Grontmij Energie

Transcriptie

1 Grontmij Energie

2 Afbeelding voorzijde Soeters van Eldonk Architects 2

3 Voorwoord Grontmij is een duurzaam ontwerp-, advies- en managementbureau dat actief is in de markten water, energie, infrastructuur en duurzame planning en ontwerp. We zijn in Europa jaarlijks betrokken bij tienduizenden projecten op het gebied van ondermeer stedelijke gebiedsontwikkeling, bouw- en vastgoed, transport en mobiliteit, industrie, water en energie. Duurzaamheid staat voor de Grontmij - organisatie zelf, maar ook in projecten van onze opdrachtgevers hoog op de agenda. Herman Postma Hoofd Afdeling Energie Grontmij Nederland B.V. We worden geconfronteerd met de gevolgen van een veranderend klimaat en het schaarser worden van grondstoffen en fossiele energie. De continuïteit van welzijn, welvaart en economische groei vraagt om een nieuwe benadering van energieopwekking, energiedistributie en energiegebruik. Op de lange termijn is de samenleving beter af met duurzame energie. Wij werken daarom met onze opdrachtgevers in hun omgeving aan de verduurzaming van de energievoorziening en maken gebruik van restwarmte. Door efficiencymaatregelen en door te besparen op energiegebruik, maar ook door het benutten van bronnen in de omgeving, het realiseren van slimme infrastructuur, het toepassen van hernieuwbare energietechnieken en het reduceren van ongewenste gevolgen van het gebruik van fossiele energie. Een gezonde businesscase realiseren, gericht op vermindering van CO 2 emissies. Over duurzaamheid wordt veel gesproken en geschreven. Dat is goed. De voorbeelden in dit boekje laten zien dat er ondertussen ook veel projecten worden gerealiseerd. Met Grontmij, partner in energie. Planning, connecting, respecting the future, van visie tot realisatie. 3

4 Duurzaam gebouw Grontmij 4

5 Inhoudsopgave Strategisch advies en duurzame gebiedsontwikkeling 7 Hernieuwbare energie 31 Windenergie 45 Energiebesparing in de gebouwde omgeving 59 Warmte 87 Industrie 95 5

6

7 Strategisch advies en duurzame gebiedsontwikkeling Lokaal Duurzaam Energiebedrijf en het Klimaatbedrijf 9 Strategienota Energie- en Klimaatbeleid van de Provincie Zeeland 11 Klimaatatelier Rijnenburg Utrecht 13 Haalbaarheidsstudie aquatische koeling bedrijventerrein Breda 15 Haalbaarheidsstudie energieneutraal Sluiseiland 17 Energievisie bedrijventerrein Breekland Langedijk 19 Bodemenergie kansenkaart gemeente Ede 21 Geothermie Noord-Holland: inventarisatie kansrijke locaties 23 Klimaatbeleidsplan Coevorden 25 Visie duurzame energie woningcorporatie Woonstede Ede 27 Consulentschap Bio-energie provincie Gelderland 29

8 8

9 Lokaal Duurzaam Energiebedrijf en het Klimaatbedrijf In de Haarlemmermeer heeft Grontmij samen met andere partijen waaronder afvalverwerkers, gemeente en woningcorporaties een haalbaarheidsstudie uitgevoerd voor een lokaal duurzaam energiebedrijf. We hebben gekeken naar de missie, visie, strategie en taken van het bedrijf en onderbouwing geleverd vanuit organisatorisch, juridisch, financieel en technisch perspectief. Grontmij zal betrokken blijven bij de realisatie van het bedrijf, waarin zij als leading consultant haar kennis van duurzame energie inzet en tevens de processen stroomlijnt. De gemeente Haarlemmermeer en het Natuur- en Milieucentrum (NMC) Haarlemmermeer (Schiphol, Rabobank, Meerlanden) en de samenwerkingspartners van het kennisconcept Klimaatbank (Grontmij, Ymere, Amvest en AM) hebben de gezamenlijke ambitie om de ontwikkelingen in de Haarlemmermeer verder duurzaam vorm te geven. Hieronder valt het opzetten van een Klimaatbedrijf dat zich richt op CO 2 -reducerende maatregelen in de gemeente Haarlemmermeer. De gemeente Haarlemmermeer en het NMC hebben Grontmij gevraagd een eerste verkenning te doen naar de haalbaarheid. De haalbaarheidsverkenning heeft zich toegespitst op mogelijke pilots rondom twee ontwikkelingslocaties: Lisserbroek en Hoofddorp- Zuid. In de startfase ligt de focus op het stimuleren van de regionale productie en afzet van duurzame energie. In een volgend stadium komen daar ook maatregelen bij die zijn gericht op energiebesparing en gedrag (sociale duurzaamheid). 9

10 10

11 Strategienota Energie- en Klimaatbeleid van de Provincie Zeeland Grontmij stelde in opdracht van de Provincie Zeeland de Strategienota Energie- en Klimaatbeleid en het bijbehorende Uitvoeringsprogramma op. Omdat de Provincie Zeeland een actieve bijdrage wil leveren aan de vermindering van broeikasgasemissies liet zij door Grontmij een Strategienota Energie- en Klimaatbeleid opstellen waarin ambities, doelstellingen en maatregelen worden gegeven die een bijdrage leveren aan beperking van emissies van broeikasgassen. De provincie Zeeland levert daarmee een bijdrage aan de internationale klimaatproblematiek en het landelijke beleid. De Strategienota richt zich uitsluitend op mitigatie (maatregelen die emissies beperken) en niet op adaptatie (maatregelen die de provincie Zeeland bestand maken tegen de gevolgen van de klimaatverandering). Grontmij heeft met veel betrokken partijen in de provincie consultaties gevoerd: energiebedrijven, bedrijfsorganisaties als Zeeland Seaports, woningcorporaties, diverse afdelingen van de provincie Zeeland en met het Waterschap Zeeuwsche Eilanden. 11

12 12

13 Klimaatatelier Rijnenburg Utrecht In Rijnenburg, een nieuwbouwlocatie van circa woningen, staat de gemeente Utrecht voor een aanzienlijke en bijzondere opgave. Rijnenburg is één van de nieuwbouwlocaties die vanwege de ligging en schaalgrootte kansen biedt om een voorbeeld te zijn van een duurzame wijk en van een succesvolle voorbereiding op de gevolgen van klimaatverandering. De gemeente Utrecht, de provincie Utrecht en het Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden hebben gezamenlijk de ambitie uitgesproken om Rijnenburg klimaatbestendig en duurzaam te ontwikkelen. Hiervoor is het klimaatatelier Rijnenburg opgericht. De uitdaging is om gezamenlijk de vernieuwende ideeën, ontwerpen en middelen te ontwikkelen die nodig zijn voor het opstellen van een duurzame en klimaatbestendige structuurvisie. Grontmij begeleidt de partijen hierin en organiseert het proces van het klimaatatelier. Binnen het klimaatatelier is de door Grontmij ontwikkelde methode climate and the city toegepast. Deze methode verbindt ambities op diverse thema s aan kennis en ervaring uit wetenschap en praktijk. Met behulp van de lagenbenadering leidt dit tot een integraal, realistisch en breed gedragen ontwerp. 13

14 14

15 Haalbaarheidsstudie aquatische koeling bedrijventerrein Breda Grontmij voert voor de gemeente Breda t.b.v. de herstructurering van bedrijventerrein Emer/Hintelaken een haalbaarheidsonderzoek uit naar de mogelijkheden om het energieconcept van het bedrijventerrein te verduurzamen. Dit doen we door een diepe waterplas in te zetten als aquatische koelmachine. Grontmij heeft met een energyanalyse getoetst of de diepe waterplas Emerput (met afmetingen 450 x 280 x 12 meter) inzetbaar kan zijn als een aquatische natuurlijke koelmachine. Hierbij is het hydrologische en ecologische gedrag van de waterplas van 10 tot 12 m diepte belangrijk. De volgende vragen werden beantwoord: wat is de watertemperatuur onder in de plas en hoe snel herstelt deze zichzelf en hoeveel koelvermogen kan in welk jaargetijde onttrokken worden aan de waterplas. Vervolgens is de jaarlijkse energievraag gesimuleerd op basis van buitentemperatuur-afhankelijke bedrijfsvoering met KNMIweergegevens van het warme jaar Vier verschillende energieconversie-concepten zijn gesimuleerd om de energievraag van het bedrijventerrein door te rekenen naar primair energieverbruik. Uit de analyse blijkt dat tot 44% bespaard kan worden op energie voor de koeling van gebouwen en processen. De aquatische koeling heeft voor de aangesloten bedrijven voornaamste voordeel dat er niet meer geïnvesteerd hoeft te worden in een traditionele koelmachine, maar dat slechts een vastrecht en een prijs per afgenomen koude in rekening wordt gebracht. Het is een verschuiving van investering naar exploitatie, waardoor bedrijven meer geld over houden voor hun kernactiviteiten. De diepe waterplas in Breda heeft een capaciteit voor ongeveer m2 bedrijventerrein dat zich binnen een straal van 1 tot 2 kilometer van de plas bevindt. 15

16 16

17 Haalbaarheidsstudie energieneutraal Sluiseiland In Vianen wordt het nieuwe gebied Sluiseiland ontwikkeld. Hier worden 160 woningen gebouwd. De wens van de gemeente Vianen en de provincie Utrecht is dat Sluiseiland energieneutraal wordt ontwikkeld. Grontmij voerde hiervoor een haalbaarheidsstudie uit vanuit technisch, financieel en organisatorisch oogpunt. Het doel van deze haalbaarheidsstudie was om na te gaan hoe Sluiseiland energieneutraal ontwikkeld kan worden. De haalbaarheidsstudie zal moeten aantonen welke maatregelen goed toegepast kunnen worden om energie te besparen. Ook werd er gekeken naar welke meerinspanning gevergd wordt om een ontwikkelgebied in de gemeente Vianen energieneutraal te maken. Conclusie van de studie is dat Sluiseiland daadwerkelijk energieneutraal kan worden gerealiseerd. Voor de korte termijn is windenergie hierbij een onmisbare optie. Verder is verankering van de ambitie in het beleid nodig en zal de economische haalbaarheid van een Warmte Koude Opslag systeem in detail onderzocht moeten worden, zodra de specificaties (gebruiksoppervlak, warmte en koudevraag) van de woningen en appartementsgebouwen bekend zijn. 17

18 18

19 Energievisie bedrijventerrein Breekland Langedijk De gemeente Langedijk gaat bij Oudkarspel het bedrijventerrein Breekland ontwikkelen. De geplande omvang van het terrein bedraagt circa 75 hectare. De gemeente heeft de ambitie om het bedrijventerrein duurzaam te ontwikkelen en energie is een van de belangrijkste milieuthema s. Grontmij heeft daarom voor het plangebied een energievisie opgesteld. De doelstelling voor het opstellen van de energievisie was het maken van strategisches keuzes omtrent het ambitieniveau voor de energievoorziening van het bedrijventerrein Breekland en de wijze waarop deze ambities het beste kunnen worden gerealiseerd. Op basis van de energievisie moeten betrokken partijen afspraken kunnen maken over hun belangen en hun mogelijke rol en de wijze waarop de energievoorziening wordt gerealiseerd. Er werd een energieprofiel voor het bedrijventerrein opgesteld met o.a. de verwachte typen bedrijvigheid, arealen en omvang, verwachte energieverbruik, energiedichtheid en een profiel van het energieverbruik zoals elektriciteitsverbruik voor verlichting, koeling en proces maar ook warmteverbruik op diverse temperatuurniveaus. Op basis van het energieprofiel kon een strategische keuze worden gemaakt m.b.t. de wijze waarop de efficiënte en duurzame technieken het beste kunnen worden gerealiseerd en hoe deze het beste konden worden ingebed in de ontwikkeling van het bedrijventerrein als geheel. 19

20 20

21 Bodemenergie kansenkaart gemeente Ede In opdracht van de Gemeente Ede stelde Grontmij een Bodemenergie Kansenkaart van de gemeente op. De kansenkaart geeft aan of de bodem geschikt is voor koude warmte opslag (KWO). De gemeente kan de kaart inzetten als middel om het gebruik van bodemenergie als bron van duurzame energie te stimuleren. Bij een geplande bouwactiviteit kan met behulp van de kaart eenvoudig worden bepaald of de locatie geschikt is voor het toepassen van bodemenergie. Bij het opstellen van de kaart werd onder andere gekeken naar de geohydrologie, nabij gelegen KWO onttrekkingen, waterwingebieden en verontreinigingen. De kansenkaart is opgesteld uit GIS-kaarten van de: ligging van de watervoerende pakketten grondwaterstand verstoppingsrisico van de bronnen ligging van waterwingebieden ligging van bestaande KWO systemen doorlaatvermogen van de bodem bekende grondwaterverontreinigingen samenstelling van de bodem (klei, veen, leem of zand) Daarnaast bevat het rapport achtergronden van koude warmte opslag ten aanzien van beleid en systematiek. 21

22 22

23 Haalbaarheid Elektriciteitproductie uit Geothermie In opdracht van het innovatieplatform Glastuinbouw Oostland, werkt Grontmij de technische en economische haalbaarheid van de productie van elektriciteit en warmte met behulp van geothermie in de Nederlandse situatie uit. Het innovatieplatform is een samenwerkingsverband tussen de gemeentes Lansingerland en Pijnacker-Nootdorp met de glastuinbouwondernemers in het gebied. De betrokken tuinders en cofinanciers Provincie Zuid-Holland, Productschap Tuinbouw en Rabobank Nederland hebben of ervaring met geothermie of serieuze interesse in toepassing van geothermie voor elektriciteitproductie en warmteopwekking. Het doel van de opdracht is tweeledig. Ten eerste stellen we vast wat de globale haalbaarheid is en wat de technische en bedrijfseconomische randvoorwaarden. Bovengrondse aspecten, installatietechnische, energetische en bedrijfseconomische aspecten worden onderzocht. Bij voldoende perspectief zal vervolgens een geologische studie uitgevoerd worden naar het winnen van aardwarmte met een brontemperatuur 120 C uit het Trias gesteente op circa m diep. Op basis van alle bestaande kennis maken we een zo betrouwbaar mogelijk ondergrondmodel om de meest geschikte locaties en optimale boortrajecten vast te stellen. 23

24 24

25 Klimaatbeleidsplan Coevorden Om het broeikaseffect terug te dringen door een verminderde CO 2 -uitstoot heeft de overheid met provincies en gemeenten het Klimaatconvenant gesloten. Gemeente Coevorden schakelde Grontmij in om een beleidsplan op te stellen naar aanleiding van dit convenant. Duurzame energie vormt een belangrijk aandachtsveld in het energiebeleid van de gemeente Coevorden. De gemeente haakt hiermee in op landelijke ontwikkelingen waarin het traditionele energiebeleid verbreed wordt met klimaatbeleid. Grontmij heeft hiertoe samen met de gemeente Coevorden een klimaatbeleidsplan ontwikkeld, waarin naast energiebesparing de nadruk ligt op het stimuleren van duurzame energie, duurzaam bouwen en de energieaspecten rond verkeer en vervoer. Het gebruik van duurzame energie is van belang om de CO 2 -uitstoot terug te dringen en om minder afhankelijk te zijn van de eindige voorraden fossiele en nucleaire brandstoffen. 25

26 26

27 Visie duurzame energie woningbouwcorporatie Woonstede Ede Woonstede in Ede beschikt als één van de eerste woningbouwcorporaties in Nederland over het certificaat Klimaatcorporatie en heeft Grontmij gevraagd een visie op duurzame energie op te stellen. Daarin is aangegeven welke vormen van duurzame energie geschikt zijn voor nieuwbouwprojecten en grootschalige renovaties en wat er komt kijken bij realisatie. Grontmij heeft hiertoe twee workshops begeleid. Er werd in groepjes gewerkt aan opdrachten en vervolgens plenair gediscussieerd. Zo ontstond consensus over wat past bij Woonstede. De uitkomsten van de workshops zijn door Grontmij verder aangevuld en vervolgens vastgelegd in de Visie Duurzame Energie. Nieuwbouw wordt door Woonstede in principe energiezuinig gebouwd. De resterende energiebehoefte wordt aangevuld door middel van duurzame energie, voor zover de totale woonlasten hierdoor niet stijgen. Er is behoefte aan focus, er wordt daarom gekozen voor een beperkt aantal energiesystemen. In het rapport is opgenomen welke voorzieningen aantrekkelijk zijn voor individuele woningen, voor kleine woningbouwprojecten, voor grotere projecten en voor grootschalige renovaties. De volgende stap is het opstellen van een haalbaarheidsstudie en een businesscase voor een specifiek concreet woningbouw- of renovatieproject. 27

28 28

29 Consulentschap Bio-energie provincie Gelderland De Provincie Gelderland heeft grote ambities op het gebied van duurzaamheid, energie en klimaat. Eén van de belangrijkste aandachtspunten daarbij is het stimuleren van energie uit biomassa. Om invulling te geven aan die ambities is Gelderland in 2008 via een openbare aanbesteding op zoek gegaan naar een bureau om Gelderland in deze ambitie te ondersteunen. Grontmij stelt twee jaar een team van drie consulenten bio-energie beschikbaar in de vorm van het Consulentschap Bio-energie. De opdracht van dit team is om namens de provincie adviezen te leveren en meerwaarde te bieden bij het realiseren en ondersteunen van diverse bio-energie projecten. Daarnaast wordt van Grontmij verwacht, gezien onze kennis en ervaring, dat wij kansen in de markt signaleren en waar mogelijk die met Gelderland oppakken en realiseren. Deze opdracht is zowel voor Grontmij als de Provincie Gelderland een grote uitdaging. Veel partijen in de markt van bio-energie hebben grote ambities en mooie plannen, maar daadwerkelijke realisatie blijkt in de praktijk lastig. Hierdoor worden doelstellingen niet of zeer moeilijk gehaald. Grontmij gaat samen met de provincie, daar de komende twee jaar verandering in brengen. 29

30

31 Hernieuwbare energie Elektriciteitsopwekking met geothermie Sauerlach 33 Benutting biomassa Beuningen 35 Een rioolwaterzuiveringsinstallatie als energiefabriek 37 GFT-vergistingsinstallatie ROVA 39 Vervroegde onttrekking stortgas op stortplaats Stainkoeln 41 Stortgasonttrekking in Nanchang, China 43

32 32

33 Elektriciteitsopwekking met geothermie Sauerlach Geothermie is een duurzame bron van energie, het spaart het milieu en klimaat. De CO 2 -emissie van het elektriciteitsgebruik voor de benodigde pompen is verwaarloosbaar en ook andere vormen van milieubelasting zijn minimaal of ontbreken geheel. Het is dag en nacht beschikbaar en goed regelbaar. Nadelen zijn de hoge aanvangsinvesteringen en het risico van tegenvallende warmteproductie. In vergelijking met de ons omringende landen wordt geothermie in Nederland nog weinig toegepast. Belangrijke toepassingsgebieden zijn nieuwbouwwijken, stadsvernieuwingsprojecten en de glastuinbouw. De focus ligt in Nederland voorlopig vooral op warmtegebruik, waar ondanks een lastige concurrentiepositie ten opzichte van de aardgasprijzen en -infrastructuur de eerste projecten momenteel starten in de glastuinbouw en een nieuwbouwwijk in Den Haag. In opdracht van Stadwerke München heeft Grontmij het Geothermieheizkraftwerk Sauerlach ontwikkeld. Dit is de grootste geothermie warmtekrachtcentrale van Duitsland en hierin wordt op meter diepte met een capaciteit van 240 liter per seconde, water met een temperatuur van 140 ºC gewonnen. Hiermee wordt 8 tot 10 MW aan elektrisch vermogen opgewekt en zal circa 4 MW aan warmte aan een lokaal warmtenet geleverd worden. Grontmij onderzocht de mogelijkheden van ultradiepe geothermie mét productie van elektriciteit. Een hogere temperatuur levert namelijk netto zoveel financieel voordeel dat de economische haalbaarheid sterk toeneemt ten opzichte van alleen warmtewinning. 33

34 34

35 Benutting biomassa Beuningen De gemeente Beuningen heeft plannen voor het aanplanten van een klimaatbos en een energiebos rondom een nieuwbouwwijk. Grontmij onderzocht in deze studie onder andere hoeveel biomassa beide bossen opleveren en of deze hoeveelheid voldoende is om in de warmtebehoefte van de wijk te voorzien. Daarnaast is de haalbaarheid verkend van toepassing van biomassa uit de wijk. Met behulp van hout uit het bos kan gedeeltelijk in de warmtebehoefte worden voorzien; een aanvullende energievoorziening is echter nog wel nodig. De opbrengst kan worden verhoogd door ook gebruik te maken van hout uit andere delen van de gemeente. Een alternatief is het verkopen van het geoogste hout, bijvoorbeeld via het Shared Service Model. Daarmee wordt elders duurzame energie opgewekt; de opbrengst kan worden besteed aan inkopen van groene stroom/groen gas. Tenslotte kan het hout uit de wijk worden ingezet als aanvulling op het al geplande Warmte Koude Opslag (WKO) -systeem in de wijk. Het WKO-systeem levert de basiswarmte; in tijden waarin extra warmte nodig is (winterperiode, koude dagen), wordt de biomassa benut om aan deze piekwarmtevraag tegemoet te komen. De mogelijkheden die de gemeente het meest aanspreken, kunnen in een meer gedetailleerde haalbaarheidsstudie met elkaar vergeleken worden. 35

36 rioolwater in A Scheiding organisch stof en water water B Waterzuivering effluent uit organische stof (slib) slib extra organische stof (biomassa) C Biomassaconversie restwater D Deelstroombehandeling ENERGIE 36

37 Een rioolwaterzuiveringsinstallatie als energiefabriek Het energieverbruik voor rioolwaterzuivering is hoog. Het is dus een grote uitdaging om dit energieverbruik naar beneden te brengen. Onze ambitie gaat verder: samen met Waterschap Aa en Maas en andere instanties onderzoeken we of een zuivering energie kan produceren! Dat doen we door reststromen uit het rioolwater, eventueel in combinatie met andere energiehoudende stromen (zoals maaisel of industriële reststromen), te vergisten tot groene elektriciteit, groen gas en warmte. Grontmij heeft technologische en kostentechnische ondersteuning geleverd bij de uitwerking van De Energiefabriek. Op basis van de inventarisatie van technieken en ontwikkelingen is een groot aantal totaalconcepten voor De Energiefabriek denkbaar. Er kan een onderscheid worden gemaakt in drie typen totaalconcepten: Basis: uitbreiding van de installatie met bewezen technieken. Dit levert een energieneutrale situatie op en is direct en risicoloos in te voeren. Plus: het basisscenario met energielevering d.m.v. een brandstofcel en een extra ontsluitingsstap voor de slibbehandeling, zodat netto energielevering plaatsvindt. Dit scenario is binnen twee jaar te realiseren maar technisch onzekerder, omdat in Nederland met een aantal beschikbare technieken nauwelijks ervaring heeft. Super: het plusscenario, waarbij de gisting plaatsmaakt voor superkritische vergassing van slib. Deze optie levert serieuze energie op, maar vergt nog wel enkele jaren ontwikkelingstijd. 37

38 38

39 GFT-vergistingsinstallatie ROVA ROVA gaat als opdrachtgever samen met drie partners een GFT-vergistingsinstallatie bouwen met als doel het opwekken van methaangas, om dit om te zetten in aardgas en dit gas te gaan leveren aan een nabij gelegen brandstofvulstation. Op termijn moet o.a. het wagenpark van ROVA gaan overschakelen op rijden op aardgas. Grontmij stelde hiervoor de aanvraag op voor een Wm- & Wvo-vergunning. Naast het opstellen van de aanvragen verzorgde Grontmij ook een geuronderzoek, een onderzoek naar luchtkwaliteit, een IPPC-toets, een NRB-beoordeling, het opstellen van een AO/IC en het begeleiden van een door een derde uit te voeren geluidsonderzoek. Het project is een duidelijk voorbeeld van het belang dat de overheid stelt aan het klimaat. ROVA heeft duidelijke klimaatdoelstellingen en heeft daarom het initiatief genomen tot dit innovatieve project. Het opwekken van energie uit reststoffen, in dit geval aardgas uit GFT, om daarmee het gebruik van primaire grondstoffen te beperken, levert een bijdrage aan een duurzaam energiebeleid. 39

40 40

41 Vervroegde onttrekking stortgas op stortplaats Stainkoeln Op de stortplaats Stainkoeln in Groningen vindt al vele jaren onttrekking van stortgas uit oudere stortplaatsgedeelten plaats. In nieuwere compartimenten waren nog geen voorbereidingen getroffen, onder meer omdat onttrekkingsvoorzieningen een groot obstakel vormen voor de stortactiviteiten. Vanwege extra aandacht voor beter emissiebeheer en het optreden van geurhinder in de omgeving van de stortplaats heeft Grontmij onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om al gedurende de exploitatiefase van een stortcompartiment stortgas te onttrekken uit het afvalpakket. Vanaf 2001 vindt er in de jongste delen van de stortplaats een nieuwe wijze van stortgasonttrekking plaats. Deze bestaat uit het aanbrengen van de onttrekkingsbronnen in het afvalpakket in opbouw, dus tijdens het storten van afval. Het grote voordeel van deze wijze van aanleg is dat de voorzieningen vrijwel direct na aanleg beschikbaar komen voor het onttrekken van stortgas, zodat het totale rendement van het onttrekkingssysteem aanmerkelijk vergroot en de vrije emissie sterk gereduceerd wordt. Grontmij begeleidt een demonstratieproject, waarin verschillende systeemontwerpen worden aangelegd en onderzocht. Gedurende twee jaar worden deze voorzieningen beoordeeld, waarna voor zowel Stainkoeln als voor andere locaties de meest betrouwbare en kosteneffectieve variant wordt gekozen. 41

42 42

43 Stortgasonttrekking in Nanchang, China Sinds zomer 2008 is Grontmij als vaste adviseur werkzaam voor OneCarbon, een bedrijf dat wereldwijd bij Carbon Credits projecten betrokken is. Grontmij ontwerpt complete systemen voor het onttrekken van methaangas bij vuilnisstortplaatsen. Met deze ontworpen systemen gaat OneCarbon naar China om ze daar te realiseren. Grontmij verzorgt vervolgens de noodzakelijke back-up. De vuilnisstortplaats Maiyuan bij Nanchang in China is sinds november 1997 operationeel en zal tot ongeveer actief blijven. Momenteel bevat de stortplaats circa 5 miljoen ton huishoudelijk afval, met een dagelijkse hoeveelheid van tot ton. Grontmij heeft het stortgasextractiesysteem ontworpen en het afvoersysteem voor percolatiewater geoptimaliseerd om overtollig percolatiewater effectief te kunnen afvoeren. Grontmij biedt ondersteuning in de opstartfase en tijdens bedrijf van de stortgasbehandelingsinstallatie. Stortgas wordt onttrokken uit de stortplaats en getransporteerd naar de stortgasbehandelingsinstallatie, waar het wordt geproduceerd. Overtollig stortgas wordt gefakkeld. De elektriciteit die vrijkomt wordt geleverd aan het openbare net van Nanchang In China worden stortgasprojecten uitgevoerd, waarbij het in stortplaatsen vrijkomende methaangas de brandstof is voor motoren die elektriciteit opwekken. Door methaangas in grote hoeveelheden uit de stortplaats te halen wordt zo een grote broeikasgasreductie behaald en een forse hoeveelheid groene energie opgewekt. 43

44

45 Windenergie Quickscan windenergie met WINDPRO software 47 Planontwikkeling en planologisch proces Windpark A7 49 Initiatief windpark Klaverpolder 51 Offshore Windpark Middelgrunden Denemarken 53 Offshore windpark Egmond aan Zee 55 Offshore windpark Rødsand 2 Denemarken 57

46 46

47 Quickscan windenergie met WINDPRO software Voor diverse locaties doet Grontmij onderzoek naar de mogelijkheden voor plaatsing van grootschalige windturbines. Voor deze quickscan wordt gebruik gemaakt van het softwarepakket WINDPRO, waarmee onder andere in detail de geluids- en slagschaduwcontouren van de windturbines worden vastgesteld. Per inpassingsvariant presenteren we een kaartbeeld, waarbij ook een aanname wordt gedaan hoeveel huishoudens elke variant kan voorzien van duurzame elektriciteit. Vervolgens worden de inpassingsvarianten kwalitatief beoordeeld door te kijken welke variant beter aansluit bij het geldende beleid en de ruimtelijke randvoorwaarden. Naast beoordeling op deze ruimtelijke aspecten berekenen we in meer detail de parkproducties. Ook hiervoor wordt gebruik gemaakt van WINDPRO. Zo worden de varianten op zowel de ruimtelijke aspecten als economische gronden afgewogen. Naast de inpassing en berekeningen kunnen we de mogelijkheden voor windturbines ook visualiseren. Door middel van fotoreconstructies worden de toekomstige turbines in het landschap gevisualiseerd. 47

48 48

49 Planontwikkeling en planologisch proces Windpark A7 Verduurzaming van onze energievoorziening is één van de grootste uitdagingen in de komende decennia. Windenergie is één van de beste mogelijkheden om op korte termijn resultaten te boeken. Grontmij adviseert zowel over de planvorming en techniek van grote off-shore windprojecten als de ontwikkeling van windparken op land. Een recent voorbeeld is het Windpark A7. Dit is een project waarbij twaalf particuliere windturbines zijn vervangen door een cluster van vier nieuwe windturbines van 2 MW. In dit project heeft Grontmij de initiatiefnemers begeleid bij de planontwikkeling en het planologisch proces (artikel 19 procedure, NB-wet vergunning), inclusief beroepsprocedures bij de Raad van State. Er is nauw samengewerkt met gemeente en provincie om de planologische aspecten rond te krijgen. Met name de motivering om af te wijken van het streekplan, de wijze waarop de sanering gewaarborgd kon worden en hardnekkig verzet van enkele omwonenden vormden uitdagende kwesties die uiteindelijk succesvol werden opgelost. Het windpark is op 7 mei 2009 geopend door minister Cramer (VROM). 49

50 50

51 Initiatief windpark Klaverpolder Agrowind en Grontmij hebben de handen ineen geslagen om gezamenlijk het windpark Klaverpolder tot stand te brengen. Een windpark dat ontwikkeld wordt met respect voor ecologie, duurzaamheid en beeldkwaliteit. Het plangebied voor ons initiatief ligt in de strook tussen de snelweg A16 en de HogeSnelheidsLijn (HSL). In deze strook zouden vier windturbines geplaatst kunnen worden die 20 MegaWatt (MW) aan duurzame elektriciteit opwekken. Hiermee voorzien we ruim huishoudens van duurzame elektriciteit. Het aanzicht van het park is zodanig gekozen, dat dit windpark als een landmark voor de Moerdijkbruggen zal gelden. De keuze voor deze locatie is niet willekeurig. Het gebied waarin wij ons initiatief willen realiseren heeft een agrarische functie. Door de ligging tussen rijksweg en de recent aangepaste HSL zijn de natuurwaarden laag, waardoor weinig verstoring door de windturbines optreedt. Doordat in het gebied al flink wat lawaai aanwezig is, is de locatie Klaverpolder ten opzichte van veel andere locaties zeer geschikt voor windturbines. Maar ook de afwezigheid van nabijgelegen geluidsgevoelige bestemmingen maken deze locatie tot een geschikte keuze voor ons initiatief. 51

52 52

53 Offshore Windpark Middelgrunden Denemarken Offshore windpark Middelgrunden is het eerste windpark in de totale offshore windparkenontwikkeling in Denemarken. De kennis die is opgedaan in dit project wordt ingezet voor de volgende grote windparken in Denemarken. Grontmij voerde voor dit project verschillende diensten uit: - conceptueel ontwerp - haalbaarheidsstudie voor funderingen - milieu-effectrapportage, zoals beïnvloeding van zeestromingen en weerstand tegen ijsgang en gofslag - risicoanalyse voor de scheepvaart - detailontwerp en sterktemodellering - opstellen van aanbestedingdocumenten - contractmanagement - documentatie voor certificering - projectmanagement - directievoering en supervisie tijdens de bouw 53