Zelfstudie Bacheloropleiding Informatiekunde

Transcriptie

1 Zelfstudie Bacheloropleiding Informatiekunde 1 mei 2006

2 Inhoudsopgave Inleiding 1 1 Doelstelling 3 2 Programma 9 3 Inzet 20 4 Voorziening 25 5 Interne kwaliteitszorg 33 6 Resultaten 39 iii

3 iv

4 BA-Inleiding From Informatics Institute Zelfevaluatie Bachelor Informatiekunde Inleiding Dit document bevat een zelfstudie van de Bacheloropleiding Informatiekunde aan de Universiteit van Amsterdam, met CROHO-nummer De BSc Informatiekunde is een interfacultaire opleiding waarin de Faculteit der Economie en Bedrijfskunde en de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica participeren. De Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica voert voor deze opleiding het penvoerderschap. De opleiding is derhalve ondergebracht bij Onderwijsinstituut Informatiewetenschappen van deze faculteit. De opleiding Informatiekunde werd op 1 september 2000 ingesteld bij een ministeriële herschikking van alle CROHO geregistreerde opleidingen. Daarbij moesten de voormalige opleidingen Bedrijfsinformatiesystemen, Sociaal Wetenschappelijke Informatica, en Medische Informatiekunde samengaan. De laatste opleiding heeft zich daar met succes tegen verzet en is zelfstandig gebleven. De opleiding Informatiekunde werd administratief ondergebracht bij het Interfacultaire Onderwijsinstituut Informatiewetenschappen dat is ondergebracht bij de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica. De docenten van de opleiding Informatiekunde waren afkomstig uit een drietal faculteiten, te weten de Faculteit der Economie en Bedrijfskunde (FBE), de Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen (FMG), en, voor een klein deel ook de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde, en Informatica (FNWI). Hoewel de onderwijsinzet van de bij de opleiding betrokken docenten viel onder het Onderwijsinstituut Informatiewetenschappen, bleven de docenten in dienst bij de faculteiten hun "eigen" faculteiten. In de jaren na 2000 kreeg de FNWI een steeds sterkere greep op de opleiding. Vooral omdat de financiering voor deze opleiding vanaf 2000 naar deze faculteit ging en de verrekening hiervan met de overige twee onderwijsverzorgende faculteiten stroef liep. In die periode werd ook de onderwijsinbreng vanuit de FNWI vergroot van een klein propedeuseonderdeel naar bijna één-derde deel van de opleiding op dit moment. In 2004 werd de SWI-groep overgeheveld van de FMG naar de FNWI. Sinds 2004 wordt de opleiding verzorgd door de FEB en de FNWI. De voormalige opleidingen Bedrijfsinformatiesystemen en Sociaal Wetenschappelijke Informatica waren duidelijk geprofileerd (en zichtbaar) voor de beoogde doelgroepen. Na de fusie in 2000 heeft het de nieuwe opleiding Informatiekunde enige jaren ontbroken aan een duidelijk profiel, waardoor de opleiding noch voor scholieren met een Economie & Maatschappij profiel (voorheen potentiële BIS-studenten) noch voor scholieren met een Cultuur & Maatschappij (voorheen potentiële SWI-studenten) een duidelijke en herkenbare optie was; het door universitaire voorlichters gepraktiseerde denken langs facultaire lijnen heeft hier zeker aan bijgedragen. Sinds medio 2005, en geïnformeerd door een marketinganalyse, zet de opleiding zichzelf neer als een brede, interdisciplinaire opleiding, met duidelijke specialisatiepaden in de bovenbouw van de opleiding. De opleiding bevindt zich derhalve in een overgangsfase: de neergaande lijn in de (eerstejaars) instroomcijfers is een halt toegeroepen, door duidelijker communicatie naar buiten toe, ook buiten de traditionele facultaire muren, en door het aanscherpen van de structuur van de opleiding zelf, waarin keuzeruimte gecombineerd wordt met duidelijke paden. Daarnaast kent Informatiekunde aan de Universiteit van Amsterdam een toenemede belangstelling vanuit het HBO, wat leidt tot een substantiële zij-instroom in het tweede en derde jaar van de opleiding. Over dit document Dit document is opgebouwd uit een zestal hoofdstukken, die samen de 21 facetten uit het beoordelingskader van de NVAO afdekken; in een aantal bijlagen wordt additionele informatie op detail-niveau aangeleverd. 1

5 Het document is samengesteld door een aantal leden van het BSc Informatiekunde docententeam, met bijdragen van mede-docenten, studenten en administratieve ondersteuning door het Onderwijsinstituut Informatiewetenschappen: Drs Toon Abcouwer Dr Wouter Jansweijer Drs Richard Kellerman Deibel (studieadviseur) Dr Maarten Marx (namens de Opleidingscommissie Informatiekunde) Prof.dr Maarten de Rijke Dr Jacobijn Sandberg (opleidingscoördinator) Drs Frits de Vries Koen Abcouwer (studentlid) Drs Kees van Wensen (OWII) Voor het schrijven werd gebruik gemaakt van MediaWiki software die oorspronkelijk ontwikkeld is voor Wikipedia maar die nu veelvuldig wordt ingezet voor het ondersteunen van, en delen van documenten bij, samenwerkingsprojecten. Prof.dr Maarten de Rijke Opleidingsdirecteur BSc Informatiekunde Amsterdam, 1 mei Doelstellingen opleiding 2 Programma 3 Inzet van personeel 4 Voorzieningen 5 Interne kwaliteitszorg 6 Resultaten Bijlagen Bijlage A Overzicht van alle BA Informatiekunde vakken Bijlage B Overzicht van afstudeerscripties Bijlage C Overzicht van leerdoelen, toetsingswijzen, en vaardigheden per vak Bijlage D Overzicht van de betrokken docenten en organogrammen Bijlage E Kwaliteitsplan UvA Bijlage F Criteria en regels voor een Bachelor Afstudeerwerkstuk Retrieved from " This page was last modified 14:28, 1 May

6 BA-Doelstellingen From Informatics Institute 1 Doelstellingen opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen We bieden een academisch Bachelor programma Informatiekunde aan. De doelstellingen van dit programma, zoals vastgelegd in Artikel 1.1 van de Onderwijs- en Examenregeling voor de Bachelor Informatiekunde, zijn de volgende: 1. De bacheloropleiding Informatiekunde aan de Universiteit van Amsterdam richt zich op het analyseren, ontwerpen en inrichten van samenwerkingsprocessen tussen mensen en geavanceerde computersystemen, waarbij kennis en informatie een centrale rol spelen. 2. De theorievorming, het onderzoek en het onderwerp van samenwerkingsprocessen en innovatieve technologie worden benaderd vanuit de gezichtspunten van: individu, organisatie, samenleving. 3. De afgestudeerde in de Informatiekunde is in staat tot het uitvoeren van fundamenteel en toegepast onderzoek naar bedoelde samenwerkingsprocessen. 4. De afgestudeerde heeft kennis van de belangrijkste theorieën binnen de informatiekunde, is in staat deze verder te ontwikkelen, kritisch te beschouwen, te toetsen en te vertalen naar operationele systemen. Om ons internationaal te kunnen positioneren, spiegelen we ons, samen met de Master Informatiekunde, aan de internationale standaard voor informatiekundige opleidingen die opgesteld is door de ACM (Association for Computing Machinery) en de AIS (Association for Information Systems), en met name aan het ontwikkelde model-curriculum voor de opleidingen op het vakgebied Information Systems (J.T. Gorgone en P. Gray, MSIS 2000, Model Curriculum and Guidelines for Graduate Degree Programs in Information Systems; zie ook Hoofdstuk 2). Dit model-curriculum is geen standaard-curriculum dat tot in de kleinste details is voorgeschreven, maar biedt een gemeenschappelijk referentiekader waarin we specifieke Amsterdamse accenten aanbrengen die voortbouwen op onze lokale onderzoeks- en onderwijstradities en -sterktes. Voor onze nationale positionering hanteren we de beschrijving van de gemeenschappelijke kern van de opleidingen Informatiekunde zoals die in het CROHO is opgenomen: Informatiekunde richt zich op theorievorming en onderzoek naar het effectief structureren, verwerken en communiceren van informatie en de rol die ICT daarbij speelt. Informatieprocessen bij individuen en organisaties worden niet alleen uit technisch, maar ook uit cognitief, sociaal en bedrijfskundig perspectief bezien. Onze doelstellingen zijn een directe vertaling van deze beschrijving naar onze lokale Amsterdamse onderzoeksen onderwijstradities en -sterktes. Een belangrijk element van het Amsterdamse curriculum, waar we sterk aan hechten en waarin we ons onderscheiden van andere nationale informatiekundeopleidingen, is het essentieel multidisciplinaire karakter van de opleiding. Bouwend op een brede onderlaag waarin een drietal monodisciplines (economie, informatica, en sociale wetenschappen) wordt gecombineerd, biedt de opleiding in haar derde jaar een tweetal studiepaden aan (bedrijfsinformatiesystemen en human centered multimedia) die elk twee van deze drie mono-disciplines integreren. We beoordelen ons curriculum op een regelmatige basis, om te controleren op consistentie met het internationale ACM-AIS model, om nieuwe ontwikkelingen in de Informatiekunde in te kunnen passen in het curriculum, om terugkoppelingen door docenten en studenten ten aanzien van structuur, doceer- en studeerbaarheid, en keuzevrijheid te kunnen verwerken, en vanuit het oogpunt van de aansluiting op het Masterprogramma Informatiekunde. Bijvoorbeeld vanuit het masterprogramma is gesuggereerd dat de keuze voor één van de twee specialisaties een gefundeerde moet zijn en dat de studenten al vroeg in het Bachelorprogramma kennis moeten 3

7 maken met de spcialisatierichtingen in de vorm van profilerende vakken. Deze wens vanuit het masterteam heeft geleid tot drie aanpassingen in het Bachelorprogramma: 1. Vroege kennismaking met specialisatierichtingen in de vorm van profilerende vakken (begin jaar 2). 2. Herinrichting van profilerende vakken om een gefundeerde keuze van een van de specialisatierichtingen te ondersteunen. 3. Herbenoeming van de twee profilerende vakken. Deze dragen voortaan de naam van de bijbehorende specialisatierichting: BIS (Bedrijfsinformatiesystemen) en HCM (Human Centered Multimedia). Naast de wens vanuit het Masterprogramma om een voortraject aan te bieden dat optimaal aansluit wordt er ook waardevolle terugkoppeling op het onderwijsprogramma verkregen vanuit het vak Research Methods, Consultancy and Reflection binnen de Master waar studenten wordt gevraagd te reflecteren op hun studie tot nu toe. De globale doelstellingen worden vertaald in de volgende eindkwalificaties. De afgestudeerde: 1. heeft inzicht in de belangrijkste theorieën binnen de Informatiekunde en de wijze waarop zij zijn ontstaan door het combineren van inzichten uit de sociale en economische wetenschappen en de informatica; 2. heeft kennis van de maatschappelijke, strategische en organisatorische implicaties van het toepassen van geavanceerde informatie- en communicatietechnologie (ICT); 3. bezit kennis en vaardigheden op het gebied van modelleren, ontwerpen, ontwikkelen, evalueren en beheren van interactieve informatiesystemen, al dan niet verbonden middels netwerken; 4. bezit kennis en vaardigheden om de sociale en economische betekenis van informatie en kennis te doorgronden en toe te passen in organisaties. 5. bezit academische onderzoeksvaardigheden zoals: het ontwerpen van theoretisch en praktijkgericht onderzoek; het toepassen van kwalitatieve en kwantitatieve methoden; het uitvoeren van literatuuronderzoek; en het kritisch beschouwen van onderzoek en resultaten; 6. bezit algemene academische vaardigheden op de gebieden van communiceren, schrijven, presenteren, analyseren en project management; 7. kan interdisciplinair denken en werken. De eindtermen vallen uiteen in zes onderdelen (bedrijfsinformatiesystemen (BIS), basisinformatica (techniek), human centered multimedia (HCM), vaardigheden, fundamenten en synergie). Deze onderdelen corresponderen direct met de inhoud van ons curriculum zoals beschreven in Hoofdstuk 2. Wij bezien onze eindkwalificaties jaarlijks. Dit proces verloopt via het BA-docenteam, dat in de loop van het eerste semester van elk academisch jaar, in voorbereiding op het volgende academische jaar zowel het curriculum als de doelstellingen doorneemt. Input voor deze overwegingen wordt geleverd door leden van het docententeam, terugkoppeling vanuit de opleidingscommissie, en vanuit het MA-docententeam. Daarnaast vindt, met oog op het interdisciplinaire karakter van het vakgebied en de opleiding, terugkoppeling plaats vanuit de betrokken disciplines. De meest recente aanpassing van het curriculum was in september 2005, als eerste stap op weg naar een duidelijker gestructureerd curriculum in termen van de zes genoemde onderdelen (BIS, techniek, HCM, vaardigheden, fundamenten en synergie). Deze herstructuring wordt in september 2006 afgerond. Op dit moment is een externe commissie voor advies in deze zaken in oprichting. 1.2 Niveau: Bachelor en Master Ons programma voldoet aan de Dublin descriptoren voor een academisch Bachelor-programma. Door onze oriëntatie op het ACM-AIS model curriculum, en onze eigen internationale oriëntatie binnen het onderzoek aan de informatiekunde, leveren wij voldoende kennis van de informatiekunde en inzicht op het juist niveau. Door training en toetsing, in op synergie gerichte vakken, in projecten, in op reflectie gerichte vakken, en in het afstudeerproject, laten onze studenten zien dat ze deze opgedane kennis kunnen inzetten voor het analyseren en oplossen van informatiekundige vraagstukken. Door expliciete training, als onderdeel van reguliere vakken en in het kader van "vaardigheden"-vakken, beschikken onze afstudeerders over de kwalificaties zoals vereist voor een Bachelor. Ze worden adequaat voorbereid om succesvol te kunnen zijn in een vervolg Master-programma of in een professionele omgeving. 4

8 1.2.1 Kennis en inzicht Deze descriptor wordt afgedekt door onze eindkwalificaties 1, 2, en 3 (zie Sectie 1.1). Naast onderdelen die in het ACM-AIS model-curriculum worden opgevoerd, en die tot de kerninformatiekunde behoren, bieden we vakken aan die behoren tot de kern van de disciplines die betrokken zijn bij de Amsterdamse Bachelor-opleiding Informatiekunde: economie, informatica, en sociale wetenschappen. Waar beschikbaar worden standaardtekstboeken gehanteerd. Waar materiaal (nog) niet tegen een redelijke prijs beschikbaar is als tekstboek, wordt met readers gewerkt. Een overzicht van de gehanteerde literatuur wordt gegeven in Appendix A. Het niveau van de verworven kennis en inzicht wordt continu getoetst aan de hand van tentamens, portfolio's, schriftelijke en mondelinge verslagen, inleveropdrachten, etc. Studenten oefenen en toetsen hun vermogen om problemen op te lossen gedurende projecten en practica. In hun afstudeerproject, waarin zij onafhankelijk een probleem uit de informatiekunde aanpakken, wordt grondige kennis van en inzicht in de informatiekunde vereist, alsmede adequate probleemoplos-vaardigheden (zie ook de volgende descriptor) Toepassen kennis en inzicht Deze descriptor wordt afgedekt door onze eindkwalificaties 3 en 4 (zie Sectie 1.1). Het toepassen van verworven mono-disciplinaire kennis en inzichten wordt continue getraind in practica, case studies, en inleveropdrachten. Het toepassen van disciplinaire kennis in de bredere en multidisciplinaire informatiekunde-context wordt getraind in de projecten en andere vakken die specifiek op synergie gericht zijn. In het afstudeerproject wordt de student gedwongen om zijn of haar kennis en inzichten op een professionele manier in te zetten, met adequate argumentatie, verantwoording, en analyse. Professionaliteit: binnen de projectmatige onderdelen van de opleiding, zoals het project Informatiekunde in de praktijk (jaar 1) en het Business modelling and design project (jaar 2), vormt een gedegen analyse van de voorliggende problematiek de eerste stap; in het afstudeerproject wordt hierbij een grotere zelfstandigheid vereist. De vraagstukken die daar worden aangepakt zijn meer open, zodat naast analyse ook een gedegen planning en afbakening wordt geleerd. Argumenteren: in vakken zoals Onderzoeksmethoden en -techniek, Informatie systeemtheorie, Project business modelling and design, en Data mining wordt van studenten een gedegen argumentatie verlangd, waarin studenten stapsgewijs uitleggen welke problemen en vraagstukken ze beantwoorden met behulp van welke methoden. Reflectie achteraf, op de gevolgde methodiek en op de gevonden resultaten, maakt ook deel uit van dit proces. Oplossen van problemen: in vakken als e-business & e-government, Human centered multimedia, Data mining en Project information retrieval bekijken studenten alternatieve analyse- of oplossingsmethoden alvorens tot een beargumenteerde keuze te komen. In Project information retrieval werken studenten samen in grotere teams, en wordt van de studenten verlangd dat zij complexe vraagstukken opbreken in hanteerbare vraagstukken, waarna ze, in een multidisciplinair team werken aan de deeloplossingen die ze dienen te coördineren Oordeelsvorming Deze descriptor wordt afgedekt door onze eindkwalificaties 3, 5, en 6. In de loop van het Bachelor-programma, vanaf het eerste tot aan het laatste jaar, verschuift de aandacht van opdracht uitwerken en door de docent gestuurd de literatuur en andere informatiebronnen verkennen naar probleemgestuurd werken waarbij de studenten zelfstandig aan het werk gaan met een probleemschets. De student stelt zelf vragen, bedenkt plannen van aanpak en overweegt alternatieve methoden. De docent treedt op als coach, biedt sturing waar nodig, helpt bij het formuleren van vragen, richt de aandacht op alternatieve bronnen van informatie en ondersteunt de studenten bij de vormgeving van hun leerproces. Vakken waarbij dit probleemgestuurd werken een belangrijke rolt speelt, gebaseerd op oordeelsvorming op grond van wetenschappelijke en/of maatschappelijke criteria, zijn Data mining, Project information retrieval, Toegepaste kennis-en communicatiesystemen (HCM richting) en Kennis management (BIS richting). Daarnaast zijn vakken als Informatiemaatschappij, Informatiesysteemtheorie, en Filosofische Aspecten van de Informatiekunde (die alle vallen onder het kopje "Fundamentals", zie Hoofdstuk 2) er specifiek op gericht om de student te leren reflecteren, op grond van maatschappelijke, wetenschappelijke, technische, en ethische overwegingen, op zijn of haar eigen rol als informatie-deskundige. 5

9 1.2.4 Communicatie Deze descriptor wordt afgedekt door onze eindkwalificaties 6 en 7 (zie Sectie 1.1). Communicatieve vaardigheden, zowel schriftelijk als mondeling, en zowel voor experts als niet-experts, worden expliciet geoefend en beoordeeld tijdens reguliere vakken (zoals bij Kennis en interactie) in de vorm van het presenteren van onderzoeksresultaten aan medestudenten of zoals bij Mens-computer interactie in het voorleggen van een ontwikkeld ontwerp aan een panel van interne- en externe deskundigen. Dat laatste gebeurt ook tijdens projecten zoals Project informatiekunde in de praktijk (jaar 1) en bij de eindverslaglegging. De Informatiekunde-opleiding is essentieel multidisciplinair van karakter. Dit blijkt niet alleen uit het naast elkaar bestaan van verschillende monodisciplinaire vakken uit de economie, informatica, en sociale wetenschappen binnen het Informatiekundecurriculum, maar ook uit het feit dat de opleiding een aantal multidisciplinaire, en op synergie gerichte, vakken kent zoals Project informatiekunde in de praktijk (jaar 1), Computer mediated communication (jaar 1), Business modeling & design (jaar 2), Data mining (jaar 3), Project information retrieval (jaar 3). Hoewel Informatiekunde een Nederlandstalige opleiding is, wordt in de laatste fase van de opleiding dikwijls Engelstalig onderwijs gegeven, hetzij om buitenlandse studenten tegemoet te komen, hetzij omdat docenten (of coaches in geval van project-werk) van buitenlandse afkomst zijn. Aan enkele vakken in het tweede jaar, en veel vakken in het derde jaar, nemen naast de reguliere studenten ook zogenaamde schakelaars deel, studenten afkomstig uit het HBO, die uiteindelijk in de Masteropleiding Informatiekunde willen instromen en daartoe enige aanvullende vakken dienen te volgen (zie Sectie 2.5). Deze heterogene populatie draagt verder bij aan het multidisciplinaire en veelzijdige karakter van met name het project-gebaseerde onderwijs in het derde jaar van de opleiding. In Project information retrieval en Human centered multimedia wordt een professionele dan wel wetenschappelijke omgeving gesimuleerd. In Project information retrieval worden studenten geconfronteerd met een uitdagende informatie-ontsluitingsbehoefte met een maatschappelijke of wetenschappelijke origine, alles met beperkte middelen, met een heterogeen team dat samengesteld wordt op basis van complementaire vaardigheden, en onder grote tijdsdruk. In het vak Interactive multimedia systemen werken studenten voor een echte klant: de "Waag Society". Deze zet projecten uit waarvoor van studenten een creatief en innovatief ontwerp van een oplossing wordt verlangd in de vorm van een demonstrator Leervaardigheden Deze descriptor wordt afgedekt door onze eindkwalificaties 5, 6 en 7 (zie Sectie 1.1). Voor onze eerstejaarsstudenten kennen we twee soorten van tutoring: door mede-studenten en door docenten. Hier hebben studenten geregeld overleg, en worden de studenten op mogelijkheden en verantwoordelijkheden gewezen. In de zogeheten fundamentals-vakken van de opleiding (Informatiemaatschappij, Informatiesysteemtheorie, en Filosofische aspecten van de informatiekunde) reflecteren de studenten op hun eigen rol als informatiekundigen binnen de opleiding en op hun toekomstige rol binnen de maatschappij. In projectgebaseerde cursussen binnen de opleiding ligt het initiatief grotendeels bij de studenten, en dienen zij zichzelf te stimuleren, moeten zij zelf (onderzoeks)vragen stellen en aan planning en bewaking van de voortgang werken. In het derde jaar culmineert deze trend in het afstuderen, waar studenten onafhankelijk werken om zodoende aan te tonen dat ze over voldoende leervaardigheden beschikken om het afstuderen en de opleiding af te ronden. 1.3 Orientatie HBO/WO Onze eindkwalificaties sluiten nauw aan bij het model-curriculum Informatiekunde van de ACM-AIS, dat op haar beurt een product is van de internationale informatiekundegemeenschap. Onze docenten zijn voor het merendeel (zie Hoofdstuk 3) zelf actieve onderzoekers, internationaal georiënteerd, met uitgebreide contacten en voorname posities binnen de internationale onderzoeksgemeenschap. Dit alles draagt ertoe bij dat onze eindkwalificaties in de pas zijn met internationaal geaccepteerde academische standaarden. Meer specifiek leggen we met name de nadruk op de volgende punten: Academische onderzoeksvaardigheden: De methodologische aspecten hiervan worden expliciet aangereikt in zogeheten vaardighedenvakken (zie Hoofdstuk 2), en geoefend in vakken en projecten gedurende de 6

10 gehele opleiding. Algemene academische vaardigheden op de gebieden van communiceren, schrijven, presenteren, analyseren en project management: Dit wordt expliciet getraind en geoefend, zowel in reguliere vakken, als in projecten. Binnen het curriculum Informatiekunde wordt systematisch gewerkt aan de opbouw van academische vaardigheden, zoals academisch schrijven, presenteren, analyseren, reflecteren en onderzoek doen. In alle Bachelorvakken worden de academische (deel)vaardigheden in de context van het vak geoefend; bijvoorbeeld het gebruik van digitale databases voor het zoeken van literatuur, het kort en bondig verslag doen van onderzoek, het presenteren van onderzoeksresultaten in de vorm van een onderzoeksposter. In de projectblokken vindt integratie van de deelvaardigheden plaats binnen de projecten komen verschillende academische vaardigheden aan bod die in onderlinge samenhang worden toegepast en geoefend. Ter ondersteuning van de ontwikkeling van de academische vaardigheden wordt met verschillende feedback-mechanismen gewerkt. De eerstejaarsstudenten krijgen intensievere feedback zij worden bijvoorbeeld in staat gesteld schrijfopdrachten via iteratieve feedback te verbeteren. In het tweede en derde jaar komen meer geavanceerde feedbackmechanismen aan de orde, zoals peer-assessment (beoordeling door medestudenten), of beoordeling door een derde partij (bijvoorbeeld een externe opdrachtgever). De academische vaardigheden worden in verschillende contexten toegepast, zodat de benodigde wendbaarheid ontstaat: de studenten leren onderzoeksresultaten bijvoorbeeld op verschillende wijzen presenteren, schriftelijk en mondeling, kort en bondig, of juist uitgebreid en gedetailleerd. Kennis van de maatschappelijke, strategische en organisatorische implicaties van de informatiekunde: Dit is een integraal onderdeel van de BIS vakken Informatie en organistatie, Organisatiekunde en Bedrijfsinformatiesystemen, en van de fundamentals vakken Informatiemaatschappij, Informatiesysteemtheorie en Filosofische aspecten van de informatiekunde. Modelleren, ontwerpen, ontwikkelen, evalueren en beheren van interactieve informatiesystemen: Dit komt uitgebreid aan bod in vakken zoals Conceptueel modelleren, Databases en Project databases, Webtalen en multimediale informatie, Human centered multimedia en Mens-computer interactie. Interdisciplinair denken en werken: Dit is inherent aan de opleiding, en daarnaast kunnen studenten een 30EC minorprogramma volgen. Wetenschappelijke ontwikkelingen en vermogen om deze te volgen: Binnen zowel de reguliere vakken als de projecten wordt aandacht besteed aan recente wetenschappelijke ontwikkelingen, de studenten bestuderen naast klassiekers uit het vakgebied ook de meest recente literatuur. Aangezien informatiekundige thema's een belangrijke rol spelen in de actualiteit (bijvoorbeeld therapie via Internet, het inzetten van robots in de bejaardenzorg, het automatisch verzamelen van nieuws uit verschillende bronnen) worden de studenten attent gemaakt op Informatiekunde in de media. Bovendien treden regelmatig gastsprekers op tijdens de reguliere cursussen om de laatste stand van onderzoek op een bepaald gebied onder de aandacht te brengen of juist een bepaalde problematiek vanuit de stand van zaken in de praktijk te belichten. (Bijvoorbeeld een gastspreker van het Rijksmuseum die spreekt over het belang van het digitaliseren van de collectie, de technische mogelijkheden en de communicatie met het publiek via de website van het museum, of een gastspreker van de TU-Delft die spreekt over moderne inzichten in Industrial Design, waarbij het integreren van de fysieke wereld en de virtuele wereld één van de voornaamste thema's vormt.) De Bachelor Informatiekunde geeft recht op toegang tot de Masteropleiding Informatiekunde aan de Universiteit van Amsterdam. Op dit moment zijn er nog onvoldoende gegevens in hoeverre de Bachelor ook toegang geeft tot Master opleidingen elders. Het overgrote deel van onze Bachelorafstudeerders gaat verder met de Masteropleiding aan de Universiteit van Amsterdam. Een Bachelorafstudeerder (BIS richting) is verder gegaan in een Master bij de Universiteit van Utrecht, en een Bachelorafstudeerder (BIS richting) is naar het buitenland gegaan. 1.4 Analyse en Acties Analyse: Hoewel doordacht, en met zorg bewaakt en duidelijk gestructureerd, zijn de eindkwalificaties niet onderhevig aan externe toetsing en afstemming met de beroepspraktijk Actie: Een externe commissie met daarin leden uit het beroepenveld is in oprichting, in navolging van een soortgelijk initiatief tbv De Masteropleiding Informatiekunde. Gezien de beperkte uitstroom naar het beroepenveld na afloop van de Bachelor ziet het BA-docententeam het oprichten van een dergelijk commissie als wenselijk doch niet urgent. Analyse: Door het ontbreken van een landelijk kader van Informatiekunde-opleidingen is situering ten opzichte van nationale opleidingen onvoldoende expliciet. Actie: In januari 2006 is het Landelijk Overleg Informatiekunde opgericht. De opleidingsdirecteur is nauw 7

11 betrokken bij dit initiatief en één van de mede-oprichters. Een vervolgbijeenkomst is gepland voor mid september 2006, alsmede de oprichting van een Nederlandse chapter van de AIS. 2 Programma 3 Inzet van personeel 4 Voorzieningen 5 Interne kwaliteitszorg 6 Resultaten Bijlagen Bijlage A Overzicht van alle BA Informatiekunde vakken Bijlage B Overzicht van afstudeerscripties Bijlage C Overzicht van de leerdoelen per vak Bijlage D Overzicht van de betrokken docenten en organogrammen Bijlage E Kwaliteitsplan UvA Bijlage F Criteria en regels voor een Bachelor Afstudeerwerkstuk BA-Zelfevaluatie > BA-Doelstellingen Mdr 17:03, 30 April 2006 (BST) Retrieved from " This page was last modified 14:29, 1 May

12 BA-Programma From Informatics Institute 1 BA-Doelstellingen 2 Programma De Bachelor opleiding Informatiekunde kent een driejarig programma. Elk jaar is onderverdeeld in 2 semesters van elk 20 weken. Een semester is op zijn beurt weer onderverdeeld in twee blokken van 8 weken en een blok van 4 weken. Op dit moment worden in een blok van 8 weken standaardcursussen aangeboden en in een blok van 4 weken een project. Om voor studenten het plannen en volgen van externe minoren te vereenvoudigen, wordt met ingang van het seizoen 2006/2007 in het tweede en derde jaar van de opleiding het projectonderwijs voor een belangrijk deel naar de 8-weeks blokken geschoven, waardoor de 4-weeks blokken vooral voor afronding en tentaminering gebruikt zullen worden. (Zie Sectie 2.4 voor meer details over studiebelasting.) Alvorens op de verschillende facetten rondom het Bachelorprogramma Informatiekunde in te gaan, bespreken we nu eerst het curriculum voor 2006/2007. Dit curriculum is het product van een veranderslag binnen de opleiding die zich gedurende de voorbije twee jaren heeft voltrokken. Deze veranderslag had als belangrijke oogmerken: Verbeteren en meer expliciet maken van de interne samenhang en structuur Duidelijker neerzetten van het multidisciplinaire karakter van de opleiding Meer keuzemogelijkheden inbouwen Academische vaardigheden beter in kaart brengen en stroomlijnen Meer expliciete aansluiting bij en vergelijking met het ACM-AIS model-curriculum Het eerste jaar van de opleiding wordt afgerond met een Propedeuse diploma. In dit eerste jaar krijgen studenten een breed en representatief palet aan informatiekundevakken aangeboden. Halverwege het eerste jaar moeten studenten kunnen beoordelen of zij de juiste studierichting hebben gekozen en of ze gekwalificeerd zijn voor het programma dat we aanbieden. Als het antwoord op een van deze vragen nee luidt, dan helpen we studenten over te stappen. Voortbouwend op een brede, multidisciplinaire onderlaag maken studenten vroeg in het tweede jaar kennis met een tweetal profilerende vakken, één voor elk van de twee specialiserende studiepaden die de opleiding aanbiedt: Bedrijfsinformatiesystemen (BIS) en Human centered multimedia (HCM). In totaal (inclusief het profilerend vak in het tweede jaar) besteden studenten 30 EC aan hun studiepad, is er 30 EC keuzeruimte voor een minor, en 15 EC ruimte voor het afstuderen. Binnen ons curriculum kennen we een zestal stromen Bedrijfsinformatiesystemen Basisvakken uit de economie en organisatiekunde voorzover zij relevant zijn voor de Informatiekunde studie. (15 EC) Basis informatica Basisvakken uit de informatica voorzover zij relevant zijn voor de Informatiekunde studie. (25 EC) Human centered multimedia Basisvakken over multimedia en uit de sociale wetenschappen voorzover zij relevant zijn voor de Informatiekunde studie. (15 EC) Synergie/integratie Vakken die er op gericht zijn de verschillende monodisciplinaire invalshoeken bij elkaar te brengen en te integreren. (20 EC) Vaardigheden Vakken betreffende statistiek, methodologie en onderzoeksmethoden. (20 EC) Fundamentals Vakken van een meer reflecterend karakter die gericht zijn op de rol van informatie en de informatiekundige in economische en maatschappelijke processen. (15 EC) Hieronder volgt een schematisch overzicht van het BSc Informatiekunde curriculum, waarbij de kleuren de stromen weergeven. Alle stromen zijn gedurende de gehele studie aanwezig, hoewel in de latere fase van de studie, waar de studenten voor een studiepad en afstudeerproject kiezen, op natuurlijke wijze één van de twee specialiserende studiepaden de overhand krijgt. 9

13 Figuur 2.1: De structuur van de Bacheloropleiding Informatiekunde De specialiserende studiepaden bedrijfsinformatiesystemen (BIS) en human centered multimedia (HCM) bestaan uit de volgende onderdelen BIS: Informatiemanagement, Informatiearchitectuur en informatieinfrastructuur, Kennis en leren, Kennismanagement, E- business en e-government. (25 EC; samen met profilerend vak 30 EC) HCM: Semantic web, Toegepaste kennis- en communicatiesystemen, Kennisengineering, Project Information Retrieval, en Multiagentsystemen. (25 EC; samen met profilerend vak 30 EC) Minoren kunnen buiten de studie gekozen worden, onder voorbehoud van goedkeuring door de examencommissie; zie Sectie 2.3. Studenten die het ene studiepad kiezen, kunnen het andere als minor nemen, waarbij bij BIS naast de vijf genoemde vakken als minor Project business modeling and design wordt gekozen, en bij HCM naast de vijf genoemde vakken Project data bases wordt gekozen, om tot een totaal van 30 EC te komen. Hoe verhoudt ons curriculum zich tot het ACM-AIS modelcurriculum zoals neergelegd in J.T. Gorgone en P. Gray, MSIS 2000, Model Curriculum and Guidelines for Graduate Degree Programs in Information Systems? In grote lijnen bestaat dit modelcurriculum uit vier onderscheiden onderdelen, te weten: Foundations: vakken die een basisinleiding zijn op het terrein van Information Systems Information systems core: vakken op gebieden als data management, analysis, modeling and design of information systems, project change and management Integration: vakken gericht op integratie van de verschillende disciplinaire invalshoeken Career tracks: specifieke (keuze)colleges gericht op beroepen na de studie zoals consultancy, wetenschappelijk onderzoeker. Dit modelcurriculum is overigens niet gericht op een bachelor programma, doch op volledige master programma's. Voor onze Bacheloropleiding Informatiekunde streven we derhalve niet naar een volledige afdekking van dit modelcurriculum, maar in samenhang met onze Masteropleiding Informaktiekunde is dit wel degelijk een oogmerk. Wanneer we ons beperken tot onze Bacheloropleiding Informatiekunde valt op dat de indeling van het Amsterdamse programma fijnmaziger is dit is een bewuste keuze, ingegeven door de wens een veelzijdige en multidisciplinaire studie inzichtelijk te kunnen presenteren, vooral naar potentiële en zittende studenten toe (zie de hieronder genoemde PSYMA marketing-analyse voor het belang hiervan). Verder kent het Amsterdamse programma een categorie die niet expliciet aanwezig is in het ACM-AIS model (vaardigheden). De ACM-AIS onderdelen Foundations en Information Systems Core zijn af te beelden op onze BIS, Basis informatica, en HCM vakken, en gedeeltelijk op onze Fundamentals vakken Informatiemaatschappij en Filosofische aspecten van de informatiekunde. Het ACM- AIS onderdeel Integration is af te beelden op onze Synergie/integratie vakken en onze Fundamentals vakken. De Career tracks zijn af te beelden op onze studiepaden BIS en HCM, gecombineerd met vakken uit onze Vaardigheden en Fundamentals stromen. Een totaaloverzicht met de vakken die worden aangeboden binnen het BSc-programma Informatiekunde is te vinden in Bijlage A. 2.1 Eisen WO Onderzoek, en onderzoeksmatig werken vormen een integraal onderdeel van de opleiding. Zo wordt in het eerste jaar reeds uitgebreid aandacht besteed aan het verwerven van elementaire vaardigheden die nodig zijn bij de planning, uitvoering en het management van een wetenschappelijk onderzoek (Project IK in de Praktijk, Onderzoekspracticum). In jaar twee wordt hierop 10

14 voortgebouwd (Onderzoeksmethoden en -technieken) door het uitbreiden van praktische ervaring met specifieke methoden en technieken van gegevensverzameling en bijbehorende statistische analyses. In het afstudeertraject worden studenten zeer nauw in contact gebracht met wetenschappelijk onderzoek: dikwijls pakken onze BA-afstudeerders een goed afgebakend thema uit één van de betrokken onderzoeksgroepen op als afstudeeronderwerp. Niet zelden leidt dit tot wetenschappelijke publicaties; zie Bijlage B voor een lijst van voorbeelden. Als interdisciplinaire opleiding rondom het thema informatie, bevindt de Informatiekunde zich op een gebied met veel en frequente veranderingen, zowel maatschappelijk, technologisch, als wetenschappelijk. Vanzelfsprekend moeten deze veranderingen hun weerslag hebben op academische Informatiekundeopleidingen, allereerst op Masterniveau, maar ook op het Bachelorniveau. Dit brengt met zich mee dat het BA Informatiekundecurriculum geregeld bijgewerkt dient te worden om in de pas te blijven met maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen. Als BA-opleiding zijn wij niet primair gericht op het afleveren van afgestudeerden voor de arbeidsmarkt, maar op het voorbereiden op de Masteropleiding. Op BA-niveau vindt terugkoppeling en bijsturing vanuit de arbeidsmarkt voornamelijk plaats via persoonlijke contacten van docenten, door studentenprojecten (jaar 1: Project informatiekunde in de praktijk; jaar 2: Human centered multimedia; jaar 3: Project information retrieval en het Bachelor Afstudeerproject), en indirect door input die we ontvangen van afgestudeerde MAstudenten. Daarnaast is een aantal van de docenten van de opleiding betrokken bij Master onderwijs en bij Post-doctoraal onderwijs. Wetenschappelijke terugkoppeling en bijsturing vindt direct plaats doordat een groot deel van de betrokken docenten actieve onderzoekers zijn die meedraaien aan het voorfront van hun respectievelijke disciplines en specialisaties. Zo heeft de huidige opleidingsdirecteur een Pioniersbeurs, en scoorden bij de opleiding betrokken informaticaonderzoeksgroepen zeer hoog bij de meest recente onderzoeksvisitatie informatica. Zoals in de inleiding is vermeld, is onze opleiding voortgekomen uit een fusie van de studie Bedrijfsinformatiekunde (BIK) en de studie Sociaal-Wetenschappelijke Informatica (SWI) in Dit leidde vanzelfsprekend tot veranderingen van de curricula. Ons curriculum onderging nogmaals een verandering in september 2003, bij de invoering van de Bachelor-Master-structuur, toen we met de huidige BSc-opleiding Informatiekunde begonnen. Sinds de fusie heeft de opleiding te kampen met een teruglopende instroom op het eerstejaars BSc-niveau (zie Hoofdstuk 6); om beter inzicht te krijgen in de redenen achter deze terugloop is in 2004 een marketing-analyse uitgevoerd door het Instituut voor Psychologische Marktanalyse PSYMA, met de volgende onderzoeksvragen: Wat de oorzaken zouden kunnen zijn van deze geringe belangstelling voor Informatiekunde t.o.v. studies als: Communicatiewetenschap, Economie en Bedrijfskunde, Psychologie, Media en cultuur? Of diegenen, die interesse tonen voor Economie, Psychologie, Communicatiewetenschap, Media en cultuur ook potentiële Informatiekunde-studenten zijn? Indien dit het geval is: of zij geïnteresseerd zijn in dezelfde thema s, respectievelijk of zij op dezelfde wijze te motiveren zijn/communicatief benaderd zouden moeten worden. Indien niet: welk type student zou dan hoe benaderd moeten worden? De marketing-analyse gaf aanleiding tot een aantal concrete aanbevelingen, waarvan sommige duidelijke implicaties hebben voor ons Bachelor Informatiekundecurriculum: 1. Economiestudenten zijn te interesseren als duidelijk wordt, dat ICT de belangrijkste groeitak zal worden in het bedrijfsleven (en je een goede carrierekans maakt als je als econoom voldoende vertrouwd bent met de ins-en-outs van de computer). 2. De meer wetenschappelijk georiënteerde psychologiestudenten zijn geïnteresseerd zodra duidelijk wordt, dat Informatiekunde vertrekt en eindigt bij hoe mensen communiceren. 3. Informatiekunde zou zich duidelijker moeten positioneren, als een studie, die behalve een zachte ook een hardere kant heeft, waar de hele toekomstige communicatiemaatschappij om zal draaien. Een studie, die niet opleidt tot het beroep programmeur, maar die je wel zoveel van de ICT leert dat je er ook echt mee aan de slag kunt. 4. Presenteer het multidisciplinaire karakter van de opleiding als een sterktepunt, maar zet het helder gestructureerd neer. Bij zijn aantreden, in april 2005, heeft de huidige opleidingsdirecteur de aanbevelingen uit deze analyse ter harte genomen, wat reeds in 2005 aanleiding gaf tot een gefaseerde herziening van het curriculum, met de oogmerken die aan het begin van dit hoofdstuk opgesomd zijn. De tweede en laatste fase van deze herziening is met het vaststellen van het curriculum voor 2006/2007 afgerond. Het curriculum blijft nu tenminste twee jaar onveranderd. 2.2 Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma Wij zien ons BA Informatiekunde programma als een directe concretisering van de eindkwalificaties zoals die geformuleerd zijn in Sectie 1.1. Deze zijn op zich gedetailleerde explicaties van de doelstelling van onze opleiding. Hieronder sommen we onze eindkwalificaties nogmaals op, tezamen met de stromen en vakken waardoor deze eindkwalificaties qua oriëntatie en domeinspecifieke eisen worden afgedekt: 1. heeft inzicht in de belangrijkste theorieën binnen de Informatiekunde en de wijze waarop zij zijn ontstaan door het combineren van inzichten uit de sociale -, economische wetenschappen en de informatica; Relevante stromen Bedrijfsinformatiesystemen, Basis informatica, Human centered multimedia, Studiepad BIS, 11

15 Studiepad HCM Relevante vakken Informatie en organisatie, Organisatiekunde, Bedrijfsinformatiesystemen, Informatie en interactie, Mens computer interactie, Human centered multimedia, Informatiemanagement, Informatiearchitectuur en informatieinfrastructuur, Kennis en leren, Kennismanagement, E-business en e-government, Semantic web, Toegepaste kennis- en communicatiesystemen, Kennisengineering, Project Information Retrieval, en Multiagentsystemen 2. heeft kennis van de maatschappelijke, strategische en organisatorische implicaties van het toepassen van geavanceerde informatie- en communicatietechnologie (ICT); Relevante stromen Fundamentals, Synergie, Studiepad BIS Relevante vakken Business Modeling and Design, Informatiemaatschappij, Informatiesysteemtheorie, Filosofische Aspecten van de Informatiekunde, Informatiemanagement, Informatiearchitectuur en informatieinfrastructuur, Kennis en leren, Kennismanagement, Kennisengineering, E-business en e- government 3. bezit kennis en vaardigheden op het gebied van modelleren, ontwerpen, ontwikkelen, evalueren en beheren van interactieve informatiesystemen, al dan niet verbonden middels netwerken; Relevante stromen Basis informatica, Synergie, Studiepad BIS, Studiepad HCM Relevante vakken Programmeren, Basis informatica, Conceptueel modelleren, Webtechnologie en -talen, Project IK in de Praktijk, Databases, Informatiearchitectuur en informatieinfrastructuur, Semantic web, Kennisengineering, Project information retrieval, Human centered multimedia, Multiagentsystemen 4. bezit kennis en vaardigheden om de sociale en economische betekenis van informatie en kennis te doorgronden en toe te passen in organisaties. Relevante stromen Bedrijfsinformatiesystemen, Fundamentals, Synergie, Studiepad BIS, Studiepad HCM Relevante vakken Informatie en organisatie, Organisatiekunde, Bedrijfsinformatiesystemen, Business modeling en design, Informatiemaatschappij, Informatiesysteemtheorie, Filosofische aspecten van de informatiekunde, Informatiemanagement, Kennis en leren, Kennismanagement, E-business en e- government, Toegepaste kennis- en communicatiesystemen, Project IK in de Praktijk. 5. bezit academische onderzoeksvaardigheden zoals: het ontwerpen van theoretisch en praktijkgericht onderzoek; het toepassen van kwalitatieve en kwantitatieve methoden; het uitvoeren van literatuuronderzoek; en het kritisch beschouwen van onderzoek en resultaten; Relevante stromen Vaardigheden, Synergie, Studiepad BIS, Studiepad HCM Relevante vakken Project informatiekunde in de praktijk, Onderzoekspracticum, Onderzoeksmethoden en -technieken, Statistiek, Business modeling en design, Data mining, Computer mediated communication, Project information retrieval 12

16 6. bezit algemene academische vaardigheden op de gebieden van communiceren, schrijven, presenteren, analyseren en project management; Relevante stromen Alle Relevante vakken Alle; zie Bijlage C voor een overzicht van de vaardigheden en leerdoelen voor alle vakken 7. kan interdisciplinair denken en werken. Relevante stromen Synergie Relevante vakken Project informatiekunde in de praktijk, Business modeling en design, Data mining, Computer mediated communication, Project information retrieval Qua niveau is ons programma eveneens een adequate afspiegeling van de eindkwalificaties, waarbij het een juiste balans weet te vinden tussen uitdagend en studeerbaar. We zetten internationaal (h)erkende standaardteksten in, reiken waar mogelijk en gepast recente vakliteratuur aan ter verdieping hiermee zorgen we voor calibratie op het internationale niveau. Door (open) individuele opdrachten en zeer open geformuleerd projectonderwijs (Project information retrieval en Human centered multimedia) worden studenten geprikkeld om boven dit niveau uit te stijgen. Tussentijdse toetsmomenten en evaluatie achteraf door de Opleidingscommissie (OC) waken voor de studeerbaarheid. Op dit moment kent de opleiding geen infrastructuur om in de loop van een vak te evalueren en, waar nodig, bij te sturen; binnen een aantal vakken wordt dit op informele basis echter al wel gedaan zie [[[BA-Interne kwaliteitszorg Hoofdstuk 5]] voor meer details over kwaliteitsbewaking. Middels maandelijks overleg binnen het BA-docententeam werkt de opleiding continu aan bewaking van het niveau van de opleiding als geheel; bij dit overleg worden toetsingsresultaten en input van zowel studenten als docenten meegenomen. De eindkwalificaties zoals die zijn opgenomen in ons Onderwijs- en Examenregelement zijn adequaat vertaald in termen van leerdoelen van (onderdelen van) het programma (zie Bijlage C1). Voor elk vak wordt door de betrokken docenten expliciet vermeld wat de leerdoelen van dat vak zijn, en binnen het BA-docententeam wordt binnen het maandelijks overleg gewaakt over de adequaatheid van de vertaling van de eindkwalificaties in termen van leerdoelen. Voor de monodisciplinaire vakken wordt door de docenten uit de betrokken disciplines eens per jaar overlegd over deze vertaling, voor de synergie- en vaardighedenvakken wordt eveneens, en eens per jaar, en petite comité overlegd over deze vertaling. Het dagelijks bestuur van het BA-docententeam (zie Bijlage D voor de betrokken docenten en een organogram van de verschillende subcomité's) bewaakt het globale overzicht en koppelt terug naar de docenten van de vakken in de Fundementals stroom. De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het programma is zo gestructureerd dat studenten in de beginfase intensief begeleid en gemonitord worden, onder andere via frequente toetsmomenten, studentenmentoren, docentenmentoren, en studieadvies. Daarnaast is het karakter van de projecten en praktische opdrachten nog sterk dat van het stapsgewijs uitvoeren van instructies. Verder vindt in het eerste jaar gedurende alle blokken contactonderwijs plaats, en is er geen keuzeruimte. In het tweede jaar neemt de zelfwerkzaamheid en zelfsturing van de student toe: er is keuzeruimte, en verder wordt langzaam maar zeker afgestapt van opdrachten en gaan we toe naar onderzoeksvragen. Studenten worden in c-blokken van elk semester vrij gelaten in het zelfstandig afronden van vakken. Deze trend wordt voortgezet in het derde jaar, met een aantal gevorderde cursussen (Data mining, Kennisengineering en Kennis management), ruimte voor het afronden van een minor, en het afstudeerproject. 2.3 Samenhang programma Zoals hierboven uitgelegd is het huidige BA Informatiekunde programma het product van het zorgvuldig afstemmen en structureren van een zestal stromen (Bedrijfsinformatiesystemen, Basis informatica, Human centered multimedia, Synergie, Vaardigheden, en Fundamentals). De globale samenhang tussen de stromen, en tussen individuele vakken binnen de stromen, is reeds uit de doeken gedaan in de inleiding van dit hoofdstuk. Hieronder geven we een meer gedetailleerde blik op de afhankelijkheden tussen de vakken in de basislaag van de BA Informatiekunde. 13

17 Figuur 2.2: Afhankelijkheden binnen het Bachelorprogramma Informatiekunde (muv de specialiserende studiepaden) Een aantal observaties kan gemaakt worden. Allereerst, de Studiepaden bouwen op een natuurlijke manier voort op de bijbehorende monodisciplines. Ten tweede, de coherentie binnen het programma wordt gestalte gegeven door de synergie-vakken, Project informatiekunde in de praktijk, Data mining, Computer mediated communication, en Business modeling en design. Dergelijke verbanden helpen studenten om de verschillende aspecten van de Informatiekunde in een breder kader te plaatsen. De coherentie van de opleiding wordt verder gewaarborgd door vakken in de fundamentals-stroom en door projecten. Figuur 2.3: Afhankelijkheden voor de specialiserende studiepaden Voor de minor dienen de studenten een reguliere minor (ter waarde van 30 EC) bij een studierichting buiten de deur te volgen of "het andere studiepad". Studenten kunnen bij de Examencommissie een gemotiveerd verzoek indienen tot toelating van een zelf 14

18 samengestelde minor. In dit geval wordt er door de Examencommissie op toegezien dat het voorgestelde programma voldoende coherent is, van voldoende gewicht, en complementair aan de rest van het programma van de betreffende student. Voor studenten die elders bijvoorbeeld als onderdeel van een HBO-programma reeds studiepunten hebben vergaard, gelden andere regels. De MA Informatiekunde geniet grote populariteit onder HBO-studenten in de regio, die na een succesvol afgeronde HBO-opleiding de éénjarige Master willen volgen. Voor deze zogeheten schakelaars worden op maat gemaakte schakelprogramma's samengesteld waarin deficiënties worden weggewerkt en vrijstellingen verkregen kunnen worden. Voor schakelaars kan, afhankelijk van de genoten vooropleiding, afgeweken worden van de vereiste stapeling van vakken zoals die in het diagram is afgebeeld; zie Sectie 2.5 voor meer details over de instroom- en schakeleisen. Het evalueren en bewaken van de samenhang van het Bachelor Informatiekunde programma is een proces dat zich op een viertal niveau's afspeelt: individueel, en petite comité, in het BA-docententeam, en door de Opleidingscommissie. Iedere docent in het BA-team heeft gedegen kennis van het bereik en de positie van alle cursussen in het BA-programma. Tijdens de maandelijks bijeenkomsten van het BA-docententeam worden (veranderingen van de) inhoudelijke aspecten van de cursussen besproken. Er is speciale aandacht voor cursussen die op elkaar aansluiten; waar nodig wordt dit eerst voorbesproken en uitgewerkt door de docenten van de betrokken cursussen. Om een voorbeeld te noemen: Data mining bouwt voort op Statistiek en Statistiek vormt tegelijk een vereiste voor Onderzoeksmethoden en -technieken. Er zijn korte communicatielijnen waardoor de betrokken docenten eenvoudig de onderlinge afstemming van de inhoud van hun vakken kunnen bespreken, en vervolgens worden voorgenomen beslissingen ingebracht in de maandelijkse vergadering van het BA-docententeam. De opleidingscommissie bekijkt de samenhang van het programma structureel eens per jaar, en incidenteel op basis van verkregen informatie (bij elke vakevaluatie wordt specifiek naar de samenhang gevraagd). Zonodig wordt direct contact met de betrokken docenten gezocht. 2.4 Studielast De studielast wordt gemeten in het European Credit Transfer System (ECTS). 1 EC staat voor een studielast van 28 uur. Alle cursussen hebben een nominale studielast van 5 EC en worden gegeven in een blokperiode van 8 weken. Uitzonderingen hierop vormen de projecten in het 1e studiejaar die in 4 weken voltijds worden uitgevoerd en het bachelor afstudeerproject dat een omvang heeft van 15 EC en een doorlooptijd van 12 tot 20 weken (dit is afhankelijk van het blok waarin het laatste onderdeel van het 'minor' programma wordt gevolgd, dit kan zijn in blok 'a' of in blok 'b'). De totale studielast, gemeten in EC, is gelijkelijk over de 3 studiejaren verdeeld; 60 EC per jaar, 30 EC per semester. Elk semester is, universiteitsbreed en synchroon voor alle opleidingen, verdeeld in 2 blokken van 8 weken, gevolgd door een blok van 4 weken. Deze synchronisatie vergemakkelijkt het volgen van keuzevakken en minoren. De verdeling van de studielast over deze blokken is weergegeven in Figuur

19 Figuur 2.4: Overzicht van de verdeling van de nominale studielast over de studiejaren De afronding van het practische werk en het bijbehorende tentamen vindt meestal plaats binnen het blok waarin het onderwijs gegeven wordt. Daarnaast worden de blokken 1c en 2c in het tweede studiejaar en 1c in het derde studiejaar gedeeltelijk gebruikt voor de tentaminering en afronding van vakken uit het A en B blok en voor eventuele herkansingen. Studenten dienen zich via 'studieweb' in te schrijven voor cursussen en zijn daarmee automatisch ingeschreven voor het bijbehorende tentamen en, zo nodig, voor de eerste herkansing. Inschrijving is alleen mogelijk voor vakken waarvoor de student aan de ingangseisen voldoet. Voor een tweede herkansing dienen studenten een verzoek in te dienen. De eerste herkansing vindt steeds plaats kort na de tentamens uit het voorgaande semester. De tweede herkansing voor alle vakken wordt alleen op verzoek afgenomen en vindt plaats in de laatste week van augustus. Dit 'op verzoek' is een tijdelijk compromis. Het docentencorps is van mening dat het hebben van veel herkansingsmogelijkheden leidt tot uitstelgedrag en slechte studiediscipline. Maar met name de Facultaire Studentenraad (FSR) is van mening dat deze 2e kans niet mag worden opgeheven. Voor de twee afstudeerrichtingen is het rooster zodanig ingericht dat het volledige programma in precies 3 jaar doorlopen kan worden, waarbij de studielast voor elk semester de omvang heeft van 30 EC. Voor schakelstudenten is geprobeerd de studielast ook op 30 EC per semester te houden. Waar nodig worden enkele vakken (zoals Project information retrieval) dubbel gegeven zodat schakelstudenten, die veelal vakken uit zowel het 2e als het 3e jaar volgen, niet opgescheept worden met een slecht studeerbare volgorde. Maar omdat elke schakelaar in zekere zin uniek is valt er voor deze categorie in enkele gevallen niet te ontkomen aan een individueel enigszins overvol, of juist ondergevuld semester rooster. De studielast is in de verschillende studiejaren verschillend verdeeld van veel contacturen en begeleiding in het eerste jaar naar meer zelfstandigheid in het derde jaar. De onderstaande tabel (Figuur 2.5) geeft een overzicht van de invulling van de studielasturen over de verschillende vormen van onderwijs, c.q. zelfstudie in de drie studiejaren. 16

20 Figuur 2.5: Overzicht van de verschillende onderwijsmethoden over de studiejaren en hun onderlinge verhoudingen. Het overzicht van de verdeling van de studielast over de studiejaren in Figuur 2.5 geeft de nominale studielast weer. Wij monitoren middels de standaard evaluatie, die altijd na een cursus plaatsvindt, de daadwerkelijke studielast. Hierbij wordt zowel een indruk gevraagd als het precieze aantal studie-uren. Een indruk wordt verkregen doordat studenten aan moeten geven in welke mate ze het eens zijn met de stelling dat "het aantal studiepunten in overeenstemming is met de zwaarte van de cursus". Hier wordt bijna altijd aangegeven dat het aantal punten in overeenstemming is met de zwaarte. Een enkele keer wordt aangegeven dat een cursus te zwaar is, maar nooit dat hij te licht is. In die zelfde evaluatie vragen wij ook naar het aantal uren dat ze per week aan de cursus besteed hebben. Dat geeft een ander beeld. Vrij systematisch wordt hier aangegeven dat zij minder uren dan bedoeld hebben besteed: voor vrijwel alle gewone vakken geven de studenten aan 75% van de gegeven tijd per week te gebruiken. Voor projectvakken wordt de 40 uur per week norm wel gehaald. De indruk bestaat echter ook dat deze uuropgaven weinig betrouwbaar zijn en dat studenten achteraf hun uren onderschatten. Op dit moment lopen er enkele experimenten (bijvoorbeeld in de cursussen Datamining en Project information retrieval waarbij studenten, lopende de cursus, in een persoonlijk dossier wekelijks aan moeten geven hoeveel uren zij aan welke werkzaamheden besteed hebben. Dit heeft het grote voordeel dat al tijdens de cursus zicht ontstaat op mogelijke onder- of juist overbelasting. Een groot bijkomend voordeel is dat deze methode ook allerlei 'spontane' feedback oplevert over onderdelen die heel erg, of juist niet gewaardeerd worden. Nog één opmerking naar aanleiding van Figuur 2.5: het totaal aantal uren dat studenten in het eerste jaar besteden aan zelfstudie en projectwerk is hoog. Door studenten en docenten te raadplegen gaan we vooortdurend na of het aantal niet te hoog is gegeven de intensieve begeleiding in het eerste jaar (zie [[[BA-Voorzieningen#Immateriële voorzieningen Sectie 4.2]]) menen we vooralsnog dat we een goede balans hebben gevonden tussen zelfwerkzaamheid en begeleiding. 2.5 Instroom Een persoon kan tot de opleiding worden toegelaten indien deze in bezit is van een VWO-diploma bedoeld in artikel 7.24 WHW, dan wel indien deze op grond van behaalde examens bij andere opleidingen hiervan is vrijgesteld. De student dient aan de volgende nadere vooropleidingseisen te voldoen: een VWO-diploma (alle profielen) of een VWO-diploma 'nieuwe stijl' met Wiskunde A1,2 of B1 of B1,2 of 'oude stijl' met wiskunde A of B. Indien de student niet voldoet aan deze vooropleidingseisen, kan deze alleen tot de opleiding worden toegelaten indien deficiënties zijn weggewerkt doordat de student heeft voldaan aan inhoudelijk vergelijkbare eisen. Voorts is toegang mogelijk middels een colloquium doctum. Hierbij wordt een toelatingsonderzoek ingesteld als bedoeld in art van de wet. Hierbij worden de volgende eisen gesteld: Wiskunde A1,2 of Wiskunde B1 of B1,2 op VWO-niveau nieuwe stijl Engels, passieve kennis zodat de literatuur kan worden begrepen De examencommissie van de opleiding kan vrijstelling verlenen van één of meer colloquium doctum-eisen, indien zij van mening is dat de aspirant-student over voldoende kennis beschikt. De kwaliteit van de instroom zal worden gewaarborgd door een intakeprocedure. Naast de formele inschrijving als student behelst deze procedure in de bacheloropleidingen een gesprek met de studieadviseur waarin aan de orde komt: de motivatie van de student voor de opleiding en het bepalen van de noodzaak voor het wegwerken van eventuele deficiënties. Het doel van dit intakegesprek is dat de verwachting van de student en van de opleiding op elkaar worden afgestemd. Deze intakeprocedure is in het studiejaar 2005/2006 van start gegaan. De Bachelor opleiding voorziet ook in onderwijs dat onderdeel uitmaakt van deficiëntieprogramma's voor afgestudeerde bachelors die om toegelaten te kunnen worden tot de master deficienties wegwerken. Toelating tot de master opleiding, de wijze van samenstelling van dergelijke programma's en maatregelen die worden getroffen om het onderwijs op deze doelgroep af te stemmen, worden behandeld in de hoofdstukken betreffende de MSc Informatiekunde. 2.6 Duur De opleiding biedt een in 3 jaar studeerbaar programma met de omvang van 180 EC (zie Sectie 2.4). Deze duur is gegarandeerd voor studenten die het reguliere programma volgen in een van onze twee afstudeerrichtingen en die de minor invullen met cursussen uit het andere afstudeerpad. In geval van een minor elders hangt dit mede af van de roostering aldaar. 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Het hieronder beschreven didactisch concept vormt, naast de eindtermen voor de Bacheloropleiding en uitgangspunten voor de organisatie van onderwijs, de basis voor het vormgeven van het huidige onderwijs in de Informatiekunde. Dit didactisch concept kan op basis van implementatie en evaluatie van het curriculum verder worden aangescherpt. Een academische habitus staat centraal binnen de Informatiekunde opleiding. Bij het vormgeven van het onderwijs zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: 17