Materie en materiale. 2.2 Metodes van skeiding. n Mengsel van olie en water word n emulsie genoem. Stowwe wat vir mengsel gebruik is

Transcriptie

1 Stowwe wat vir mengsel gebruik is Fasetoestand van stowwe wat vir mengsel gebruik is 2. Koeldrankstroop en water Waarnemings: Beskryf die mengsel ten opsigte van a) voorkoms; b) kleur; en c) helderheid. Mengsels kan op verskillende maniere geskei word. 2.2 Metodes van skeiding Deeltjies van die verskillende stowwe in die mengsels het nie dieselfde eienskappe nie. Daarom kan dit geskei word. Die metode wat gebruik word, hang van die eienskappe van die verskillende stowwe in die mengsel af. n Mengsel van olie en water word n emulsie genoem. 54 Doc Scientia - Natuurwetenskappe en Tegnologie - Graad 6

2 Ons gaan na n paar metodes kyk: Handsortering Skeiding van mengsels Verdamping Sifting Magnetisme Afsakking en oorgieting Filtrering Skeitregter Ek ly aan skeidingsangs. Doc Scientia - Natuurwetenskappe en Tegnologie - Graad 6 55

3 Ekstra groot Handsortering Handsortering word gebruik waar die verskillende stowwe uit groter deeltjies bestaan en maklik met die hand of n haartangetjie (tweezer) gesorteer kan word. Die deeltjies word een vir een opgetel en van mekaar geskei. Diamante word van ander klippies geskei. Eiers word volgens grootte gesorteer. Op vrugteplase word verskillende soorte vrugte soos appels en druiwe met die hand gesorteer volgens die gehalte daarvan. Groot Sifting Hierdie metode kan gebruik word wanneer een stof baie groter deeltjies as die ander stof het. Siwwe het verskillende grootte gaatjies. Die mengsel word in die sif gegooi en geskud of vibreer sodat die deeltjies wat klein genoeg is, deurval. Voorbeelde: Sif om klippies en sand te skei. Kleingeld kan deur n sif met verskillende grootte gate gesorteer word. Vrugte kan in groottes met n sif geskei word. Wwwhhheeeeeeeeeeee!!! 56 Doc Scientia - Natuurwetenskappe en Tegnologie - Graad 6

4 2.2.3 Afsakking en oorgieting Mengsels wat bestaan uit n vloeistof en vastestofdeeljies wat nie oplosbaar is nie, kan gelaat word om af te sak. Die vloeistof word versigtig afgegiet. So word dit dan geskei. Wat is oorgieting? Wanneer n vloeistof en n onoplosbare vastestof geskei word deurdat die vloeistof afgegooi word nadat die vastestof afgesak het. Die vastestof bly agter Skeitregter Sekere vloeistowwe meng nie met mekaar nie. Voorbeelde hiervan is melk en room of olie en water. Voorbeelde waar afsakking gebruik word is: kalkwater waar die kalk afsak nadat dit n tyd gestaan het; modderwater word helder nadat die modder afgesak het. Wanneer vloeistowwe nie meng nie, kan hierdie metode gebruik word. Nadat die vloeistowwe n tyd gestaan het, dryf die een vloeistof op die ander een. Die vloeistof met die laer digtheid dryf bo-op die vloeistof met die hoër digtheid. Doc Scientia - Natuurwetenskappe en Tegnologie - Graad 6 57

5 Waarom dryf die een vloeistof op die ander? Die ruimtes tussen die deeltjies en die massas van die deeltjies verskil. Hoe groter die ruimtes tussen die vloeistof se deeltjies is en hoe laer die massa van die deeltjies, hoe minder dig is dit. Dit sal dan op n vloeistof dryf wat kleiner ruimtes en swaarder deeltjies het. Die onderste vloeistof kan versigtig uitgetap word. mengsel van twee onmengbare vloeistowwe met verskillende digthede (water + olyfolie) mengsel word in n tregter met n kraan gegooi (skeitregter). die vloeistof met die hoër digtheid versamel aan die onderkant die kraan word oopgemaak om die vloeistof met die hoë digtheid uit te laat die kraan word toegemaak sodra die vloeistof met die lae digtheid uit die tuit bereik Filtrering Dit word gebruik waar een van die stowwe n vloeistof is en die ander een n onoplosbare vastestof is. Die vloeibare mengsel word in die filter gegooi sodat die vloeistof deurvloei en die vastestof in die filter agterbly. Moerkoffie kan in koffie en koffiemoer geskei word met filtrering. Uuuuurrrrrmm... Ekskuus tog... Voorbeelde: Tee wat met teeblare gemaak word en deur n siffie gegooi word. n Swembadfilter skei blare van water. Sand en water kan so geskei word. Kerriepoeier en water kan met hierdie metode geskei word. 58 Doc Scientia - Natuurwetenskappe en Tegnologie - Graad 6

6 mengsel van water en sand filtreerpapier oorskot filtreertregter filtraat Magnetisme Hierdie skeidingsmetode kan gebruik word as een van die stowwe in die mengsel deur n magneet aangetrek kan word. Die ander stof in die mengsel moet nie magneties wees nie. Ek wou se iets proe vreemd... ^ Magneties beteken dat die stof deur n magneet aangetrek kan word. Doc Scientia - Natuurwetenskappe en Tegnologie - Graad 6 59

7 Magnetiese stowwe is yster, kobalt en nikkel. Ons gaan in die volgende jare meer daaroor leer. Die volgende sketse wys hoe n magneet gebruik kan word om skuifspelde uit sand te verwyder. mengsel van sand en skuifspelde laat hang n magneet bo die oppervlakte van die mengsel die magneet trek die skuifspelde aan, die sand bly in die trog agter Voorbeelde: Ystervysels kan van ander stowwe verwyder word. Ysterkrammetjies kan uit papier gehaal en herwin word. In n skrootwerf kan magnetiese metale verwyder en geskei word van ander Verdamping Verdamping word gebruik as een stof in n ander opgelos is en slegs een van die twee stowwe kan verdamp. Die vloeistof sal verdamp. Na die verdamping sal die vastestof as kristalle oorbly. Indien die mengsel verhit word, sal die vloeistof vinniger verdamp. n Kristalhangertjie pas beslis beter by n soutwatervis! 60 Doc Scientia - Natuurwetenskappe en Tegnologie - Graad 6

8 Hierdie is 'n eenvoudige voorstelling waar die oplossing van water en tafelsout verhit word sodat verdamping vinniger plaasvind. Tafelsoutkristalle bly agter. oplossing van water en sout oplossing word tot kookpunt verhit vir die vloeistof om te verdamp vastestofdeeltjies van die sout bly agter nadat die vloeistof verdamp het Voorbeelde: Herwinning van sout uit seewater Suiker word so vervaardig uit die sap van suikerriet. Mmmmmmmmmmmm Hehehehehe Verdamping is die verandering van n vloeistof na n gas op die oppervlakte van die vloeistof, by enige temperatuur. Doc Scientia - Natuurwetenskappe en Tegnologie - Graad 6 61