GEBIEDSBEHEERPLAN SNL ZUID-WEST RIJNLAND

Transcriptie

1 GEBIEDSBEHEERPLAN SNL ZUID-WEST RIJNLAND Gebiedscoördinator SNL: ANV Haarlem/Spaarnwoude Contactpersoon: Mark Kuiper Adres: Oostermeerkade 6, 1184 TV Amstelveen Tel./ ; Datum: december

2 INHOUD Inleiding... 3 Instapeis (doelstelling)... 5 Weidevogelambitie... 6 Proces totstandkoming mozaïekbeheer Kwantitatieve en kwalitatieve onderbouwing totstandkoming mozaïeken Verenigde Binnenpolder West Hekslootpolder Verenigde Binnenpolder oost Inlaagpolder Totale kosten Afstemming met beheerders van natuurgrond Organisatievorm collectief beheerplan Taakverdeling tussen beheerders en vrijwilligers Maatregelen ter voorkoming van predatie monitoring Extra monitoring Kwaliteitsborging Last minute beheer Oppervlakten Verdeling budget over leefgebieden en kerngebieden voor weidevogels Kruidenrijk grasland

3 INLEIDING De provincie Noord-Holland heeft binnen de ILG-regio Zuid-west Rijnland de belangrijke weidevogelgebieden rondom Spaarndam aangewezen als weidvogelkerngebied en als gruttokerngebied. ANV Haarlem/Spaarnwoude heeft NatuurBeleven b.v. opdracht gegeven voor deze gebieden, in overleg met de grondgebruikers en de terreinbeherende organisatie (Recreatieschap Noord-Holland), een collectief weidevogelbeheerplan uit te werken. Dit plan is de basis voor de aanvraag van pakketten in het kader van de SNL. Het plan bestaat uit een shapefile in de zogenaamde toolkit, waarop de pakketten per perceel staan aangegeven en deze toelichting met tabellen. Het beheer is ingetekend in overleg met de grondgebruikers, die toezeggen dit beheer te effectueren. Daarnaast is nauw overleg geweest met Recreatieschap Spaarnwoude, verpachter van een deel van de gronden, en de Stichting Agrarische bedrijven Spaarnwoude (SAS), die een belangrijk deel van de weidevogelgronden beheert. Sinds tien jaar is NatuurBeleven b.v. (NB) adviseur voor het weidevogelbeheer op de circa 400 ha. weideland van de stichting. NatuurBeleven b.v. heeft daarbij inventarisaties van weidevogels en alarmtellingen van grutto s georganiseerd op de percelen van de SAS. In 2009 heeft NatuurBeleven b.v. in opdracht van de provincie de gehele weidevogelkerngebieden geïnventariseerd volgens de SOVON-methode. Met ingang van 2009 heeft Recreatieschap Spaarnwoude NB aangetrokken als adviseur voor natuuraspecten in het agrarisch gebied. De weidevogelkerngebieden rondom Spaarnwoude bestaan uit veenpolders, gelegen binnen het recreatiegebied Spaarnwoude. Het agrarisch beheer is er voor een belangrijk deel (SAS 400 ha. e.a.) op gericht de landschappelijke waarde van het veenweidegebied, waarvan de weidevogels een belangrijk onderdeel zijn, te behouden. Naast de SAS is er een aantal kleinere agrarische bedrijven actief, die tot nog toe weinig aan weidevogelbeheer konden doen. De verbreding van het weidevogelbeheer naar deze bedrijven is een welkome versterking van de inspanning voor deze soortgroep. 3

4 Figuur 1 Plangebied. Plannen werden ontwikkeld voor vier delen: Heksloot, Inlaag, Verenigde binnenpolder West en Oost. 4

5 INSTAPEIS (DOELSTELLING) Dit collectief weidevogelbeheerplan is gebaseerd op de volledige inventarisatie die in 2009 in het gebied is uitgevoerd. Tabel 1 Territoria 2009 per deelgebied totaal VB west VB oost Heksloot Inlaag Bergeend 10 Gele kwikstaart 9 9 Graspieper Grutto Kievit Kluut Knobbelzwaan Krakeend Kuifeend Scholekster Slobeend Tureluur Veldleeuwerik 2 2 Visdief 2 2 Wintertaling Per 100 ha 43,6 84,6 23, ,6 Gekozen doelstelling >75 >35 >50 >35 5

6 WEIDEVOGELAMBITIE Hieronder vindt u de stippenkaarten voor 2009, met de territoria van de belangrijkste doelsoorten en een kaart met een totaaloverzicht. 6

7 7

8 8

9 De weidevogeldichtheid in de verschillende deelgebieden loopt uiteen. Dit was acht tot twintig jaar geleden niet het geval, zoals blijkt uit de hieronder weergegeven situatie in 2001 en

10 10

11 Op de laatste kaart is duidelijk te zien dat de verspreiding van de weidevogels vroeger veel egaler was. De situatie in de landbouw is in de periode tussen 1989 en 2009 niet wezenlijk veranderd. De belangrijkste verklaring voor de dramatische verschuiving in de verspreiding is dat in 1989 nauwelijks of geen vossen in het gebied voorkwamen. In de jaren daarop werd deze predator zeer algemeen in de regio. In 2007 is begonnen met een stevig beheer op de vos. De soort is nog altijd aanwezig, maar met een jaarlijks afschot van veertig tot vijftig dieren in en om de regio is de invloed sterk gedaald. Uit de jaarlijkse inventarisaties en alarmtellingen op de terreinen van de SAS blijkt dan ook een stevig herstel van de reproductie van de weidevogels, terwijl ook hun absolute aantallen omhoog gaan. De hoge dichtheden aan weidevogels die zich goed reproduceren ten westen van de Kerkweg, rechtvaardigen de verwachting dat de vogels zich in de omgeving gaan hervestigen zodra de omstandigheden (vossenbeheer met name) veranderen. Dit is des te meer het geval omdat een aantal bedrijven aan de Groeneweg (Ruimzicht bijvoorbeeld) het land extensief gebruikt. Een verder herstel van de openheid van het landschap kan dit proces ondersteunen. Recreatieschap Spaarnwoude ondersteunt deze lijn. De provincie heeft financiële middelen voor dit beleid beschikbaar gesteld. Door tegenwerking van de gemeente Haarlemmerliede is deze noodzakelijke maatregel echter nog altijd niet doorgevoerd. Op basis van deze overwegingen durven we het aan voor het hele gebied een minimale dichtheid van vijftig paar weidevogels per 100 ha. na te streven. Een belangrijk middel om de hervestiging van de vogels te stimuleren, is het plasdras zetten van een perceel. 11

12 PROCES TOTSTANDKOMING MOZAÏEKBEHEER Het proces waarin het weidevogelbeheer werd uitgewerkt, verliep in drie fasen. Eerst werd de procedure in algemene termen gepresenteerd in een gezamenlijke vergadering van Recreatieschap Spaarnwoude en de boeren. NatuurBeleven b.v. stelde een ideaalplan op, dat is gebaseerd op de complete inventarisatie en de alarmtellingen van Bij dit plan is ernaar gestreefd conform de doelstelling 1,4 ha kuikenland per gruttopaar te realiseren. Vervolgens werden er op sub-gebiedsniveau bijeenkomsten belegd met de agrariërs, waarbij getracht werd dit ideaalplan in te vullen. Op basis hiervan is dit plan opgesteld. Het ideaalplan werd opgesteld op basis van de volledige reeks territoriagegevens van 1989, 2003 en Ook werden de inventarisaties op het gebied van de SAS van de jaren 2001 tot en met 2009 gebruikt. Daarnaast werden de resultaten van de alarmtellingen van 2007, 2008 en 2009 gelegd. De eerste stap was het intekenen van voldoende beheer voor de in 2009 aanwezige vogels. De tweede stap was het intekenen van beheer op plekken waar hestel van de weidevogelpopulatie is te verwachten. Dit ideaalplan is voorgelegd aan de grondgebruikers die hebben aangegeven welke maatregelen ze willen realiseren. Toen dit alles was gedaan, kwam bericht van de provincie dat de beschikbare hoeveelheid geld slechts euro bedroeg. Op de valreep werd vervolgens nog de vergoeding voor legselbeheer fors verhoogd. Gevolg is dat het goede plan niet binnen het budget past. Op het laatste moment is er een plan B toegevoegd, dat binnen het budget blijft. Op dit conceptplan is commentaar gekomen van DLG en de Provincie. Het budget is opwaarts aangepast. Op basis hiervan is het definitieve plan opgezet. 12

13 KWANTITATIEVE EN KWALITATIEVE ONDERBOUWING TOTSTANDKOMING MOZAÏEKEN 1 VERENIGDE BINNENPOLDER WEST Figuur 2 Beheersvoorstel Verenigde Binnenpolder west. Zeer hoge vogeldichtheid ontmoet een uitermate vogelvriendelijk beheer. De SAS garandeert een goed weidevogelgebied. De SNL gaat dit versterken. 13

14 Plaats van het maaibeheer: Blauw: in de directe nabijheid tien gruttoterritoria. Rood: Afgelopen tien jaar acht maal een broedende watersnip; terugkeer grutto en tureluur verwacht. Groen: Hier liggen de meeste nesten op dit bedrijf. Zowel grutto als tureluur verwacht. Figuur 3 Ter verduidelijking dezelfde kaart met uitsluitend het door SNL te financieren beheer. 14

15 Ver. Binnenpolder West A a-1 A a A a BRS legselbeheer legselbeheer SAS 1 juni ruige mest 15 juni SAS ext. weiden SAS gewogen waarde 20, van Schie 5,66 5,66 6, Gijsbert vink 52,4 4,25 4,25 5, v.d. Aar 24,15 2,74 2,74 3,29 SAS ,50 97,39 12,65 totaal , ,69 vergoeding , , , ,99 Behoefte kuikenland grutto Aantal territoria Gewenste aantal ha. kuikenland Ambitie Planning 116 Last minute verwacht 5 Totaal

16 Naam deelgebied Totaal ha Min. aantal ha. kuiken land Aantal ha. WV pakketten deelnemers Aantal ha. WV TBO Waarde als. Kuikenland in ha. Kosten beheer in Verenigde Binnenpolder West A a 12,65 13, ,24 A b A c ,5 - A d A a A b - A a A b - A c - A d - A A Kuikenstrook N N N A A A Totaal 12, ,59 a a-3 86, , ,95 ruige mest 12, , ,- 16

17 Print screen toolkit 17

18 2 HEKSLOOTPOLDER Figuur 4 Goede planning van het beheer in de Hekslootpolder. Tot voor kort rond 30 broedpaar grutto. Na vosseninvasie sterke teruggang. Herstel is mogelijk. 18

19 Heksloot Kolom1 A a-1 A a A b A c A a Kolom3 BRS legselbeheer 1 juni 8 juni 15 juni ruige mest gewogen waarde Kneppers 13,86 11,14 11,14 16, Dijkzeul 26,21 6,32 2,66 8,98 6, Van Neste 4,51 4,51 6, Balm 3,61 3,61 5, B. Vink 0,79 0,71 0,71 1,07 totaal 40, ,63 28,95 41,53 vergoeding 3.589, , , , ,60 Ambitie is herstel van de situatie van tien jaar geleden. Behoefte kuikenland grutto Aantal territoria Gewenste aantal ha. kuikenland Ambitie Planning 41 Last minute verwacht

20 Naam deelgebied Totaal ha deelgebied Min. aantal ha. kuikenland Aantal ha. WV pakketten deelnemers Aantal ha. WV TBO Waarde als kuikenland in ha. Heksloot A a ,84 Kosten beheer in 1.890,12 A b A c 22, , ,58 A d Totaal 28,95 0 a a-2 40,86 ruige mest 28,95 41, , , , ,60 20

21 Screen print toolkit 21

22 3 VERENIGDE BINNENPOLDER OOST Figuur 5 Kansrijk gebied voor hervestiging van weidevogels als vossenbeheer wordt gehandhaafd. Plasdras perceel al vogels aantrekken. Ook aantrekkelijk voor 'vogelaars'! 22

23 Ver. Binnenpolder Oost A a-1 A b A a BRS legselbeheer legselbeheer SAS plasdras ruige mest 15 juni SAS gewogen waarde P. Vink 43,21 2,4 1,6 SAS ,2 totaal 43, , ,8 vergoeding 2.990, , ,68 Behoefte kuikenland grutto Aantal territoria Gewenste aantal ha. kuikenland Broedpaar ,4 Ambitie Planning 35 Ambitie is herstel van de situatie van tien jaar geleden met plas/dras als motor en vossenbeheer als randvoorwaarde. 23

24 Naam deelgebied Totaal ha deelgebied Min. aantal ha. kuikenland Aantal ha. WV pakketten deelnemers Aantal ha. SAS Waarde Kuikenland. Kosten beheer Verenigde Binnenpolder West ,3 A a A b 0 - A c ,2 - A ,4 0 1, ,55 Kuikenstrook A A A Totaal 42, , ,55 a a-1 43, ,13 ruige mest ,68 24

25 Printscreen toolkit 25

26 4. INLAAGPOLDER Polder waar recent de vogelstand erg is teruggevallen, met name na een influx van vossen. Op dit moment is de polder nog belangrijk voor kievit. Herstel lijkt nu mogelijk. Er ligt nog doorlopend SAN-gebied met uitgesteld maaien. Twee boeren willen beginnen met nestbescherming. We zien dit als een eerste stap om ook deze polder weer een weidevogelgebied te maken! Opp. 190ha. A a-1 Inlaagpolder legselbeheer Marco Zandvliet 30,3 Ruud Kroon 28,11 totaal vergoeding 5.131,90 58, ,90 Opmerking: in deze polder lopen SAN contracten tot en met Het betreft volgens de boer ongeveer 20 ha. maaien na 15 juni. Gezien het geringe aantal grutto s in 2009 is besloten in 2010 een nieuwe afweging te maken m.b.t. tot het kuikenland. Ambitie mbt grutto is nog niet relevant. Ambitie voor Kievit is 40 paar, voor Gele kwikstaart 20 paar. 26

27 Print screen toolkit 27

28 TOTALE KOSTEN A a A a A c A b A a legselbeheer 1 juni 15 juni plasdras ruige mest gewogen waarde 236,46 18,97 41,6 57,2 22,63 2, , , ,60* , , , ,28 Last minute totaal ,00 *Verwachte benutting 80% verdeling legselbeheer naar niveau A a-1 98, ,13 A a-2 40, ,96 A a-3 97, ,95 A a-4 236, ,04 28

29 AFSTEMMING MET BEHEERDERS VAN NATUURGROND De Stichting Agrarische bedrijven Spaarnwoude (SAS) beheert in overleg met Recreatieschap Spaarnwoude ongeveer 400 ha. in het gebied. De gebiedscoördinator is sinds tien jaar ook beheersadviseur voor deze stichting. Het advies is speciaal gericht op het behoud van de weidevogels. De plannen voor de SNL sluiten optimaal aan bij het beheer van de SAS. De gebiedscoördinator is tevens adviseur voor agrarisch beheer voor het Recreatieschap Spaarnwoude, zodat ook op dit niveau maximale samenhang in het beheer kan worden bereikt. ORGANISATIEVORM COLLECTIEF BEHEERPLAN De mozaïeken zullen door NatuurBeleven b.v. in opdracht van de ANV Haarlem/Spaarnwoude en de SAS ieder voorjaar op effectiviteit worden onderzocht, onder meer door het houden van alarmtellingen en het coördineren van de nestbescherming. TAAKVERDELING TUSSEN BEHEERDERS EN VRIJWILLIGERS Sinds ruim tien jaar is een groep vrijwilligers, gecoördineerd door NatuurBeleven b.v., actief in de nestbescherming op de percelen van de SAS. De SNL geeft hen de kans te groeien en de nestbescherming uit te breiden naar de andere bedrijven in de polder. Voor de nestbescherming in de Hekslootpolder is contact gelegd met de Vereniging Hekslootpolder. MAATREGELEN TER VOORKOMING VAN PREDATIE Sinds drie jaar is op sterk aandringen van de beheersadviseur van de SAS en Recreatieschap Spaarnwoude een beheer op de vos. Dit beheer heeft geleid tot een spectaculair herstel van de broedsuccessen van de weidevogels. Dit beheer zal en kan worden doorgezet, althans indien de provincie daar toestemming voor verleent. Indien de provincie op dit beleid zou terugkeren, zou dat alle inspanningen voor de weidevogels volkomen vruchteloos maken. 29

30 MONITORING Om vorm te kunnen geven aan mozaïekbeheer met bijbehorend flexibel en last-minute beheer is het noodzakelijk dat de gebiedscoördinator en regisseur beschikken over actuele weidevogel gegevens. Daarmee kunnen zij bepalen waar welke last-minute pakketten gewenst zijn en welke veranderingen volgend jaar dienen plaats te vinden. Hiervoor vindt jaarlijks een mozaïekscan plaats. Bij deze methode vinden minimaal twee telrondes in de mozaïeken plaatst; één telronde eind april voor het vaststellen van de territoria en één telronde in de 2 e helft van mei voor alarmerende ouders (met jongen) van Grutto, Tureluur, Scholekster en Kievit. Financiering van dit onderzoek is cruciaal! Deze methode beoogt niet een onderbouwd beeld van de weidevogelstand te geven. Daarvoor is ze te beperkt. Wel is ze heel geschikt om een beeld te schetsten van de ontwikkelingen in het broedseizoen. Voor monitoring ten behoeve van de populatie-ontwikkeling is het van belang dat de onderzoeksreeks van de SAN en PSAN wordt voortgezet. Daarvoor zal eens in de drie jaar een uitgebreide territoriumtelling (BMP) plaatsvinden. In die jaren zal de mozaïekscan niet worden uitgevoerd. EXTRA MONITORING Gestreefd wordt naar het voortzetten van de langjarige reeks alarmtellingen. Ons inziens is succesvol beheer alleen mogelijk bij voldoende detailkennis van de relatie grutto-beheer. Alarmtellingen zijn tot dusver het enige instrument dat voldoende informatie verschaft om het beheer te optimaliseren. Financiering van alarmtellingen is daarom de beste manier om een effectief weidevogelbeheer op te zetten. KWALITEITSBORGING De gebiedscoördinator houdt tijdens het seizoen het vestigen van de broedparen en het verloop van het seizoen in de gaten. Hierbij maakt hij zo mogelijk gebruik van de gegevens van de alarmtellingen en de online nestregistratie door boeren en vrijwilligers. De gebiedscoördinator onderhoudt nauw contact met alle agrariërs. De boeren en de vrijwilligers kunnen ad hoc overleg over last minute beheer aanvragen. LAST MINUTE BEHEER Last minute beheer wordt ingezet op twee manieren: verlenging van maaidatumcontracten bij aanwezigheid van weidevogelkuikens en het laten staan van vluchtheuvels op percelen met legselbeheer. Er zijn drie lijnen waarlangs deze maatregelen kunnen worden aangevraagd bij de gebiedscoördinator: De gebiedscoördinator controleert in de dagen kort voor het aflopen van een maaidatum contract 1 juni of er weidevogelkuikens op deze percelen lopen. Als dit het geval is, wordt 30

31 een dringend beroep gedaan op de beheerder van deze percelen het maaien een of twee weken uit te stellen tegen de gebruikelijke vergoeding. Beheerders kunnen ten alle tijden bij de gebiedscoördinator aangeven dat ze vluchtheuvels willen laten staan of een maaidatum verlenging wensen omdat er kuikens lopen. Vrijwillige weidevogelbeschermers kunnen aan de gebiedscoördinator aangeven dat het zinvol is om vluchtheuvels te laten staan of een maaidatum te verlengen. De gebiedscoördinator beslist in overleg met de beheerder. OPPERVLAKTEN Mogelijk menen enkele deelnemers aan het plan dat de oppervlaktes in de toolkit niet correct zijn. De gebiedsregisseur heeft hen er op gewezen tijdig bezwaar te maken bij DR. VERDELING BUDGET OVER LEEFGEBIEDEN EN KERNGEBIEDEN VOOR WEIDEVOGELS Alle pakketten zijn gesitueerd in de leefgebieden voor weidevogels zoals die door de provincie zijn aangegeven. Het beheer buiten de kerngebieden ligt rond de 10% van het budget. KRUIDENRIJK GRASLAND In het commentaar bij de conceptversie wijst DLG erop dat de hoeveelheid gepland kruidenrijk grasland niet voldoet aan de norm. Het is juist dat het aantal ha s dat vergoeding krijgen voor kruidenrijk grasland nihil is. Wij betreuren dit, maar gezien het feit dat de vergoeding voor kruidenrijk grasland aanmerkelijk hoger is dan voor uitgesteld maaien, was het ons niet mogelijk een verantwoord oppervlak kuikenland te realiseren binnen het budget, als we deze maatregel toelieten. Overigens is in feite de hoeveelheid kruidenrijk grasland in de Hekslootpolder en de Verenigde Binnenpolder ruim voldoende! 31