Welbevinden en sociale veiligheid

Transcriptie

1 Trajectbeschrijving welbevinden en sociale veiligheid Trajectbeschrijving Welbevinden en sociale veiligheid Samen werken aan een integrale en preventieve aanpak 1

2 Inhoud AANLEIDING... 3 GGD HOLLANDS MIDDEN... 3 GEZONDE SCHOOL... 3 INTEGRAAL SOCIAAL VEILIGHEIDSBELEID... 4 TRAJECTBESCHRIJVING JAAR TRAJECTBESCHRIJVING JAAR SAMENVATTEND... 8 SCHEMATISCHE WEERGAVE TRAJECT INTEGRAAL SOCIAAL VEILIGHEIDSBELEID

3 Inleiding In de afgelopen jaren zijn er wetswijzigingen in het onderwijs doorgevoerd die scholen verplichten expliciet beleid te voeren omtrent sociale veiligheid en te werken volgens de wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Ook moeten ze invulling geven aan de kerndoelen sociale ontwikkeling en seksuele vorming, waaronder seksuele diversiteit. Deze wetgeving brengt verplichtingen met zich mee die verweven zijn met schoolbeleid, educatie en training en signalering. Deze zaken hangen daarbij samen met de sociale omgeving van het kind en de complexe transitie van de jeugdzorg. Al met al vormen deze ontwikkelingen een behoorlijke opdracht voor scholen. Om deze reden heeft GGD Hollands Midden een praktisch toepasbaar traject omtrent sociaal veiligheidsbeleid ontwikkeld. GGD Hollands Midden Door samenwerking met diverse onderwijsbesturen heeft GGD Hollands Midden (HM) inmiddels veel ervaring opgedaan met het ontwikkelen van integraal sociaal veiligheidsbeleid. De werkwijze kenmerkt zich als praktisch en toepasbaar in de beroepspraktijk van het onderwijs. Daarbij wordt altijd samengewerkt met scholen in het vormgeven en ontwikkelen van interventies, training en voorlichting. Er wordt uitgegaan van de bestaande context van elke school en zoveel mogelijk bottom-up gewerkt. Zo worden onderwijs, wetgeving, ketenpartners en het onderwerp inhoudelijk verweven met elkaar. Ons doel met deze aanpak is het bevorderen van gezondheid en gezond gedrag van leerlingen en het versterken van de lokale organisatie, onderwijsbestuur en het netwerk. Zo voldoen alle scholen na afloop aan bestaande wetgeving en kunnen ze de aanpak onderbouwen door het behalen van het vignet Gezonde School op de thema s Welbevinden en Relaties en seksualiteit. Gezonde school In de samenwerking met opvoedorganisaties, waaronder het onderwijs, maken we gebruik van de Gezonde School Werkwijze. Deze werkwijze kenmerkt zich door vier pijlers: beleid en regelgeving, gezondheidseducatie, signaleren en begeleiden en schoolomgeving. Door alle pijlers effectief en structureel op te pakken, werken scholen op een planmatige manier aan gezondheid en komen ze in aanmerking voor het vignet Gezonde School. Het vignet Gezonde School biedt scholen erkenning, borging van beleid en duidelijk kader, hetgeen getoetst en beoordeeld wordt door externe deskundigen. Het is een certificering voor de planmatige werkwijze die de school hanteert. De totaalaanpak omtrent sociale veiligheid is inmiddels uitvoerig geëvalueerd en met grote tevredenheid ontvangen. Schoolbesturen, ketenpartners in het sociale domein, en landelijke thema-instituten zijn enthousiast over de verbindende aanpak. Het resultaat is continu in ontwikkeling. Met elk traject worden sterkere dwarsverbanden geslagen en wordt relevante informatie en kennis toegevoegd. Zo blijft sociaal veiligheidsbeleid zich ontwikkelen en blijft er ruimte voor groei en maatwerk. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met uw contactpersoon van team basisonderwijs of een sturen naar onderwijsaanbod@ggdhm.nl. 3

4 Integraal sociaal veiligheidsbeleid Het ontwikkelen van integraal sociaal veiligheidsbeleid kost ongeveer twee jaar per school. In deze twee jaar worden alle professionals getraind omtrent sociale en seksuele ontwikkeling (waar onvolledig of ontbrekend), wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling en de wet sociale veiligheid. Ouders worden, over het beleid omtrent sociale veiligheid en bovenstaande thema s voorgelicht, en er wordt actief samenwerking gezocht met ketenpartners, zoals Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG), Jeugd en Gezinsteam (JGT) of Sociaal Team (ST) en Veilig Thuis (VT). Tegelijkertijd start er een ontwikkelgroep die de beleidsmatige kant van het proces richting geeft. In dit hoofdstuk wordt het proces toegelicht dat scholen en besturen doorlopen. Hierin worden bestuurs-initiatieven en lokale initiatieven los van elkaar weergegeven. Op pagina 9 wordt het proces ook in een tabel weergegeven. Trajectbeschrijving jaar 1 Analyse beginsituatie door GGD HM Alvorens het traject te starten vraagt GGD HM aan alle scholen en bestuur om bestaande beleidsstukken, schoolgids-teksten, schoolregels, protocollen omtrent sociale veiligheid te verzamelen. Ook wordt gevraagd naar een overzicht van methodes omtrent sociale en seksuele vorming, sociaalleerlingvolgsysteem en het systeem voor leerlingenadministratie. GGD HM analyseert alle informatie per school, zodat er inzicht ontstaat in huidige methodes en werkwijzen. Ook geeft het zicht op ontbrekende elementen en zaken die verbetering behoeven. De analyse bepaalt het startpunt van het traject op bestuursniveau en voor elke lokale schoolorganisatie. Doelstelling: 1. In kaart brengen van bestaande elementen omtrent sociale veiligheid, werkwijzen en expertise. Schooloverstijgende beleidsontwikkeling door de ontwikkelgroep Een afvaardiging van bestuur, scholen en intern begeleider(s) vormen een ontwikkelgroep. Door gebruik te maken van een selectie van directeuren en IB, wordt rekening gehouden met werkdruk en reguliere directiewerkzaamheden en blijft het ontwikkelproces behapbaar. Ook zorgt de afvaardiging van belangrijke onderwijsdisciplines (directie en IB) dat vanuit meer perspectieven naar sociale veiligheid wordt gekeken. Deze tijdelijke werkgroep werkt aan beleid, onder begeleiding van een gezondheidsbevorderaar van GGD HM. In 6 vergaderingen van 2 uur worden bestaand beleid en een (door GGD HM ontwikkeld) conceptbeleid besproken en geïntegreerd. Inhoudelijk werkt de ontwikkelgroep aan visie, een beroepscode voor (aan school verbonden) professionals, beleid en schoolregels, herdefiniëring taken en rollen in de school, de meldcode, signalering en een werkwijze over omgaan met (seksueel) grensoverschrijdend gedrag en calamiteiten. Het uiteindelijke beleidsplan zal worden vastgesteld in het directeurenoverleg. Na evaluatie stelt de ontwikkelgroep noodzakelijke vervolgstappen vast, waarna zij zichzelf opheft. Gedurende het proces worden alle directeuren en leerkrachten vanuit de bestuursorganisatie betrokken door opdrachten die vanuit de ontwikkelgroep worden aangedragen. Door de achterban actief mee te laten denken, wordt er draagvlak en betrokkenheid onder de professionals gecreëerd. Deze opdrachten gaan over beroepscode, draagvlakontwikkeling en visievorming. Ook wordt, waar mogelijk, bestuursbreed gecommuniceerd over de ontwikkelingen omtrent sociale veiligheid. Hierbij kan gedacht worden aan inhoudelijke thema-artikelen voor leerkrachten, studiedagen, interviews met professionals, ouders en leerlingen in een bestuurs-tijdschrift en/ of ouderbrieven. Via deze weg wordt gewerkt aan draagvlak en groeit de achterban mee in het ontwikkelproces. Doelstelling 1. Ontwikkelen beleidsplan 2. Herdefiniëren rollen en taakverdeling binnen de schoolorganisatie 3. Ontwikkelen beroepscode 4. Draagvlakontwikkeling onder alle onderwijsgeledingen 4

5 Draagvlakontwikkeling en training in de school Scholen worden ondersteund in de invulling van het sociaal veiligheidsplan in de lokale context, zodat het een levendig beleid wordt en structureel verweven zit in de werk- en handelswijze binnen de school. Intake GGD HM voert per school een intake uit waarin het traject wordt toegelicht, alsmede de trainingen en voorlichtingen die op het programma staan. Ook terugkoppeling van de analyse van de beleidsstukken, werkwijzen en expertise wordt hierin meegenomen. 1. Terugkoppeling analyse van schoolsituatie 2. Toelichten traject sociale veiligheid Beroepscode Ten behoeve van draagvlakontwikkeling vraagt de ontwikkelgroep aan directeuren om met leerkrachten van elk team aan de slag te gaan met 40 stellingen over beroepsattitude. Hierin wordt gesproken over de attitude gericht op communicatie met ouders en leerlingen, collegiale samenwerking, dossiervorming, netwerk en signalering. Via deze weg kunnen leerkrachten een beeld vormen omtrent sociale veiligheid, in relatie tot hun beroep. Uitkomsten van deze gesprekken en werkvormen worden per school verzameld en teruggekoppeld aan de ontwikkelgroep. Vanuit deze terugkoppeling zal een beroepscode worden ontwikkeld die desgewenst aan relevante professionals kan worden voorgelegd. 1. Visievorming omtrent sociale veiligheid 2. Draagvlakontwikkeling 3. Aanleveren content voor de beroepscode Docententraining relaties en seksualiteit Leerkrachten worden (vooralsnog) matig opgeleid omtrent de lichamelijke- en relationele ontwikkeling. Daarbij is het onderwerp persoonlijk en daarmee ook gekoppeld aan individuele waarden en normen waardoor het soms lastig is om objectief lessen te verzorgen. Om deze reden ontvangen leerkrachten training omtrent relaties en seksualiteit. Tijdens de training wordt er gezamenlijk gewerkt aan visie, wordt er inhoudelijk ingegaan op de lichamelijke- en seksuele ontwikkeling, lesgeven over seksualiteit en gesprekstechnieken. Tot slot worden er tijdens de training lessen uitgekozen, die de leerkrachten zelf verzorgen tijdens een projectperiode van 2-4 weken. Tijdens deze afgebakende periode kunnen leerlingen, leerkrachten en ouders ervaren wat seksuele vorming inhoudt en hoe leuk en belangrijk het is voor alle betrokkenen. Tijdens een evaluatie door het schoolteam worden eventuele knelpunten en successen geïnventariseerd. 1. Visievorming omtrent relationele en seksuele ontwikkeling 2. Deskundigheidsvordering omtrent (lesgeven over) relationele en seksuele ontwikkeling 3. Deskundigheidsvordering omtrent communiceren met ouders over seksuele ontwikkeling. 6. Inzicht krijgen in lespakket relaties en seksualiteit van Rutgers 7. Projectperiode voorbereiden, door het selecteren van lessen Oudervoorlichting relaties en seksualiteit Tijdsinvestering: 2 uur (aanwezigheid leerkrachten is gewenst, niet vereist) Om ouders over het project en de relationele- en seksuele ontwikkeling te informeren, verzorgt GGD HM oudervoorlichting. Hierin wordt nadruk gelegd op seksuele opvoeding. Tijdens de bijeenkomst worden ouders geïnformeerd over het verloop van het project en de lessen die uitgekozen zijn. Ouders (en leerkrachten) praten tijdens de bijeenkomst over hun opvoeding, wensen en ondersteuningsbehoefte en maken kennis met het onderwerp via interactieve werkvormen. Tijdens de avond (of achteraf) is er ruimte voor ouders om vragen te stellen. 5

6 1. Informeren ouders over lichamelijke en relationele ontwikkeling in relatie tot opvoeding. 2. Informeren ouders over het project en de lessen die hun kind krijgt. 3. Maatschappelijk debat over seksuele vorming en opvoeding door (professionele) opvoeders. Projectperiode relaties en seksualiteit Tijdsinvestering: 6-8 lessen in een periode van 2-4 weken Als een schoolteam geen ervaring heeft met lesgeven over relaties en seksualiteit, is het advies om projectmatig met het onderwerp aan het werk te gaan. In een periode van 2-4 weken geven leerkrachten in alle groepen 2-3 lessen per week. Een projectperiode heeft als voordeel dat deze is afgebakend. Het project kan geopend worden en ook worden afgesloten in aanwezigheid van ouders. Ook kunnen leerkrachten samen lessen voorbereiden en ervaringen delen doordat de projectperiode in alle klassen worden uitgevoerd. Zo kunnen leerkrachten samen optrekken, hetgeen ook voor collegiale consultatie kan doorgaan. De één vindt het onderwerp nu eenmaal eenvoudiger over te brengen dan de ander. 1. Kennismaking met het lespakket Relaties en Seksualiteit van Rutgers. 2. Leerkrachten, leerlingen en ouders doen ervaring op omtrent seksuele vorming. Trajectbeschrijving jaar 2 Vaststellen en borgen van schooloverstijgend beleid In het begin van jaar 2 wordt het gevormde beleid vastgesteld door bestuur en directeuren. Dit betekent dat alle directeuren met het plan akkoord gaan en dit verwerken in hun lokale (bestaande) beleid sociale veiligheid. Daarnaast wordt beleid geborgd binnen het bestuur, waarbij ook is voor bestuurlijke monitoring omtrent de uitvoering van de wet meldcode, vervolgtraining voor (nieuwe) leerkrachten en bijstelling van beleid waar nodig. In het sociaal veiligheidsplan worden diverse tools aangereikt om de veiligheid te monitoren. 1. Beleid wordt vastgesteld 2. Beleid wordt bestuurlijk gemonitord en geborgd Beroepscode, signalering en meldcode in de school Om de beroepscode en de meldcode te borgen wordt er verdiepende training voor het team en training en bijeenkomst voor de aandachtsfunctionaris huiselijk geweld en kindermishandeling aangeboden. Training seksueel grensoverschrijdend gedrag en de meldcode De training seksueel grensoverschrijdend gedrag en de meldcode is een verdiepende training voor het gehele schoolteam. In het eerste jaar ging de training over de normale relationele- en seksuele ontwikkeling, deze training geeft handvatten om (seksueel) grensoverschrijdend gedrag te signaleren en dit bespreekbaar te maken met collega s, ouders en leerlingen. Daarnaast worden rollen en taken (en verantwoordelijkheden) uit het beleidsplan aan de hand van casuïstiek doorgenomen. Hierbij wordt gekeken naar de verantwoordelijkheden van de wet meldcode en zaken als dossiervorming. De wet meldcode en rol van de leerkracht vormen hiervoor de basis. 1. Kennis van de Meldcode vergroten 2. Beroepscode borgen 3. Vernieuwde rollen en taken inzichtelijk maken 4. Deskundigheidsbevordering Het Vlaggensysteem omtrent (seksueel) grensoverschrijdend gedrag 5. Oefenen van vaardigheden a.d.h.v. casussen om de meldcode toe te kunnen passen. 6. Afspraken maken over dossiervorming 6

7 Aandachtsfunctionaris huiselijk geweld en kindermishandeling Tijdsinvestering: 16 uur Intern begeleiders worden getraind als aandachtsfunctionaris huiselijk geweld en kindermishandeling. Hiervoor volgen ze een training van twee dagen waarin de meldcode, signalen van huiselijk geweld, gesprekstechnieken en taken aan bod komen. Ook kan casuïstiek ingebracht en besproken worden. 1. Informeren over de taken van de aandachtsfunctionaris kindermishandeling en huiselijk geweld 2. Deskundigheidsbevordering meldcode, kindermishandeling en huiselijk geweld 4. Handelingsvaardigheden en gesprekstechnieken bevorderen om bij signalering van huiselijk geweld en/of kindermishandeling gepast te kunnen handelen. 6. Deskundigheidsbevordering omtrent het maken van een risicotaxatie bij signalen van huiselijk geweld en/of kindermishandeling. 7. Ontwikkelen van vaardigheden collega s te coachen omtrent hun rol en taken in relatie tot de meldcode. Bestuursbijeenkomst Aandachtsfunctionarissen Kindermishandeling en Huiselijk geweld. Tijdsinvestering: 2 uur Om opgedane kennis te borgen en netwerkvorming (binnen het bestuur en met organisaties daarbuiten) te stimuleren wordt er een intervisiebijeenkomst georganiseerd, waaraan zowel IB als professionals vanuit het CJG/ JGT deelnemen. Hierin komen samenwerking (binnen het netwerk) en casuïstiek aan bod. Ook worden scholingsbehoeften en het gewenste aantal bijeenkomsten per jaar vastgesteld. 1. Uitwisseling en casuïstiek omtrent kindermishandeling 2. Netwerkvorming met CJG/ JGT/ Veilig Thuis Directeuren en intern begeleiders Om het sociaal veiligheidsplan te borgen worden er aan directeuren en intern begeleiders twee trainingen aangeboden. De training calamiteitmanagement is optioneel voor intern begeleiders. Training Implementeren beleid sociale veiligheid en meldcode De training implementeren beleid sociale veiligheid en meldcode neemt directeuren en intern begeleiders mee in het beleidsplan en de praktische toepassing binnen de lokale context. Er worden handreikingen geboden om het beleidsplan bespreekbaar te maken binnen het team. Daarnaast wordt de rol van directeuren en intern begeleiders besproken en hoe ze invulling aan deze rol kunnen geven en wat de wettelijke kaders en verantwoordelijkheden zijn. 1.Vergroten van inzicht in noodzaak beroepscode 2. Handen en voeten geven aan de meldcode in de school in relatie tot taken en rollen. 3. Praktische tools om sociaal veiligheidsbeleid praktisch invulling te geven 4. Uitwisselen van praktijkcasussen Training Calamiteitenmanagement Tijdens de training calamiteitenmanagement krijgen directeuren (optioneel intern begeleiders) inzicht in calamiteitenmanagement. De bestaande tools uit het sociale veiligheidsplan worden doorgenomen, alsmede de helicopterview die nodig is om een calamiteit structureel en planmatig op te pakken. Daarnaast is er ruimte om ervaringen uit te wisselen en directeuren die ervaringen hebben gehad met calamiteiten te bevragen over hun ervaringen. Doelen 1. Vergroten van inzicht in calamiteiten 2. Vergroten van inzicht in bestaande praktische tools 3. Vergroten van inzicht in netwerkpartners die kunnen worden betrokken bij calamiteiten 4. Uitwisseling van praktijk ervaringen in relatie tot theorie 5. Borging crisismanagement op managementniveau 7

8 Certificering van beleid Nadat het plan vastgesteld is, is van belang dat het op kwaliteit wordt getoetst. GGD HM kan, als betrokken organisatie niet objectief zijn en vraagt om die reden van elke school om zich te laten certificeren. Scholen die zijn gecertificeerd voldoen ook direct aan de inspectiedoeleinden. Scholen worden gecertificeerd door het aanvragen van de themavignetten; emotioneel welbevinden en sociale veiligheid en relaties en seksualiteit. 1. Beleid is beschreven en geborgd binnen elke school 2. Beleid wordt gecommuniceerd naar ouders 3. Behalen vignet emotioneel welbevinden en sociale veiligheid 4. Behalen vignet relaties en seksualiteit Samenvattend Samenvattend bevat onze aanpak: Analyse van de bestaande schoolsituatie omtrent sociale veiligheid (bestaande methodes, beleidsstukken, teksten, schoolregels) Ontwikkeling van schoolbeleid waaronder: beroepscode voor (aan school verbonden) professionals, schoolregels, herdefiniëring taken en rollen in de school Borging en aanvulling van structurele leerling-educatie over sociale- en seksuele ontwikkeling Oudervoorlichting over relaties en seksualiteit in relatie tot opvoeding Praktische integratie van de wet meldcode in de praktijk van het onderwijs (koppeling van de code aan de beroepspraktijk) Training voor intern begeleiders: aandachtsfunctionaris kindermishandeling en huiselijk geweld en de meldcode (In het kader van de wet meldcode) een praktische aanpak en methodiek omtrent signalering, dossiervorming en samenwerking met ouders (vanuit de meldcode). Deskundigheidsbevordering van onderwijsprofessionals (leerkracht, directeur en IB) omtrent seksualiteit, schoolbeleid en calamiteiten. Lokale netwerkvorming ten behoeve van deskundigheidsbevordering, uitwisseling en casuïstiek omtrent kindermishandeling in samenwerking met het CJG/ JGT en Veilig Thuis Certificering van elke school met de vignetten emotioneel welbevinden en sociale veiligheid en relaties en seksualiteit. Beknopte weergave van de tijdsinvestering: Procesduur: 2 jaar Ontwikkelgroep van directeuren en IB: 6 bijeenkomsten van 2 uur in het 1 e schooljaar Training voor leerkrachten: 2 dagdelen, verdeeld over twee schooljaren Oudervoorlichting: 1 ouderavond in het 1 e schooljaar Training en intervisie voor IB: 2 dagen en 2 dagdelen, verdeeld over twee schooljaren Training directeuren: 2 dagdelen, verdeeld over twee trainingen in 2 e schooljaar Medewerkers GGD HM: 75 uur per school 8

9 Schematische weergave traject integraal sociaal veiligheidsbeleid Schooloverstijgend Jaar 1 Jaar 2 Ontwikkelgroep (bestuurslid, directeuren, intern begeleider(s)) Bestuur Directeuren Intern begeleider Ontwikkeling beleidsplan Tijdsinvestering: 12 uur Informeren en motiveren directies, intern begeleiders en leerkrachten en andere schoolprofessionals (Tijdens elk DO) Informeren van ouders omtrent beleid en kerndoelen (Gedurende gehele traject) Organiseren van training aandachtsfunctionaris meldcode Vaststellen beleidsplan Tijdsinvestering: 2 uur (tijdens directieoverleg) Training: aandachtsfunctionaris kindermishandeling en meldcode Borging schoolbeleid Training: protocol en meldcode Training: protocol en meldcode Monitoring sociaal veiligheidsbeleid Training: calamiteitenmanagement Lokale netwerkbijeenkomst met CJG/ JGT/ Veilig Thuis Traject per school Schoolteam Directeuren Training: relaties en seksualiteit Implementatietraject beleidsplan en vorming beroepscode (Tijdsinvestering afhankelijk van lokale context) Ouderavond relaties en seksualiteit Tijdinvestering: 2 uur (voorbereiding) projectperiode van 3-4 weken Tijdsinvestering: 6 á 8 uur (excl. voorbereidingstijd) Evaluatie project en vorming leerlijn relaties en seksualiteit en sociaalemotionele ontwikkeling Tijdsinvestering: 16 uur Training: seksueel grensoverschrijdend gedrag en meldcode Tijdsinvestering: 2 uur 9

10 Trajectbeschrijving welbevinden en sociale veiligheid 1