. Zijn hart klopt blij. Aziz belt niet zo dikwijls. Hij woont nog in Syrië. Bellen is moeilijk in
Nadere informatie1 Ben of word jij weleens gepest?
Onderzoeksresultaten TipHorstaandeMaas.nl Pesten Pesten is van alle generaties. Het kan bijna overal plaatsvinden en is daarom dichterbij dan mensen soms denken 8 1 Ben of word jij weleens gepest? 7 6
Nadere informatieSonar. Klas: 2T. Docent: Wi
Sonar Naam: Klas: 2T Docent: Wi Inhoud De komende drie lessen ga je de opdrachten uit dit mapje maken. Lees dit eerst goed door zodat je weet hoe we gaan werken. Doelen: Je kan vier dieren benoemen die
Nadere informatieUitleg opnamens met een digitale camera
Uitleg opnamens met een digitale camera Telescopen Telescoop 152mm William Optics van volkssterrenwacht Orion. Op dit moment staat de telescoop in gesteld voor naar de zon te kijken. Aan de voorkant van
Nadere informatie1Help: faalangst! 1.1 Verkenningen
11 1Help: faalangst! Karel heeft moeite met leren. Dat zal wel faalangst zijn! zegt iemand. Een gemakkelijk excuus, want Karel is wel erg snel klaar met zijn huiswerk. Ellen, die ook moeite heeft met leren,
Nadere informatieNon smoking sponsor. Posted on 4 december 2012 by Yvonne
Non smoking sponsor Posted on 4 december 2012 by Yvonne Hoe geweldig het ook is op Orchid Garden, het heeft natuurlijk twee kanten.. Deze school had er niet hoeven zijn als er niet zo verschrikkelijk veel
Nadere informatieDe Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal!
De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! Hé hoi, hallo! Ik zal me even voorstellen. Ik ben Bloem. Bloem van Plastic. Maar je mag gewoon Bloem zeggen. Wow! Wat goed dat jullie even
Nadere informatieTwee blauwe vinkjes. Door: Lenneke Sprong
Twee blauwe vinkjes Door: Lenneke Sprong Nog steeds maar een vinkje. Buiten begon de zon te schijnen, waardoor er schaduwen op de lichtblauwe muur ontstonden. Waarom ontvangt hij niet mijn berichtje vroeg
Nadere informatieMeld. seksueel misbruik. aan de commissie-samson
Meld seksueel misbruik aan de commissie-samson Help ons Mijn naam is Rieke Samson en ik wil je vragen om ons te helpen bij het onderzoek naar seksueel misbruik van kinderen en jongeren. Zelf ben ik voorzitter
Nadere informatieWeek 2 Geld Verdien Machine. Ik heb een markt en nu??
Week 2 Geld Verdien Machine Ik heb een markt en nu?? Je hebt een markt, nu een product Er zijn twee mogelijkheden Of je gaat het product zelf maken Of je laat je product maken Zelf het product maken Het
Nadere informatieLes 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer. Introductiefase: 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?"
Les 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer "Welkom:..." Introductiefase: 1. "We gaan vandaag proberen te voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?" 3. Discussie:...
Nadere informatieActie Schoenenmaatjes
Sluisjournaal 18 e jaargang nr.2 december 2015 Welkom bij deze speciale editie, die bol staat van de sinterklaasviering. En goed voorbeeld doet goed volgen, want ook de kinderen gaven cadeautjes aan de
Nadere informatieCharles den Tex VERDWIJNING
Charles den Tex VERDWIJNING 3 Klikketik-tik-tik Het is halftwaalf s ochtends. Marja vouwt een hemd. En kijkt om zich heen. Even staat ze op haar tenen. Zo kan ze over de kledingrekken kijken. Die rekken
Nadere informatieDE MICROFLOWN ALS MEETINSTRUMENT IN DE TECHNISCHE AKOESTIEK DE MICROFLOWN ALS MEETINSTRUMENT IN DE TECHNISCHE AKOESTIEK
nederlands akoestisch genootschap NAG journaal nr. 150 mrt. 2000 DE MICROFLOWN ALS MEETINSTRUMENT IN DE TECHNISCHE AKOESTIEK ir. Theo B.J. Campmans Lichtveld Buis & Partners BV Postbus 156, 3500 AD Utrecht
Nadere informatieOCV trucks. Een lange natte en winderige winter is net voorbij en iedereen is dan ook weer blij.
OCV trucks Oldtimer Contactgroep Veluwe Stroe, april 2016 Verslag van de lenterit 2016. Een lange natte en winderige winter is net voorbij en iedereen is dan ook weer blij. Wat duurt dan zo n winterperiode
Nadere informatieTEST 1: Eerst denken of eerst doen? Kruis steeds het antwoord aan dat het best bij jou past. Probeer zo eerlijk mogelijk te antwoorden.
TEST 1: Eerst denken of eerst doen? Kruis steeds het antwoord aan dat het best bij jou past. Probeer zo eerlijk mogelijk te antwoorden. 5. Onderweg naar een feestje doe je nog even snel een boodschap.
Nadere informatieLeergebied: West Nederland. Besturing. In oude tijden droegen de mensen geen horloges. Toch konden ze de tijd meten!
Techniekkit: Domein: Competentie: Leergebied: West Nederland Besturing Ontwerpen Geschiedenis Toepassen Reflectie In oude tijden droegen de mensen geen horloges. Toch konden ze de tijd meten! A. Waarom
Nadere informatieWelkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen. Week 1: denken en doen als een ondernemer Les 3: omarmen
Welkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen Week 1: denken en doen als een ondernemer Les 3: omarmen Pen en papier? Omarmen Ondernemen is een groot avontuur Onderweg op je reis kom je van alles tegen, ook
Nadere informatieInhoud. Een nacht 7. Voetstappen 27. Strijder in de schaduw 51
Inhoud Een nacht 7 Voetstappen 27 Strijder in de schaduw 51 5 Een nacht 6 Een plek om te slapen Ik ben gevlucht uit mijn land. Daardoor heb ik geen thuis meer. De wind neemt me mee. Soms hierheen, soms
Nadere informatiePresentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A
Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A INLEIDING Ik heb vandaag een cadeautje meegenomen. Niet voor jullie, maar voor mijzelf. Het cadeautje staat voor de verrassingen
Nadere informatiede aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.
Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.
Nadere informatieHey Russel! EEN BIJZONDERE VRIENDSCHAP. marian hoefnagel
REALITY REEKS Hey Russel! EEN BIJZONDERE VRIENDSCHAP marian hoefnagel Een gekke naam Rudsel?? Jims mond valt open van verbazing. Is dat een naam? Hij kijkt met grote ogen naar de jongen die naast hem zit.
Nadere informatieDe twee zaken waarover je in dit boek kunt lezen, zijn de meest vreemde zaken die Sherlock Holmes ooit heeft opgelost.
Sherlock Holmes was een beroemde Engelse privédetective. Hij heeft niet echt bestaan. Maar de schrijver Arthur Conan Doyle kon zo goed schrijven, dat veel mensen dachten dat hij wél echt bestond. Sherlock
Nadere informatieO, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.
Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan
Nadere informatieDe Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal!
De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! Hé hoi, hallo! Ik zal me even voorstellen. Ik ben Bloem. Bloem van Plastic. Maar je mag gewoon Bloem zeggen. Wow! Wat goed dat jullie even
Nadere informatieExact Online BUSINESS CASE MET EXACT ONLINE MEER FOCUS OP ACCOUNTMANAGEMENT EN ADVISERING. De 5 tips van Marc Vosse. www.exactonline.
BUSINESS CASE Exact Online MET EXACT ONLINE MEER FOCUS OP ACCOUNTMANAGEMENT EN ADVISERING De 5 tips van Marc Vosse www.exactonline.nl 2 EXACT ONLINE CASE STUDY ACCOUNTANCY DE 5 TIPS VAN MARC VOSSE Voor
Nadere informatiePersoonlijk opleiding plan
Persoonlijk opleiding plan Een opdrachtgever adviseren Hem vertellen wat jou de beste optie lijkt. Het klopt dat ik deze competenties zo had ingevuld. Ik heb hiermee ervaring doordat ik vaak op forums
Nadere informatieS C I E N C E C E N T E R
HOE KUN JE EEN PINGPONGBALLETJE LATEN ZWEVEN IN DE LUCHT? Jullie gaan een exhibit ontwerpen waarbij jullie de bezoekers kennis laten maken met de eigenschappen van luchtstromen en luchtdruk. Met de exhibit
Nadere informatieANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS
HET EURO RUN-SPEL www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS - 2 - Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende
Nadere informatiegelukkig, maar er was eens een dag dat dat anders was...
Kabouter Keu is weg! Hallo lieve kinderen, we leven hier in het Sprookjesbos meestal lang en gelukkig, maar er was eens een dag dat dat anders was... Ik weet het zeker. Vandaag gaat het me lukken!, gniffelt
Nadere informatieLuisteren: muziek (B1 nr. 4)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. Kijk
Nadere informatieGal. 5, 13-26 preek NGKO 20-09-2015
Gal. 5, 13-26 preek NGKO 20-09-2015 Serie: Mooie mensen zoals Jezus 1. Vrucht van de Geest Idealist? Toen ik klein was dacht ik echt dat kerkmensen alleen maar goed voor elkaar waren. Toen ik een jongere
Nadere informatieANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS
HET EURO RUN-SPEL www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende situaties
Nadere informatieRuimte, Ether, Lichtsnelheid en de Speciale Relativiteitstheorie. Een korte inleiding:
1 Ruimte, Ether, Lichtsnelheid en de Speciale Relativiteitstheorie. 23-09-2015 -------------------------------------------- ( j.eitjes@upcmail.nl) Een korte inleiding: Is Ruimte zoiets als Leegte, een
Nadere informatie1Wat is examenvrees eigenlijk?
8 1Wat is examenvrees eigenlijk? Lars is bang voor spinnen. Toen hij de foto op dit werkboek zag, kreeg hij kippenvel en ging hij anders ademhalen. Toen we Lars vroegen of de spin hem kon bijten, riep
Nadere informatieVragen gesteld in het evaluatieformulier + Antwoorden
Verslag Studenten Evaluatie Videoproject Door Tonny Mulder, a.b.mulder@uva.nl, 26 sept 213 De studenten van de opleidingen Biologie, Biomedische Wetenschappen en Psychobiologie krijgen in het 1 ste jaar
Nadere informatieEen Islamitische Verrassing
Frederica Hugenholtz Een Islamitische Verrassing 2014 www.eenislamitischeverrassing.nl Rotterdam Inhoud Baardmannen Couscous Geestelijke armoede Overgave Vrouwen Merkkleding Kopvoddentax Islamisering Verwarring
Nadere informatieWater Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven.
Water Egypte In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Ik ga naar een restaurant in Nederland. Daar bestel ik een glas water. De ober vraagt
Nadere informatieHet vreemde paard van Sinterklaas. door Nellie de Kok
Het vreemde paard van Sinterklaas door Nellie de Kok 1 Het vreemde paard van Sinterklaas door Nellie de Kok Samenvatting Als Sinterklaas in Nederland aankomt, wil hij dat Piedewiet zijn paard, Americo
Nadere informatie1. Brillenglazen zijn toch gewoon brillenglazen? Merk jij het verschil tussen een glas van Pearle, Hans Anders of een dure opticien? Waarom een hele hoop euro's betalen als het ook stukken goedkoper kan.
Nadere informatieE-PAPER. Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken!
Dé expert in praktische apotheektrainingen E-PAPER Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken! 1 Inhoudsopgave De cliënt en ik 3 Weet jij nog waarom je in de apotheek wilde
Nadere informatieWat kan ik voor u doen?
139 139 HOOFDSTUK 9 Wat kan ik voor u doen? WOORDEN 1 1 Peter is op vakantie. Hij stuurde mij een... uit Parijs. a brievenbus b kaart 2 Ik heb die kaart gisteren.... a ontvangen b herhaald 3 Bij welke...
Nadere informatieSoms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.
Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.
Nadere informatieEen meneer heeft veel ballonnen. Hij roept: Kinderen, kom erbij! Mijn ballonnen die zijn gratis. Wie wil een ballon van mij?
Een meneer heeft veel ballonnen. Hij roept: Kinderen, kom erbij! Mijn ballonnen die zijn gratis. Wie wil een ballon van mij? Wat een mooie luchtballonnen! Geel, oranje, groen en blauw. Kies maar uit Daan,
Nadere informatieHoutaantasting onder water -stopt het ooit-
Houtaantasting onder water - stopt het ooit - René Klaassen 17 januari 2012 7 de nationale houten heipalendag Inleiding-1, tekst Beste mensen, Op de nationale houten heipalendag is houtaantasting natuurlijk
Nadere informatieKom jij ook uit een ei?
Kom jij ook uit een ei? Er was eens een prachtig bos. Er groeiden de hoogste bomen en allerlei prachtige bloemen. Er was een vijver en een groot grasveld, waar je lekker kon spelen. Maar om het bos stond
Nadere informatieTafel met laatje en stoel Etui en papieren op tafel, evt. speelgoed/mooi blaadje o.i.d. Schilderstape Lege dozen Lege jerrycan o.i.d.
Titel van deze les: De piloot, dat ben jij! Uitdaging: Zelfstandig werken Denkwolk onderwerp: Zelfstandig werken blz. 22 Vakgebied(en): Psycho-educatie, drama Doelgroep (OB/MB/BB): MB/BB Maker: Marloes
Nadere informatieS C I E N C E C E N T E R
LEKKER BAKKEN IN DE ZON! Nee niet zonnebaden, maar barbecuen zonder hout of kolen! Dat kan ook met zonlicht. Het lijkt een beetje op een oude truc met een sterk vergrootglas. Als de zon goed schijnt, en
Nadere informatieIk heb een nieuw horloge, zegt papa. Kijk.
Prent 1 Sst, ik hoor iets! Prent 1. Sst, ik hoor iets! Said en Jamal zitten aan tafel te eten. Samen met papa en mama. Ik heb een nieuw horloge, zegt papa. Kijk. Papa laat het horloge zien. Het is een
Nadere informatieTimeRime: uitleg voor de leerling
TimeRime: uitleg voor de leerling Lesdoel: je leert een tijdlijn maken met het programma Timerime. TimeRime is een website waar je je eigen tijdlijn kunt maken. Dat kan de tijdlijn van je eigen leven zijn,
Nadere informatieNationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Begrijpend luisteren WWW.CPS.NL
Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Begrijpend luisteren WWW.CPS.NL Contactgegevens Annemarieke Kool a.kool@cps.nl 06 55 81 87 65 Programma 1. Welkom 2. Doelen van workshop 3. Theorie strategieën
Nadere informatieDe horizontale lijnen geven de normale luchtdruk weer. Boven de horizontale lijn verhoogt de luchtdruk, onder de lijn vermindert de luchtdruk.
Audio Introductie Geluid is een trilling van deeltjes, die zich voortplant in lucht of in een ander medium, zoals water. Een andere definitie: geluid is een voortschrijdende verandering van luchtdruk.
Nadere informatieKlantgerichtheid in de praktijk
Klantgerichtheid in de praktijk Waarom de klant vraagt om persoonlijk leiderschap dr. Zanna van der Aa Programma manager First Time Right Delta Lloyd Groep 30 oktober 2013 Stichting Toetsing Verzekeraars
Nadere informatieDocentenhandleiding bij
Docentenhandleiding bij Werkblad 4 Veiligheid in en rond de tunnel 1. Praktische uitleg Samenhang Deze docentenhandleiding hoort bij het werkblad veiligheid in en rond de tunnel. Het werkblad veiligheid
Nadere informatieEnergieke medewerkers, een bloeiend bedrijf
Energieke medewerkers, een bloeiend bedrijf Als ik me goed voel, presteer ik beter. En dat heeft weer invloed op mijn collega s. Een vitale medewerker is winst voor iedereen E en bedrijf kan de grootste
Nadere informatieUit: Niks relatief. Vincent Icke Contact, 2005
Uit: Niks relatief Vincent Icke Contact, 2005 Dé formule Snappiknie kanniknie Waarschijnlijk is E = mc 2 de beroemdste formule aller tijden, tenminste als je afgaat op de meerderheid van stemmen. De formule
Nadere informatieZe moet wel twee keer zo veel eten als Anne, en altijd weer die pillen vooraf.
1. Susan Susan ligt op een bed in haar tuinhuisje. De twee deuren van het huisje staan wijd open, zodat er frisse lucht naar binnen komt. Vanuit haar bed kan Susan precies tussen de struiken door de achterdeur
Nadere informatieDe nieuwe zorgmedewerker
Werkblad De nieuwe zorgmedewerker De zorg verandert in snel tempo. Ook jouw rol als verzorgende of helpende verandert: meer aandacht voor individuele cliënten en hun netwerk. Werken met een zorg-leefplan
Nadere informatieH4 weer totaal.notebook. December 13, 2013. dec 4 20:10. dec 12 10:50. dec 12 11:03. dec 15 15:01. Luchtdruk. Het Weer (hoofdstuk 4)
Het Weer (hoofdstuk 4) Luchtdruk Om te begrijpen wat voor weer het is en ook wat voor weer er komt zijn een paar dingen belangrijk Luchtdruk windsnelheid en windrichting temperatuur luchtvochtigheid dec
Nadere informatie!!!!! !!!!!!!!!!!! Uit: Glazen Speelgoed (Tennesse Williams)! (zacht) Hallo. (Ze schraapt haar keel)! Hoe voel je je nu? Beter?!
Uit: Glazen Speelgoed (Tennesse Williams) Jim Laura Jim Laura Jim wijn aan) Laura Hallo Laura (zacht) Hallo. (Ze schraapt haar keel) Hoe voel je je nu? Beter? Ja. Ja, dankje. Dit is voor jou. Een beetje
Nadere informatieICT-Dienst. Vertel ons een verhaaltje
Vertel ons een verhaaltje Ik zal het NIET hebben over: - Wat een Midoffice is en uit welke componenten het bestaat - Hoe je binnen jouw organisatie de implementatie van een Midoffice aanpakt - Of hoe wij
Nadere informatieTeam 5: Natuur. Onderzoek naar de natuurlijke zonnecel
Zonnepanelen op school Team 5: Natuur Onderzoek naar de natuurlijke zonnecel Jullie gaan onderzoeken of de plant een zonnecel is en wie daar gebruik van maken 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM Jullie gaan samenwerken
Nadere informatieREKENVAARDIGHEID BRUGKLAS
REKENVAARDIGHEID BRUGKLAS Schooljaar 008/009 Inhoud Uitleg bij het boekje Weektaak voor e week: optellen en aftrekken Weektaak voor e week: vermenigvuldigen Weektaak voor e week: delen en de staartdeling
Nadere informatieBouwbeschrijving kristalradio
Van harte gefeliciteerd met dit bouwpakket. Je kunt hiermee zelf een radio bouwen die geen batterij nodig heeft. Op de foto hiernaast zie je hoe jouw radio eruit gaat zien. In deze bouwbeschrijving staat
Nadere informatieIntroductie. Het concept. De website
Gijs Bos IM1109 Project Interactieve Multimedia 28 juni 2011 Introductie Het project begonnen wij met een ander concept, deze zou gaan over een eerstejaars student die zijn eerste stappen op de Universiteit
Nadere informatiewarmte en licht energie omzetting elektriciteit In een lamp wordt energie omgezet
Energieomzetting We maken veel gebruik van elektrische energie. Aan elektrische energie hebben we niet zoveel. Elektrische energie is maar een tussenvorm van energie. Bij een elektrische verwarming, willen
Nadere informatieDe drijfveren zijn ontwikkeld en aangeleverd door Coert-Jan Tomassen van CJT for Sales: Coert-Jan Tomassen info@cjtforsales.com www.cjtforsales.
Drijfveren Tool 1.0 Carolien van Herrikhuyzen www.cforcycling.nl www.cforcycling.com carolien@cforcycling.nl Om wat handvaten te hebben voor een gesprek met ons begeleidingsteam bij het formuleren van
Nadere informatieAan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt
Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt orthodontist Daniël van der Meulen samen met veertien assistentes intensief
Nadere informatiemaandag 9.30-12.30 dinsdag 9.30-12.30, 11.00-14.00, 19.30-22.30 woensdag 19.30-22.30 donderdag 9.30-12.30
Workshops! Meer creativiteit in je werk Interactieve bijeenkomsten vormgeven Ideeën voor promotie van jouw onderneming Nieuwe producten voor jouw bedrijf Creatieve werkvormen (serie van 4 workshops) Wegens
Nadere informatiePimp een Windmolen! Droommachine http://droommachine.braintrigger.nl
Pimp een Windmolen! Windmolens wekken schone energie op. Maar sommige mensen zijn tegen windmolens. Ze vinden dat ze niet goed in de omgeving passen, dat ze het landschap verontreinigen. En ze zijn bang
Nadere informatieLESBRIEF. Laat uw leerlingen 10 minuten lezen in 7Days. Uw leerlingen mogen zelf weten welke artikelen ze deze 10 minuten lezen.
Artikelen: Alle artikelen - 7Days week Vrijdag 23 januari 2015 Inhoud: - Leerlingen leren artikelen analyseren. - De leerlingen leren verwijswoorden en signaalwoorden te herkennen in een tekst. Vakgebied:
Nadere informatieKernvraag: Hoe laat ik iets sneller afkoelen?
Kernvraag: Hoe laat ik iets sneller afkoelen? Naam leerling: Klas: http://www.cma-science.nl Activiteit 1 Hoe stroomt warmte? 1. Wat gebeurt er met de temperatuur in een verwarmde kamer wanneer je het
Nadere informatieZondag 19 januari 2014. Viering in de Week van Gebed. voor de eenheid van de christenen. Paulusgemeenschap en. Protestantse Gemeente de Eshof
Zondag 19 januari 2014 Viering in de Week van Gebed voor de eenheid van de christenen Paulusgemeenschap en Protestantse Gemeente de Eshof Hoevelaken Thema: Is Christus dan verdeeld? (1 Kor. 1,13) 1 / 7
Nadere informatieGemeente in Christus,
meditatie voor 3 mei 2015 thema geloof EN wetenschap Gemeente in Christus, Misschien heb je wel eens gehoord van de film The Matrix, of misschien heb je m zelfs wel eens gezien. De film gaat over een kleine
Nadere informatieOur Sky is not the limit!
Our Sky is not the limit! Bezoekadres: Kempen 9 8245GK LELYSTAD Telefoon: +31 320218170 Mobiel: +31 655695989 E-mail: info@dagis.nl Website: www.dagis.nl www.facebook.com/dagis.nl/ YouTube DAGIS (Dutch
Nadere informatieEn rijke mensen werken niet. Die kunnen de hele dag doen wat ze leuk vinden.
Warm in Verona Romeo loopt een beetje rond. Dat doet hij bijna elke dag. Hij vindt het leuk om door het stadje te lopen. Door de kleine straatjes. Langs de rivier waar de meisjes de was doen. En over de
Nadere informatieInhoud: Inleiding Paragraaf 1.1 Blz 2. Inleiding Paragraaf 2.2 Blz 3. Opgroeien met computers Blz 4,5,6. Computers op school Blz 7.
Inhoud: Inleiding Paragraaf 1.1 Blz 2. Inleiding Paragraaf 2.2 Blz 3. Opgroeien met computers Blz 4,5,6 Computers op school Blz 7. De toekomst en de pc Blz 8, 9 Nawoord Blz 10. Inleiding Paragraaf 1.1
Nadere informatieInhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!
1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk
Nadere informatieDoorbreek je belemmerende overtuigingen!
Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als
Nadere informatieLekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.
Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar
Nadere informatieZon, aarde en maan. Expertgroep 3: De seizoenen. Naam leerling:... Leden expertgroep:...
Expertgroep 3: De seizoenen Naam leerling:.... Leden expertgroep:... Voorbereiding Lente, zomer, herfst en winter zijn seizoenen met elk hun eigen karakter. Jullie gaan onderzoeken hoe het komt dat we
Nadere informatieDIMAEN Brochure 2017 DIMAEN BV. 17 februari 2017 Rev.: 1.1. Page 1 of 5
DIMAEN Brochure 2017 DIMAEN BV Page 1 of 5 DIMAEN BV "Connected Engineering" is onze samenvatting van het verbinden van disciplines, kennis en ervaring. Onze missie is: uitdagingen efficiënt omzetten in
Nadere informatieKinderdagverblijf, familie, vrienden, gezelligheid, sporten, creatief bezig zijn, oppassen, kinderen, technologie.
Onderzoek Interview 1 Geslacht: Vrouw Leeftijd: 20 jaar Beroep: begeleider op kinderdagverblijf Smartphone: HTC XL Interview vragen algemeen Zo ja, van welk merk en wat voor abonnement heb je (zegt iets
Nadere informatieSOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN
SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna
Nadere informatieLesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection
Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection 1 Beste docent, Binnenkort gaat u samen met uw klas naar de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection. Deze lesbrief
Nadere informatieVoor het welzijn van kind en school. Klas 3!
Voor het welzijn van kind en school Klas 3! Wat is energie Energie heb je nodig om iets te doen. Je hebt het nodig om een auto mee te kunnen laten rijden, een huis mee te verwarmen of een fabriek mee te
Nadere informatieMaatschappelijke Zorgboerderij. Amatheon. Nikki van Berlo. Jasmijn Borms. Joy Willems T4B
Maatschappelijke Zorgboerderij Amatheon Nikki van Berlo Jasmijn Borms Joy Willems T4B Inleiding Ons groepje bestaat uit Nil
Nadere informatieWelkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen. Week 5: grip op geld Les 1: jouw money mindset
Welkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen Week 5: grip op geld Les 1: jouw money mindset Pen en papier? Misvattingen over geld Voordat je met deze videoles begint wil ik je vragen om deze video zo te stoppen
Nadere informatieCHATTEN. verborgen verdriet MARIAN HOEFNAGEL
CHATTEN verborgen verdriet MARIAN HOEFNAGEL Stotteren Kom op, Roy. Het is allang tijd. De leraar informatica legt een hand op Roys schouder. Maar Roy kijkt niet op of om. Hij zit achter de fijnste computer
Nadere informatieRabobank Graafschap-Midden
Rabobank Graafschap-Midden Geen gouden kranen. Wel gekleurde banken. Rabobank Graafschap-Midden kiest voor Gispen. Als één woord typerend voor de Achterhoek is, is dat waarschijnlijk nuchterheid. Tijdens
Nadere informatieGeen Big Data zonder Small Data. Norman Manley IT Analyst
Geen Big Data zonder Small Data Norman Manley IT Analyst Big Data - een defini;e Big data is de naam die wij geven aan een verzameling van gegevens d ie z o g root ( en c omplex) i s d at d ie n iet m eer
Nadere informatieOPDRACHTKAART. Thema: Multimedia/IT. Audio 4. Digitaliseren MM-02-10-01
OPDRACHTKAART MM-02-10-01 Digitaliseren Voorkennis: Je hebt Multimedia-opdrachten 1 tot en met 3 en audio-opdracht 1 t/m 3 (MM-02-03 t/m MM-02-09) afgerond. Intro: Geluid dat wij horen is een analoog signaal.
Nadere informatie