SECUNDAIR ONDERWIJS. eerste en tweede leerjaar FUNDAMENTEEL GEDEELTE BOEKHOUDEN-INFORMATICA. (vervangt 2002/266)

Transcriptie

1 SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: TSO Graad: derde graad Jaar: eerste en tweede leerjaar Studiegebied: Handel FUNDAMENTEEL GEDEELTE Optie(s) BOEKHOUDEN-INFORMATICA Vak(ken): TV Boekhouding 5/4 lt/w Vakkencode: WW-s Leerplannummer: 2003/031 (vervangt 2002/266) Nummer inspectie 2003/28//1/M/SG/1/III/ /D/ (vervangt 2002/296//1/M/SG/1/III/ /V/04)

2 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica 1 INHOUD Visie...2 Beginsituatie...2 Algemene doelstellingen...2 Leerplandoelstellingen / leerinhouden...4 Pedagogisch-didactische wenken en timing...19 Minimale materiële vereisten...21 Evaluatie...21 Bibliografie...22

3 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica 2 VISIE Deze studierichting is in de eerste plaats een voorbereiding op een loopbaan in de profitsector. Vermits het inzicht primeert op de zuivere kennis kan 'Boekhouding' even succesvol worden toegepast in de nonprofitsector. ICT-integratie zet zijn opmars verder. Dat is voor leerlingen uit deze studierichting, met veel ruimte voor informatica en ICT-toepassingen natuurlijk geen probleem. Voor 'Boekhouding' betekent dit wel dat ze een professioneel boekhoudpakket zullen leren gebruiken. BEGINSITUATIE De meeste leerlingen zullen doorstromen vanuit een studierichting Handel of Handel-talen en hebben reeds een ruime kennis aan vakterminologie, handelstechnieken en boekhouden. Voor hen sluit deze studierichting Boekhouden-Informatica naadloos aan op hetgeen ze hebben verwerkt in de 2 de graad. De geïnteresseerde leerlingen die instromen vanuit ASO Economie zijn meer theoretisch geschoold. Met bijzondere aandacht vanwege de leraar zullen ze echter snel hun achterstand op technisch vlak kunnen inhalen. Anders is het gesteld met leerlingen uit niet-economische studierichtingen. Voor hen moet er een intensief inhaalprogramma opgezet worden. Van hen wordt verwacht dat ze zelf ook een ernstige inspanning leveren om zo snel mogelijk, met de steun van de leraar, op het gemiddelde niveau van de klas te geraken. ALGEMENE DOELSTELLINGEN In de 2 de graad hebben de leerlingen grondig kennisgemaakt met het boeiend economische leven. In de 3 de graad wordt veel kennis verder uitgediept. Het vak Toegepaste economie omvat een verzameling deelvakken die een groot gedeelte van het economische gebied beslaan. Het doel is de leerlingen nog meer kennis en inzicht te verschaffen in het economische mechanisme met zijn entiteiten en instellingen. De leerinhouden horen thuis in de wereld van handel en economie. In het geheel van Toegepaste economie dienen de leerlingen verder aan de volgende vaardigheden te werken. Hanteren van de documenten. Reken- en cijfervaardigheid. Analytisch en kritisch vermogen. Sociale en communicatieve vaardigheden. Vaardigheid in het zien van details. Doorzettingsvermogen. Bereidheid eigen fouten te verbeteren. Zelfwerkzaamheid en aanpassingsvermogen bij de toepassingen. Zin voor afwerking, orde, netheid en nauwkeurigheid. In elk geval moeten zij bijzondere aandacht besteden aan een correct taalgebruik. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat zij de volgende attitudes verder ontwikkelen en nastreven. Accuratesse: erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien. Leergierigheid: actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen.

4 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica 3 Resultaatgerichtheid: gedreven naar einddoel van de activiteit toewerken. Zelfstandigheid en zin voor initiatief: zelfstandig aan een taak kunnen werken en problemen durven aanpakken. Zin voor orde, netheid en nauwkeurigheid: erop gericht zijn nauwkeurig, net en met zin voor orde te werken. Zin voor samenwerking: willen bijdragen tot een leef- en werkomgeving als gemeenschap van mensen..

5 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica 4 / Voor het 1ste leerjaar van de 3de graad zijn de leerplandoelstellingen voor Boekhouden-Informatica en Handel dezelfde. De leerlingen uit beide studierichtingen kunnen dan samen les volgen. BOEKHOUDING 1 Deel A Cursieve tekst duidt op uitbreidingsleerinhouden en uitbreidingsleerdoelstellingen de basisprincipes van de leerstof boekhouden (2 de graad 2 de leerjaar) herhalen en toepassen via een geïntegreerde toepassing; de betekenis en de structuur van het MAR toelichten; de wettelijke verplichtingen (in het kader van het boekhoudrecht) van de ondernemingen bondig schetsen. A Algemeen boekhouden 1 Herhaling 1.1 Basisprincipes van het dubbel boekhouden 1.2 Leerstof van de tweede graad via een monografie 1.3 Het minimum algemeen rekeningstelsel betekenis en structuur 1.4 Wettelijke bepalingen 2 de uitbreiding van het rekeningschema globaal situeren in een jaarrekening; de indeling weergeven van een uitgebreid rekeningschema; de aangegeven rekeningen omschrijven, typeren volgens het MAR en aanwenden; de vermelde rekeningen via toepassingen integreren in de eerder bestudeerde rekeningen. 2 Uitbreiding van het rekeningschema 2.1 Immateriële vaste activa Indeling Verwerving door aankoop, eigenwerk, inbreng Waardeverminderingen Waardevermeerderingen Afschrijvingen Realisatie 2.2 Materiële vaste activa Indeling

6 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica Verwerving door aankoop, eigen werk, inbreng Waardeverminderingen Waardevermeerderingen Afschrijvingen Realisatie en buitengebruikstelling Leasing 2.3 Financiële vaste activa Indeling Verwerving door aankoop en inbreng Deelnemingen Andere aandelen Vorderingen Effecten Borgtochten Waardeverminderingen Waardevermeerderingen Realisatie Inkomsten 2.4 Vorderingen op meer dan 1 jaar Indeling Ontstaan van vorderingen Waardeverminderingen Betaling en niet-betaling 2.5 Vorderingen op minder dan 1 jaar Indeling Ontstaan van vorderingen Waardeverminderingen Betaling en niet-betaling 2.6 Voorraden en bestellingen in uitvoering

7 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica Indeling Waardering Aanschaffingswaarde Andere waarderingsvormen Waardeverminderingen Waardevermeerderingen Voorraadwijzigingen Verrichtingen met het buitenland 2.7 Thesauriebeleggingen Indeling Verwerving Waardeverminderingen Waardevermeerderingen Realisatie Inkomsten 2.8 Liquide middelen Indeling Verwerking Te incasseren vervallen waarden Kredietinstellingen Postcheque Kassen Interne overboekingen Vreemd geld 2.9 Kapitaal Indeling Betekenis

8 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica Boekhoudkundige verwerking 2.10 Uitgiftepremies Betekenis Boekhoudkundige verwerking 2.11 Herwaarderingsmeerwaarden Indeling Boekingen van de meerwaarden Afschrijvingen op meerwaarden Terugneming van waardeverminderingen Realisatie van geherwaardeerde activa 2.12 Reserves Indeling Wettelijke bepalingen Vorming en aanwending van reserves 2.13 Overgedragen winst of verlies Betekenis Winstverdeling Bestemming van het resultaat Boekhoudkundige verwerking 2.14 Kapitaalsubsidies Diverse overheidstussenkomsten Boekhoudkundige verwerking 2.15 Voorzieningen voor risico's en lasten Indeling

9 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica Vorming Toevoeging Terugneming Aanwending 2.16 Schulden op meer dan 1 jaar Indeling Waardering Aflossing Intresten 2.17 Schulden op minder dan 1 jaar Indeling Waardering Aflossing Intresten Schulden bij invoer 2.18 De resultatenrekening: gedetailleerde bestudering Bedrijfsresultaten Financiële resultaten Uitzonderlijke resultaten Belastingen 3 de diverse stappen bij de eindejaarsverrichtingen weergeven naar hun betekenis; de boekhouding rekenkundig controleren; de verrichtingen op het einde van het boekjaar registreren met integratie van de bestudeerde balans- en resultatenrekeningen, de voorlopige proef- en saldibalans afleiden, regularisaties en overboekingen doorvoeren, de resultaatverwerking uitvoeren, de definitieve proef- en saldibalans opstellen, de jaarrekening opstellen, de boekhouding heropenen. 3 Verrichtingen bij het einde van het boekjaar 3.1 Inventaris 3.2 Rekenkundige controle van de boekhouding 3.3 Voorlopige proef- en saldibalans 3.4 Regularisaties van balans en resultatenrekening 3.5 Overboekingen 3.6 Proef- en saldibalans 3.7 Opstelling van de jaarrekening

10 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica Heropening van de boekhouding 4 de boekhouding bijhouden volgens het centralisatiestelsel; de beperkte boekhouding met haar dagboeken bijhouden en differentiëren van het dubbel boekhouden. 4 Techniek van het boekhouden 4.1 Centralisatie 4.2 Beperkte boekhouding 5 een professioneel boekhoudpakket gebruiken. 5 Boekhouden met de computer (ongeveer 20 lesuren)

11 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica 10 6 Deel B B Analytisch exploitatieboekhouden de analytische boekhouding situeren t.o.v. de algemene; het ontstaan van kosten verklaren en het begrip kostprijs omschrijven en toelichten; de kosten indelen en het begrip kostensoort verklaren en toelichten m.b.t. de opbouw en de analyse van het bedrijfsresultaat; het begrip kostenplaats verklaren en de betekenis en het belang ervan aanduiden en illustreren; het bedrijfsresultaat situeren t.o.v. het ondernemingsresultaat; het rekeningstelsel aanpassen aan de noodwendigheden van de analytische exploitatieboekhouding om te komen tot een basisschema van de analytische exploitatieboekhouding; de werking van de specifieke rekeningen uit het basisschema van de analytische exploitatieboekhouding verklaren en toepassen. 6 Inleiding 6.1 Algemeen boekhouden en analytisch exploitatieboekhouden 6.2 Kosten Kostprijs Kostensoorten Kostenplaatsen 6.3 Bedrijfsresultaten Ondernemingsresultaten 6.4 Rekeningstelsel en analytisch exploitatieboekhouden 6.5 Basisschema van de analytische exploitatieboekhouding Overboekingsrekeningen Permanente inventarisrekeningen (voor grondstoffen, hulpstoffen, gereed product en goederen in bewerking) Kostenrekeningen (voor industriële kosten, beheerskosten, verkoopkosten en fabricage) Analytische resultatenrekening

12 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica 11 7 de boekingen van materiaalkosten, diensten en diverse goederen, personeelskosten, afschrijvingen, onderhoud, reparatie, goederen in bewerking, bijproducten, afval en uitval situeren in de algemene en analytische exploitatieboekhouding, en deze boekingen verklaren en uitvoeren. 7 Kostprijsfactoren 7.1 Materiaalkosten 7.2 Diensten en diverse goederen 7.3 Personeelskosten 7.4 Afschrijvingen Onderhoud Reparatie 7.5 Goederen in bewerking Bijproductie Afval Uitval 8 het doel van de periodieke kostprijsberekening aantonen; het verband tussen de periodieke kostprijsberekening en de boekhoudkundige verwerking via wachtrekeningen in de algemene boekhouding verklaren. 8 Periodiciteit van de kostprijscalculatie 8.1 Doel 8.2 Wachtrekeningen 9 het verbijzonderen van kosten naar de kostenplaatsen, hulpkostenplaatsen en kostendragers verklaren en toepassen; de betekenis van de keuze van de kostendragers aanduiden; het belang en de betekenis van het onderscheid tussen directe en indirecte kosten aantonen; de werking en het gebruik van diverse omslagsleutels bespreken, evalueren en toepassen. 9 Verbijzondering van de kosten 9.1 Keuze van de kostenplaatsen en hulpkostenplaatsen 9.2 Kostendragers 9.3 Directe en indirecte kosten 9.4 Omslagsleutels

13 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica de bedrijven die aan massaproductie doen, indelen volgens productiemodaliteiten en de analytische boekhouding aanpassen aan minstens 2 verschillende productiemodaliteiten; 10 Aanpassing van het rekeningstelsel aan de productiemodaliteiten 10.1 Bedrijven die aan massaproductie doen Productie van één product Gebruik van verschillende grondstof in hetzelfde productieproces Gebruik van één grondstof in verschillende productieprocessen Gebruik van verschillende grondstof in verschillende productieprocessen Productie in stadia Productie in bedrijfsafdelingen 11 de bedrijven met enkelvoudige productie, indelen volgens productiemodaliteiten en de analytische boekhouding aanpassen aan minstens 1 productiemodaliteit; de analytische boekhouding aanpassen van een bedrijf met een productie van verschillende kwaliteiten. de begrippen integrale calculatie, direct costing, differentiële calculatie en A.B.C. toelichten; de principes, mogelijkheden en beperkingen van integrale calculatie, direct-costing en differentiële calculatie, situeren, evalueren en toepassen; de werking van A.B.C. aan de hand van een eenvoudig voorbeeld illustreren Bedrijven met enkelvoudige productie Stukproductie Serieproductie 10.3 Productie van verschillende kwaliteiten 11 Calculatiemethoden begrip principes mogelijkheden - beperkingen 11.1 Integrale calculatie 11.2 Direct costing 11.3 Differentiële calculatie 11.4 Activity based costing (A.B.C.)

14 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica het principe van de standaardcalculatie verklaren; de opbouw van de standaardkostprijs toelichten; het verschil tussen de werkelijke en de standaardkostprijs analyseren; de boekingen m.b.t. de standaardkostprijs en de standaardkostprijsverschillen verklaren en toepassen. 12 Standaardcalculatie 12.1 Principes 12.2 Opbouw van de standaardkostprijs 12.3 Verschillenanalyse (directe en indirecte kosten) 12.4 Boekhoudkundige verwerking 13 het begrip bedrijfsbudgettering verklaren en de voordelen ervan bespreken; diverse systemen van budgettering toelichten en het verband tussen standaardkosten en budgettering aantonen; een eenvoudige toepassing op bedrijfsbudgettering uitwerken. 13 Bedrijfsbudgettering 13.1 Begrip 13.2 Voordelen 13.3 Diverse systemen 13.4 Verband tussen standaardkosten en budgettering 13.5 Eenvoudige toepassing

15 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica Deel C C Vennootschapsboekhouden kunnen aantonen dat er inzake kapitaalbehoeften en leiding, vennootschappen nodig zijn naast eenmanszaken; de kenmerken van het vennootschapscontract bondig ontleden; de verschillende vennootschapsvormen (waaronder NV, BVBA, CV) differentiëren; aan de hand van de juridische kenmerken de keuze van een vennootschapsvorm bedrijfseconomisch verantwoorden; de oprichtingsvoorwaarden van de verschillende vennootschapsvormen verklaren; fiscale aspecten m.b.t. de diverse vennootschapsvormen evalueren. 14 Aanknoping en situering 14.1 Contract van vennootschap versus eenmanszaak kapitaalbehoefte leiding kenmerken van het contract 14.2 Situeringsschema diverse vennootschapsvormen (waaronder NV, BVBA, CV) Juridische kenmerken Bedrijfseconomische verantwoording Oprichtingsvoorwaarden Fiscale aspecten 15 de oprichting van een NV registreren rekening houdend met inbreng in contanten, inbreng in natura en van een gehele of gedeeltelijke bestaande zaak, opvragingen van kapitaal en oprichtingskosten; de betekenis van vervroegde stortingen en van aandeelhouders in gebreke verklaren en boekhoudkundig verwerken; de openbare inschrijving als wijze van oprichting verklaren en boekhoudkundig verwerken; 15 De naamloze vennootschap 15.1 Oprichting Boeking van de oprichting Inbreng van contanten Inbreng in natura Opvragingen van kapitaal Oprichtingskosten Vervroegde stortingen Aandeelhouders in gebreke

16 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica 15 de werking van een NV schematisch voorstellen en verklaren; wijzigingen in het maatschappelijk kapitaal van de NV verantwoorden, de diverse mogelijkheden verklaren en boekhoudkundig verwerken; de betekenis van de obligatielening als bron van vreemd kapitaal verklaren; de verschillen tussen obligaties en aandelen omschrijven; de uitgifte van een obligatielening registreren; emissiekosten, commissieloon en aflossingspremie omschrijven en registreren; de omzettingen m.b.t. obligatieleningen (omzetting van schulden in een obligatielening, omzetting van één obligatielening in een andere, converteerbare obligaties) registeren; 15.2 Werking (organigram) 15.3 Wijzigingen van het maatschappelijk kapitaal: Kapitaal verhoging Directe kapitaalverhoging Bonusaandelen Claims Aanwending van reserves Omzetting van schulden in eigen kapitaal Openbare inschrijving Kapitaalvermindering Terugbetaling aan aandeelhouders Vrijstelling van stortingsplicht Het wegwerken van verliezen Inkoop op de beurs Verkrijging van eigen aandelen Afschrijving van het kapitaal Aflossing van het kapitaal 15.4 Financiering via obligatieleningen Verschillen tussen obligaties en aandelen Uitgifte van een obligatielening Emissiekosten Commissieloon Uitgifteprijs Aflossingspremie Omzetting van schulden in een obligatielening Omzetting van één obligatielening in een andere Converteerbare obligaties

17 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica 16 de rente van een obligatielening berekenen en t.e.m. de uitbetaling registreren, met inbegrip van afwijkende coupondata t.o.v. het einde van het boekjaar; het aflossingsplan van een obligatielening opstellen. de diverse terugbetalingsmodaliteiten van een obligatielening (a pari, onder en boven pari, terugbetaling in één keer of jaarlijks, uitloting en inkoop) verklaren en boekhoudkundig verwerken; de grondslagen en tarieven van de vennootschapsbelasting verklaren, alsmede het fiscaal statuut van de NV, de bestuurders en de aandeelhouders; de belastingen registreren (boekingen); wettelijke bepalingen inzake de berekening en de verwerking van het resultaat omschrijven; de winstverdelingstabel opstellen; de berekening en verwerking van het resultaat registreren; de vereffening van een NV boekhoudkundig verwerken Berekening van de rente op obligatieleningen Boeking van de betaling van de rente Coupondata en het einde van het boekjaar Aflossingsplan Terugbetaling a pari, onder en boven pari Terugbetaling in eenmaal Jaarlijkse aflossing Uitloting Inkoop op de beurs 15.5 Bepaling en verwerking van de belastingen Grondslag van de belasting Tarieven Boekingen Fiscaal statuut van de NV, de bestuurder, de aandeelhouder 15.6 Bepaling en verwerking van het resultaat Wettelijke bepaling Winstverdelingstabel Boekingen 15.7 De vereffening

18 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica de werking van een BVBA schematisch voorstellen en verklaren; de oprichting, de wijziging van het kapitaal en het uittreden van een vennoot registreren; het fiscaal statuut van de BVBA, de zaakvoerder, de werkende en niet-werkende vennoot alsmede de belastbare basis en de tarieven omschrijven; de verschillende belastingen (op vergoeding van kapitaal en arbeid) registreren; verschillen m.b.t. de bepaling en de verwerking van de belastingen t.o.v. de NV verduidelijken; de berekening en verwerking van het resultaat registreren; de omvorming van de BVBA naar andere vennootschapsvormen verduidelijken; de vereffening van de BVBA registreren. 16 De besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid 16.1 Werking (organigram) 16.2 Oprichting 16.3 Wijzigingen van het maatschappelijk kapitaal 16.4 Het uittreden van een vennoot 16.5 Bepaling en verwerking van de belastingen Fiscaal statuut van de BVBA, de zaakvoerder, de werkende en de niet-werkende vennoten Belastbare basis en tarief Belasting op de vergoeding van het kapitaal Belasting op de bezoldiging van werkende vennoten Verschillen t.o.v. de NV 16.6 Bepaling en verwerking van het resultaat 16.7 Omvorming van BVBA naar andere vennootschapsvormen 16.8 Vereffening

19 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica de werking van de CV schematisch voorstellen en verklaren; de oprichting, wijzigingen in het maatschappelijk kapitaal, bepaling en verwerking van de belastingen, de bepaling en de verwerking van het resultaat en de vereffening van de CV registreren; de omvorming van de CV naar andere vennootschapsvormen verduidelijken. 17 De coöperatieve vennootschap 17.1 Werking 17.2 Oprichting 17.3 Wijzigingen van het maatschappelijke kapitaal 17.4 Bepaling en verwerking van de belastingen 17.5 Bepaling en verwerking van het resultaat 17.6 Vereffening 17.7 Omvorming naar andere vennootschappen

20 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica 19 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING BOEKHOUDING Nr. PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Timing 1 Deel A - Algemeen boekhouden Bij de behandeling van de leerstof primeert het inzicht in het boekhoudkundig mechanisme en zijn werking. 2 De boekhouding dient op een concentrische wijze (zie de kernrekeningen) behandeld te worden: via het eenvoudige naar het meer gecompliceerde; via het kleine naar het meer gediversifieerde. Hierbij wordt de T-vorm (balans en rekeningen) als een permanent instrument gehanteerd, om het overzichtelijk en snel boekhoudkundig verwerken mogelijk te maken. 3 Het journaal moet opgevat worden als de techniek via welke de boekhoudkundige betekenis van de verrichtingen schriftelijk wordt vastgelegd. 4 De leerlingen moeten tot het inzicht worden gebracht dat de dagelijkse verrichtingen een centraliserend aspect moeten verkrijgen. 5 Het hanteren van de correcte rekeningnamen is een noodzaak. Het MAR dient daarbij als leidraad. 6 Steeds zal gewezen worden op fouten tegen de vakterminologie. 7 De leraar zal voor meerdere samenhangende verrichtingen tussen verschillende rekeningen overzichtelijke schema's ter beschikking stellen van de leerlingen en tijdens de les bij voorkeur projecteren. 8 Het gebruik van de computer en een degelijk boekhoudpakket is een must op het niveau van herhalingstoepassingen, telkens een gedeelte van het leerplan is afgehandeld. Voor het verwerven van inzicht kunnen evenwel de traditionele leermiddelen nog aangewend worden. Aan het einde van de graad kunnen de leerlingen de diverse mogelijkheden van het boekhoudpakket gebruiken. De leraar kiest bewust een boekhoudpakket waarbij de vereiste tijd, nodig voor het aanleren van het pakket, minimaal is. Over het geheel van het schooljaar moet de tijd die besteed werd aan het boekhoudpakket (het maken van toepassingen) overeenkomen met ongeveer 20 lesuren. 9 Het is wenselijk dat van jaar tot jaar dezelfde leraar het vak toegewezen krijgt om continuïteit te waarborgen en om zijn competentie te kunnen bevestigen of te verhogen. 10 Deel B Analytisch exploitatieboekhouden De analytische exploitatieboekhouding is die boekhouding, waarin de kostprijs het centrale gegeven vormt. Het is van essentieel belang dat de leerlingen zich een goed beeld kunnen vormen van, en inzicht krijgen in de kostprijsconceptie. Pas dan kan de verwerking op de typische rekeningen van de kostprijsboekhouding aangeleerd worden. 11 Het basisschema fungeert als leidraad en wordt bij de behandeling van de kostprijsfactoren stelselmatig uitgebouwd. Bij de (voorbeeld)toepassingen wordt de algemene boekhouding als vertrekbasis genomen, daardoor wordt de specificiteit van de rekeningen (kostenplaatsen en overboekingsrekeningen) benadrukt. ± 20 lesuren

21 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica 20 Nr. PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Timing 12 Als synthese wordt na de behandeling van de kostprijsfactoren een geïntegreerde toepassing gemaakt. De techniek van de schematisering, in feite van de boekhoudkundige structuren, staat hierbij voorop. Een goede bordschikking is van groot belang. De aanwending van het journaal komt in tweede orde. 13 Op de kostprijsboekhouding volgt de kostprijsstudie, met principes van periodiciteit in de kostprijsberekening en omslag van de kosten. Hoewel het rekeningstelsel reeds werd geïntegreerd bij de behandeling van de kostprijsfactoren, wordt het verder aangepast aan de productiemodaliteiten. Afhankelijk van de tijdsruimte (zie de betekenis van een goede timing) kunnen volledige toepassingen behandeld worden, met parallelle boekingen in de algemene en analytische boekhouding. 14 Bij de calculatiemethoden is het van belang dat de leerlingen via modelvoorbeelden en concrete toepassingen tot een algemeen inzicht komen in de principes, mogelijkheden maar tevens beperkingen van de verschillende methoden. 15 Het ligt voor de hand dat wat de examens betreft, slechts minimaal theoretische vragen worden gesteld, maar wel praktijkoefeningen. 16 Het is wel wenselijk de leerlingen inzichtelijk te laten werken met een professioneel en geïntegreerd softwarepakket. 17 Deel C Vennootschapsboekhouden In het eerste leerjaar hebben de leerlingen op een grondige en omstandige wijze de boekhouding van de éénmanszaak bestudeerd. Nu maken ze kennis met de specifieke boekhouding van de handelsvennootschappen. 18 De leerstof is structureel opgebouwd rond de twee belangrijkste vennootschappen, namelijk de naamloze vennootschap en de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid. Bij de coöperatieve vennootschap worden enkel de essentiële zaken behandeld. 19 In functie van een globaal inzicht in het verloop van het vennootschapsboekhouden kunnen volgende methodologische principes worden vooropgezet: De techniek van de analogie, d.w.z. dat bij de studie van de leerstofitems bij de NV gelijktijdig de overeenstemmende items bij de BVBA kunnen worden behandeld. Dit levert het voordeel op dat op een systematische wijze de boekhoudkundige verschilpunten beklemtoond worden. Het concretiseringsprincipe, namelijk de boekhoudkundige verwerkingen zijn gebaseerd op concrete bedrijfseconomische feiten, omstandigheden en situatiebeschrijvingen. De boekhoudkundige structurering, d.w.z. de schematisering via de T-rekeningen, staat centraal, met minder aandacht voor het journaal. Een goede bordschikking (schema van de boekingen) is belangrijk. 20 Bij de behandeling van de leerstof worden voortdurend verbanden gelegd met de fiscale wetgeving (1ste leerjaar) en de bedrijfseconomie. Zodoende wordt de coördinatie tussen de leervakken versterkt en groeit bij de leerlingen het besef dat de diverse leervakken in één geheel passen. 21 Naast de integratie van het rekeningstelsel wordt vennootschapsdocumentatie aangewend m.b.t. de duiding van de leerstofitems in hun juridisch-technische context. Hierbij kan gedacht worden aan brochures van financiële instellingen en prospectussen van NV's bij emissie van aandelen. Het ligt voor de hand dat de behandeling ervan zoveel mogelijk beperkt wordt tot wat relevant en noodzakelijk is. 22 Hoewel traditionele leermiddelen aangewezen zijn voor inzichtsverwerving, kan het gebruik van een softwarepakket nuttig zijn voor specifieke items zoals de oprichting of bij herhalingsoefeningen.

22 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica 21 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex ARAB AREI Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: de uitrusting en inrichting van de lokalen; de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat: duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist. Inzake materiële elementen is er een uitgerust leslokaal met bord, prikbord, kast (voor documentatie en tijdschriften) en overheadprojector. Daarnaast voorziet men een verscheidenheid aan documenten i.v.m. leerstofitems, een leerboek, werkschrift of cursus en een rekenmachine. De leerlingen leggen tevens een documentatiemap aan met praktische informatie m.b.t. hun toekomstig beroep. Het is wenselijk dat de leraar kan beschikken over (een) computer(s) in de klas. In elk geval hebben de leerlingen toegang tot een informaticalokaal met internetaansluiting. EVALUATIE Toetsen Per rapportperiode: drie tot vier bondige (niet noodzakelijk aangekondigde) toetsen van minder dan 15 minuten en minstens één aangekondigde herhalingstoets van maximum 1 lesuur. De leraar toetst regelmatig mondeling als controle en herhalingselement of als aanknoping bij de nieuwe les. Het staat de leraar vrij om klastaken te geven, terwijl huistaken de vorm aannemen van opzoekingswerk of het verder afwerken van toepassingen of opdrachten. Het taxonomisch niveau in de evaluatie dient uitdrukkelijk bewaakt te worden. Al zal er overwegend sprake zijn van toepassingen, toch mag het inzicht niet verwaarloosd worden. De zelfstandige opdracht dient zowel proces- als productgericht te worden geëvalueerd. De tekorten inzake kennis, inzicht en vaardigheden t.a.v. bepaalde leerstofitems dienen gedurende het schooljaar deskundig te worden geremedieerd. In aansluiting op het Pedagogisch Project wordt van de leerlingen verwacht dat zij de vermelde attitudes ontwikkelen en/of nastreven. GIP De GIP wordt georganiseerd in overleg met het lerarenteam van de studierichting in het tweede jaar van de derde graad. Ze evalueert het geheel van de kennis, vaardigheden en attitudes gericht op de beroepspraktijk. De vakken van het fundamenteel gedeelte komen geïntegreerd aan bod. Vormelijk is er de keuze tussen een project en een eindwerk. De uitwerking geschiedt op basis van de richtlijnen die op dat ogenblik van kracht zijn.

23 TSO 3de graad Boekhouden-Informatica 22 BIBLIOGRAFIE Boeken De onderstaande titels zijn slechts als voorbeeld genoemd. Wie op de hoogte wil zijn van de nieuwste uitgaven kan best de website van een uitgeverij raadplegen. Fransen, F., Haenen, E., Hoebeke, A.M., Humblet, A., Klykens, H., Laermans, H., Smeets, K., Vandenberge, K., Verledens, L., Burgerlijk -en handelsrecht, Novum (+ handleiding) Van Eeckhoutte, W., Van Opstal, M., Vanoverbeke, S., Beginselen van het sociaal recht, Novum De Smet, R., De Rous, R., Kellens, M., Lavric, A., Mulkens, S., Strickaert, K., Waterschoot, D., Christiaen, H. (red.), Economie vandaag, Bedrijfsbeleid en recht I en II, De Sikkel (+ handleiding) (nu Uitgeverij De Boeck) Delatere, D., Kellens, M., Mulkens, S., Larbouillat, K., Lavric, A., Waterschoot, D., Economie vandaag, Vennootschapsboekhouden, De Sikkel (+ handleiding) (nu Uitgeverij De Boeck) Cools, C., Delatere, D., Hosten, E., Janssens, M., Kellens, M., Larbouillat, K., Lavric, A., Mulkens, S., Vanderstappen, F., Waterschoot, D., Economie vandaag, Bedrijfseconomie en Analytisch Exploitatieboekhouden, De Sikkel (+ handleiding) (nu Uitgeverij De Boeck) Tijdschriften Didacta Departement didactiek EHSAL Brussel Economische didactiek IDEA/UFSIA Antwerpen Info economie onderwijs RUG Sectie lerarenopleiding - Gent LESMATERIAAL Jaarrekeningen van ondernemingen (ev. via de balanscentrale) Een professioneel boekhoudpakket Websites Niet alle websites zijn relevant. Ze werden toch bijgevoegd ter informatie Ministerie van Economische Zaken Vademecum voor de beginnende ondernemer Gemeenschapsonderwijs Vereniging van Leraren in de Economische Wetenschappen De Standaard (krant) Het Belang van Limburg (krant) Het Laatste Nieuws (krant) Gazet van Antwerpen (krant) De Morgen (krant) Het Volk (krant) Het Nieuwsblad (krant) Knack (tijdschrift) Trends (tijdschrift)